Yedinci Şuâ

[Muvahhid1]

Yedinci Şuâ -sayfa 199

menşeleri olan bin bir esmâ-i İlâhiyenin hadsiz cilveleriyle ve o güzel isimlerinmenbaı olan yedi sıfât-ı Sübhâniyenin nihayetsiz tecellîleriyle, o yedi muhit ve kudsîsıfatların madeni ve mevsufu olan ezelî ve ebedî bir Zât-ı Zülcelâlin vücub-u vücuduna ve vahdetine hadsiz işaretler ve nihayetsiz şehadetler ettikleri gibi; bütün omevcudatta bulunan bütün hüsünler, cemâller, kıymetler, kemâller dahi, ef’âl-i Rabbâniyenin ve esmâ-i İlâhiyenin ve sıfât-ı Samedâniyenin ve şuûnât-ı Sübhâniyenin, kendilerine lâyık ve muvafık kudsî cemâllerine ve kemâllerine ve hepsi birden Zât-ı Akdesin kudsî cemâline ve kemâline bedahetle şehadet ederler.

İşte, faaliyet hakikati içinde tezahür eden rububiyet hakikati, ilim ve hikmetle halk ve icad ve sun’ ve ibdâ, nizam ve mizan ile takdir ve tasvir ve tedbir ve tedvir, kast veirade ile tahvil ve tebdil ve tenzil ve tekmil, şefkat ve rahmetle it’âm ve in’âm veikram ve ihsan gibi şuûnâtıyla ve tasarrufatıyla kendini gösterir ve tanıttırır. Vetezahür-ü rububiyet hakikatı içinde bedahetle hissedilen ve bulunan ulûhiyetintebarüz hakikatı dahi, Esmâ-i Hüsnânın rahîmâne ve kerîmâne cilveleriyle ve yedi sıfât-ı sübûtiye olan “hayat, ilim, kudret, irade, sem’, basar ve kelâm” sıfatlarınıncelâlli ve cemâlli tecellileriyle kendini tanıttırır, bildirir.

Esmâ-i Hüsnâ: Allah’ın en güzel isimleri	Zât-ı Akdes: her türlü kusur ve eksiklikten uzak olan Zât, Allah
Zât-ı Zülcelâl: sonsuz haşmet sahibi olan Zât, Allah	basar: görme
bedahet: ap açıklık	celâl: büyüklük, heybet, haşmet
cemâl: güzellik	cilve: görüntü, yansıma
ebedî: sonu olmayan, sonsuz	ef’âl-i Rabbâniye: terbiye edici olan Allah’a ait fiiller, işler
esmâ-i İlâhiye: Allah’ın isimleri	ezelî: başlangıcı olmayan, sonsuz
hadsiz: sayısız, sınırsız	halk etmek: yaratmak
hikmet: fayda, gaye; herşeyin belirli gayelere yönelik olarak, mânâlı, faydalı ve tam yerli yerinde yaratılması	hüsün: güzellik
ibdâ: benzersiz güzellikte yaratma	icad: var etme, yaratma
ihsan: lütuf, bağış, ikram	ikram: bağış, ihsan
in’am: nimetlendirme	irade: dileme, tercih
it’am: yedirme, doyurma	kast: isteyerek, belli bir amacı kastederek
kelâm: konuşma	kemâl: kusursuzluk, mükemmellik
kerîmâne: lütufkâr ve cömert bir şekilde	kudret: güç ve iktidar
kudsî: her türlü kusur ve noksandan uzak, mukaddes	menba: kaynak
menşe: kaynak, asıl, kök	mevcudat: varlıklar
mevsuf: sıfat sahibi, sıfatlandırılan	mizan: ölçü, denge
muhit: kuşatıcı, kapsayıcı	muvafık: lâyık, uygun
nihayetsiz: sonsuz	nizam: düzen
rahmet: İlâhî şefkat, merhamet	rahîmâne: merhametli bir şekilde
rububiyet: Rablık; herbir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri vermesi, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulundurması	sem’: işitme
sun’: san’at	sıfât-ı Samedâniye: her şey Kendisine muhtaç iken Kendisi hiçbir şeye muhtaç olmayan Allah’ın sıfatları
sıfât-ı Sübhâniye: her türlü kusur ve noksandan uzak olan Allah’ın sıfatları	tahvil: dönüştürme
takdir: Allah’ın ezelî ilmiyle belirlemesi	tasarrufat: dilediği gibi kullanma ve idare etme
tasvir: suret ve şekil verme	tebarüz: açıkça ortaya çıkma, görünme
tebdil: değiştirme	tecellî: belirme, görünme
tedbir: ihtiyacını karşılama	tedvir: çekip çevirme, idare etme
tekmil: mükemmelleştirme, tamamlama	tenzil: indirme
tezahür etmek: ortaya çıkmak, görünmek	tezahür-ü Rububiyet: Allah’ın bütün varlık âlemini kuşatan egemenliği, idare ve terbiyesinin görünmesi
ulûhiyet: Cenâb-ı Allah’ın ilâhlığı	vahdet: birlik
vücub-u vücud: Allah’ın varlığının zorunlu oluşu, var olmak için bir sebebe muhtaç olmaması	şefkat: acıma, merhamet
şehadet etmek: şahitlik, tanıklık etmek	şuûnât: haller, işler, faaliyetler
şuûnât-ı Sübhâniye: her türlü kusur ve noksandan uzak olan Allah’ın yüce sıfatlarının mahiyetlerinde bulunan ve onları tecelliye sevkeden Zâtına ait kutsal özellikler

 

[Muvahhid1]

Yedinci Şuâ -sayfa 200

Evet, nasıl ki kelâm sıfatı, vahiyler ve ilhamlarla Zât-ı Akdesi tanıttırır. Öyle de,kudret sıfatı dahi, mücessem kelimeleri hükmünde olan san’atlı eserleriyle o Zât-ı Akdesi bildirir ve kâinatı baştan başa bir furkan-ı cismânî mahiyetinde gösterip birKadîr-i Zülcelâli tavsif ve tarif eder.
Ve ilim sıfatı dahi hikmetli, intizamlı, mizanlı olan bütün masnuat miktarınca ve ilimle idare ve tedbir ve tezyin ve temyiz edilen bütün mahlûkat adedince, mevsufları olan birtek Zât-ı Akdesi bildirir.

Ve hayat sıfatı ise, kudreti bildiren bütün eserler ve ilmin vücudunu bildiren bütünintizamlı ve hikmetli ve mizanlı ve ziynetli suretler, haller ve sair sıfatları bildiren bütün deliller, sıfat-ı hayatın delilleriyle beraber, hayat sıfatının tahakkukuna delâlet ettikleri gibi; hayat dahi, bütün o delilleriyle, âyineleri olan bütün zîhayatları şahit göstererek Zât-ı Hayy-ı Kayyûmu bildirir. Ve kâinatı, serbeser her vakit taze taze ve ayrı ayrı cilveleri ve nakışları göstermek için, daima değişen ve tazelenen ve hadsizâyinelerden terekküp eden bir âyine-i ekber suretine çevirir. Ve bu kıyasla, görmek ve işitmek, ihtiyar etmek ve konuşmak sıfatları dahi, herbiri birer kâinat kadar, Zât-ı Akdesi bildirir, tanıttırır.

Hem o sıfatlar Zât-ı Zülcelâlin vücuduna delâlet ettikleri gibi, hayatın vücuduna vetahakkukuna ve o Zâtın hayattar ve diri olduğuna dahi bedahetle delâlet ederler. Çünkü, bilmek, hayatın alâmeti; işitmek, dirilik emâresi; görmek, dirilere mahsus; irade, hayat ile olabilir; ihtiyarî iktidar, zîhayatlarda bulunur; tekellüm ise, bilen dirilerin işidir.
İşte, bu noktalardan anlaşılır ki, hayat sıfatının yedi defa kâinat kadar delilleri ve kendi vücudunu ve mevsufun vücudunu bildiren burhanları vardır ki, bütün sıfatların esası ve menbaı ve İsm-i Âzamın masdarı ve medarı olmuştur. Risale-i

Kadîr-i Zülcelâl: kudreti herşeyi kuşatan ve sonsuz haşmet ve yücelik sahibi olan Allah	Zât-ı Akdes: her türlü kusur ve eksiklikten uzak olan Zât, Allah
Zât-ı Hayy-ı Kayyûm: hayatı ezelî ve ebedî olup her canlıya hayat veren ve Kendi varlığı için hiçbir sebebe bağlı olmayıp her şeyi ayakta tutan Zât, Allah	Zât-ı Zülcelâl: sonsuz büyüklük ve haşmet sahibi olan Zât, Allah
bedahet: ap açıklık	burhan: mantıkî delil, kanıt
cilve: görüntü, yansıma	delâlet etmek: delil olmak, işaret etmek
emare: belirti	furkan-ı cismânî: cisim haline gelmiş, hakkı batıldan ayıran Kur’ân gibi Allah’ı tanıttıran kâinat kitabı
hadsiz: sınırsız	hayattar: canlı
hikmet: fayda, gaye; herşeyin belirli gayelere yönelik olarak, mânâlı, faydalı ve tam yerli yerinde yaratılması	ihtiyar etmek: seçmek, tercih etmek
ihtiyarî: tercihe bağlı, iradeyle yapılan	iktidar: güç, iktidar
ilham: Allah tarafından insanın kalbine indirilen mânâ	intizamlı: düzenli, tertipli
kelâm: konuşma	kudret: güç ve iktidar
kâinat: evren, bütün yaratılmışlar	mahiyet: esas, nitelik, özellik
mahlûkat: yaratılmışlar	masdar: kaynak
masnuat: san’at eseri varlıklar	medar: dayanak noktası, kaynak, sebep
menba: kaynak	mevsuf: sıfat sahibi, vasıflandırılan
mizanlı: ölçülü, dengeli	mücessem: cisimleşmiş, maddi yapısı olan
sair: diğer, başka	serbeser: baştan başa
suret: biçim, şekil	sıfat-ı hayat: hayat sıfatı
tahakkuk: gerçekleşme	tavsif: vasıflandırma, niteliklerini bildirme
tedbir: çekip çevirme, ihtiyacını karşılama	tekellüm: konuşma
temyiz etmek: ayırt etmek	terekküp: meydana gelme, oluşma
tezyin: süsleme	vahiy: Cenâb-ı Hak tarafından Cebrâil vasıtasıyla peygamberlere göndermiş olduğu bilgiler, emir ve yasaklar
vücub-u vücud: Allah’ın varlığının zorunlu oluşu, var olmak için hiçbir şeye muhtaç olmaması	vücud: varlık, var oluş
ziynetli: süslü	zîhayat: canlı, hayat sahibi
âyine-i ekber: en büyük ayna	İsm-i Âzam: Cenâb-ı Hakkın binbir isminden en büyük ve mânâca diğer isimleri kuşatmış olanı

 

[Muvahhid1]

Yedinci Şuâ -sayfa 201

Nur bu birinci hakikatı kuvvetli burhanlarla ispat ve bir derece izah ettiğinden, bu denizden, bu mezkûr katre ile şimdilik iktifa ediyoruz.
İkinci Hakikat: Sıfat-ı kelâmdan gelen tekellüm-ü İlâhîdir.

