Yedinci Şuâ

[Muvahhid1]

Yedinci Şuâ -sayfa 179

tasarruf eden Sâniine ve Kâtibine ve Nakkâşına delâlet eder. Öyle de, kâinatınhilkatindeki makàsıd-ı İlâhiyeyi bilecek ve bildirecek ve tahavvülâtındaki Rabbânîhikmetlerini talim edecek ve vazifedarâne harekâtındaki neticeleri ders verecek vemahiyetindeki kıymetini ve içindeki mevcudatın kemâlâtını ilân edecek ve o kitab-ı kebîrin mânâlarını ifade edecek bir yüksek dellâl, bir doğru keşşaf, bir muhakkiküstad, bir sadık muallim istediği ve iktiza ettiği ve herhalde bulunmasına delâlet ettiğicihetiyle, elbette bu vazifeleri herkesten ziyade yapan bu zâtın hakkaniyetine ve bukâinat Hâlıkının en yüksek ve sadık bir memuru olduğuna şehadet ettiğini bildi.


Dokuzuncusu: Madem bu san’atlı ve hikmetli masnuatıyla kendi hünerlerini ve san’atkârlığının kemâlâtını teşhir etmek; ve bu süslü ve ziynetli nihayetsizmahlûkatıyla kendini tanıttırmak ve sevdirmek; ve bu lezzetli ve kıymetli hesapsız nimetleriyle kendine teşekkür ve hamd ettirmek; ve bu şefkatli ve himayetli umumîterbiye ve iaşe ile, hattâ ağızların en ince zevklerini ve iştihaların her nev’ini tatmin edecek bir surette ihzar edilen Rabbânî it’amlar ve ziyafetlerle kendi rubûbiyetine karşı minnettarâne ve müteşekkirâne ve perestişkârâne ibadet ettirmek; ve mevsimlerin tebdili ve gece-gündüzün tahvili ve ihtilâfı gibi azametli ve haşmetlitasarrufat ve icraat ve dehşetli ve hikmetli faaliyet ve hallâkıyetle kendi ulûhiyetini izhar ederek, o ulûhiyetine karşı iman ve teslim ve inkıyad ve itaat ettirmek; ve her vakit iyiliği ve iyileri himaye, fenalığı ve fenaları izale ve semâvî tokatlarla zalimleri ve yalancıları imha etmek cihetiyle, hakkaniyet

Hâlık: yaratıcı, herşeyi yaratan Allah	Kâtib: bütün varlıkları bir kitap yazar gibi, mükemmel bir şekilde yaratan Allah
Nakkaş: herşeyi san’atlı bir şekilde nakış nakış işleyen Allah	Rabbânî: Rab olan Allah’a ait
Sâni: her şeyi san’atla yaratan Allah	azametli: büyük, yüce
cihet: şekil, yön	dehşetli: korkunç, ürkütücü
dellâl: davetçi, ilân edici	delâlet etmek: delil olmak, işaret etmek
hakkaniyet: doğruluk, gerçekçilik	hallâkiyet: yaratıcılık
harekât: hareketler	haşmetli: görkemli, heybetli
hikmet: fayda, gaye; herşeyin belirli gayelere yönelik olarak, mânâlı, faydalı ve tam yerli yerinde yaratılması	hilkat: yaratılış
himâyet: koruma	iaşe: besleme, yedirip içirme
ihtilâf: anlaşmazlık, uyuşmazlık	ihzar etmek: hazırlamak
iktiza etmek: gerektirmek	imha etmek: yok etmek
inkıyad: boyun eğme, itaat etme	it’am: yedirme
izale: giderme	izhar etmek: göstermek
kemâlât: mükemmellikler, kusursuzluklar	keşşaf: keşf edici, açığa çıkarıcı
kitab-ı kebîr: büyük kitap, kâinat	kâinat: evren, bütün yaratılmışlar
mahiyet: esas, nitelik, özellik	mahlûkat: yaratılmışlar
makàsıd-ı İlâhiye: Allah’ın gözettiği yüce maksatlar, gayeler	masnuat: san’at eseri varlıklar
mevcudat: varlıklar	minnettârâne: minnet duyarak, yapılan bir iyiliğe karşı teşekkür hissi taşıyarak
muallim: öğretmen	muhakkik: gerçekleri araştıran ve delilleriyle bilen
müteşekkirâne: teşekkür ederek	nev’i: çeşit, tür
nihayetsiz: sınırsız, sonsuz	perestişkârâne: taparcasına
rububiyet: Rablık; Allah’ın herbir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri vermesi, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulundurması	sadık: doğru
semâvî: Allah tarafından olan, İlâhî	suret: biçim, şekil
tahavvülât: başkalaşmalar	tahvil: dönüşüm
talim etmek: öğretmek	tasarruf etmek: dilediği gibi kullanmak ve yönetmek
tasarrufât: kullanımlar, faaliyetler	tatmin etmek: doyurmak
tebdil: değişim	teşhir etmek: sergilemek
ulûhiyet: Cenâb-ı Allah’ın ilâhlığı	umumî: genel, herkese ait
vazifedarâne: vazifeli olarak, görevli olarak	ziyade: çok
ziynetli: süslü	şehadet: şahitlik, tanıklık

 

[Muvahhid1]

Yedinci Şuâ -sayfa 180

ve adaletini göstermek isteyen perde arkasında birisi var. Elbette ve herhalde, o gaybî Zâtın yanında en sevgili mahlûku ve en doğru abdi ve onun mezkûrmaksatlarına tam hizmet ederek, hilkat-i kâinatın tılsımını ve muammâsını hall ve keşfeden ve daima o Hâlıkının namına hareket eden ve Ondan istimdat eden vemuvaffakiyet isteyen ve Onun tarafından imdada ve tevfike mazhar olan veMuhammed-i Kureyşî denilen bu zât (a.s.m.) olacak.


Hem aklına dedi: Madem bu mezkûr dokuz hakikatler bu zâtın sıdkına şehadetederler. Elbette bu âdem, benî Âdemin medar-ı şerefi ve bu âlemin medar-ı iftiharıdır. Ve ona “Fahr-i Âlem” ve “Şeref-i Benî Âdem” denilmesi pek lâyıktır. Ve onun elinde bulunan ferman-ı Rahmânî olan Kur’ân-ı Mu’cizü’l-Beyanın haşmet-i saltanat-ı mâneviyesinin nısf-ı arzı istilâsı ve şahsî kemâlâtı ve yüksek hasletleri gösteriyor ki, bu âlemde en mühim zât budur; Hâlıkımız hakkında en mühim söz onundur.
İşte gel, bak! Bu harika zâtın yüzer zâhir ve bâhir kat’î mu’cizelerinin kuvvetine ve dinindeki binler ali ve esaslı hakikatlerine istinaden, bütün dâvâlarının esası ve bütün hayatının gayesi, Vâcibü’l-Vücudun vücuduna ve vahdetine ve sıfâtına ve esmâsınadelâlet ve şehadet ve o Vâcibü’l-Vücudu ispat ve ilân ve i’lâm etmektir.
Demek bu kâinatın mânevî güneşi ve Hâlıkımızın en parlak bir burhanı, buHabibullah denilen zâttır ki, onun şehadetini teyid ve tasdik ve imza eden aldanmaz ve aldatmaz üç büyük icmâ var.
Birincisi: “Eğer perde-i gayb açılsa yakînim ziyadeleşmeyecek”

1 diyen



[NOT]Dipnot-1 Aliyyü’l-Kârî, el-Esrârü’l-Merfûa, s. 193.

[/NOT]

Fahr-i Âlem: bütün varlık âleminin kendisiyle övündüğü Peygamberimiz (a.s.m.)	Habibullah: Allah’ın en sevdiği kul olan Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed (a.s.m.)
Hâlık: yaratıcı, herşeyi yaratan Allah	Kur’ân-ı Mu’cizü’l-Beyan: açıklamalarıyla ve anlatımıyla benzerini yapmakta akılları âciz bırakan Kur’ân
Muhammed-i Kureyşî: Kureyş kabilesine mensup olan Peygamberimiz Hz. Muhammed (a.s.m.)	Vâcibü’l-Vücud: varlığı mutlaka gerekli olan, var olmak için hiçbir sebebe ihtiyacı olmayan Allah
abd: kul	benî Âdem: insanoğlu
burhan: güçlü delil, kanıt	bâhir: açık, âşikar
delâlet: delil olma, işaret etme	esmâ: Allah’ın isimleri
ferman-ı Rahmân: Rahmân olan Allah’ın buyruğu	hakikat: doğru, gerçek
hakkaniyet: doğruluk, gerçekçilik	halletmek: çözmek, deşifre etmek
haslet: huy, özellik, karakter	haşmet-i saltanat-ı mâneviye: mânevî hükümranlığının azameti, büyüklüğü
hilkat-i kâinat: kâinatın, evrenin yaratılışı	icmâ: fikir birliği
istilâ: işgal, kaplama	istimdat etmek: yardım dilemek
istinaden: dayanarak	i’lâm etmek: bildirme, duyurma
kat’i: kesin	kemâlât: mükemmellikler, kusursuzluklar
keşfetmek: gizli bir şeyi açığa çıkarmak	kâinat: evren, bütün yaratılmışlar
mahlûk: yaratık	maksat: amaç, gaye
mazhar: erişme, nail olma	medar-ı iftihar: iftihar vesilesi, övünme sebebi
medar-ı şeref: şeref sebebi, kaynağı	mezkûr: adı geçen
muammâ: anlaşılması zor sır, gizem	muvaffakiyet: başarı
mu’cize: Allah’ın izniyle peygamberler tarafından ortaya konulup bir benzerini yapmakta başkalarını aciz ve hayrette bırakan olağanüstü şeyler	nam: ad
nısf-ı arz: yeryüzünün yarısı	perde-i gayb: görünmeyen perde
sıdk: doğruluk	tasdik: doğrulama, onaylama
tevfik: yardım	teyid: destekleme, kuvvetlendirme
tılsım: sır, gizem	vahdet: birlik
vücud: varlık, var oluş	yakîn: kuşku ve şüpheye yer bırakmayacak şekilde kesin bilme, görür gibi inanma
ziyadeleşmek: artmak, çoğalmak	zâhir: açık, görünen
âdem: insan	âli: yüce, yüksek
ğaybî: görünmeyen	şehadet: şahitlik, tanıklık
şeref-i benî Âdem: Âdem oğullarının şerefi; insanoğlunun şeref kaynağı

 

[Muvahhid1]

Yedinci Şuâ - sayfa 181

İmam‑ı Ali (radıyallahu anh) ve yerde iken Arş-ı Âzamı ve İsrafil’in azamet-i heykelini temâşâ eden Gavs-ı Âzam (k.s.)

1 gibi keskin nazar ve gayb-bîn gözleri bulunan binler aktâb ve evliya-yı azîmeyi câmi’ ve Âl-i Muhammed nâmıylaşöhretşiâr-ı âlem olan cemaat-i nuraniyenin icmâ ile tasdikleridir.


İkincisi: Bedevî bir kavim ve ümmî bir muhitte, hayat-ı içtimaiyeden ve efkâr‑ı siyasiyeden hâli ve kitapsız ve fetret asrının karanlıklarında bulunan ve pek az bir zamanda en medenî ve malûmatlı ve hayat-ı içtimaiyede ve siyasiyede en ileri olan milletlere ve hükümetlere üstad ve rehber ve diplomat ve hâkim‑i âdil olarak, şarktangarba kadar cihan-pesendane idare eden ve Sahabe nâmıyla dünyada namdar olancemaat-ı meşhurenin, ittifakla, can ve mallarını, peder ve aşiretlerini feda ettiren bir kuvvetli imanla tasdikleridir.
Üçüncüsü: Her asırda binlerle efradı bulunan ve her fende dâhiyâne ileri giden vemuhtelif mesleklerde çalışan, ümmetinde yetişen hadsiz muhakkik ve mütebahhirulemasının cemaat-ı uzmâsının, tevafukla ve ilmelyakîn derecesinde tasdikleridir. Demek bu zâtın vahdâniyete şehadeti, şahsî ve cüz’î değil; belki, umumî ve küllî ve sarsılmaz ve bütün şeytanlar toplansa karşısına hiç bir cihetle çıkamaz bir şehadettir diye hükmetti.