1 لَوْ كَانَ الْبَحْرُ مِدَادًا لِكَلِمَاتِ رَبِّى âyetinin sırrıyla, kelâm-ı İlâhî nihayetsizdir. Bir zâtın vücudunu bildiren en zâhir alâmet, konuşmasıdır. Demek bu hakikat, nihayetsiz bir surette Mütekellim-i Ezelîninmevcudiyetine ve vahdetine şehadet eder.

Bu hakikatın iki kuvvetli şehadeti, bu risalenin On Dördüncü ve On BeşinciMertebelerinde beyan edilen vahiyler ve ilhamlar cihetiyle; ve geniş bir şehadeti dahi, Onuncu Mertebesinde işaret edilen kütüb-ü mukaddese-i semâviye cihetiyle, ve çok parlak ve câmi’ bir diğer şehadeti dahi On Yedinci Mertebesinde Kur’ân-ı Mucizü’l-Beyan cihetiyle geldiğinden, bu hakikatın beyan ve şehadetini omertebelere havale edip, o hakikati mu’cizâne ilân eden ve şehadetini sairhakikatlerin şehadetleriyle beraber ifade eden
شَهِدَ اللهُ أَنَّهُ لاَۤ إِلٰهَ إِلاَّ هُوَ وَالْمَلٰئِكَةُ وَ أُولُوا الْعِلْمِ قَاۤئِمًا بِالْقِسْطِ لاَۤ إِلٰهَ إِلاَّ هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ

2
âyet-i muazzamanın envârı ve esrarı bizim bu yolcuya kâfi ve vâfi gelmiş ki, daha ileri gidememiş.
İşte, bu yolcunun bu makam-ı kudsîden aldığı dersin kısa bir meâline bir işaret olarak, Birinci Makamın On Dokuzuncu Mertebesinde,
لاَۤ إِلٰهَ إِلاَّ اللهُ الْوَاجِبُ الْوُجُودِ الْوَاحِدُ اْلاَحَدُ، لَهُ اْلاَسْمَاءُ الْحُسْنٰى، وَلَهُ


[BILGI]Dipnot-1
“Rabbimin sözlerini yazmak için bütün denizler mürekkep olsa, Rabbimin sözleri tükenmeden o denizler tükenirdi.” Kehf Sûresi, 18:109.

Dipnot-2 “Bütün kâinatı adâletle tedbir ve idare etmekte olan Allah, Ondan başka ibâdete lâyık hiçbir ilâh bulunmadığını ap açık delillerle bildirdi. Buna melekler ve ilim sahipleri de şâhitlik ettiler. Ondan başka ilâh yoktur; Onun kudreti herşeye galiptir ve Onun her işi hikmet iledir.” Âl-i İmrân Sûresi, 3:18.[/BILGI]

Kur’ân-ı Mu’cizü’l-Beyan: açıklamalarıyla ve anlatımıyla benzerini yapmakta akılları âciz bırakan Kur’ân	Mütekellim-i Ezelî: ezelî kelâm sıfatına sahip olan ve konuşması, hiçbir varlığın konuşmasına benzemeyen Allah
alâmet: işaret	beyan: açıklama, anlatım
burhan: mantıkî delil, kanıt	cihet: şekil, yön
câmi’: kapsamlı, içine alan	envâr: nurlar, ışıklar
esrar: sırlar, gizemler	hakikat: asıl, esas, gerçek
iktifa etmek: yetinmek	ilham: Allah tarafından insanın kalbine indirilen mânâ
izah etmek: açıklamak	katre: damla
kelâm-ı İlâhî: Allah kelâmı, sözü	kâfi: yeterli
kütüb-ü mukaddese-i semâviye: vahye dayanan kutsal kitaplar—Tevrat, Zebur, İncil ve Kur’ân-ı Kerîm	makam-ı kudsî: kutsal makam, derece
mertebe: derece, makam	mevcudiyet: var olma hali
mezkûr: adı geçen	mu’cizâne: mu’cizeli bir şekilde
nihayetsiz: sonsuz	sair: diğer, başka
suret: biçim, şekil	sıfat-ı kelâm: konuşma sıfatı
tekellüm-ü İlâhî: Allah’ın konuşması	vahdet: birlik
vâfi: yeterli, yerine getiren	vücud: varlık, var oluş
zâhir: açık, âşikar	âyet-i muazzama: (mânâca) büyük âyet
şehadet: şahitlik, tanıklık

 

[Muvahhid1]

Yedinci Şuâ -sayfa 202

الصِّفَاتُ الْعُلْيَا، وَلَهُ الْمَثَلُ اْلاَعْلٰى، اَلَّذِى دَلَّ عَلٰى وُجُوبِ وُجُودِهِ فِى وَحْدَتِهِ: اَلذَّاتُ الْوَاجِبُ الْوُجُودِ، بِاِجْمَاعِ جَمِيعِ صِفَاتِهِ الْقُدْسِيَّةِ الْمُحِيطَةِ، وَجَمِيعِ اَسْمَاۤئِهِ الْحُسْنٰى اَلْمُتَجَلِّيَةِ، وَبِاِتِّفَاقِ جَمِيعِ شُؤُونَاتِهِ وَاَفْعَالِهِ الْمُتَصَرِّفَةِ، بِشَهَادَةِ عَظَمَةِ حَقِيقَةِ تَبَارُزِ اْلاُلُوهِيَّةِ فِى تَظَاهُرِ الرُّبُوبِيَّةِ، فِى دَوَامِ الْفَعَّالِيَّةِ الْمُسْتَوْلِيَةِ، بِفِعْلِ اْلاِيجَادِ وَالْخَلْقِ وَالصُّنْعِ وَاْلاِبْدَاعِ بِاِرَادَةٍ وَقُدْرَةٍ، وَبِفِعْلِ التَّقْدِيرِ وَالتَّصْوِيرِ وَالتَّدْبِيرِ وَالتَّدْوِيرِ بِاِخْتِيَارٍ وَحِكْمَةٍ، وَبِفِعْلِ التَّصْرِيفِ وَالتَّنْظِيمِ وَالْمُحَافَظَةِ وَاْلاِدَارَةِ وَاْلاِعَاشَةِ بِقَصْدٍ وَرَحْمَةٍ، وَبِكَمَالِ اْلاِنْتِظَامِ وَالْمُوَازَنَةِ.وَبِشَهَادَةِ عَظَمَةِ إِحَاطَةِ حَقِيقَةِ اَسْرَارِ: شَهِدَ اللهُ اَنَّهُ لاَۤ إِلٰهَ اِلاَّ هُوَ وَالْمَلٰۤئِكَةُ وَ اُولُوا الْعِلْمِ قَاۤئِمًا بِالْقِسْطِ لاَۤ إِلٰهَ اِلاَّ هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ 1
denilmiştir.

​

 

[Muvahhid1]

Yedinci Şuâ -sayfa 203

İhtar

​

Geçen İkinci Makamın Birinci Babındaki on dokuz adet mertebelerin şehadet edenhakikatlerinin herbirisi, tahakkuklarıyla ve vücutlarıyla vücub-u vücuda delâlet ettikleri gibi, ihataları ile dahi vahdete ve ehadiyete delâlet ederler. Fakat başta, sarîhanvücudu ispat ettikleri cihetle, vücub-u vücudun delilleri sayılmış.
İkinci Makamın İkinci Babı ise, başta ve sarahatle vahdeti—ve içinde vücudu—ispat ettiği haysiyetiyle, tevhid burhanları denilir. Yoksa her ikisi, her ikisini ispat eder. Farklarına işaret için, Birinci Babda

1بِشَهَادَةِ عَظَمَةِ اِحَاطَةِ حَقِيقَةِ İkinci Babda, vahdet görünür gibi zuhuruna işareten

2 بِمُشَاهَدَةِ عَظَمَةِ اِحَاطَةِ حَقِيقَةِfıkraları tekrar ediliyor.
Gelecek İkinci Babın mertebelerini Birinci Bab gibi izah etmeye niyet etmiştim. Fakat bazı hallerin mümânaatiyle ihtisara ve icmale mecburum. Hakkıyla beyan etmeyi Risale-i Nur’a havale ediyoruz.

[BILGI]
Dipnot-1 ... hakikatinin azamet-i ihatasının şehadetiyle.

Dipnot-2 ... hakikatinin azamet-i ihatasının müşahedesiyle.[/BILGI]

bab: bölüm, kısım	beyan etmek: açıklamak
burhan: mantıkî delil, kanıt	cihet: şekil, yön
delâlet etmek: delil olmak, işaret etmek	ehadiyet: Allah’ın birliğinin herbir varlıkta ayrı ayrı tecellî etmesi
fıkra: bölüm, kısım	hakikat: doğru gerçek
haysiyetiyle: özelliğiyle	icmal: kısaca, özet olarak
ihata: içine alma, kapsama	ihtar: hatırlatma
ihtisar: kısaltma, özetleme	izah: açıklama
mertebe: derece, makam	mümânaat: engelleme
sarahat: açıklık	sarîhan: açıklıkla
tahakkuk: gerçekleşme	tevhid: birleme; herşeyin bir olan Allah’a ait olduğunu bilme ve inanma
vahdet: birlik	vücub-u vücud: Allah’ın varlığının zorunlu oluşu, var olmak için bir sebebe muhtaç olmaması
vücud: varlık, var oluş	zuhur: belirme, görünme
şehadet etmek: şahitlik etmek, tanıklık etmek

 

[Muvahhid1]

Yedinci Şuâ -sayfa 204

İkinci Bab

​

Berâhin-i Tevhidiyeye dairdir

Dünyaya iman için gönderilen ve bütün kâinatta fikren seyahat eden ve herşeyden Hâlıkını soran ve her yerde Rabbini arayan ve hakkalyakînderecesinde İlâhını vücub-u vücud noktasında bulan dünya misafiri, kendi aklına dedi ki:
“Gel, Vâcibü’l-Vücud Hâlıkımızın vahdet burhanlarını temâşâ için yine beraber bir seyahate gideceğiz.”
Beraber gittiler. Birinci menzilde gördüler ki, kâinatı istilâ eden dörthakikat-i kudsiye, vahdeti bedahet derecesinde istilzam edip isterler.


BİRİNCİ HAKİKAT

Ulûhiyet-i mutlakadır.

Evet, nev-i beşerin her taifesi birer nevi ibadetle fıtrî gibi meşgul olması; ve sâirzîhayatın, belki cemâdâtın dahi fıtrî hizmetleri birer nevi ibadet hükmünde bulunması; ve kâinatta maddî ve mânevî bütün nimetlerin ve ihsanların herbiri, birmâbudiyet tarafından, hamd ve ibadeti yaptıran perestişe ve şükre birer vesile olmaları; ve vahiy ve ilhamlar gibi bütün tereşşuhat-ı gaybiye ve tezahürat-ı mâneviyenin birtek İlâhın mâbudiyetini ilân etmeleri, elbette ve bedahetle birulûhiyet-i mutlakanın tahakkukunu ve hükümferma olduğunu ispat ederler.
Madem böyle bir ulûhiyet hakikatı var, elbette iştirakı kabul edemez. Çünküulûhiyete, yani mâbudiyete karşı şükür ve ibadetle mukabele edenler, kâinatağacının en nihayetlerinde bulunan zîşuur meyveleridir. Ve başkaların o zîşuurları memnun ve minnettar edip yüzlerini kendilerine çevirmesi ve görünmediğinden çabuk unutturulabilen hakikî mâbudlarını onlara unutturması, ulûhiyetin

Hâlık: yaratıcı, herşeyi yaratan Allah	Rab: herbir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri veren, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulunduran Allah
Vâcibü’l-Vücud: varlığı zorunlu olan ve var olmak için hiçbir sebebe ihtiyacı olmayan Allah	bab: bölüm, kısım
bedâhet: açıklık, aşikâr olma	berâhin-i tevhidiye: Allah’ın birliğini gösteren kesin deliller
burhan: mantıkî kesin delil, kanıt	cemâdat: cansız varlıklar
fıtrî: doğal	hakikat: doğru, gerçek
hakikat-i kudsiye: mukaddes gerçek	hakikî: gerçek doğru
hakkalyakin: bizzat yaşamak suretiyle, kuşkuya yer bırakmayacak şekilde kesin bilme	hamd: övgü ve şükür
hükümfermâ: hüküm süren	ihsan: bağış, ikram
istilzam etmek: gerektirmek	istilâ: kuşatma
iştirak: ortak olma, katılma	kâinat: evren, bütün yaratılmışlar
menzil: durak, yer	minnettar etmek: yapılan bir iyiliğe karşı teşekkür hissi uyandırmak
mâbud: ibadet edilen	mâbudiyet: ibadet edilmeye lâyık olma
nev-i beşer: insanlar, insanlık türü	nevi: çeşit, tür
nihayet: son	sâir: diğer, başka
tahakkuk: gerçekleşme	taife: grup, topluluk
temâşâ: seyir, hoşlanarak bakma	tereşşuhat-ı gaybiye: gaybî sızıntılar, damlalar
tezahürat-ı mâneviye: mânevî açılımlar, görünümler	ulûhiyet: Cenâb-ı Allah’ın ilâhlığı
ulûhiyet-i mutlaka: hiçbir kayda ve şarta bağlı olmaksızın ilâh olma, mutlak ilâhlık	vahdet: birlik
vücub-u vücud: Allah’ın varlığının zorunlu oluşu, var olmak için bir sebebe muhtaç olmaması	zîhayat: canlı, hayat sahibi
zîşuur: şuur sahibi, bilinçli

 

[Muvahhid1]

Yedinci Şuâ -sayfa 205

mahiyetine ve kudsî maksatlarına öyle bir zıddiyettir ki, hiçbir cihetle müsaade etmez. Kur’ân’ın çok tekrar ile ve şiddetle şirki red ve müşrikleri Cehennemle tehdit etmesi, bu cihettendir.

İKİNCİ HAKİKAT

Rububiyet-i mutlakadır.

Evet, bütün kâinatta, hususan zîhayatlarda ve bilhassa terbiye ve iaşelerinde, her tarafta aynı tarzda ve umulmadık bir surette, beraber ve birbiri içinde,hakîmâne, rahîmâne, bir dest-i gaybî tarafından olan bir tasarruf-u âmm, elbette bir rububiyet-i mutlakanın tereşşuhudur ve ziyasıdır. Ve tahakkukuna bir burhan-ı kat’îdir.
Madem bir rubûbiyet-i mutlaka vardır; elbette şirk ve iştirakı kabul etmez. Çünkü, o rububiyetin, kendi cemâlini izhar ve kemâlâtını ilân ve kıymetli san’atlarını teşhir ve gizli hünerlerini göstermek gibi en mühim maksat ve gayeleri, cüz’iyatta ve zîhayatta temerküz ve içtimâ ettiğinden, en cüz’î birşeye ve en küçük bir zîhayata kendi başıyla müdahale eden bir şirk, o gayeleri bozar ve o maksatları harap eder. Ve zîşuurun yüzlerini o gayelerden ve o gayeleri iradeedenden çevirip esbaba saldığından ve bu vaziyet rububiyetin mahiyetine bütün bütün muhalif ve adavet olduğundan, elbette böyle bir rubûbiyet-i mutlaka, hiçbircihetle şirke müsaade etmez. Kur’ân’ın kesretli takdisatı ve tesbihatı ve âyâtı vekelimatı, belki hurufatı ve hey’âtıyla mütemâdiyen tevhide irşadatı bu büyük sırdan ileri gelmiştir.

ÜÇÜNCÜ HAKİKAT

Kemâlâttır.
Evet, bu kâinatın bütün ulvî hikmetleri harika güzellikleri, âdilâne kanunları,

adâvet: düşmanlık	burhan-ı kat’î: kesin delil
cemâl: güzellik	cihet: yön
cüz’iyat: ferdî, küçük şeyler	cüz’î: küçük, ferdî
dest-i gaybî: görünmeyen el	esbab: sebepler
hakikat: doğru, gerçek	hakîmâne: hikmetle, bir maksat ve gayeye yönelik bir şekilde
hey’ât: genel yapı, yapıyı oluşturan unsurlar	hikmet: fayda, gaye; herşeyin belirli gayelere yönelik olarak, mânâlı, faydalı ve tam yerli yerinde yaratılması
hurufat: harfler	hususan: bilhassa, özellikle
iaşe: besleme, yedirip içirme	irade: dileme, tercih
irşâdât: nasihatler, doğru yolu gösteren sözler	izhar: açığa çıkarma, gösterme
içtima: toplânma, bir araya gelme	iştirak: ortaklık, katılım
kelimât: kelimeler	kemâlât: mükemmellikler, kusursuzluklar
kesretli: çok sayıda	kudsî: her türlü kusur ve noksandan uzak, mukaddes
kâinat: evren, bütün yaratılmışlar	mahiyet: esas, nitelik, özellik
maksat: amaç, gaye	müsaade etmek: izin vermek
mütemadiyen: sürekli olarak	müşrik: Allah’a ortak koşan
rahîmâne: merhametli bir şekilde	rububiyet/rububiyet-i mutlaka: Rablık; herbir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri vermesi, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulundurması
suret: biçim, şekil	tahakkuk: gerçekleşme
takdisat: takdisler, kutsamalar; Allah’ın her türlü eksiklik ve çirkinlikten yüce olduğunu ilân etme	tasarruf-u âmm: genel tasarruf; bütün kâinatta görülen faaliyet ve icraat
temerküz: bir merkezde toplanma	terbiye: belli bir amaca erişecek şekilde geliştirme, olgunluğa kavuşturma
tereşşuh: sızıntı	tesbihat: Allah’ı her türlü kusurdan yüce tutarak şanına lâyık ifadelerle anma
tevhid: birleme; herşeyin bir olan Allah’a ait olduğunu bilme ve inanma	teşhir etme: sergileme
ulvî: yüce, büyük	ziya: ışık, parlaklık
zîhayat: hayat sahibi, canlı	zîşuur: şuur sahibi, bilinçli
âdilâne: âdil bir şekilde	âyât: âyetler, deliler
şirk: Allah’a ortak koşma

 

[Muvahhid1]

Yedinci Şuâ -sayfa 206

hakîmâne gayeleri, hakikat-ı kemâlâtın vücuduna bedahetle delâlet ve bilhassa bukâinatı hiçten icad edip her cihetle mu’cizatlı ve cemâlli bir surette idare edenHâlıkın kemâlâtına ve o Hâlıkın âyine-i zîşuuru olan insanın kemâlâtına şehadeti pek zâhirdir.

Madem kemâlât hakikati vardır. Ve madem kâinatı kemâlât içinde icad edenHâlıkın kemâlâtı muhakkaktır. Ve madem kâinatın en mühim meyvesi ve arzınhalifesi ve Hâlıkın en ehemmiyetli masnuu ve sevgilisi olan insanın kemâlâtı haktır ve hakikatlidir. Elbette bu gözümüzle gördüğümüz kemâlli ve hikmetli kâinatı,fena ve zevâlde yuvarlanan ve neticesiz olarak, tesadüfün oyuncağı, tabiatınmel’abegâhı, zîhayatın zâlimâne mezbahası, zîşuurun dehşetli hüzüngâhı suretine çeviren; ve âsârı ile kemâlâtı görünen insanı, en bîçare ve en perişan ve en aşağı bir hayvan derekesine indiren; ve Hâlıkın âyine-i kemâlâtı olan bütün mevcudâtınşehadetiyle nihayetsiz kemâlât-ı kudsiyesi bulunan o Hâlıkın kemâlâtını setredip perde çekerek netice-i faaliyetini ve hallâkiyetini iptal eden şirk, elbette olamaz ve hakikatsizdir.
Şirkin bu kemâlât-ı İlâhiyeye ve insaniye ve kevniyeye karşı zıddiyeti ve okemâlâtları bozduğu, İkinci Şuâ risalesinin üç meyve-i tevhide dair Birinci Makamında kuvvetli ve kat’î delillerle ispat ve izah edildiğinden, ona havale edip burada kısa kesiyoruz.


DÖRDÜNCÜ HAKİKAT

Hâkimiyettir.
Evet, bu kâinata geniş bir dikkatle bakan, kâinatı gayet haşmetli ve gayetfaaliyetli

Hâlık: yaratıcı, herşeyi yaratan Allah	arz: dünya
bedahet: ap açıklık	bilhassa: özellikle
bîçare: çaresiz, zavallı	cemâl: güzellik
cihet: taraf, yön	delâlet: delil olma, işaret etme
dereke: aşağı derece	ehemmiyetli: önemli
fena: geçicilik, ölümlülük	gayet: son derece
hakikat: doğru gerçek	hakikat-ı kemâlât: mükemmellik gerçeği
hakikatli: gerçekliğe sahip	hakîmâne: hikmetle, bir maksat ve gayeye yönelik bir şekilde
halife: yeryüzünde Allah’ın emirlerini yerine getirip Onun namına tasarrufta bulunan ve varlıklar üzerinde Onun adına egemen olan insan	hallâkiyet: yaratıcılık
haşmetli: görkemli, heybetli	hikmet: fayda, gaye; herşeyin belirli gayelere yönelik olarak, mânâlı, faydalı ve tam yerli yerinde yaratılması
hâkimiyet: egemenlik, hükümranlık	hüzüngâh: hüzün yeri
icad: var etme, yoktan yaratma	izah etmek: açıklamak
kat’î: kesin bir şekilde	kemâl: kusursuzluk, mükemmellik
kemâlât: mükemmellikler, kusursuzluklar	kemâlât-ı kudsiye: noksanlıklardan uzak mükemmellikler
kemâlât-ı İlâhiye: İlâhî mükemmellikler	kevn: var olma, varlık
kâinat: evren, bütün yaratılmışlar	masnu: san’at eseri varlık
mel’abegâh: oyun yeri	mevcudat: varlıklar
meyve-i tevhid: Allah’ın birliğinin neticesi	mezbaha: hayvan kesilen yer
muhakkak: kesin, kesinlik kazanmış	mu’cizât: mu’cizeler; bir benzerini yapma konusunda başkalarını âciz ve hayrette bırakan olağanüstü şeyler
netice-i faaliyet: faaliyetin neticesi	nihayetsiz: sonsuz
setretmek: örtmek, gizlemek	suret: biçim, şekil
vücud: varlık, var oluş	zevâl: geçip gitme, kaybolma
zâhir: açık, âşikar	zâlimâne: zâlimce
zîhayat: canlı, hayat sahibi	zîşuur: şuur sahibi, bilinçli
zıddiyet: zıtlık	âsâr: eserler, varlıklar
âyine-i kemâlât: mükemmellikler aynası	âyine-i zîşuur: şuur sahibi ayna
şehadet: şahitlik, tanıklık	şirk: Allah’a ortak koşma
şua: ışık kaynağından çıkan ışık telleri; ışın

 

[Muvahhid1]

Yedinci Şuâ -sayfa 207

bir memleket, belki idaresi gayet hikmetli ve hâkimiyeti gayet kuvvetli bir şehir hükmünde görür, herşeyi ve her nev’i birer vazife ile musahharâne meşgul bulur.