İşte, Asr-ı Saadette aklıyla beraber seyahat eden dünya misafiri ve hayat yolcusunun o medrese-i nuraniyeden aldığı derse kısa bir işaret olarak, Birinci Makamın On Altıncı Mertebesinde, böyle




[NOT]Dipnot-1 Gümüşhanevî, Mecmûatu’l-Ahzâb (Şâzelî), s. 561.

[/NOT]

Arş-ı Âzam: Allah’ın büyüklük ve yüceliğinin tecelli ettiği yer	Asr-ı Saadet: Peygamberimizin (a.s.m.) yaşadığı dönem, mutluluk asrı
Gavs-ı Âzam: [bk. bilgiler – Abdülkadir-i Geylânî (k.s.)]	Radıyallahu Anh: Allah ondan razı olsun
Sahabe: Hz. Peygamber’i (a.s.m.) görüp onun yolundan giden Müslümanlar	aktab: kutuplar, büyük velilerden zamanının en büyük mürşidi olan kimseler
azamet-i heykel: yapısının azameti, büyüklüğü	bedevî: çölde yaşayan, göçebe
cemaat-i nuraniye: nurlu cemaat	cemaat-ı meşhure: meşhur cemaat, topluluk
cemaat-ı uzmâ: büyük topluluk	cihan-pesendane: dünyaya meydan okuyarak kabul ettirir bir şekilde
cihet: şekil, yön	câmi’: kapsamlı, içine alan
cüz’î: ferdî, bireysel, küçük	diplomat: memleket ve millet meseleleri hakkında siyasî söz sahibi
dâhiyâne: çok zekice, akıllıca	efkâr-ı siyasiye: siyasi fikirler
efrad: fertler, bireyler	evliya-yı azîme: büyük veliler
fetret: iki peygamber arasında peygambersiz geçen dönem, İlâhî vahyin kesildiği dönem	garb: batı
gayb-bîn: gaybı gören, görünmeyen âlemden haber veren	hadsiz: sınırsız
hayat-ı içtimaiye: toplum hayatı	hayat-ı içtimaiye ve siyasiye: sosyal ve siyasi hayat
hâkim-i âdil: adalet ile iş gören hükmedici; adaletli hüküm verici	hâli: uzak, boş
icmâ: fikir birliği	ilmelyakin: ilmî ve sağlam delillere dayanarak, kuşkuya yer bırakmayacak derecede kesin bilme
ittifak: birleşme, birlik	kavim: insan topluluğu, kabile
küllî: kapsamlı, genel	medrese-i nuraniye: nurlu medrese, okul
muhakkik: gerçekleri araştıran ve delilleriyle bilen	muhit: çevre, etraf
muhtelif: çeşitli, ayrı ayrı	mâlûmat: bilgi, bilgiler
mütebahhir: ilmi derin olan, çok bilgili	nam: ad
namdar: şan ve şöhret sahibi	nazar: bakış, görüş
rehber: kılavuz, yol gösterici	tasdik: doğrulama, kabul etme
temâşâ etmek: seyretmek, hoşlanarak bakmak	tevafuk: denk gelme, uygunluk
ulema: âlimler	umumî: genel, herkese ait
vahdâniyet: Allah’ın bir ve benzersiz oluşu ve ortağının bulunmayışı	Âl-i Muhammed: Hz. Muhammed’in ailesi ve onun neslinden gelenler
ümmet: millet, topluluk	ümmî: okuma yazma bilmeyen
İmam-ı Ali: [bk. bilgiler – Ali (r.a.)]	İsrafil: [bk. bilgiler – İsrafil (a.s.)]
şark: doğu	şehadet: şahitlik, tanıklık
şöhretşiar: şöhretli

 

[Muvahhid1]

Yedinci Şuâ -sayfa 182

لاَۤ اِلٰهَ إِلاَّ اللهُ الْوَاجِبُ الْوُجُودِ الْوَاحِدُ اْلاَحَدُ الَّذِى دَلَّ عَلَى وُجُوبِ وُجُودِهِ فِى وَحْدَتِهِ: فَخْرُ عَالَمٍ وَشَرَفُ نَوْعِ بَنِى اٰدَمَ، بِعَظَمَةِ سَلْطَنَةِ قُرْاٰنِهِ، وَحَشْمَةِ وُسْعَةِ دِينِهِ، وَكَثْرَةِ كَمَالاَتِهِ، وَعُلْوِيَّةِ اَخْلاَقِهِ، حَتّٰى بِتَصْدِيقِ أَعْدَاۤئِهِ. وَكَذَا شَهِدَ وَبَرْهَنَ بِقُوَّةِ مِئَاۤتِ الْمُعْجِزَاتِ الظَّاهِرَاتِ الْبَاهِرَاتِ الْمُصَدَّقَةِ الْمُصَدِّقَةِ، وَبِقُوَّةِ اٰلاَفِ حَقَاۤئِقِ دِينِهِ السَّاطِعَةِ الْقَاطِعَةِ، بِاِجْمَاعِ اٰلِهِ ذَوِى اْلاَنْوَارِ، وَبِاِتِّفَاقِ اَصْحَابِهِ ذَوِى اْلاَبْصَارِ، وَبِتَوَافُقِ مُحَقِّقِى أُمَّتِهِ ذَوِى الْبَرَاهِينِ وَالْبَصَاۤئِرِ النَّوَّارَةِ

1denilmiştir.


Sonra, bu dünyada hayatın gayesi ve hayatın hayatı iman olduğunu bilen bu yorulmaz ve tok olmaz yolcu, kendi kalbine dedi ki:


“Aradığımız zâtın sözü ve kelâmı denilen, bu dünyada en meşhur ve en parlak ve en hâkim; ve ona teslim olmayan herkese, her asırda meydan okuyan Kur’ân‑ı Mucizü’l-Beyan namındaki kitaba müracaat edip, o ne diyor bilelim. Fakat en evvel, bu kitap bizim Hâlıkımızın kitabı olduğunu ispat etmek lâzımdır” diye taharrîye başladı.


Bu seyyah, bu zamanda bulunduğu münasebetiyle, en evvel, mânevî i’câz-ı Kur’âniyenin lem’aları olan Risale-i Nur’a baktı ve onun yüz otuz risaleleri, âyât-ı Furkaniyenin nükteleri ve ışıkları ve esaslı tefsirleri olduğunu gördü. Ve Risale-i Nur, bu kadar muannid ve mülhid bir asırda, her tarafa hakaik-i Kur’âniyeyi mücahidâneneşrettiği halde, karşısına kimse çıkamadığından ispat eder ki, onun üstadı vemenbaı ve mercii ve güneşi olan Kur’ân, semâvîdir, beşer kelâmı değildir. Hattâ, Resâilü’n-Nur’un yüzer hüccetlerinden birtek hüccet-i Kur’âniyesi olan Yirmi Beşinci Söz ile On Dokuzuncu Mektubun âhiri, Kur’ân’ın




[NOT]Dipnot-1 Allah’tan başka ilâh yoktur. O Vâcibü’l-Vücud ve Vâhid-i Ehad ki, Kur’ân’ının azamet-i saltanatı ve dininin haşmet-i vüs’ati ve kemâlâtının kesreti ve hattâ düşmanlarının tasdikiyle dahi ahlâkının ulviyetiyle, fahr-i âlem ve şeref-i nev-i benî Âdem olan zât (a.s.m.), Onun vahdet içindeki vücub-u vücuduna delâlet eder. Kezâ, o zât (a.s.m.), zâhir ve bâhir ve musaddık ve musaddak yüzlerce mu’cizâtının kuvvetiyle ve dininin sâti’ ve kàti’ binlerce hakaik-i diniyesinin kuvvetiyle ve Ehl-i Beytinin icmâıyla ve basar sahibi Ashabının ittifakıyla ve ümmetinden burhan ve nuranî basiret sahibi muhakkiklerin tevafukuyla, Onun vahdet içindeki vücub-u vücuduna şehadet ve onu ispat eder.

[/NOT]

Hâlık: yaratıcı, herşeyi yaratan Allah	Kur’ân-ı Mu’cizü’l-Beyan: açıklamalarıyla ve anlatımıyla benzerini yapmakta akılları âciz bırakan Kur’ân
beşer: insan	hakaik-ı Kur’âniye: Kur’ân’ın hakikatleri, gerçek ve doğruları
hâkim: hükmeden, idaresi altında tutan	hüccet: kesin delil, kanıt
hüccet-i Kur’âniye: Kur’ân’ın ispatı, delili	i’câz-ı Kur’âniye: Kur’ân’ın mu’cize oluşu
kelâm: ifade, söz	lem’a: parıltı
menba: kaynak	merci: kaynak, başvurulacak yer
muannid: inatçı, direnen	mücahidâne: cihad ederek, mücadeleyle
mülhid: dinsiz	münasebet: bağlantı, ilgi
müracaat: başvurma	nam: ad
neşretmek: yaymak	nükte: ince anlamlı söz
semâvî: Allah tarafından olan, İlâhî	taharrî: araştırma, inceleme
tefsir: açıklama, yorum	âhir: son
âyât-ı Furkaniye: Hak ile batılı ayıran Kur’ân’ın ayetleri

 

[Muvahhid1]

Yedinci Şuâ - sayfa 183

kırk vech ile mu’cize olduğunu öyle ispat etmiş ki, kim görmüşse, değil tenkit ve itiraz etmek, belki ispatlarına hayran olmuş, takdir ederek çok senâ etmiş.
Kur’ân’ın vech-i i’câzını ve hak kelâmullah olduğunu ispat etmek cihetini Risaletü’n-Nur’a havale ederek, yalnız bir kısa işaretle, büyüklüğünü gösteren birkaç noktaya dikkat etti.

Birinci Nokta: Nasıl ki Kur’ân, bütün mu’cizatıyla ve hakkaniyetine delil olan bütünhakaikiyle, Muhammed Aleyhissalâtü Vesselâmın bir mu’cizesidir. Öyle de, Muhammed Aleyhissalâtü Vesselâm da, bütün mu’cizatıyla ve delâil-i nübüvvetiyle vekemâlât-ı ilmiyesiyle, Kur’ân’ın bir mu’cizesidir ve Kur’ân kelâmullah olduğuna birhüccet-i kàtıasıdır.

İkinci Nokta: Kur’ân, bu dünyada, öyle nuranî ve saadetli ve hakikatli bir surette birtebdil-i hayat-ı içtimaiye ile beraber, insanların hem nefislerinde, hem kalblerinde, hem ruhlarında, hem akıllarında, hem hayat-ı şahsiyelerinde ve hem hayat-ı içtimaiyelerinde, hem hayat-ı siyasiyelerinde öyle bir inkılâp yapmış ve idame etmiş ve idare etmiş ki, on dört asır müddetinde, her dakikada, altı bin altı yüz altmış altı âyetleri kemâl-i ihtiramla, hiç olmazsa yüz milyondan ziyade insanların dilleriyle okunuyor ve insanları terbiye ve nefislerini tezkiye ve kalblerini tasfiye ediyor, ruhlara inkişaf ve terakki ve akıllara istikamet ve nur ve hayata hayat ve saadetveriyor. Elbette böyle bir kitabın misli yoktur, harikadır, fevkalâdedir, mu’cizedir.

Üçüncü Nokta: Kur’ân, o asırdan tâ şimdiye kadar öyle bir belâğat göstermiş ki,Kâbe’nin duvarında altınla yazılan en meşhur ediplerin “Muallâkat-ı Seb’a” nâmıylaşöhretşiar kasidelerini o dereceye indirdi ki, Lebid’in kızı, babasının kasidesiniKâbe’den indirirken demiş: “Âyâta karşı bunun kıymeti kalmadı.”