1 وَ ِللهِ جُنُودُ السَّمٰوَاتِ وَاْلاَرْضِ âyetinin askerlik mânâsınıihsas eden temsiline göre, zerrât ordusundan ve nebatat fırkalarından ve hayvanattaburlarından, tâ yıldızlar ordusuna kadar olan cünûd-u Rabbâniyeden, o küçücük memurlarda ve bu pek büyük askerlerde, hâkimâne tekvinî emirlerin, âmirânehükümlerin, şâhâne kanunların cereyanları, bedahetle bir hâkimiyet-i mutlakanın ve bir âmiriyet-i külliyenin vücûduna delâlet ederler.

Madem bir hâkimiyet-i mutlaka hakikati vardır; elbette şirkin hakikatı olamaz. Çünkü

2 لَوْ كَانَ فِيهِمَا اٰلِهَةٌ إِلاَّ اللهُ لَفَسَدَتَاâyetinin hakikat-i kàtıasıyla; müteaddit eller müstebidâne bir işe karışsalar, karıştırırlar. Bir memlekette iki padişah, hattâ bir nahiyede iki müdür bulunsa, intizam bozulur ve idare hercümerc olur. Halbuki, sinek kanadından tâsemâvât kandillerine kadar ve hüceyrat-ı bedeniyeden tâ seyyaratın burçlarına kadar öyle bir intizam var ki, zerre kadar şirkin müdahalesi olamaz.

Hem hâkimiyet bir makam-ı izzettir; rakip kabul etmek, o hâkimiyetin izzetini kırar. Evet, aczi için çok yardımcılara muhtaç olan insanın, cüz’î ve zâhirî vemuvakkat bir hakimiyeti için kardeşini ve evlâdını zâlimâne öldürmesi gösteriyor ki, hâkimiyet rakip kabul etmez. Böyle bir âciz, böyle cüz’î bir hâkimiyet için böyle yaparsa elbette, bütün kâinatın mâliki olan bir Kadîr-i Mutlakın, hakikî ve küllîrububiyetine ve ulûhiyetine medar olan kendi hâkimiyet-i kudsiyesine


[BILGI]
Dipnot-1 “Göklerin ve yerin orduları Allah’ındır.” Fetih Sûresi, 48:7.

Dipnot-2 “Eğer göklerde ve yerde Allah’tan başka ilâhlar olsaydı, ikisi de harap olup giderdi.” Enbiyâ Sûresi, 21:22.[/BILGI]

Kadîr-i Mutlak: herşeye gücü yeten, sınırsız güç ve kudret sahibi Allah	acz: acizlik, güçsüzlük
bedahet: ap açıklık	burç: belli bir şekil ve surete benzeyen sabit yıldız kümesi
cereyan: akım, hareket	cünûd-u Rabbâniye: Allah’ın askerleri
cüz’î: ferdî, az, basit	delâlet etmek: delil olmak, ifade etmek
fırka: grup	gayet: son derece
hakikat: doğru, gerçek	hakikat-i kàtıa: kesin hakikat
hakikî: gerçek, doğru	hakîmâne: hikmetli biçimde
hayvanat: hayvanlar	hercümerc: karma karışık
hikmet: fayda, gaye; herşeyin belirli gayelere yönelik olarak, mânâlı, faydalı ve tam yerli yerinde yaratılması	hâkimiyet: egemenlik, hükümranlık
hâkimiyet-i kudsiye: kusur ve eksiklikten yüce, mukaddes egemenlik, hâkimiyet	hâkimiyet-i mutlaka: sınırsız ve tam bir egemenlik
hüceyrât-ı bedeniye: beden hücreleri	ihsas: hissettirme, hatırlatma
intizam: disiplin, düzen	izzet: değer, itibar, yücelik
kâinat: evren, bütün yaratılmışlar	küllî: geniş, kapsamlı
makam-ı izzet: şeref, yücelik makamı	medar: dayanak noktası, eksen
musahharâne: emre uyarak, boyun eğerek	muvakkat: geçici
mâlik: sahip	müstebidâne: zorla, despotça
müteaddit: birçok, çeşitli	nahiye: bucak
nebatat: bitkiler	nev’i: çeşit, tür
rububiyet: Rablık; herbir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri vermesi, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulundurması	semâvat: gökler
seyyarat: gök cisimleri, gezegenler	tekvînî: yaratmaya, var etmeye dâir
temsil: analoji, kıyaslama tarzında benzetme	ulûhiyet: Cenâb-ı Allah’ın ilâhlığı
vücud: varlık	zerrat: zerreler, maddenin en küçük parçaları, atomlar
zerre: atom, çok küçük parça	zâhirî: görünürde
zâlimâne: zâlimce	âciz: güçsüz, zavallı
âmiriyet-i külliye: genel âmirlik, emredicilik	âmirâne: emrederek
şirk: Allah’a ortak koşma

 

[Muvahhid1]

Yedinci Şuâ -sayfa 208

başkasını teşrik etmesi ve şerike müsaade etmesi hiçbir cihetle mümkün olamaz.
Bu hakikat, İkinci Şuânın İkinci Makamında ve Risale-i Nur’un birçok yerlerinde kuvvetli delillerle ispat edildiğinden, onlara havale ediyoruz.

İşte, yolcumuz bu dört hakikati müşahede etmekle, vahdâniyet-i İlâhiyeyi şuhudderecesinde bildi. İmanı parladı. Bütün kuvvetiyle

1 لاَۤ إِلٰهَ اِلاَّ اللهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ dedi. Ve bumenzilden aldığı derse bir kısa işaret olarak, Birinci Makamın İkinci Babında,
لاَۤ إِلٰهَ اِلاَّ اللهُ الْوَاحِدُ اْلاَحَدُ الَّذِى دَلَّ عَلٰى وَحْدَانِيَّتِهِ وَوُجُوبِ وُجُودِهِ مُشَاهَدَةُ عَظَمَةِ حَقِيقَةِ تَبَارُزِ اْلاُلُوهِيَّةِ الْمُطْلَقَةِ، وَكَذَا مُشَاهَدَةُ عَظَمَةِ اِحَاطَةِ حَقِيقَةِ تَظَاهُرِ الرُّبُوبِيَّةِ الْمُطْلَقَةِ الْمُقْتَضِيَّةِ لِلْوَحْدَةِ. وَكَذَا مُشَاهَدَةُ عَظَمَةِ اِحَاطَةِ حَقِيقَةِ الْكَمَالاَتِ النَّاشِئَةِ مِنَ الْوَحْدَةِ وَكَذَا مُشَاهَدَةُ عَظَمَةِ اِحَاطَةِ حَقِيقَةِ الْحَاكِمِيَّةِ الْمُطْلَقَةِ الْمَانِعَةِ وَالْمُنَافِيَةِ لِلشَّرِكَةِ

2
denilmiştir.

Sonra o sükûnetsiz misafir kendi kalbine dedi:
“Ehl-i imanın, hususan ehl-i tarîkatın her vakit tekrarla Lâ ilâhe illâ Hûdemeleri, tevhidi yâd ve ilân etmeleri gösterir ki, tevhidin pek çok mertebeleri bulunuyor.
“Hem tevhid, en ehemmiyetli ve en halâvetli ve en yüksek bir vazife-i kudsiye ve bir fariza-i fıtriye ve bir ibadet-i imaniyedir. Öyle ise, gel, bir mertebeyi daha bulmak için, bu ibrethânenin diğer bir menzilinin kapısını daha açmalıyız. Çünkü aradığımız hakiki tevhid, yalnız tasavvurdan ibaret bir marifet değildir. Belki,



[BILGI]Dipnot-1 “Allah’tan başka ilâh yoktur. O tektir ve Onun ortağı yoktur.”

Dipnot-2 Allah’tan başka ilâh yoktur. O Vâhid-i Ehad ki, tebarüz-ü ulûhiyet-i mutlakahakikatinin azametinin müşahedesi, kezâ vahdeti iktiza eden tezahür-ü rububiyet-i mutlaka hakikatinin azamet-i ihatasının müşahedesi, kezâ vahdetten neş’et eden kemâlât hakikatinin azamet-i ihatasının müşahedesi, kezâ şirke mâni olan ve şirki nefyeden hâkimiyet-i mutlaka hakikatinin azamet-i ihatasının müşahedesi, Onun vahdâniyetine ve vücub-u vücuduna delâlet eder.[/BILGI]

Lâ ilâhe illâ Hû: Ondan başka ilâh yoktur	cihet: şekil, yön
ehl-i iman: Allah’a ve iman esaslarına inanan kimseler, mü’minler	ehl-i tarîkat: tarîkata mensup olanlar
fariza-i fıtriye: yaratılıştan gelen vazife	hakikat: doğru, gerçek
halâvet: şirin, tatlı, hoş	hususan: bilhassa, özellikle
ibadet-i imaniye: iman ibadeti	ibrethâne: ibret yeri
marifet: bilme ve tanıma	menzil: durak, yer
müşahede etmek: görmek, gözlemlemek	sükûnetsiz: sakin kalmayan, hareketli
tasavvur: düşünme, zihinde şekillendirme, hayalde canlandırma	tevhid: birleme; herşeyin bir olan Allah’a ait olduğunu bilme ve inanma
teşrik etmek: ortak etmek	vahdâniyet-i İlâhiye: Allah’ın birliği, ortağının ve benzerinin olmayışı
vazife-i kudsiye: kutsal vazife	yad etmek: anmak, zikretmek
şerik: ortak	şua: ışık kaynagından çıkan ışık telleri; ışın
şuhud: görme, şahid olma

 

[Muvahhid1]

Yedinci Şuâ -sayfa 209

ilm-i mantıkta tasavvura mukàbil ve marifet-i tasavvuriyeden çok kıymettar veburhanın neticesi olan ve ilim denilen tasdiktir.

“Ve tevhid-i hakiki öyle bir hüküm ve tasdik ve iz’an ve kabuldür ki, herbir şeyleRabbini bulabilir. Ve herşeyde Hâlıkına giden bir yolu görür. Ve hiçbir şey huzurunamâni olmaz. Yoksa, Rabbini bulmak için her vakit kâinat perdesini yırtmak, açmak lâzım gelir. Öyle ise haydi ileri!” diyerek, kibriya ve azamet kapısını çaldı. Ef’âl veâsâr menziline ve icad ve ibdâ âlemine girdi. Gördü ki, kâinatı istilâ etmiş beşhakikat-ı muhita hükmediyorlar, bedahetle tevhidi ispat ederler.

Birincisi:

Kibriya ve azamet hakikatıdır. Bu hakikat, İkinci Şuânın İkinci Makamında ve Risale-i Nur’un müteaddit yerlerinde burhanlarla izah edildiğinden, burada bu kadar deriz ki:
Binlerle sene birbirlerinden uzak bir mesafede bulunan yıldızları, aynı anda, aynı tarzda icad edip tasarruf eden ve zeminin şark ve garp ve cenup ve şimalinde bulunan aynı çiçeğin hadsiz efradını, bir zamanda ve bir surette halk edip tasvireden,
hem

1 هُوَ الَّذِى خَلَقَ السَّمٰوَاتِ وَاْلاَرْضَ فِى سِتَّةِ اَيَّامٍyani gökleri ve zemini altı günde yaratmak gibi geçmiş ve gaybî ve çokacip bir hâdiseyi, hazır ve göz önünde bir hâdiseyle ispat etmek ve onun gibi acipbir tanzir olarak, zeminin yüzünde, bahar mevsiminde, haşr-i âzamın yüz bindenziyade misallerini gösterir gibi, iki yüz binden ziyade nebatat tâifelerini vehayvanat kabilelerini beş-altı haftada inşa edip kemâl-i intizam ve mizanlailtibassız, noksansız, yanlışsız, beraber, birbiri içinde idare, terbiye, iaşe, temyizve tezyin eden.



[BILGI]Dipnot-1 “Gökleri ve yeri altı günde yaratan Odur.” Hadîd Sûresi, 57,4.[/BILGI]

Hâlık: yaratıcı, herşeyi yaratan Allah	Rab: herbir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri veren, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulunduran Allah
acip: hayret verici, şaşırtıcı	azamet: büyüklük, yücelik
bedahet: ap açıklık	burhan: mantıkî, kesin delil, kanıt
cenup: güney	efrad: fertler, bireyler
ef’âl: fiiller, işler	garp: batı
gaybî: bilinmeyen, gayb âlemine ait	hadsiz: sınırsız
hakikat: doğru, gerçek	hakikat-i muhita: herşeyi kuşatan gerçek
halk etmek: yaratmak	hayvanat: hayvanlar
haşr-i âzam: öldükten sonra âhirette tekrar diriltilip Allah’ın huzurunda toplanma	iaşe: besleme, yedirip içirme
ibdâ: eşsiz şekilde yaratma	icad: var etme, yoktan yaratma
ilm-i mantık: mantık ilmi	iltibas: karıştırma
inşa etmek: yaratmak, vücuda getirmek	istilâ etmek: kuşatmak
izah etmek: açıklamak	iz’an: şüpheden uzak, kesin şekilde inanma
kemâl-i intizam: tam ve mükemmel bir düzen	kibriyâ: yücelik, büyüklük
kâinat: evren, bütün yaratılmışlar	kıymettar: kıymetli, değerli
marifet-i tasavvuriye: tasavvur ederek elde edilen bilgi	menzil: durak, yer
mizan: ölçü, denge	mukàbil: karşılık
müteaddit: birçok, çeşitli	nebatat: bitkiler
suret: biçim, şekil	tanzir: benzerini yapma
tasarruf etmek: kullanmak	tasavvur: düşünme, zihinde şekillendirme hayalde canlandırma
tasdik: delile dayalı olarak yapılan doğrulama, onaylama	tasvir: suret ve şekil verme
temyiz: ayırt etme	terbiye: belli bir amaca erişecek şekilde geliştirme, olgunlaştırma
tevhid: birleme; herşeyin bir olan Allah’a ait olduğunu bilme ve inanma	tevhid-i hakikî: araştırarak, delilleriyle Allah’ın varlığını ve birliğini bilme ve kabul etme
tezyin: süsleme	tâife: grup, topluluk
zemin: yeryüzü, dünya	ziyade: çok
âsâr: eserler, varlıklar	şark: doğu
şimal: kuzey

 

[Muvahhid1]

Yedinci Şuâ -sayfa 210

hem

1 يُولِجُ الَّيْلَ فِى النَّهَارِ وُيُولِجُ النَّهَارَ فِى الَّيْلِ âyetinin sarahatiyle, zemini döndürüp, gece-gündüz sahifelerini yapan ve çeviren ve yevmiye hâdisâtıyla yazan, değiştiren aynı Zât, aynı anda, en gizli, en cüz’î olan kalblerin hatıratlarını dahi bilir ve iradesiyle idare eder.
Ve mezkûr fiillerin herbiri birtek fiil olduğundan, zaruri olarak, onların faili dahi birtek vâhid ve kadîr olan Fâil-i Zülcelâllerinin, bedahetle öyle bir kibriya veazameti var ki, hiçbir yerde, hiçbir şeyde, hiçbir cihetle, hiçbir şirkin hiçbir imkânını, hiçbir ihtimalini bırakmıyor, köküyle kesiyor.

Madem böyle bir kibriya ve azamet-i kudret var ve madem o kibriya nihayetkemâldedir ve ihata ediyor. Elbette o kudrete acz veya ihtiyaç ve o kibriyaya kusur ve o kemâle noksaniyet ve o ihataya kayıt ve o nihayetsizliğe nihayet veren birşirke meydan vermesi ve müsaade etmesi, hiçbir vech ile mümkün değildir,fıtratını bozmayan hiçbir akıl kabul etmez.

İşte, şirk kibriyaya dokunması ve celâlin izzetine dokundurması ve azametine ilişmesi cihetiyle öyle bir cinayettir ki, hiç kàbil-i af olmadığını, Kur’ân-ı Mucizü’l-Beyan azîm tehditle
إِنَّ اللهَ لاَ يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَيَغْفِرُ مَادُونَ ذٰلِكَ

2
ferman ediyor.
İkinci Hakikat:
Kâinatta tasarrufları görünen ef’âl-i Rabbâniyenin ıtlak ve ihata ve nihayetsiz


[BILGI]Dipnot-1 “Allah geceyi gündüze, gündüzü geceye katar.” Lokman Sûresi, 31:29.

Dipnot-2 “Muhakkak ki Allah, Kendisine ortak koşulmasını affetmez. Bundan başka günahları (dilediği kimse için) bağışlar.” Nisâ Sûresi, 4:48.[/BILGI]

Fâil-i Zülcelâl: sonsuz haşmet ve yücelik sahibi Fâil, Allah	Kur’ân-ı Mu’cizü’l-Beyan: Allah tarafından, Peygamber Efendimiz vasıtasıyla gönderilen, açıklamalarıyla ve anlatımıyla benzerini yapmakta akılları âciz bırakan Kur’ân
acz: acizlik, güçsüzlük	azamet: büyüklük, yücelik
azamet-i kudret: Allah’ın kudretinin büyüklüğü	azîm: büyük
bedahet: açıklık	celâl: büyüklük, heybet, haşmet
cihet: şekil, yön	cüz’î: küçük, basit, ferdî
ef’âl-i Rabbâniye: herbir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri veren, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulunduran Allah’ın fiilleri, icraatları	fail: işi yapan, özne
ferman etmek: buyurmak, emretmek	fıtrat: yaratılış, mizaç
hakikat: doğru gerçek	hâdisât: olaylar
ihata: içine alma, kapsama	izzet: değer, itibar, yücelik
kabil-i afv: affedilebilir	kadîr: herşeye gücü yeten, herşeyi yapabilen, sonsuz güç ve kudret sahibi
kemâl: mükemmellik, kusursuzluk	kibriyâ: azamet, büyüklük
kudret: Allah’ın bütün varlığı kuşatan güç ve iktidarı	kâinat: evren, bütün yaratılmışlar
mezkûr: adı geçen	mümkün: imkan dahilinde olan, olabilir
müsaade etmek: izin vermek	nihayet: son
nihayetsiz: sonsuz	noksaniyet: noksanlık
sarahat: açıklık	tasarruf: icraat, faaliyet, dilediği gibi kullanma
vecih: şekil, yön	vâhid: bir
yevmiye: günlük	zarurî: zorunlu, gerekli
zemin: yer, dünya	ıtlak: mutlak olma, kayıt altında olmama, sınırsızlık
şirk: Allah’a ortak koşma

 

[Muvahhid1]

Yedinci Şuâ -sayfa 211

bir surette zuhurlarıdır. Ve o fiilleri takyid ve tahdit eden, yalnız hikmet veiradedir ve mazharların kàbiliyetleridir. Ve serseri tesadüf ve şuursuz tabiat ve kör kuvvet ve câmid esbab ve kayıtsız ve her yere dağılan ve karıştıran unsurlar, ogayet mizanlı ve hikmetli ve basîrâne ve hayattarâne ve muntazam ve muhkemolan fiillere karışamazlar. Belki, Fâil-i Zülcelâlin emriyle ve iradesiyle ve kuvvetiyle zâhirî bir perde-i kudret olarak istimâl olunuyorlar.
Hadsiz misâllerden üç misâli: Sûre-i Nahl’in bir sahifesinde, birbirine muttasıl üç âyetin işaret ettikleri üç fiilin, hadsiz nüktelerinden üç nüktesini beyan ederiz.

Birincisi:
وَأَوْحٰى رَبُّكَ اِلَى النَّحْلِ أَنِ اتَّخِذِى مِنَ الْجِبَالِ بُيُوتًا

1
(ilâ âhir-i ayet). Evet, balarısı, fıtratça ve vazifece öyle bir mu’cize-i kudrettir ki, koca Sûre-i Nahl, onun ismiyle tesmiye edilmiş. Çünkü, o küçücük bal makinesinin zerrecik başında onun ehemmiyetli vazifesinin mükemmel programını yazmak ve küçücük karnında taamların en tatlısını koymak ve pişirmek ve süngücüğündezîhayat âzâları tahrip etmek ve öldürmek hâsiyetinde bulunan zehiri o uzuvcuğuna ve cismine zarar vermeden yerleştirmek, nihayet dikkat ve ilimle ve gayet hikmetve irade ile ve tam bir intizam ve muvazene ile olduğundan, şuursuz, intizamsız,mizansız olan tabiat ve tesadüf gibi şeyler elbette müdahale edemezler ve karışamazlar.
İşte, bu üç cihetle mu’cizeli bu san’at-ı İlâhiyenin ve bu fiil-i Rabbâniyenin bütünzemin yüzünde, hadsiz arılarda, aynı hikmetle, aynı dikkatle, aynı mizanda, aynı anda, aynı tarzda zuhuru ve ihâtası, bedahetle vahdeti ispat eder.



[BILGI]Dipnot-1 “Rabbin balarısına ilhâm etti: ‘Dağlardan, kendine evler edin.” Nahl Sûresi, 16:68.