Aleyhissalâtü Vesselâm: Allah’ın salât ve selâmı onun üzerine olsun	Kâbe: (bk. bilgiler)
Lebid: (bk. bilgiler)	Muallâkat-ı Seb’a: yedi askı, Kur’ân nâzil olmadan önce, meşhur Arap şâirlerinin en beğenilmiş şiirlerinden, Kâbe’nin duvarına asılmış olanları
belâğat: sözün düzgün, kusursuz, halin ve makamın icabına göre yerinde söylenmesi	cihet: şekil, yön
delâil-i nübüvvet: peygamberlik delilleri	fevkalâde: olağanüstü
hak: doğru, gerçek	hakaik: hakikatlar, esaslar
hakikatli: gerçek	hakkaniyet: doğruluk, gerçekçilik
havale etmek: göndermek	hayat-ı içtimaiye: sosyal hayat
hayat-ı siyasiye: siyasî hayat	hayat-ı şahsiye: şahsî, özel hayat
hüccet-i kàtıa: kesin delil	idame etmek: devam ettirmek
inkişaf: gelişme, açılma	inkılâb: değişim, dönüşüm
istikamet: doğruluk, doğru yön	kaside: övgü şiiri
kelâmullah: Allah’ın kelâmı	kemâl-i ihtiram: mükemmel, kusursuz bir saygı ve hürmet
kemâlât-ı ilmiye: ilimdeki mükemmellikler, ilmî olgunluklar	misl: benzer
mu’cize: Allah tarafından gönderilen, bir benzerini yapma hususunda başkalarını âciz ve hayrette bırakan olağanüstü şey	mu’cizât: mu’cizeler
nefis: kişinin kendisi	nuranî: nurlu, parlak
nâm: ad	saadet: mutluluk, huzur
suret: biçim, şekil	tasfiye: arındırma
tebdil-i hayat-ı içtimaiye: sosyal hayatın değişmesi	terakki: ilerleme, yükselme
tezkiye: temizleme, arındırma	vech-i i’câz: mu’cizelik yönü
vecih: yön, şekil	âyât: âyetler
şöhretşiar: şöhret sahibi, şöhreti herkesçe bilinen

 

[Muvahhid1]

Yedinci Şuâ - sayfa 184

Hem bedevî bir edip

1 فَاصْدَعْ بِمَا تُؤْمَرُ âyeti okunurken işittiği vakit secdeye kapanmış. Ona demişler: “Sen Müslüman mı oldun?” O demiş: “Hayır, ben bu âyetin belâğatine secde ettim.”
Hem ilm-i belâğatın dâhilerinden Abdülkahir-i Cürcanî ve Sekkâkî ve Zemahşerî gibi binlerle dâhi imamlar ve mütefennin edipler, icmâ ve ittifakla karar vermişler ki, “Kur’ân’ın belâğatı tâkat-i beşerin fevkindedir; yetişilmez.”

Hem o zamandan beri, mütemadiyen meydan-ı muarazaya davet edip, mağrur veenâniyetli ediplerin ve belîğlerin damarlarına dokundurup, gururlarını kıracak bir tarzda der: “Ya birtek sûrenin mislini getiriniz, veyahut dünyada ve âhirette helâketve zilleti kabul ediniz” diye ilân ettiği halde, o asrın muannid beliğleri birtek sûreninmislini getirmekle kısa bir yol olan muarazayı bırakıp, uzun olan, can ve mallarını tehlikeye atan muharebe yolunu ihtiyar etmeleri ispat eder ki, o kısa yolda gitmek mümkün değildir.
Hem Kur’ân’ın dostları, Kur’ân’a benzemek ve taklit etmek şevkiyle; ve düşmanlarıdahi, Kur’ân’a mukabele ve tenkit etmek sevkiyle o vakitten beri yazdıkları ve yazılan ve telâhuk-u efkâr ile terakki eden milyonlarla Arabî kitaplar ortada geziyor. Hiçbirisinin ona yetişemediğini, hattâ en âdi adam dahi dinlese, elbette diyecek: “Bu Kur’ân, bunlara benzemez ve onların mertebesinde değil. Ya onların altında veyaumumunun fevkinde olacak.” Umumunun altında olduğunu, dünyada hiçbir fert, hiçbir kâfir, hattâ hiçbir ahmak diyemez. Demek, mertebe-i belâğati, umumun fevkındedir.
Hattâ bir adam,

2 سَبَّحَ ِللهِ مَا فِى السَّمٰوَاتِ وَاْلاَرْضِâyetini okudu. Dedi ki: “Bu âyetin harika telâkki edilen belâğatını göremiyorum.”
Ona denildi: “Sen dahi bu seyyah gibi o zamana git, orada dinle.”
O da, kendini Kur’ân’dan evvel orada tahayyül ederken gördü ki, mevcudat-ı âlemperişan, karanlık, câmid ve şuursuz ve vazifesiz olarak, hâli, hadsiz, hudutsuz



[NOT]Dipnot-1 “Artık emrolunduğun şeyi açıkla.” Hicr Sûresi, 15:94.

Dipnot-2 “Göklerde ve yerde ne varsa Allah’ı tesbih eder.” Hadîd Sûresi, 57:1.

[/NOT]

Abdülkahir-i Cürcanî: (bk. bilgiler)	Arabî: Arapça
Sekkâkî: (bk. bilgiler)	Zemahşerî: (bk. bilgiler)
bedevî: çölde yaşayan, göçebe	belâğat: sözün düzgün, kusursuz, hâlin ve makamın icabına göre yerinde söylenmesi
belîğ: belagâtçi; belâğat ilminin inceliklerini bilen, maksadını noksansız ve güzel sözlerle anlatabilen kimse	câmid: cansız, donuk
dâhi: son derece zeki, dehâ ve hikmet sahibi	edîp: edebiyatçı
enâniyet: benlik, gurur	fevkinde: üstünde
hadsiz: sınırsız	helâket: mahvolma, yok oluş
hâli: tenha, boş, ıssız	icmâ: fikir birliği
ihtiyar etmek: seçmek, tercih etmek	ilm-i belâğat: belâğat ilmi
ittifakla: birleşerek, fikir birliği ederek	mertebe-i belâğat: belâğat derecesi
mevcudat-ı âlem: âlemdeki varlıklar	meydan-ı muaraza: sözle mücadele meydanı
misl: benzer	muannid: inatçı, direnen
muaraza: sözle mücadele	muharebe: harp, savaş
mukabele: karşılık verme	mütefennin: bilgili, ilim sahibi
mütemadiyen: sürekli olarak	seyyah: gezgin, yolcu
tahayyül: hayal etme	telâhuk-u efkâr: fikirlerin birikimi
telâkki: anlama, kabul etme	terakkî etmek: yükselmek, ilerlemek
tâkat-i beşer: insana ait güç ve kuvvet	umum: bütün, genel
zillet: alçaklık, aşağılık	âdi: basit, normal, sıradan
şuursuz: bilinçsiz

 

[Muvahhid1]

Yedinci Şuâ -sayfa 185

bir fezada, kararsız fâni bir dünyada bulunuyorlar. Birden, Kur’ân’ın lisanından bu âyeti dinlerken gördü:
Bu âyet, kâinat üstünde, dünyanın yüzünde öyle bir perde açtı ve ışıklandırdı ki, buezelî nutuk ve bu sermedî ferman, asırlar sıralarında dizilen zîşuurlara ders verip gösteriyor ki, bu kâinat, bir cami-i kebîr hükmünde, başta semâvât ve arz olarakumum mahlûkatı hayattarâne zikir ve tesbihte ve vazife başında cûş-u huruşlames’udâne ve memnunâne bir vaziyette bulunduruyor, diye müşahede etti. Ve bu âyetin derece-i belâğatini zevk ederek, sair âyetleri buna kıyasla, Kur’ân’ın zemzeme-i belâğati arzın nısfını ve nev-i beşerin humsunu istilâ ederek, haşmet-i saltanatıkemâl-i ihtiramla on dört asır bilâfasıla idame ettiğinin binler hikmetlerinden birhikmetini anladı.

Dördüncü Nokta: Kur’ân öyle hakikatli bir halâvet göstermiş ki, en tatlı bir şeyden dahi usandıran çok tekrar, Kur’ân’ı tilâvet edenler için değil usandırmak, belki kalbi çürümemiş ve zevki bozulmamış adamlara tekrar-ı tilâveti halâvetini ziyadeleştirdiği, eski zamandan beri herkesçe müsellem olup darb-ı mesel hükmüne geçmiş.

Hem öyle bir tazelik ve gençlik ve şebâbet ve garabet göstermiş ki, on dört asır yaşadığı ve herkesin eline kolayca girdiği halde, şimdi nazil olmuş gibi tazeliğini muhafaza ediyor. Her asır, kendine hitap ediyor gibi bir gençlikte görmüş. Her taife-i ilmiye, ondan her vakit istifade etmek için kesretle ve mebzuliyetle yanlarında bulundurdukları ve üslûb-u ifadesine ittiba ve iktida ettikleri halde, o, üslûbundaki vetarz-ı beyanındaki garabetini aynen muhafaza ediyor.

Beşincisi: Kur’ân’ın bir cenahı mazide, bir cenahı müstakbelde, kökü ve bir kanadı eski peygamberlerin ittifaklı hakikatleri olduğu ve bu onları tasdik ve teyid

arz: dünya	bilâfasıla: fasılasız, aralıksız
cami-i kebir: büyük cami	cenah: kanat, yön
cûş u huruş: neşe ve âhenk	darb-ı mesel: meşhur söz, atasözü
derece-i belâğat: belâğat derecesi	ezelî: varlığının başlangıcı olmayan, sonsuz
feza: uzay	fâni: geçici, ölümlü
garabet: gariplik, hayret vericilik	hakikat: doğru, gerçek
halâvet: tatlılık, hoşluk	hayattarâne: canlı bir şekilde
haşmet-i saltanat: saltanatın haşmeti, görkemi	hikmet: fayda, gaye; neden espri
hums: beşte bir	idame etmek: devam etmek
iktida etmek: uymak	istifade etmek: faydalanmak, yararlanmak
istilâ etmek: kuşatmak, kapsamak, içine almak	ittiba: tabi olma
ittifak: birleşme	kemâl-i ihtiram: tam ve mükemmel saygınlık
kesret: çokluk	kâinat: evren, bütün yaratılmışlar
lisan: dil	mahlûkat: yaratılmışlar
mazi: geçmiş	mebzuliyet: bolluk, çokluk
memnunâne: memnun bir şekilde	mes’udâne: mutlu bir şekilde
muhafaza etmek: korumak	müsellem: doğruluğu şüphesiz kabul edilmiş
müstakbel: gelecek	müşahede: seyretme, gözlemleme
nev-i beşer: insanlar, insanlık	nutuk: konuşma
nâzil olmak: inmek	nısf: yarı
sair: diğer, başka	semavat: gökler
sermedî ferman: hükmü sürekli devam eden ferman, buyruk	taife-i ilmiye: ilim sınıfı, tabakası,
tarz-ı beyan: açıklama şekli	tasdik: doğrulama, onaylama
tekrâr-ı tilâvet: tekrar tekrar okumak	tesbih: Allah’ı her türlü kusurdan yüce tutarak şanına lâyık ifadelerle anma
tilâvet: okuma	umum: bütün, genel
zemzeme-i belâğat: belâğat nağmesi	ziyadeleştirmek: artırmak, fazlalaştırmak
zîşuur: şuur sahibi, bilinçli	üslûb-u ifade: ifade üslûbu, tarzı
şebâbet: gençlik, tazelik

 

[Muvahhid1]

Yedinci Şuâ -sayfa 186

ettiği ve onlar dahi tevafukun lisan-ı haliyle bunu tasdik ettikleri gibi; öyle de, evliyave asfiya gibi ondan hayat alan semereleri ve hayattar tekemmülleriyle şecere-i mübarekelerinin hayattar, feyizdar ve hakikatmedar olduğuna delâlet eden ve ikinci kanadının himayesi altında yetişen ve yaşayan velâyetin bütün hak tarîkatleri ve İslâmiyetin bütün hakikatli ilimleri, Kur’ân’ın ayn-ı hak ve mecma-i hakaik vecâmiiyette misilsiz bir harika olduğuna şehadet eder.