[/BILGI]

Fâil-i Zülcelâl: sonsuz haşmet ve yücelik sahibi Fâil, Allah	Sûre-i Nahl: Nahl Sûresi, Kur’ân-ı Kerimin 16. sûresi
basîrâne: görerek, bilerek	bedahet: ap açıklık
beyan etmek: açıklamak	cihet: şekil, yön
câmid: cansız, katı	ehemmiyetli: önemli
esbab: sebepler	fiil-i Rabbâniye: herbir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri veren, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulunduran Allah’ın fiil ve icraatı
fıtrat: yaratılış, mizaç	gayet: son derece
hadsiz: sınırsız	hayatkârâne: canlı bir şekilde
hikmet: fayda, gaye; herşeyin belirli gayelere yönelik olarak, mânâlı, faydalı ve tam yerli yerinde yaratılması	hâsiyet: özellik, hususiyet
ihâta: kuşatma, kapsama	ilâ âhir-i âyet: âyetin sonuna kadar
intizam: disiplin, düzen	irade: dileme, tercih
istimal olunma: kullanılma, vazifelendirilme	kàbiliyet: yetenek
mazhar: görünen yer, ayna, yansıma yeri	misal: örnek, benzer
mizan: ölçü, denge	mizanlı: ölçülü, dengeli
muhkem: sağlam, kuvvetli	muntazam: düzenli, intizamlı
muttasıl: yapışık, bitişik	muvazene: karşılaştırma, kıyaslama
mu’cize: bir benzerini yapma konusunda başkalarını âciz ve hayrette bırakan şey	nihayet: son
perde-i kudret: kudret perdesi	san’at-ı İlâhiye: Allah’ın san’atı
suret: biçim, şekil	taam: gıda, yiyecek
tahdit etmek: sınırlandırmak	takyid: sınırlama, kayıt altına alma
tesmiye etmek: isimlendirmek	vahdet: birlik
zemin: yeryüzü, dünya	zuhur: açığa çıkma, görünme, belirme
zâhirî: görünürde	zîhayat: canlı, hayat sahibi
şuursuz: bilinçsiz

 

[Muvahhid1]

Yedinci Şuâ -sayfa 212

İkinci âyet

وَإِنَّ لَكُمْ فِى اْلاَنْعَامِ لَعِبْرَةً نُسْقِيكُمْ مِمَّا فِى بُطُونِهِ مِنْ بَيْنِ فَرْثٍ وَدَمٍ لَبَنًا خَالِصًا سَاۤئِغًا لِلشَّارِبِينَ

1
âyeti, ibret-feşan bir fermandır. Evet, başta inek ve deve ve keçi ve koyun olarak, süt fabrikaları olan validelerin memelerinde, kan ve fışkı içinde bulaştırmadan ve bulandırmadan ve onlara bütün bütün muhalif olarak hâlis, temiz, sâfi, mugaddî, hoş, beyaz bir sütü koymak ve yavrularına karşı o sütten daha ziyade hoş, şirin, tatlı, kıymetli ve fedakârâne bir şefkati kalblerine bırakmak, elbette o derece birrahmet, bir hikmet, bir ilim, bir kudret ve bir ihtiyar ve dikkat ister ki, fırtınalı tesadüflerin ve karıştırıcı unsurların ve kör kuvvetlerin hiçbir cihetle işleri olamaz.
İşte, böyle gayet mu’cizeli ve hikmetli bu san’at-ı Rabbâniyenin ve bu fiil-i İlâhînin umum rû-yi zeminde, yüz binlerle nevilerin hadsiz validelerinin kalblerinde ve memelerinde aynı anda, aynı tarzda, aynı hikmet ve aynı dikkatle tecellîsi vetasarrufu ve yapması ve ihatası, bedahetle vahdeti ispat eder.

Üçüncü âyet

وَمِنْ ثَمَرَاتِ النَّخِيلِ وَاْلأَعْنَابِ تَتَّخِذُونَ مِنْهُ سَكَرًا وَرِزْقًا حَسَنًا إِنَّ فِى ذٰلِكَ َلاٰيَةً لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ

2
Bu âyet nazar-ı dikkati hurma ve üzüme celbedip der ki: “Aklı bulunanlara, bu iki meyvede tevhid için büyük bir âyet, bir delil ve bir hüccet vardır.”
Evet, bu iki meyve, hem gıda ve kut, hem fâkihe ve yemiş, hem çok lezzetlitaamların menşeleri olmakla beraber, susuz bir kumda ve kuru bir toprakta duran bu ağaçlar, o derece bir mu’cize-i kudret ve bir harika-i hikmettir ve öyle bir


[BILGI]Dipnot-1 “Ehlî hayvanlarda da sizin için birer ibret vardır. Onların karınlarında, kan ile fışkı arasından çıkan ve içenlerin boğazından kolayca geçen hâlis bir sütle sizi besleriz.” Nahl Sûresi, 16:66.

Dipnot-2 “Hurma ağaçlarının meyvelerinden ve üzümden de hem sarhoş edici bir içki, hem de güzel bir rızık edinirsiniz. Akıllarını kullanan bir topluluk için şüphesiz bunda bir delil vardır.” Nahl Sûresi, 16:67.[/BILGI]

bedahet: ap açıklık	celb etmek: çekmek
cihet: şekil, yön	ferman: buyruk
fiil-i İlâhî: Allah’a ait fiiller	fâkihe: meyve
hadsiz: sınırsız	harika-i hikmet: hikmet harikası
hikmet: fayda, gaye; herşeyin belirli gayelere yönelik olarak, mânâlı, faydalı ve tam yerli yerinde yaratılması	hâlis: saf, temiz
hüccet: kesin delil, kanıt	ibret-feşan: ibret saçan; ibretli
ihata: içine alma, kapsama	ihtiyar: dileme, tercih, irade
kudret: Allah’ın bütün varlığı kuşatan güç ve iktidarı	kut: gıda
menşe: kaynak, kök	mugaddî: gıdalı, besleyici
muhalif: aykırı, zıt	mu’cize: bir benzerini yapma konusunda başkalarını âciz ve hayrette bırakan şey
mu’cize-i kudret: Allah’ın kudret mu’cizesi	nazar-ı dikkat: dikkat içeren bakış
nevi: çeşit, tür	rahmet: İlâhî şefkat, merhamet
rû-yi zemin: yeryüzü	san’at-ı Rabbâniye: herbir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri veren, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulunduran Allah’ın san’atı
sâfî: duru, katıksız	taam: gıda, yiyecek
tasarruf: dilediği gibi kullanma, faaliyet	tecellî: yansıma, görünme
tevhid: birleme; herşeyin bir olan Allah’a ait olduğunu bilme ve inanma	umum: bütün, genel
vahdet: birlik	valide: ana
ziyade: çok

 

[Muvahhid1]

Yedinci Şuâ -sayfa 213

helvalı şeker fabrikası ve ballı bir şurup makinesi ve o kadar hassas bir mizan ve mükemmel bir intizam ve hikmetli ve dikkatli bir san’attırlar ki, zerre kadar aklı bulunan bir adam, “Bunları böyle yapan, elbette bu kâinatı yaratan Zât olabilir” demeye mecburdur.

Çünkü, meselâ bu gözümüz önünde bir parmak kadar asmanın üzüm çubuğunda yirmi salkım var. Ve her salkımda, şekerli şurup tulumbacıklarından yüzer tane var. Ve her tanenin yüzüne incecik ve güzel ve lâtif ve renkli bir mahfazayı giydirmek; ve nazik ve yumuşak kalbinde, kuvve-i hafızası ve programı ve tarihçe-i hayatı hükmünde olan sert kabuklu, ceviz içli çekirdekleri koymak; ve karnında cennet helvası gibi bir tatlıyı ve âb-ı kevser gibi bir balı yapmak; ve bütün zeminyüzünde, hadsiz emsalinde aynı dikkat, aynı hikmet, aynı harika-i san’atı, aynı zamanda, aynı tarzda yaratmak, elbette bedahetle gösterir ki, bu işi yapan bütünkâinatın Hâlıkıdır. Ve nihayetsiz bir kudreti ve hadsiz bir hikmeti iktiza eden şu fiil, ancak Onun fiilidir.

Evet, bu çok hassas mizana ve çok maharetli san’ata ve çok hikmetli intizama, kör ve serseri ve intizamsız ve şuursuz ve hedefsiz ve istilâcı ve karıştırıcı olan kuvvetler ve tabiatlar ve sebepler karışamazlar, ellerini uzatamazlar. Yalnız,mef’uliyette ve kabulde ve perdedarlıkta, emr-i Rabbânî ile istihdam olunuyorlar.
İşte, bu üç âyetin işaret ettikleri üç hakikatin tevhide delâlet eden üç nüktesi gibi, hadsiz ef’âl-i Rabbâniyenin hadsiz cilveleri ve tasarrufları, ittifakla, birtekvâhid-i ehad bir Zât-ı Zülcelâlin vahdetine şehadet ederler.

Üçüncü Hakikat:

Mevcudatın ve bilhassa nebatat ve hayvanatın, sür’at-i mutlaka içinde kesret-i mutlaka ve intizam-ı mutlak ile ve sühulet-i mutlaka içinde gayet hüsn-ü san’at

Hâlık: yaratıcı, herşeyi yaratan Allah	Vâhid-i Ehad: birliği herşeyi kapladığı gibi herbir şeyde de ayrı ayrı görülen Allah
Zât-ı Zülcelâl: sonsuz büyüklük ve haşmet sahibi olan Zât, Allah	bedâhet: açıklık, aşikâr olma
bilhassa: özellikle	cilve: görüntü, yansıma
delâlet etmek: delil olmak, işaret etmek	ef’âl-i Rabbâniye: herbir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri veren, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulunduran Allah’ın fiilleri
emr-i Rabbânî: bütün varlıkları yaratılış gayelerine göre terbiye edip idaresi ve egemenliği altında tutan Allah’ın emri	emsal: benzer
hadsiz: sınırsız	hakikat: doğru, gerçek
harika-i san’at: san’at harikası	hayvânât: hayvanlar
hikmet: fayda, gaye; herşeyin belirli gayelere yönelik olarak, mânâlı, faydalı ve tam yerli yerinde yaratılması	hüsn-ü san’at: san’at güzelliği
iktiza etmek: gerektirmek	intizam: düzen
intizam-ı mutlak: mutlak, mükemmel düzen	istihdam olunmak: çalıştırılmak, görevlendirilmek
kesret-i mutlaka: mutlak, sayısız çokluk	kudret: Allah’ın bütün varlığı kuşatan güç ve iktidarı
kuvve-i hafıza: bellek, hafıza duyusu	kâinat: evren, bütün yaratılmışlar
lâtif: güzel, hoş	maharet: beceri, hüner
mahfaza: koruma kılıfı	mef’ûliyet: edilgenlik, yapılmışlık; bir failin fiilinin tesiriyle olma durumu
mevcudat: varlıklar	mizan: ölçü, denge
nebatat: bitkiler	nihayetsiz: sonsuz
sühulet-i mutlaka: sonsuz ve tam kolaylık	sür’at-i mutlaka: sınırsız hız
tarihçe-i hayat: hayat hikâyesi	tasarruf: faaliyet, icraat, dilediği gibi kullanma
tevhid: birleme; herşeyin bir olan Allah’a ait olduğunu bilme ve inanma	vahdet: birlik
zemin: yeryüzü, dünya	zerre: atom
âb-ı kevser: Cennetteki Kevser Irmağının suyu	şehadet etmek: şahitlik, tanıklık etmek
şurup: sulu ve şekerli içecek	şuur: bilinç, anlayış

 

[Muvahhid1]

Yedinci Şuâ -sayfa 214

ve maharet ve ittikan ve intizam ile ve mebzuliyet-i mutlaka ve ihtilât-ı mutlakiçinde gayet kıymettarlık ve tam imtiyaz ile icadlarıdır.

Evet, gayet çokluk ile gayet çabukluk, hem gayet san’atkârâne ve mâhirane ve dikkat ve intizam ile gayet kolay ve rahatça, hem gayet mebzuliyet ve karışıklık içinde gayet kıymetli ve farikalı olarak, bulaşmadan ve bulaştırmadan ve bulandırmadan yapmak, ancak ve ancak birtek vâhid Zâtın öyle bir kudretiyle olabilir ki, o kudrete hiçbir şey ağır gelmez. Ve o kudrete nisbeten, yıldızlarzerreler kadar ve en büyük, en küçük kadar ve efradı hadsiz bir nevi, birtek fert kadar ve azametli ve muhit bir küll, has ve az bir cüz’ kadar ve koca zemininihyası ve diriltilmesi, bir ağaç kadar ve dağ gibi bir ağacın inşası, tırnak gibi bir çekirdek kadar kolay ve rahatça ve suhuletli olmak gerektir—tâ ki, gözümüzün önünde yapılan bu işleri yapabilsin.