Altıncısı: Kur’ân’ın altı ciheti nuranîdir, sıdk ve hakkaniyetini gösterir,

Evet, altında hüccet ve burhan direkleri, üstünde sikke-i i’caz lem’aları, önünde ve hedefinde saadet-i dâreyn hediyeleri, arkasında nokta-i istinadı vahy-i semâvîhakikatleri, sağında hadsiz ukul-ü müstakîmenin delillerle tasdikleri, solunda selimkalblerin ve temiz vicdanların ciddî itminanları ve samimî incizapları ve teslimleri, Kur’ân’ın fevkalâde hârika, metin ve hücum edilmez bir kal’a‑i semaviye-i arziye olduğunu ispat ettikleri gibi altı makamdan dahi, onun ayn-ı hak ve sadık olduğuna ve beşerin kelâmı olmadığına, hem yanlış olmadığına imza eden, başta, bu kâinatta daima güzelliği izhar, iyiliği ve doğruluğu himaye ve sahtekârları ve müfterileri imhave izale etmek âdetini bir düstur-u faaliyet ittihaz eden bu kâinatın Mutasarrıfı, o Kur’ân’a, âlemde en makbul, en yüksek, en hâkimâne bir makam-ı hürmet ve birmertebe-i muvaffakiyet vermesiyle onu tasdik ve imza ettiği gibi; İslâmiyetin menbaı ve Kur’ân’ın tercümanı olan zâtın (aleyhissalâtü vesselâm) herkesten ziyade onaitikad ve ihtiramı ve

Aleyhissalâtü Vesselâm: Allah’ın salât ve selâmı onun üzerine olsun	Mutasarrıf: sonsuz tasarruf sahibi olan, mülkünde dilediği gibi tasarruf eden, her işi kendi istek ve kurallarına göre idare eden Allah
asfiya: hem velî, hem âlim olan büyük zâtlar	ayn-ı hak: doğrunun ta kendisi
beşer: insan	burhan: mantıkî delil, kanıt
cihet: taraf, yön	câmiiyet: genişlik, kapsamlılık
delâlet etmek: delil olmak, işaret etmek	düstur-u faaliyet: faaliyet prensibi, kuralı
evliya: veliler, Allah dostları	fevkalâde: olağanüstü
feyizdar: feyizli, bereketli	hadsiz: sınırsız
hak: doğru, gerçek	hakikat: doğru, gerçek
hakikatmedar: hakikat kaynağı	hakkaniyet: doğruluk, gerçeklik
hakîmâne: hikmetli biçimde	hayattar: canlı
himaye: koruma	hüccet: kesin delil, kanıt
ihtiram: hürmet etme, saygı gösterme	imha: yok etme
incizap: cezbedilme, çekilme	itikad: inanma, inanç
itminan: inanma, tatmin olma	ittihaz etmek: edinmek, kabul etmek
izale etmek: ortadan kaldırmak, gidermek	izhar: açığa çıkarma, gösterme
kal’a-i semaviye-i arziye: yeryüzünün sarsılmaz İlâhî kalesi; kendisine sığınanları her türlü şer ve şerli varlıklardan koruyan sarsılmaz semâvî kale	kelâm: ifade, söz
kâinat: evren, bütün yaratılmışlar	lem’a: parıltı
lisan-ı hâl: hâl dili	makam-ı hürmet: hürmet, saygı makamı
makbul: kabul gören, geçerli	mecma-ı hakaik: hakikatlerin toplandığı yer
menba: kaynak	mertebe-i muvaffakiyet: başarı derecesi
misilsiz: benzersiz	müfteri: iftiracı
nokta-i istinad: dayanak noktası	saadet-i dâreyn: dünya ve âhiret mutluluğu
sadık: doğru	selim: sağlam
semere: meyve, netice	sikke-i i’câz: mu’cizelik damgası, mührü
sıdk: doğruluk	tarîkat: İlâhî hakikatlere ulaşmak için, şeyhin gözetiminde takip edilen yol
tasdik: doğrulama, kabul etme	tekemmül: mükemmelleşme, olgunlaşma
tevafuk: denk gelme, uygunluk	teyid etmek: desteklemek
ukul-ü müstakîme: doğru yolda olan akıllar	vahy-i semâvî: Cenâb-ı Hak tarafından peygambere bildirilen emirler
velâyet: velilik	ziyade: çok
şecere-i mübareke: bereketli ağaç	şehadet etmek: şahitlik, tanıklık etmek

 

[Muvahhid1]

Yedinci Şuâ -sayfa 187

nüzûlü zamanında uyku gibi bir vaziyet-i nâimanede bulunması ve sâir kelâmları ona yetişememesi ve bir derece benzememesi ve ümmiyetiyle beraber gitmiş ve gelecek hakikî hâdisât-ı kevniyeyi gaybiyâne, Kur’ân ile tereddütsüz ve itminan ile beyan etmesi ve çok dikkatli gözlerin nazarı altında, hiçbir hile, hiçbir yanlış vaziyeti görülmeyen o tercümanın bütün kuvvetiyle, Kur’ân’ın herbir hükmüne iman edip tasdik etmesi ve hiçbir şey onu sarsmaması; Kur’ân semâvî, hakkaniyetli ve kendiHâlık-ı Rahîminin mübarek kelâmı olduğunu imza ediyor.

Hem nev-i insanın humsu, belki kısm-ı âzamı, göz önünde o Kur’ân’a müncezibâneve dindarâne irtibatı ve hakikatperestâne ve müştakane kulak vermesi ve çokemarelerin ve vakıaların ve keşfiyatın şehadetiyle, cin ve melek ve ruhanîlerin dahitilâveti vaktinde pervane gibi hakperestâne etrafında toplanması, Kur’ân’ın kâinatçamakbuliyetine ve en yüksek bir makamda bulunduğuna bir imzadır.
Hem, nev-i beşerin umum tabakaları, en gabî ve âmiden tut, tâ en zeki ve âlime kadar herbirisi Kur’ân’ın dersinden tam hisse almaları ve en derin hakikatleri fehmetmeleri ve yüzlerle fen ve ulûm-u İslâmiyenin ve bilhassa Şeriat-ı Kübrânın büyük müçtehidleri ve usulüddin ve ilm-i kelâmın dâhi muhakkikleri gibi her taife, kendi ilimlerine ait bütün hâcâtını ve cevaplarını Kur’ân’dan istihraç etmeleri, Kur’ânmenba-ı hak ve maden-i hakikat olduğuna bir imzadır.

Hem edebiyatça en ileri bulunan Arap edipleri (İslâmiyete girmeyenler) şimdiye kadar muarazaya pek çok muhtaç oldukları halde, Kur’ân’ın i’câzından yedi büyükvechi varken, yalnız birtek vechi olan belâğatinin, tek bir sûrenin mislini getirmektenistinkâfları; ve şimdiye kadar gelen ve muaraza ile şöhret kazanmak isteyen meşhurbelîğlerin ve dâhi âlimlerin, onun hiçbir vech-i i’câzına

Hâlık-ı Rahîm: herbir varlığa rahmet ve tecellisi olan ve herşeyi yaratan Allah	beliğ: belâğat ilminin inceliklerini bilen, maksadını noksansız ve güzel sözlerle anlatabilen
belâğat: sözün düzgün, kusursuz, halin ve makamın icabına göre yerinde söylenmesi	beyan etmek: açıklamak
bilhassa: özellikle	dindarâne: dindarca
dâhi: son derece zeki, dehâ ve hikmet sahibi	emare: belirti, işaret
fehmetmek: anlamak	gabî: anlayışı kıt, zekâsı az
gaybiyâne: gaybı görür, görünmeyeni bilir bir şekilde	hakikatperestâne: hakkı ve hakikatı severek
hakikî: gerçek, doğru	hakkaniyet: hak oluş, doğruluk
hakperestâne: hakkı üstün tutarak	hums: beşte bir
hâcât: ihtiyaçlar	hâdisat-ı kevniye: kâinat ve yaratılışla ilgili olaylar
ilm-i kelâm: kelâm ilmi; iman hakikatlerini ispat eden ve açıklayan bilim dalı	irtibat: bağ, ilişki
istihraç etmek: çıkarmak	istinkâf: aciz kalmak, çekinmek
itminan: inanma, tatmin olma	i’câz: mu’cize oluş
kelâm: ifade, söz	keşfiyat: keşifler, mânevî âlemlerde bazı olayları ve hakikatleri görme
kâinat: evren, bütün yaratılmışlar	kısm-ı âzam: büyük kısım
maden-i hakikat: gerçeklerin ve doğruların kaynağı	makbuliyet: kabul edilmiş olma
menba-ı hak: hakkın ve doğrunun kaynağı	muaraza: sözle mücadele
muhakkik: gerçekleri araştıran ve delilleriyle bilen	mübarek: bereketli, hayırlı
müncezibâne: kendini kaptırarak	müçtehid: âyet ve hadîsler başta olmak üzere diğer dinî delillerden hüküm çıkarma bilgi ve kàbiliyetine sahip olan âlim zât
müştakâne: iştiyakla, çok isteyerek	nazar: bakış, düşünce
nev-i beşer: insanlar, insanlık	nev-i insan: insan türü, insanlık
nüzul: inme	ruhanî: maddî yapısı olmayan ruh âlemine ait varlık
semâvî: Allah tarafından olan, İlâhî	sâir: diğer, başka
taife: grup, topluluk	tilâvet: okuma
ulûm-u İslâmiye: İslâm ilimleri	umum: bütün, genel
usulüddin: din usulü, kelâm ilmi	vakıa: olay
vaziyet-i nâimane: uyku hali	vech: şekil, yön
vech-i i’câz: mu’cizelik yönü	âmi: okuma yazma bilmeyen, cahil
ümmiyet: okuma yazma bilmeme	Şeriat-ı Kübrâ: İslâmın büyük ve yüce kanunları
şehadet: şahitlik, tanıklık

 

[Muvahhid1]

Yedinci Şuâ - sayfa 188

arşı çıkamamaları ve âcizâne sükût etmeleri, Kur’ân mu’cize ve tâkat-i beşerinfevkinde olduğuna bir imzadır.

Evet, bir kelâm, “Kimden gelmiş ve kime gelmiş ve ne için?” denilmesiyle kıymeti ve ulviyeti ve belâğati tezahür etmesi noktasından, Kur’ân’ın misli olamaz ve ona yetişilemez. Çünkü, Kur’ân, bütün âlemlerin Rabbi ve Hâlıkının hitabı ve konuşması; ve hiçbir cihette taklidi ve tasannuu ihsas edecek bir emare bulunmayan birmukâlemesi; ve bütün insanların, belki bütün mahlûkatın namına meb’us ve nev-i beşerin en meşhur ve namdar muhatabı bulunan ve o muhatabın kuvvet ve vüs’at-i imanı koca İslâmiyeti tereşşuh edip sahibini Kab-ı Kavseyn makamına çıkararakmuhatab-ı Samedâniyeye mazhariyetle nüzul eden; ve saadet-i dâreyne dair vehilkat-i kâinatın neticelerine ve ondaki Rabbânî maksatlara ait mesâili ve omuhatabın bütün hakaik-i İslâmiyeyi taşıyan en yüksek ve en geniş olan imanınıbeyan ve izah eden; ve koca kâinatın bir harita, bir saat, bir hane gibi her tarafını gösterip, çevirip, onları yapan San’atkârı tavrıyla ifade ve talim eden Kur’ân-ı Mucizü’l-Beyanın elbette mislini getirmek mümkün değildir ve derece-i i’câzına yetişilmez.