İşte, bu mertebe-i tevhidin ve bu üçüncü hakikatın ve kelime-i tevhidin buehemmiyetli sırrını, yani en büyük bir küll, en küçük bir cüz’î gibi olması ve en çok ve en az farkı bulunmaması, hem bu hayretli hikmetini ve bu azametli tılsımını vetavr-ı aklın haricindeki bu muammasını ve İslâmiyetin en mühim esasını ve imanın en derin bir medarını ve tevhidin en büyük bir temelini beyan ve hall ve keşf ve ispat etmekle Kur’ân’ın tılsımı açılır. Ve hilkat-ı kâinatın en gizli ve bilinmez ve felsefeyi idrâkinden âciz bırakan muamması bilinir.

Hâlık-ı Rahîmime yüz bin defa Risaletü’n-Nur’un hurufatı adedince şükür ve hamdolsun ki, Risaletü’n-Nur bu acîp tılsımı ve bu garip muammayı hâll ve keşf ve ispat etmiş. Ve bilhassa Yirminci Mektubun âhirlerinde
وَهُوَ عَلٰى كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ

1 bahsinde ve haşre dair Yirmi Dokuzuncu Sözün


[BILGI]Dipnot-1 “O herşeye kàdirdir.” Hûd Sûresi, 11:4; Rûm Sûresi, 30:50; Şûrâ Sûresi, 42:9; Mülk Sûresi, 67:1. [/BILGI]

Hâlık-ı Rahîm: sonsuz merhamet ve şefkat sahibi ve herşeyi yaratan Allah	acip: hayret verici, şaşırtıcı
azametli: büyük, yüce	beyan: açıklama, anlatım
cüz: bütünün parçası	cüz’î: ferdî
efrad: fertler, bireyler	ehemmiyetli: önemli
farikalı: birbirinden farklı olarak	gayet: son derece
hadsiz: sınırsız	hakikat: doğru gerçek
hall: çözme, neticelendirme	hamd: övgü ve şükür
haşr: insanların öldükten sonra tekrar diriltilip Allah’ın huzurunda toplanması	hikmet: fayda, gaye; herşeyin belirli gayelere yönelik olarak, mânâlı, faydalı ve tam yerli yerinde yaratılması
hilkat-i kâinat: kâinatın, evrenin yaratılışı	hurufat: harfler
icad: var etme, yaratma	ihtilât-ı mutlak: sınırsız karışıklık
ihya: hayat verme, diriltme	imtiyaz: ayrıcalık
intizam: düzen	ittikan: sağlamlık, mükemmellik
kelime-i tevhid: Allah’în birliğini ifade eden “Allah’tan başka ilâh yoktur” anlamında “Lâ ilâhe illallah” kelimesi	keşif: açığa çıkarma
kudret: Allah’ın bütün varlığı kuşatan güç ve iktidarı	küll: parçaları içinde barındıran bütün
kıymettarlık: kıymetlilik, değerlilik	maharet: beceri, hüner
mebzuliyet: çokluk, bolluk	mebzuliyet-i mutlaka: sınırsız bir bolluk, ucuzluk
medar: dayanak noktası, eksen	mertebe-i tevhid: Allah’ın bir olduğunu gösteren mertebe
muammâ: anlaşılması zor sır, gizem	muhit: her şeyi kuşatan
mâhirane: maharetli bir şekilde	nevi: çeşit, tür
nisbeten: kıyasla, oranla	san’atkârâne: san’atlı bir biçimde
suhuletli: kolay	tavr-ı akl: aklî davranış ve düşünüş
tevhid: birleme; herşeyin bir olan Allah’a ait olduğunu bilme ve inanma	tılsım: sır, gizem, düğüm
vâhid: Zâtında, sıfatlarında, isimlerinde, işlerinde ve hükümlerinde asla ortağı, benzeri ve dengi olmayan ve herşeyi birliğiyle kuşatan Allah	zemin: yeryüzü, dünya
zerre: atom	âciz: güçsüz, zavallı
âhir: son

 

[Muvahhid1]

Yedinci Şuâ -sayfa 215

“Fâil muktedirdir” bahsinde, Yirmi Dokuzuncu Lem’a-i Arabiyenin Allahu ekbermertebelerinden kudret-i İlâhiyenin ispatında, kat’î burhanlarla, iki kere iki dört eder derecesinde ispat edilmiş.
Onun için, izahı onlara havale etmekle beraber, bir fihriste hükmünde bu sırrı açan esasları ve delilleri icmalen beyan ve on üç basamak olarak on üç sırra işaret etmek istedim. Birinci ve ikinci sırları yazdım. Fakat, maatteessüf, hem maddî, hem mânevî iki kuvvetli mâni, beni şimdilik mütebakisinden vazgeçirdiler.

Birinci Sır:

Bir şey zâtî olsa, onun zıddı o zâta ârız olamaz. Çünkü içtimaü’z-zıddeyn olur; o da muhâldir.
İşte bu sırra binaen, madem kudret-i İlâhiye zâtiyedir ve Zât-ı Akdesin lâzım-ı zarurîsidir. Elbette, o kudretin zıddı olan acz, o Zât-ı Kadîre ârız olması mümkün olmaz.
Ve madem bir şeyde mertebelerin bulunması, o şeyin içinde zıddının tedahülü iledir. Meselâ ziyanın kavî ve zayıf gibi mertebeleri, zulmetin müdahalesi ile; ve hararetin ziyade ve aşağı dereceleri, soğuğun karışması ile; ve kuvvetin şiddet ve noksan miktarları, mukavemetin karşılaması ve mümânaatiyledir. Elbette okudret-i zâtiyede mertebeler bulunmaz. Bütün eşyayı, birtek şey gibi icad eder.

Ve madem o kudret-i zâtiyede mertebeler bulunmaz ve zaaf ve noksan olamaz. Elbette hiçbir mâni onu karşılayamaz ve hiçbir icad ona ağır gelmez.
Ve madem hiçbir şey ona ağır gelmez, elbette haşr-i âzamı bir bahar kadar kolay ve bir baharı bir ağaç kadar suhuletli ve bir ağacı bir çiçek kadar zahmetsiz icadettiği gibi, bir çiçeği bir ağaç kadar san’atlı, bir ağacı bir bahar kadar mu’cizatlı ve bir baharı bir haşir gibi cemiyetli ve harikalı halk eder ve gözümüzün önünde halk ediyor.

Fâil: her işi mükemmel şekilde yapan, fiil sahibi Allah	Lem’a-i Arabiye: Arapça yazılan Lem’â; Yirmi Dokuzuncu Lem’a
Zât-ı Akdes: her türlü kusur ve eksiklikten uzak olan Zât, Allah	Zât-ı Kadîr: herşeye gücü yeten, sonsuz güç ve kudret sahibi Zât, Allah
acz: acizlik, güçsüzlük	beyan: açıklama, anlatım
binaen: -dayanarak	burhan: delil, kanıt
eşya: şeyler, varlıklar	fihriste: içindekiler
halk etmek: yaratmak	haşir/haşr-i âzam: öldükten sonra âhirette tekrar diriltilip Allah’ın huzurunda toplanma
icad: var etme, yoktan yaratma	icmalen: kısaca, özetle
izah: açıklama	içtimaü’z-zıddeyn: birbirine zıt iki şeyin birleşmesi, bir araya gelmesi
kat’î: kesin, şüphesiz	kavî: güçlü, kuvvetli
kudret: Allah’ın bütün varlığı kuşatan güç ve iktidarı	kudret-i zâtiye: zâta ait zorunlu güç ve iktidar
kudret-i İlâhiye: Allah’ın sınırsız güç ve iktidarı	lâzım-ı zarurî: zâtın zorunlu gereği
maatteessüf: üzülerek, ne yazık ki	mertebe: derece, makam
muhal: imkânsızlık, akla aykırı	mukavemet: direnç, karşı koyma
muktedir: gücü yeten, iktidar sahibi	mu’cizât: mu’cizeler; bir benzerini yapma konusunda başkalarını âciz ve hayrette bırakan olağanüstü şeyler
mâni: engel	mümânaat: engel olma
mütebaki: geri kalan kısım	suhulet: kolaylık
tedahül: müdahele etme, içine girip dahil olma, içine karışma	zaaf: zayıflık, güçsüzlük
ziya: ışık, parlaklık	ziyade: çok
zulmet: karanlık	zâtî: bir şeyin zâtına ait zorunlu özellik
ârız olmak: ilişmek, bulaşmak

 

[Muvahhid1]

Yedinci Şuâ -sayfa 216

Risale-i Nur’da kat’î ve kuvvetli çok burhanlarla ispat edilmiş ki, eğer vahdet vetevhid olmazsa, bir çiçek bir ağaç kadar, belki daha müşkülâtlı ve bir ağaç bir bahar kadar, belki daha suubetli olmakla beraber, kıymet ve san’atça bütün bütünsukut edeceklerdi. Ve şimdi bir dakikada yapılan bir zîhayat, bir senede ancak yapılacaktı. Belki de hiç yapılmayacaktı. İşte, bu mezkûr sırra binaendir ki, gayetmebzuliyet ve çoklukla beraber gayet kıymettar ve gayet çabuk ve kolaylıkla beraber gayet san’atlı olan bu meyveler, bu çiçekler, bu ağaçlar ve hayvancıklarmuntazaman meydana çıkıyorlar ve vazife başına geçiyorlar ve tesbihatlarını yapıp, bitirip, tohumlarını yerlerinde tevkil ederek gidiyorlar.

İkinci Sır:

Nasıl ki nuraniyet ve şeffafiyet ve itaat sırrıyla ve kudret-i zâtiyenin bircilvesiyle, birtek güneş, birtek âyineye ziyalı aks verdiği gibi, hadsiz âyinelere ve parlak şeylere ve katrelere o kayıtsız kudretinin geniş faaliyetinden ziyalı vehararetli olan ayn-ı aksini emr-i İlâhî ile kolayca verebilir. Az ve çok birdir, farkı yoktur.
Hem birtek kelime söylense, nihayetsiz hallâkıyetin nihayetsiz vüs’atinden, o birtek kelime, birtek adamın kulağına zahmetsiz girdiği gibi, bir milyon kulakların kafalarına da izn-i Rabbânî ile zahmetsiz girer. Binlerle dinleyen ile birtek dinleyenmüsâvidir, fark etmez.