Hem, Kur’ân’ı tefsir eden ve bir kısmı otuz-kırk, hattâ yetmiş cilt olarak birer tefsir yazan yüksek zekâlı müdakkik binlerle mütefennin ulemanın senetleri ve delilleriylebeyan ettikleri Kur’ân’daki hadsiz meziyetleri ve nükteleri ve hâsiyetleri ve sırları veâli mânaları ve umûr-u gaybiyenin her nev’inden kesretli,

Hâlık: yaratıcı, herşeyi yaratan Allah	Kab-ı Kavseyn: Cenâb-ı Hakka en yakın olan makam; Peygamberimiz Miracda bu makamda bizzat Cenâb-ı Hak ile görüşmüştür
Kur’ân-ı Mu’cizü’l-Beyan: açıklamalarıyla ve anlatımıyla benzerini yapmakta akılları âciz bırakan Kur’ân	Rab: herbir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri veren, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulunduran Allah
Rabbânî: Rab olan Allah’a ait	San’atkâr: herşeyi san’atlı ve mükemmel bir şekilde yaratan Allah
belâğat: sözün düzgün, kusursuz, halin ve makamın icabına göre yerinde söylenmesi	beyan: açıklama, anlatım
cihet: şekil, yön	derece-i i’caz: mu’cizelik derecesi
emare: belirti, işaret	fevkinde: üstünde
hadsiz: sınırsız	hakaik-ı İslâmiye: İslâmın gerçekleri, esasları
hilkat-i kâinat: kâinatın yaratılışı	hâsiyet: özellik, hususiyet
ihsas etmek: hissettirmek	izah etmek: açıklamak
kelâm: ifade, söz	kesretli: çok sayıda
kâinat: evren, bütün yaratılmışlar	mahlûkat: yaratılmışlar
mazhariyet: erişme, nail olma	meb’us: gönderilmiş, görevli
mesâil: meseleler	meziyet: üstün özellik
misl: benzer	muhatab-ı Samedâniye: her şeyin Kendine muhtaç olduğu, fakat Kendisi hiçbir şeye muhtaç olmayan Allah’ın muhatabı
muhatap: kendisine karşı konuşulan	muhâtab: hitap edilen, kendisine karşı konuşulan
mukâleme: konuşma	mu’cize: Allah tarafından gönderilen, bir benzerini yapma hususunda başkalarını âciz ve hayrette bırakan olağanüstü şey
müdakkik: dikkatli bir şekilde araştıran	mütefennin: bilgili, sanatkâr, fen ilimlerine sahip
nam: ad	namdar: şan ve şöhret sahibi
nev-i beşer: insanlar, insanlık	nev’i: çeşit, tür
nükte: ince ve anlamlı söz	nüzul etmek: inmek
saadet-i dareyn: dünya ve âhiret mutluluğu	senet: delil, belge
sükût: sessiz kalma, susma	takât-i beşer: insan gücü
talim etmek: öğretmek	tasannu: yapmacık hareket, zorla birşeyi iyi göstermeye çalışma
tefsir etmek: açıklamak, yorumlamak	tereşşuh etmek: sızmak, damlamak
tezahür etmek: görünmek, ortaya çıkmak	ulema: âlimler
ulviyet: yücelik	umûr-u gaybiye: gayb âlemine ait işler
vüs’at-i iman: iman genişliği, büyüklüğü	âcizâne: âciz bir şekilde
âli: yüksek, yüce

 

[Muvahhid1]

Yedinci Şuâ -sayfa 189

gaybî ihbarları izhar ve ispat etmeleri; ve bilhassa Risale-i Nur’un yüz otuz kitabının herbiri, Kur’ân’ın bir meziyetini, bir nüktesini kat’î burhanlarla ispat etmesi; vebilhassa Mu’cizat-ı Kur’âniye Risalesi şimendifer ve tayyare gibi medeniyetin harikalarından çok şeyleri Kur’ân’dan istihraç eden Yirminci Sözün İkinci Makamı; ve Risale-i Nur’a ve elektriğe işaret eden âyetlerin işârâtını bildiren İşarât-ı Kur’âniyenamındaki Birinci Şuâ; ve huruf-u Kur’âniye ne kadar muntazam, esrarlı ve mânâlı olduğunu gösteren Rumuzât-ı Semaniye nâmındaki sekiz küçük risaleler; ve Sûre-i Fethin âhirki âyeti beş vech ile ihbar-ı gaybî cihetinde mu’cizeliğini ispat eden küçük bir risale gibi Risale-i Nur’un herbir cüz’ü, Kur’ân’ın bir hakikatini, bir nurunu izharetmesi, Kur’ân’ın misli olmadığına ve mu’cize ve harika olduğuna ve bu âlem-i şehadette âlem-i gaybın lisanı ve bir Allâmü’l-Guyûbun kelâmı bulunduğuna bir imzadır.

İşte, altı noktada ve altı cihette ve altı makamda işaret edilen Kur’ân’ın mezkûrmeziyetleri ve hâsiyetleri içindir ki, haşmetli hakimiyet-i nuraniyesi ve azametlisaltanat-ı kudsiyesi, asırların yüzlerini ışıklandırarak, zemin yüzünü dahi bin üç yüz sene tenvir ederek kemâl-i ihtiramla devam etmesi; hem o hâsiyetleri içindir ki, Kur’ân’ın herbir harfi, hiç olmazsa on sevabı ve on hasenesi olması ve on meyve-i bâki vermesi; hattâ bir kısım âyâtın ve sûrelerin herbir harfi, yüz ve bin ve dahaziyade meyve vermesi; ve mübarek vakitlerde her harfin nuru ve sevabı ve kıymeti ondan yüzlere çıkması gibi kudsî imtiyazları kazanmış diye dünya seyyahı anladı ve kalbine dedi:
İşte böyle her cihetle mu’cizatlı bu Kur’ân, sûrelerinin icmâıyla ve âyâtınınittifakıyla ve esrar ve envârının tevâfukuyla ve semerat ve âsârının tetabukuyla,

Allâmü’l-Guyûb: gayb âlemini ve bütün gizlilikleri bilen Allah	Mu’cizât-ı Kur’âniye: Kur’ân’ın mu’cizeliğine dair yazılan risale; Yirmi Beşinci Söz
Rumuzât-ı Semâniye: (bk. bilgiler)	Sûre-i Feth: Fetih Sûresi, Kur’ân-ı Kerimin 48. sûresi
azametli: büyük, haşmetli	bilhassa: özellikle
burhan: delil, kanıt	cihet: şekil, yön
cüz’: kısım, parça	envâr: nurlar, ışıklar
esrar: sırlar, gizemler	gaybî: bilinmeyen, gayb âlemine ait
hakikat: doğru, gerçek	hakimiyet-i nuraniye: nurlu hakimiyet, egemenlik
hasene: sevap	haşmetli: görkemli, heybetli
huruf-u Kur’âniye: Kur’ân’ın harfleri	hâsiyet: özellik, hususiyet
icma: görüş birliği	ihbar: haber verme
ihbar-ı gaybî: gayb âleminden haber vermek	imtiyaz: ayrıcalık, farklılık
istihraç etmek: çıkarmak	ittifak: birleşme, birlik
izhar: açığa çıkarma, gösterme	işârât: işaretler
işârât-ı Kur’âniye: Kur’ân’ın işaretleri	kat’i: kesin
kelâm: ifade, söz	kemâl-i ihtiram: kusursuz ve mükemmel saygı, hürmet
kudsî: her türlü kusur ve noksandan uzak, mukaddes	lisan: dil
meyve-i bâki: kalıcı, sonsuzluğa ait meyve	meziyet: üstün özellik
mezkûr: adı geçen	misl: benzer
muntazam: düzenli, intizamlı	mu’cize: Allah tarafından gönderilen, bir benzerini yapma hususunda başkalarını âciz ve hayrette bırakan olağanüstü şey
mu’cizât: mu’cizeler	mübarek: bereketli, hayırlı
nam: ad, ünvan	nükte: ince anlamlı söz
risale: mektup, Risale-i Nur Külliyatı’ndan her bir bölüm	saltanat-ı kudsiye: kutsal saltanat, egemenlik
semerat: meyveler, neticeler	seyyah: gezgin, yolcu
tayyare: uçak	tenvir etmek: nurlandırmak, aydınlatmak
tetabuk: uygunluk	tevâfuk: uygunluk
vecih: şekil, yön	zemin: yer, dünya
ziyade: çok	âhir: son
âlem-i gayb: gayb âlemi, görünmeyen âlem	âlem-i şehadet: görünen âlem, dünya
âsâr: eserler, ürünler	âyât: âyetler
şimendifer: tren	şua: ışık kaynağından çıkan ışık teli; ışın

 

[Muvahhid1]

Yedinci Şuâ -sayfa 190

birtek Vâcibü’l-Vücudun vücuduna ve vahdetine ve sıfât ve esmâsına, delillerle ispatsuretinde öyle şehadet etmiş ki, bütün ehl-i imanın hadsiz şehadetleri, onunşehadetinden tereşşuh etmişler.


İşte, bu yolcunun, Kur’ân’dan aldığı ders-i tevhid ve imana kısa bir işaret olarak,Birinci Makamın On Yedinci Mertebesinde böyle,
لاَۤ إِلٰهَ إِلاَّ اللهُ الْوَاجِبُ الْوُجُودِ الْوَاحِدُ اْلاَحَدُ الَّذِى دَلَّ عَلٰى وُجُوبِ وُجُودِهِ فِى وَحْدَتِهِ:اَلْقُرْآنُ الْمُعْجِزُ الْبَيَانِ، اَلْمَقْبُولُ الْمَرْغُوبُ لأَجْنَاسِ الْمَلَكِ وَاْلاِنْسِ وَالْجَانِّ، اَلْمَقْرُوءُ كُلُّ اٰيَاتِهِ فِى كُلِّ دَقِيقَةٍ بِكَمَالِ اْلاِحْتِرَامِ، بِأَلْسِنَةِ مِئَاتِ الْمَلاَيِينَ مِنْ نَوْعِ اْلاِنْسَانِ، اَلدَّاۤئِمُ سَلْطَنَتُهُ الْقُدْسِيَّةُ عَلٰۤى اَقْطَارِ اْلاَرْضِ وَاْلاَكْوَانِ، وَعَلٰى وُجُوهِ اْلاَعْصَارِ وَالزَّمَانِ، وَالْجَارِي حَاكِمِيَّتُهُ اَلْمَعْنَوِيَّةُ النُّورَانِيَّةُ عَلٰى نِصْفِ اْلاَرْضِ وَخُمْسِ الْبَشَرِ فِى اَرْبَعَةَ عَشَرَ عَصْرًا بِكَمَالِ اْلاِحْتِشَامِ... وَكَذَا شَهِدَ وَبَرْهَنَ بِاِجْمَاعِ سُوَرِهِ الْقُدْسِيَّةِ السَّمَاوِيَّةِ، وَبِاِتِّفَاقِ اٰيَاتِهِ النُّورَانِيَّةِ اْلإِلٰهِيَّةِ، وَبِتَوَافُقِ أَسْرَارِهِ وَأَنْوَارِهِ وَبِتَطَابُقِ حَقَاۤئِقِهِ وَثَمَرَاتِهِ وَآثَارِهِ بِالْمُشَاهَدَةِ وَالْعَيَانِ

1
denilmiştir.


Sonra, bir fakir insana değil fâni ve muvakkat bir tarlayı, bir haneyi, belki kocakâinatı ve dünya kadar bir mülk-ü bâkiyi kazandıran ve bir fâni adama ebedî bir hayatın levazımatını bulduran ve ecelin darağacını bekleyen bir bîçareyi idam-ı ebedîden kurtaran ve saadet-i sermediyenin hazinesini açan en kıymettar



[NOT]Dipnot-1 Allah’tan başka ilâh yoktur. O Vâcibü’l-Vücud ve Vâhid-i Ehad ki, melek ve ins ve cin ecnâsının makbulü ve mergubu olan, her dakikada bütün âyetleri nev-i insandan yüz milyonların lisanında kemâl-i ihtiramla okunan, saltanat-ı kudsiyesi arzın ve âlemlerin aktarında ve zamanın ve asırların yüzlerinde devam eden, nuranî hâkimiyet-i mâneviyesi arzın yarısında ve beşerin beşte birinde on dört asırdır kemâl-i ihtişamla cârî olan Kur’ân-ı Mu’cizü’l-Beyan, Onun vahdet içindeki vücub-uvücuduna delâlet eder. Kezâ, Kur’ân, müşahede ve ayân ile, kudsî ve semâvî sûrelerinin icmâı ve nurânî ve İlâhî âyetlerinin ittifakı ve esrar ve envârının tevafuku ve hakaik ve semerât ve âsârının tetabukuyla Onun vahdet içindeki vücub-uvücuduna şehadet ve onu ispat eder.