Hem göz gibi birtek nur veya Cebrail gibi nuranî birtek ruhânî, tecellî-i rahmetiçinde olan faaliyet-i Rabbâniyenin kemâl-i vüs’atinden, birtek yere suhuletle baktığı ve gittiği birtek yerde suhuletle bulunduğu gibi, binler yerlerde de, kudret-i İlâhiye ile suhuletle bulunur, bakar, girer; az, çok farkı yoktur.
Aynen öyle de, Kudret-i Zâtiye-i Ezeliye, en lâtif, en has bir nur ve bütün nurların nuru olduğundan; ve eşyanın mahiyetleri ve hakikatleri ve melekûtiyet vecihlerişeffaf âyine gibi parlak olduğundan; ve zerrattan ve nebatattan ve zîhayattan

Cebrail: [bk. bilgiler – Cebrâil (a.s.)]	Kudret-i Zâtiye-i Ezeliye: sonsuz güç ve iktidarı bizzat kendinden olan, varlığının başlangıcı ve sonu olmayan Allah
ayn-ı aks: aksinin ta kendisi	binaen: -dayanarak
burhan: güçlü delil, kanıt	cilve: görüntü, yansıma
emr-i İlâhî: herşeyin Rabbi olan Allah’ın emri	eşya: şeyler, varlıklar
faaliyet-i Rabbâniye: herbir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri veren, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulunduran Allah’ın faaliyet ve icraatı	gayet: son derece
hadsiz: sınırsız	hallâkiyet: yaratıcılık
hararet: ısı, sıcaklık	izn-i Rabbânî: herşeyin Rabbi olan Allah’ın izni
katre: damla	kat’î: kesin, şüphesiz
kemâl-i vüs’at: son derece genişlik	kudret-i zâtiye: bizzat kendinden olan güç ve iktidar
kudret/kudret-i İlâhiye: Allah’ın bütün varlığı kuşatan güç ve iktidarı	kıymettar: kıymetli, değerli
lâtif: cismanî olmayan, ruhla ilgili	mahiyet: esas, nitelik, özellik
mebzuliyet: bolluk, çokluk	melekûtiyet: bir şeyin görünmeyen iç yüzü, aslı, hakikati
mezkûr: adı geçen	muntazaman: düzenli olarak
müsavi: eşit, denk	müşkilât: zorluklar, güçlükler
nebatat: bitkiler	nihayetsiz: sonsuz
nuraniyet: nurluluk, parlaklık	nuranî: nurdan varlık
ruhanî: maddî yapısı olmayan ve gözle görülemeyen ruh âlemine ait varlık	suhulet: kolaylık
sukut: düşme, alçalma	suûbet: zorluk, güçlük
tecellî-i rahmet: rahmet yansıması	tesbihat: Allah’ı her türlü kusurdan yüce tutarak şanına lâyık ifadelerle anma
tevhid: birleme; herşeyin bir olan Allah’a ait olduğunu bilme ve inanma	tevkil etmek: vekalet vermek, vekil tayin etmek
vahdet: birlik	vecih: şekil, yön
vüs’at: genişlik	zerrat: zerreler, atomlar
ziya: ışık, parlaklık	zîhayat: canlı, hayat sahibi
şeffaf: saydam, parlak	şeffafiyet: şeffaflık, saydamlık

 

[Muvahhid1]

Yedinci Şuâ -sayfa 217

tâ yıldızlara ve güneşlere ve aylara kadar herşey, o kudret-i zâtiyenin hükmünegayet derecede itaatli, inkıyadlı ve o kudret-i ezelînin emirlerine nihayet derecemutî ve musahhar bulunduğundan, elbette hadsiz eşyayı birtek şey gibi icad eder ve yanlarında bulunur. Bir iş bir işe mâni olmaz. Büyük ve küçük, çok ve az, cüz’îve küllî birdir. Hiçbiri ona ağır gelmez.

Hem nasıl ki, Onuncu ve Yirmi Dokuzuncu Sözlerde denildiği gibi, intizam vemuvazene ve hükme itaat ve emirleri imtisal sırlarıyla, yüz hane kadar bir büyüksefineyi bir çocuğun parmağıyla oyuncağını çevirdiği gibi döndürür, gezdirir.
Hem bir âmir, bir arş emriyle birtek neferi hücum ettirdiği gibi, muntazam vemutî bir orduyu dahi, o tek emriyle hücuma sevk eder.

Hem pek büyük bir hassas mizanın iki gözünde, iki dağ muvazene vaziyetinde bulunsalar, iki kefesinde iki yumurta bulunan diğer mizanın, birtek ceviz, bir kefesini yukarıya kaldırması, birini aşağı indirmesi gibi, o tek ceviz, bir kanun-u hikmetle öteki büyük mizanın bir gözünü dağ ile beraber dağın başına ve öbür dağı derelerin dibine indirebilir.
Aynen öyle de, kayıtsız, nihayetsiz, nuranî, zâtî, sermedî olan kudret-i Rabbâniyede ve beraberinde bütün intizamâtın ve nizamların ve muvazenelerin menşei, menbaı, medarı, masdarı olan nihayetsiz bir hikmet ve gayet hassas biradalet-i İlâhiye bulunduğundan ve cüz’î ve küllî ve büyük ve küçük herşey ve bütüneşya o kudretin hükmüne musahhar ve tasarrufuna münkad olduğundan, elbettezerreleri kolayca tedvir ve tahrik ettiği gibi, yıldızları dahi nizam-ı hikmet sırrıyla kolayca döndürür, çevirir.

Ve baharda, bir emirle suhuletle bir sineği ihya ettiği gibi, bütün sineklerintaifelerini ve bütün nebatatı ve hayvancıkların ordularını kudretindeki hikmet vemizanın sırrıyla, aynı emirle, aynı kolaylıkla diriltip meydan-ı hayata sevk eder.

adalet-i İlâhî: Allah’ın adaleti	arş: “haydi, ileri!”
cüz’î: ferdî, küçük, basit	eşya: şeyler, varlıklar
gayet derecede: sonsuz derecede	hadsiz: sınırsız
hikmet: fayda, gaye; herşeyin belirli gayelere yönelik olarak, mânâlı, faydalı ve tam yerli yerinde yaratılması	hükm: karar
icad etmek: yaratmak, var etmek	ihya etmek: hayat vermek, diriltmek
imtisal: uyma, yerine getirme	inkıyad: boyun eğme, itaat etme
intizam: disiplin, düzen	intizâmât: intizamlar, düzenlilikler
kanun-u hikmet: hikmet kanunu	kudret: Allah’ın bütün varlığı kuşatan güç ve iktidarı
kudret-i Rabbâniye: herbir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri veren, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulunduran Allah’ın sonsuz güç ve iktidarı	kudret-i ezeliye: varlığının başlangıcı olmayan ve ezelden beri var olan Allah’ın kudreti
kudret-i zâtiye: bizzat kendinden olan güç ve iktidar	küllî: bütün fertleri içine alan; tür, cins; kapsamlı varlık
masdar: kaynak, çıkış yeri	medar: dayanak noktası, eksen
menşe-i menba: kaynağın çıkış yeri	meydan-ı hayat: hayat meydanı
mizan: tartı, terazi, ölçü	muntazam: düzenli, intizamlı
musahhar: boyun eğdirilmiş, emre verilmiş	mutî: emre uyan, itaatkâr
muvazene: karşılaştırma, denge, tartma	münkad: boyun eğen, bağlılık gösteren
nebatat: bitkiler	nefer: asker, er
nihayet derecede: sonsuz derece	nihayetsiz: sonsuz
nizam: düzen	nizam-ı hikmet: hikmetli düzen
nuranî: nurlu, maddî yapısı olmayan	sefine: gemi
sermedî: sonsuz, daimi, sürekli	suhuletle: kolaylıkla
tahrik etmek: harekete geçirmek	taife: grup, topluluk
tasarruf: dilediği gibi kullanma	tedvir: çekip çevirme, idare etme
zerre: atom	zâtî: kendisinden olan
zîhayat: canlı, hayat sahibi

 

[Muvahhid1]

Yedinci Şuâ -sayfa 218

Ve bir ağacı baharda çabuk diriltmek ve kemiklerine hayat vermek gibi, ohikmetli, adâletli kudret-i mutlaka ile koca arzı ve zemin cenazesini, baharda o ağaç gibi kolayca ihya edip yüz bin çeşit haşirlerin misallerini icad eder.
Ve bir emr-i tekvînî ile arzı dirilttiği gibi,


إِنْ كَانَتْ اِلاَّ صَيْحَةً وَاحِدَةً فَاِذَا هُمْ جَمِيعٌ لَدَيْنَا مُحْضَرُونَ

1
fermanıyla, yani, “Bütün ins ve cin, birtek sayha ve emirle yanımızda meydan-ı haşre hazır olurlar.”
Hem

2 وَمَا أَمْرُ السَّاعَةِ إِلاَّ كَلَمْحِ الْبَصَرِ اَوْ هُوَ أَقْرَبُ ferman etmesiyle, yani, “Kıyamet ve haşrin işi ve yapılması, gözünü kapayıp hemen açmak kadardır, belki daha yakındır” der.
Hem

3 مَا خَلْقُكُمْ وَلاَ بَعْثُكُمْ إِلاَّ كَنَفْسٍ وَاحِدَةٍâyetiyle, yani, “Ey insanlar! Sizin icad ve ihyanız ve haşir ve neşriniz, birtek nefsin ihyası gibi kolaydır, kudretime ağır gelmez” meâlinde bulunan şu üç âyetin sırrıyla, aynı emirle, aynı kolaylıkla bütün ins ve cinleri ve hayvanî veruhânî ve melekleri haşr-i ekberin meydanına ve mizan-ı âzamın önüne getirir. Bir iş bir işe mâni olmaz.

Üçüncü ve dördüncüden tâ on üçüncü sırra kadar, arzuma muhalif olarak başka vakte tâlik edildi.

Dördüncü Hakikat:

Mevcudatın vücutları ve zuhurları, beraberlik ve birbiri içinde birlik ve birbirine benzemeklik ve biri birinin misâl-i musağğarı ve nümune-i ekberi ve bir kısım küllve küllî ve diğer kısım onun cüzleri ve fertleri ve birbirine sikke-i fıtrattamüşabehet ve nakş-ı san’atta münasebet ve birbirine yardım etmek ve birbirinin


[BILGI]Dipnot-1 Yâsin Sûresi, 36:53.
Dipnot-2 Nahl Sûresi, 16:77.
Dipnot-3 Lokman Sûresi, 31:28.
[/BILGI]

arz: dünya	cüz: kısım, parça
emr-i tekvinî: yaratılışa dair emir; “ol” emri	ferman: buyruk
ferman etmek: buyurmak, emretmek	hakikat: doğru gerçek
hayvanî: can ve ruh sahibi	haşir/haşr-i ekber: insanların öldükten sonra tekrar diriltilip Allah’ın huzurunda toplanması
hikmet: fayda, gaye; herşeyin belirli gayelere yönelik olarak, mânâlı, faydalı ve tam yerli yerinde yaratılması	icad etmek: yoktan yaratmak, var etmek
ihya: hayat verme, diriltme	ins: insanlar
kudret: Allah’ın bütün varlığı kuşatan güç ve iktidarı	kudret-i mutlaka: sınırsız güç ve iktidar
küll: bütün	küllî: bütün fertleri içine alan; tür, cins; kapsamlı varlık
mevcudat: varlıklar	meydan-ı haşr: haşir meydanı
misal: nümune, örnek	misal-i musağğar: küçültülmüş nümune, örnek
mizan-ı âzam: mahşer günü amellerin ölçüldüğü büyük terazi	mâni: engel
münasebet: bağlantı, ilgi	müşabehet: benzeyiş
nakş-ı san’at: san’atlı nakış, işleme	nefs: can, hayat, kişinin kendisi
neşir: yayma, yayılma	nümune-i ekber: en büyük örnek
ruhanî: maddî yapısı olmayan ruh âlemine ait varlık	sikke-i fıtrat: yaratılış sikkesi, mührü
tâlik etmek: sonraya bırakmak	vücut: beden, varlık
zemin: yer, dünya