[/NOT]

Vâcibü’l-Vücud: varlığı zorunlu olan, var olmak için hiçbir sebebe ihtiyacı olmayan Allah	bîçare: çaresiz, zavallı
darağacı: idam sehpası	ders-i tevhid: Allah’ın varlık ve birliğinden bahseden ders
ebedî: sonu olmayan, sonsuz	ecel: ölüm vakti
ehl-i iman: Allah’a ve iman esaslarına inanan kimseler, mü’minler	esmâ: Allah’ın isimleri
fâni: geçici, ölümlü	hadsiz: sınırsız
idam-ı ebedî: sonsuz yok oluş	kâinat: evren, bütün yaratılmışlar
kıymettar: kıymetli, değerli	levazımat: gerekli olan şeyler
muvakkat: geçici	mülk-ü bâkî: devamlı ve kalıcı mülk
saadet-i sermediye: sonsuz mutluluk	suret: biçim, şekil
sıfât: vasıflar, özellikler	tereşşuh etmek: sızmak
vahdet: birlik	vücud: varlık, var oluş
şehadet: şahitlik, tanıklık

 

[Muvahhid1]

Yedinci Şuâ - syfa 191

sermaye-i insaniyenin iman olduğunu bilen mezkûr misafir ve hayat yolcusu, kendi nefsine dedi ki: “Haydi, ileri! İmanın hadsiz mertebelerinden bir mertebe daha kazanmak için kâinatın hey’et-i mecmuasına müracaat edip, o da ne diyor, dinlemeliyiz; erkânından ve eczasından aldığımız dersleri tekmil ve tenvir etmeliyiz” diye, Kur’ân’dan aldığı geniş ve ihatalı bir dürbünle baktı, gördü:

Bu kâinat, o kadar mânidar ve muntazamdır ki, mücessem bir kitab-ı Sübhânî vecismânî bir Kur’ân-ı Rabbânî ve müzeyyen bir saray-ı Samedânî ve muntazam birşehr-i Rahmânî suretinde görünüyor. O kitabın bütün sûreleri, âyetleri ve kelimatları, hattâ harfleri ve babları ve fasılları ve sahifeleri ve satırları, umumunun her vakitmânidarâne mahv u ispatları ve hakîmâne tağyir ve tahvilleri, icma ile, bir Alîm-i Külli Şeyin ve bir Kadîr-i Külli Şeyin ve bir Musannıfın, herşeyde herşeyi gören ve herşeyin herşeyi ile münasebetini bilen, riayet eden bir Nakkaş-ı Zülcelâlin ve birKâtib-i Zülkemâlin vücudunu ve mevcudiyetini bilbedâhe ifade ettikleri gibi, bütünerkân ve envâıyla ve ecza ve cüz’iyatıyla ve sekeneleri ve müştemilâtiyle ve varidatve masarıfatıyla ve onlarda maslahatkârâne tebdilleriyle ve hikmetperverânetecditleriyle, bil’ittifak, hadsiz bir kudret ve nihayetsiz bir hikmetle iş gören âli bir Ustanın ve misilsiz bir Sâniin mevcudiyetini ve vahdetini bildiriyorlar. Ve kâinatınazametine münasip iki büyük ve geniş hakikatın şehadetleri, kâinatın bu büyükşehadetini ispat ediyorlar.

Alîm-i Külli Şey: herşeyi bilen ve herşey ilmi dahilinde olan Allah	Kur’ân-ı Rabbânî: herbir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri veren, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulunduran Allah’ın Kur’ân’ı; kâinat kitabı
Kàdir-i Külli Şey: sınırsız güç ve kudret sahibi olan ve herşeye gücü yeten Allah	Kâtib-i Zülkemâl: bütün varlıkları bir kitap yazar gibi, mükemmel ve kusursuz bir şekilde yaratan Allah
Musannıf: herşeyi istediği surette ve mükemmel bir şekilde sınıflandıran, düzenleyen Allah	Nakkaş-ı Zülcelâl: herşeyi nakışlı ve süslü bir şekilde yaratan, sonsuz haşmet ve yücelik sahibi Allah
Sâni: her şeyi san’atla yaratan Allah	azamet: büyüklük, haşmet
bab: bölüm	bilbedâhe: açık bir şekilde
bil’ittifak: ittifakla, birleşerek	cismanî: maddi vücuda sahip
cüz’iyat: küçük ve ferdî şeyler	ecza: kısımlar, parçalar
envâ: neviler, türler	erkân: esaslar, temel unsurlar
fasıl: kısım	hadsiz: sınırsız
hakikat: doğru, gerçek	hakîmâne: hikmetle, bir maksat ve gayeye yönelik bir şekilde
heyet-i mecmua: genel yapı, bir şeyin tamamı, bütünü	hikmet: fayda, gaye; herşeyin belirli gayelere yönelik olarak, mânâlı, faydalı ve tam yerli yerinde yaratılması
hikmetperverâne: hikmetli yapmayı pek sever bir şekilde	icma: fikir birliği
ihata: kuşatma, kapsama	kelimât: kelimeler, sözler
kitab-ı Sübhânî: her türlü eksiklikten sonsuz derecede yüce olan Allah’a ait kutsal kitap	kudret: Allah’ın bütün varlığı kuşatan güç ve iktidarı
kâinat: evren, bütün yaratılmışlar	mahv u ispat: yok olma ve var olma
maslahatkârâne: faydalı ve yararlı bir şekilde	masârifât: giderler
mevcudiyet: varlık, var olma hali	mezkûr: adı geçen
misilsiz: benzersiz	muntazam: düzenli, intizamlı
mânidar: mânâlı, anlamlı	mücessem: cisimleşmiş, maddi yapısı olan
münasebet: bağlantı, ilgi	müzeyyen: süslenmiş, süslü
müştemilât: içindekiler	nakkaşlık: işleme ustalığı
nefis: kişinin kendisi	nihayetsiz: sonsuz
riayet: gözetme, kollama	saray-ı Samedânî: Kendisi hiçbir şeye muhtaç olmayan fakat her şeyin Kendisine muhtaç olduğu Cenâb-ı Hakkın sarayı; kâinat
sekene: sakinler, ikamet edenler	sermaye-i insaniye: insanın sermayesi
suret: biçim, şekil	tahvil: dönüşme, dönüştürme
tağyir: değişme, değiştirme	tebdil: değişme, değiştirme
tecdit: yenileme	tekmil: mükemmelleştirme, tamamlama
tenvir: aydınlatma, nurlandırma	umum: bütün, genel
vahdet: birlik	varidat: gelirler
vücud: varlık, var oluş	âli: yüksek, yüce
şehadet: şahitlik, tanıklık	şehr-i Rahmânî: rahmet ve merhameti sınırsız olan Allah’ın şehri; kâinat

 

[Muvahhid1]

Yedinci Şuâ - syfa 192

Birinci Hakikat: Usulüddin ve ilm-i kelâmın dâhi ulemasının ve hükema-i İslâmiyenin gördükleri ve hadsiz burhanlarla ispat ettikleri “hudûs” ve “imkân”hakikatleridir. Onlar demişler ki:

“Madem âlemde ve herşeyde tagayyür ve tebeddül var; elbette fânidir, hâdistir,kadîm olamaz. Madem hâdistir, elbette onu ihdas eden bir Sâni var. Ve madem herşeyin zâtında vücudî ve ademî bir sebep bulunmazsa müsâvidir; elbette vâcip veezelî olamaz. Ve madem muhal ve bâtıl olan devir ve teselsül ile birbirini icad etmekmümkün olmadığı kat’î burhanlarla ispat edilmiş; elbette öyle bir Vâcibü’l-Vücudunmevcudiyeti lâzımdır ki, nazîri mümteni, misli muhal ve bütün mâadâsı mümkün vemâsivâsı mahlûku olacak.”

Evet hudûs hakikati kâinatı istilâ etmiş. Çoğunu göz görüyor, diğer kısmını akıl görüyor. Çünkü, gözümüzün önünde her sene güz mevsiminde öyle bir âlem vefat eder ki, herbirisinin hadsiz efradı bulunan ve herbiri zîhayat bir kâinat hükmünde olan yüz bin nevi nebatat ve küçücük hayvanat, o âlemle beraber vefat ederler. Fakat o kadar intizamla bir vefattır ki, haşir ve neşirlerine medar olan ve rahmet vehikmetin mu’cizeleri, kudret ve ilmin harikaları bulunan çekirdekleri ve tohumları ve yumurtacıkları baharda yerlerinde bırakıp, defter-i a’mâllerini ve gördükleri vazifelerin programlarını onların ellerine vererek Hafîz-ı Zülcelâlin himayesi altında,hikmetine emanet eder, sonra vefat ederler. Ve bahar mevsiminde, Haşr-i Âzamın yüz bin misali ve nümune ve delilleri hükmünde olarak, o vefat eden ağaçlar ve kökler ve bir kısım hayvancıklar, aynen ihya ve diriliyorlar. Ve bir kısmının dahi, kendi yerlerinde emsalleri ve aynen

Hafîz-i Zülcelâl: sonsuz haşmet ve yücelik sahibi, olmakla beraber büyük küçük herşeyi kaydedip koruyan Allah	Haşr-i Âzam: öldükten sonra âhirette tekrar diriltilip Allah’ın huzurunda toplanma
Sâni: her şeyi san’atla yaratan Allah	Vâcibü’l-Vücud: varlığı zorunlu olan ve var olmak için hiçbir sebebe ihtiyacı olmayan Allah
ademî: yokluğa ait	burhan: mantıkî ve kesin delil, kanıt
bâtıl: doğru olmayan, yalan, yanlış	defter-i a’mâl: amel defteri
devir: kısır döngü; tavuk mu yumurtadan, yumurta mı tavuktan çıktı gibi sonuçsuz iddialar	dâhi: son derece zeki, dehâ ve hikmet sahibi
efrad: fertler, bireyler	emsal: benzerler
ezelî: varlığının başlangıcı olmayan, sonsuz	fâni: geçici, ölümlü
hadsiz: sınırsız	hakikat: doğru, gerçek
hayvanat: hayvanlar	haşr: yeniden diriliş; insanların öldükten sonra tekrar diriltilip Allah‘ın huzurunda toplanması
hikmet: fayda, gaye; herşeyin belirli gayelere yönelik olarak, mânâlı, faydalı ve tam yerli yerinde yaratılması	himaye: koruma
hudûs: sonradan meydana gelme, yok iken varlık kazanma	hâdis: sonradan var olan, sonradan yaratılan
hükema-i İslâmiye: Müslüman felsefe âlimleri, filozofları	icad etmek: yoktan yaratmak, var etmek
ihdas etmek: meydana getirmek, yaratmak, ortaya koymak	ihya: hayat verme, diriltme
ilm-i kelâm: kelâm ilmi; iman hakikatlerini ispat eden ve açıklayan bilim dalı	imkân: olabilirlik, varlığı ile yokluğu eşit olan ve varlığı Allah’ın var etmesine bağlı olan
intizam: disiplin, düzen	istilâ etmek: kuşatmak
kadîm: varlığının başlangıcı ve öncesi olmayan	kat’î: kesin bir şekilde
kudret: Allah’ın bütün varlığı kuşatan güç ve iktidarı	kâinat: evren, bütün yaratılmışlar
maadâ: Ondan başka, Onun dışında	mahlûk: yaratık
medar: kaynak, sebep, vesile	mevcudiyet: var olma hali
misl: benzer	muhal: imkansız, olmayacak şey
mu’cize: bir benzerini yapma konusunda başkalarını âciz bırakan olağanüstü şeyler	mâsivâ: Allah’ın dışındaki varlıklar
mümteni: imkansız	müsavi: eşit, denk
nazir: benzer, eş	nebatat: bitkiler
nevi: çeşit, tür	neşir: yayma, yayılma; diriliş
rahmet: İlâhî şefkat, merhamet	tagayyür: başkalaşma
tebeddül: değişme	teselsül: zincirleme; sonu gelmeyen soru ve iddialar
ulema: âlimler	usulüddin: din usulü, kelâm ilmi
vâcip: zorunlu	vücudî: varlıkla ilgili, varlığa ait
zîhayat: canlı, hayat sahibi

 

[Muvahhid1]

Yedinci Şuâ - syfa 193

onlara benzeyenleri icad ve ihya olunuyor. Ve geçen baharın mevcudatı, işledikleri amellerin ve vazifelerin sahifelerini ilânat gibi neşredip

1 وَاِذَا الصُّحُفُ نُشِرَتْ âyetinin bir misalini gösteriyorlar.

Hem heyet-i mecmua cihetinde, her güzde ve her baharda büyük bir âlem vefat eder ve taze bir âlem vücuda gelir. Ve o vefat ve hudûs o kadar muntazam cereyan ediyor ve o vefat ve hudûsta, gayet intizam ve mizanla o kadar nevilerin vefiyatları vehudûsları oluyor ki, güya dünya öyle bir misafirhanedir ki, zîhayat kâinatlar ona misafir olurlar ve seyyah âlemler ve seyyar dünyalar ona gelirler, vazifelerini görürler, giderler.

İşte, bu dünyada böyle hayattar dünyaları ve vazifedar kâinatları kemâl-i ilim vehikmet ve mîzanla ve muvazene ve intizam ve nizamla ihdas ve icad edip Rabbânîmaksatlarda ve İlâhî gayelerde ve Rahmânî hizmetlerde kadîrâne istimal ve rahîmâneistihdam eden bir Zât-ı Zülcelâlin vücub-u vücudu ve hadsiz kudreti ve nihayetsizhikmeti, bilbedahe güneş gibi, akıllara görünüyor. Hudûs mesâilini Risale-i Nur’a vemuhakkikîn-i kelâmiyenin kitaplarına havale ile o bahsi kapıyoruz.

Amma imkân ciheti ise, o da kâinatı istilâ ve ihâta etmiş. Çünkü görüyoruz ki, herşey, küllî ve cüz’î bulunsun, büyük ve küçük olsun, Arştan ferşe, zerrattanseyyarata kadar her mevcut, mahsus bir zât ve muayyen bir suret ve mümtaz bir şahsiyet ve has sıfatlar ve hikmetli keyfiyetler ve maslahatlı cihazlarla dünyaya gönderiliyor. Halbuki, o mahsus zâta ve o mahiyete, hadsiz imkânat içinde ohususiyeti vermek; hem, sûretler adedince imkânlar ve ihtimaller içinde o nakışlı




[BILGI]Dipnot-1 “Amel defterleri açıldığında…” Tekvir Sûresi, 81:10.

[/BILGI]

Arş: göğün en yüksek katı; Cenab-ı Allah’ın büyüklük ve yüceliğinin tecelli ettiği yer	Rabbânî: Rab olan Allah’a ait
Rahmânî: rahmeti sonsuz olan Allah’a ait	Zât-ı Zülcelâl: sonsuz büyüklük ve haşmet sahibi olan Zât, Allah
bilbedâhe: ap açık bir şekilde	cereyan etmek: meydana gelmek
cihet: taraf, yön	cüz’î: az, basit, ferdî
ferş: yer	hadsiz: sınırsız
hayattar: canlı	heyet-i mecmua: birşeyin geneli, bütünü
hikmet: fayda, gaye; herşeyin belirli gayelere yönelik olarak, mânâlı, faydalı ve tam yerli yerinde yaratılması	hudûs: sonradan meydana gelme, yok iken varlık kazanma
hususiyet: özellik	icad: var etme, yaratma
ihdas: yaratma, meydana getirme	ihya: hayat verme, diriltme
ihâta: kuşatma, kapsama	ilânat: ilânlar, duyurular
imkânat: imkânlar, ihtimaller, olasılıklar	intizam: disiplin, düzen
istihdam etmek: çalıştırmak	istilâ: işgal, kaplama
istimal: kullanma	kadîrâne: kudretli, güçlü bir şekilde
kemâl-i ilim: ilimdeki mükemmellik, mükemmel bilgi	keyfiyet: durum, nitelik, özellik
kudret: Allah’ın bütün varlığı kuşatan güç ve iktidarı	kâinat: evren, bütün yaratılmışlar
küllî: büyük, kapsamlı tür	mahiyet: esas, nitelik, özellik
mahsus: has, özel	maslahat: fayda, gaye
mesâil: meseleler	mevcudat: varlıklar
mevcut: var	mizan: ölçü, denge
muayyen: belirlenmiş, kararlaştırılmış	muhakkikîn-i kelâmiye: gerçekleri araştıran ve delilleriyle bilen kelam âlimleri
muntazam: düzenli, intizamlı	muvazene: karşılaştırma, kıyaslama
mümtaz: seçkin, üstün	nevi: çeşit, tür
neşretmek: yaymak	nihayetsiz: sonsuz
nizam: düzen	rahîmâne: merhametli bir şekilde
seyyah: gezgin, yolcu	seyyarat: gök cisimleri, gezegenler
suret: biçim, şekil	vazifedar: vazifeli, görevli
vefiyat: vefatlar, ölümler	vücub-u vücud: Allah’ın varlığının zorunlu oluşu, var olmak için bir sebebe muhtaç olmaması
vücuda gelmek: var olmak	zerrat: zerreler, atomlar
zîhayat: canlı, hayat sahibi

 

[Muvahhid1]

Yedinci Şuâ - syfa 194

ve fârikalı ve münasip o muayyen sureti giydirmek; hem, hemcinsinden olaneşhasın miktarınca imkânlar içinde çalkanan o mevcuda, o lâyık şahsiyeti imtiyazlatahsis etmek; hem, sıfatların nevileri ve mertebeleri sayısınca imkânlar ve ihtimaller içinde şekilsiz ve mütereddit bulunan o masnua o has ve muvafık maslahatlı sıfatları yerleştirmek; hem hadsiz yollar ve tarzlarda bulunması mümkün olması noktasındahadsiz imkânat ve ihtimalât içinde mütehayyir, sergerdan, hedefsiz o mahlûka, ohikmetli keyfiyetleri ve inayetli cihazları takmak ve teçhiz etmek, elbette küllî ve cüz’îbütün mümkinat adedince ve her mümkünün mezkûr mahiyet ve hüviyet, heyet vesuret, sıfat ve vaziyetinin imkânâtı adedince, tahsis edici, tercih edici, tayin edici, ihdas edici bir Vâcibü’l-Vücudun vücub-u vücuduna ve hadsiz kudretine ve nihayetsizhikmetine ve hiçbir şey ve hiçbir şe’n Ondan gizlenmediğine ve hiçbir şey Ona ağır gelmediğine ve en büyük birşey, en küçük birşey gibi Ona kolay geldiğine ve bir baharı bir ağaç kadar ve bir ağacı bir çekirdek kadar suhuletle icad edebildiğine işaretler ve delâletler ve şehadetler, imkân hakikatinden çıkıp kâinatın bu büyükşehadetinin bir kanadını teşkil ederler.
Kâinatın şehadetini, her iki kanadı ve iki hakikatıyle Risale-i Nur eczaları vebilhassa Yirmi İkinci ve Otuz İkinci Sözler ve Yirminci ve Otuz Üçüncü Mektuplar tamamiyle ispat ve izah ettiklerinden, onlara havale ederek bu pek uzun kıssayı kısa kestik.
Kâinatın heyet-i mecmuasından gelen büyük ve küllî şehadetin ikinci kanadını ispat eden:

İkinci Hakikat: Bu mütemadiyen çalkanan inkılâplar ve tahavvülâtlar içindevücudunu ve hizmetini ve zîhayat ise hayatını muhafazaya ve vazifesini yerine

Vâcibü’l-Vücud: varlığı zorunlu olan ve var olmak için hiçbir şeye ihtiyacı olmayan Allah	bilhassa: özellikle
cüz’î: küçük, ferdî	delâlet: delil olma, işaret etme
ecza: kısımlar, parçalar	eşhas: şahıslar, kişiler
fârika: birbirine benzememe özelliği, ayırıcı özellik	hadsiz: sayısız, sınırsız
hakikat: doğru, gerçek	heyet: yapı, görünüm
heyet-i mecmua: birşeyin geneli, bütünü	hikmet: fayda, gaye; herşeyin belirli gayelere yönelik olarak, mânâlı, faydalı ve tam yerli yerinde yaratılması
hüviyet: kimlik, şahsiyet, kişilik	icad etmek: yoktan yaratmak, var etmek
ihdas etmek: meydana getirmek, yaratmak	ihtimâlât: ihtimaller
imkân: olabilirlik, varlığı ile yokluğu eşit olan ve varlığı Allah’ın var etmesine bağlı olan	imkânât: imkanlar, olasılıklar
imtiyaz: ayrıcalık, farklılık	inayet: bütün yararların, hikmetlerin ve faydaların kaynağı olan düzen
inkılâp: büyük değişim, dönüşüm	izah etmek: açıklamak
keyfiyet: durum, nitelik, oluşum	kudret: Allah’ın bütün varlığı kuşatan güç ve iktidarı
kâinat: evren, bütün yaratılmışlar	küllî: büyük, kapsamlı tür
kıssa: ibretli hikâye	mahiyet: esas, nitelik, özellik
mahlûk: yaratık	maslahat: fayda, yarar
masnu: san’at eseri varlık	mevcud: varlık
mezkûr: adı geçen	muayyen: belirlenmiş, kararlaştırılmış
muhafaza: koruma, saklama	muvafık: lâyık, uygun
mümkinat: olması imkan dahilinde olan, varlığı Allah’ın var etmesine bağlı olan şeyler	münasip: uygun
mütehayyir: şaşkın, hayrete düşen	mütemadiyen: sürekli olarak, aralıksız
mütereddit: kararsız, bir sûret almamış	nevi: çeşit, tür
nihayetsiz: sonsuz	sergerdan: başı dönmüş
suhuletle: kolayca, kolaylıkla	suret: biçim, şekil
tahavvülât: değişimler, başkalaşmalar	tahsis etmek: husûsi kılmak, ait kılmak
teçhiz etmek: donatmak, cihazları takmak	teşkil etmek: meydana getirmek, oluşturmak
vücub-u vücud: Allah’ın varlığının zorunlu oluşu, var olmak için bir sebebe muhtaç olmaması	vücud: varlık, var oluş
zîhayat: canlı, hayat sahibi	şehadet: şahitlik, tanıklık
şe’n: hal, iş, nitelik

 

[Muvahhid1]

Yedinci Şuâ - syfa 195

getirmeye çalışan mahlûkatta, kuvvetlerinin bütün bütün haricinde bir teavünhakikati görünüyor. Meselâ, unsurları zîhayatın imdadına, hususan bulutları,nebatatın mededine ve nebatatı dahi hayvanatın yardımına ve hayvanat ise insanların muavenetine ve memelerin kevser gibi sütleri, yavruların beslenmelerine ve zîhayatların iktidarları haricindeki pek çok hâcetleri ve erzakları, umulmadık yerlerden onların ellerine verilmesi, hattâ zerrât-ı taamiye dahi hüceyrat-ı bedeniyenin tamirine koşmaları gibi, teshir-i Rabbânî ile ve istihdam-ı Rahmânî ile,hakikat-i teavünün pek çok misalleri doğrudan doğruya, bütün kâinatı bir saray gibi idare eden bir Rabbü’l-Âlemînin umumî ve rahîmâne rububiyetini gösteriyorlar.

Evet; câmid ve şuursuz ve şefkatsiz olan ve birbirine şefkatkârâne, şuurdarânevaziyet gösteren muavenetçiler, elbette gayet Rahîm ve Hakîm bir Rabb-i Zülcelâlin kuvvetiyle, rahmetiyle, emriyle yardıma koşturuluyorlar.
İşte, kâinatta câri olan teavün-ü umumî, seyyarattan tâ zîhayatın âzâ ve cihazat vezerrât-ı bedeniyesine kadar kemâl-i intizamla cereyan eden muvazene-i âmme vemuhafaza-i şâmile; ve semâvâtın yaldızlı yüzünden ve zeminin ziynetli yüzünden tâ çiçeklerin süslü yüzlerine kadar kalem gezdiren tezyin; ve kehkeşandan ve manzume-i şemsiyeden tâ mısır ve nar gibi meyvelere kadar hükmeden tanzim; ve güneş vekamerden ve unsurlardan ve bulutlardan tâ bal arılarına kadar memuriyet veren tavzifgibi pek büyük hakikatlerin, büyüklükleri nisbetindeki şehadetleri, kâinatınşehadetinin ikinci kanadını ispat ve teşkil ederler.

Hakîm: hikmet sahibi, herşeyi hikmetle, belirli gayelere yönelik olarak, mânâlı, faydalı ve tam yerli yerinde yaratan Allah	Rabb-i Zülcelâl: sonsuz heybet ve yücelik sahibi olmakla beraber herşeyin Rabbi olan Allah
Rabbü’l-Âlemîn: âlemlerin Rabbi olan Allah	Rahîm: rahmetinin çok özel tecellîleri olan ve sonsuz şefkat ve merhamet sahibi Allah
cereyan etmek: meydana gelmek	cihazat: cihazlar, âletler
câmid: cansız, donuk	câri: geçerli, yürürlükte olan
erzak: rızıklar	gayet: son derece
hacet: ihtiyaç	hakikat: doğru, gerçek
hakikat-i teavün: yardımlaşma gerçeği	hayvanat: hayvanlar
hususan: özellikle	hüceyrât-ı bedeniye: vücut hücreleri
iktidar: güç, iktidar	imdad: yardım
istihdam-ı Rahmânî: rahmet ve merhameti sonsuz olan Allah’ın çalıştırması, hizmet ettirmesi	kamer: ay
kehkeşan: (bk. bilgiler – Samanyolu)	kemâl-i intizam: mükemmel, kusursuz bir düzen
kevser: Cennette bulunan bir havuz	kâinat: evren, bütün yaratılmışlar
mahlûkat: yaratılmışlar	manzume-i şemsiye: güneş sistemi
muavenet: yardım	muhafaza-i şâmil: kapsamlı bir koruma
muvazene-i âmme: umumi, genel denge	nebatat: bitkiler
nisbet: kıyas, oran	rahmet: İlâhî şefkat, merhamet
rahîmâne: merhametli bir şekilde	rububiyet: Rablık; herbir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri vermesi, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulundurması
semavat: gökler	seyyarat: gök cisimleri, gezegenler
tanzim: düzenleme, düzene koyma	tavzif: görevlendirme
teavün: yardımlaşma, dayanışma	teavün-ü umumî: genel yardımlaşma
teshir-i Rabbânî: herbir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri veren, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulunduran Allah’ın herşeye boyun eğdirmesi	tezyin: süsleme
teşkil etmek: meydana getirmek, oluşturmak	umumî: genel, herkese ait
unsur: ana madde; hava, su, toprak, ateş	yaldızlı: parlak
zemin: yeryüzü, dünya	zerrât-ı bedeniye: bedendeki zerreler
zerrât-ı taamiye: yiyecek zerreleri, atomları	ziynetli: süslü
zîhayat: canlı, hayat sahibi	âzâ: uzuvlar, organlar
şefkatkârâne: şefkatli bir şekilde	şefkatsiz: merhametsiz, acımasız
şehadet: şahitlik, tanıklık	şuurdârâne: şuurlu gibi
şuursuz: bilinçsiz

 

[Muvahhid1]

Yedinci Şuâ - syfa 196

Madem Risale-i Nur bu büyük şehadeti ispat ve izah etmiş; biz burada bu kısacık işaretle iktifa ederiz.

İşte, dünya seyyahının kâinattan aldığı ders-i imanîye kısa bir işaret olarak, Birinci Makamın On Sekizinci Mertebesinde böyle

لاَۤ إِلٰهَ إِلاَّ اللهُ الْوَاجِبُ الْوُجُودِ، اَلْمُمْتَنِعُ نَظِيرُهُ، اَلْمُمْكِنُ كُلُّ مَا سِوَاهُ، اَلْوَاحِدُ اْلاَحَدُ، اَلَّذِى دَلَّ عَلٰى وُجُوبِ وُجُودِهِ فِى وَحْدَتِهِ: هذِهِ الْكَاۤئِنَاتُ، اَلْكِتَابُ الْكَبِيرُ الْمُجَسَّمُ وَالْقُرْاٰنُ الْجِسْمَانِىُّ الْمُعَظَّمُ وَالْقَصْرُ الْمُزَيَّنُ الْمُنَظَّمُ، وَالْبَلَدُ الْمُحْتَشَمُ الْمُنْتَظَمُ، بِاِجْمَاعِ سُوَرِهِ وَاٰيَاتِهِ وَكَلِمَاتِهِ وَحُرُوفِهِ وَاَبْوَابِهِ وَفُصُولِهِ وَصُحُفِهِ وَسُطُورِهِ، وَاِتِّفَاقِ اَرْكَانِهِ وَاَنْوَاعِهِ وَاَجْزَاۤئِهِ وَجُزْئِيَّاتِهِ وَسَكَنَتِهِ وَمُشْتَمِلاَتِهِ وَوَارِدَاتِهِ وَمَصَارِفِهِ، بِشَهَادَةِ عَظَمَةِ إِحَاطَةِ حَقِيقَةِ الْحُدُوثِ وَالتَّغَيُّرِ وَاْلاِمْكَانِ، بِاِجْمَاعِ جَمِيعِ عُلَمَاءِ عِلْمِ الْكَلاَمِ، وَبِشَهَادَةِ حَقِيقَةِ تَبْدِيلِ صُورَتِهِ وَمُشْتَمِلاَتِهِ بِالْحِكْمَةِ وَاْلاِنْتِظَامِ، وَتَجْدِيدِ حُرُوفِهِ وَكَلِمَاتِهِ بِالنِّظَامِ وَالْمِيزَانِ، وَبِشَهَادَةِ عَظَمَةِ إِحَاطَةِ حَقِيقَةِ: التَّعَاوُنِ، وَالتَّجَاوُبِ، وَالتَّسَانُدِ، وَالتَّدَاخُلِ، وَالْمُوَازَنَةِ، وَالْمُحَافَظَةِ، فِى مَوْجُودَاتِهِ بِالْمُشَاهَدَةِ وَالْعَيَانِ

1
denilmiştir.

Sonra, dünyaya gelen ve dünyanın Yaratanını arayan ve on sekiz adet mertebelerden çıkan ve arş-ı hakikate yetişen bir mîrac-ı imanî ile gaibane marifettenhâzırâne ve muhatabâne bir makama terakki eden meraklı ve müştak yolcu adam, kendi ruhuna dedi ki:


[BILGI]Dipnot-1
Allah’tan başka ilâh yoktur. Nazîri mümteni ve Ondan başka herşey mümkin ve Vâhid-i Ehad olan o Vâcibü’l-Vücud ki, mücessem bir kitab-ı kebîr, muazzam bir kur’ân-ı cismânî, munazzam ve müzeyyen bir kasr ve muntazam ve muhteşem bir memleket olan bu kâinat, sûrelerinin ve âyetlerinin ve kelimelerinin ve harflerinin ve bablarının ve fasıllarının ve sayfalarının ve satırlarının icmâıyla ve erkânının ve envâının ve eczasının ve cüz’iyatının ve sekene ve müştemilâtının ve varidat ve masarifinin ittifakıyla, bütün ulema-i ilm-i kelâmın icmâına müstenit hudus ve tagayyür ve imkân hakikatinin azamet-i ihatasının şehadetiyle ve suret ve müştemilâtının hikmet ve intizamla tebdili ve huruf ve kelimatının nizam ve mizanla tecdidi hakikatinin şehadetiyle ve mevcudatında müşahede ve ayân ile görünen teâvün ve tecavüb ve tesanüd ve tedahül ve muvazene ve muhafaza hakikatlerinin azamet-i ihatasının şehadetiyle, Onun vahdet içindeki vücub-u vücuduna delâlet eder.[/BILGI]

arş-ı hakikat: hakikat zirvesi, seması	ders-i imanîye: iman dersi
gaibâne: gaybî olarak	hâzırâne: hazırcasına
iktifa etmek: yetinmek	izah etmek: açıklamak
kâinat: evren, bütün yaratılmışlar	marifet: Allah’ı bilme ve tanıma
muhatabâne: kendisine hitap olunurcasına	mîrac-ı imanî: iman yükselişi
müştak: arzulu, çok istekli	seyyah: gezgin, yolcu
terakkî etmek: yükselmek, ilerlemek	şehadet: şahitlik, tanıklık

 

[Muvahhid1]

Yedinci Şuâ -sayfa 197

“Fâtiha-i şerifede, başından tâ اِيَّاكَ

1 kelimesine kadar gâibane medh ü senâ ile bir huzur gelip اِيَّاكَ hitabına çıkılması gibi, biz dahi doğrudan doğruyagaibane aramayı bırakıp, aradığımızı aradığımızdan sormalıyız. Herşeyi gösteren güneşi, güneşten sormak gerektir. Evet, herşeyi gösteren, kendini herşeyden ziyadegösterir. Öyle ise, şemsin şuââtı ile onu görmek ve tanımak gibi, HâlıkımızınEsmâ‑i Hüsnâsıyla ve sıfât-ı kudsiyesiyle, Onu kàbiliyetimizin nisbetindetanımaya çalışabiliriz.

Bu maksadın hadsiz yollarından iki yolu ve o iki yolun hadsiz mertebelerinden iki mertebeyi ve o iki mertebenin pek çok hakikatlerinden ve pek çok uzun tafsilâtından yalnız iki hakikati icmal ve ihtisar ile bu risalede beyan edeceğiz.
Birinci Hakikat: Bilmüşahede gözümüzle görünen ve muhit ve daimî ve muntazamve dehşetli ve semâvî ve arzî olan bütün mevcudatı çeviren ve tebdil ve tecdit eden ve kâinatı kaplayan faaliyet-i müstevliye hakikati görünmesi; ve o her cihetle hikmet-medar faaliyet hakikatının içinde tezahür-ü rubûbiyet hakikatinin bilbedahehissedilmesi; ve o her cihetle rahmetfeşan tezahür-ü rububiyet hakikatının içinde,tebarüz-ü ulûhiyet hakikatı bizzarure bilinmiş olmasıdır.
İşte bu hâkimâne ve hakîmâne faaliyet-i daimeden ve perdesinin arkasında bir Fâil-i Kadîr ve Alîmin ef’âli, görünür gibi hissedilir.
Ve bu mürebbiyâne ve müdebbirâne ef’âl-i Rabbâniyeden ve perdesinin arkasından, herşeyde cilveleri bulunan esmâ-i İlâhiye, hissedilir derecesindebedahetle bilinir.


[BILGI]Dipnot-1 “Yalnız Sana.” Fâtiha Sûresi, 1:5.[/BILGI]

Alîm: her şeyi hakkıyla bilen, sonsuz ilim sahibi Allah	Esmâ-i Hüsnâ: Allah’ın en güzel isimleri
Fatiha-i şerife: Fatiha Sûresi	Fâil-i Kadîr: her şeye gücü yeten, kudret sahibi olan fâil, Allah
Hâlık: yaratıcı, herşeyi yaratan Allah	arzî: dünyaya âit
bedahet: ap açıklık	beyan etmek: açıklamak
bilbedahe: açıkça	bilmüşahede: gözle görüldüğü gibi
bizzarure: ister istemez, zorunlu olarak	cihet: şekil, yön
cilve: görüntü, yansıma	ef’âl: fiiller, işler
ef’âl-i Rabbâniye: Allah’ın kendi zâtına mahsus ve Rab isminin tecellisi olan fiilleri	esmâ-i İlâhiye: Allah’ın isimleri
faaliyet-i daime: sürekli, devamlı olan faaliyet	faaliyet-i müstevliye: her tarafı istila eden, kaplayan faaliyet
gaibâne: görmeyerek, gaybî olarak	hadsiz: sınırsız
hakikat: doğru, gerçek	hakîmâne: hikmetli bir şekilde, herşeyin belirli gayelere yönelik olarak, mânâlı, faydalı ve tam yerli yerinde olmasıyla
hikmet-medar: hikmetli, hikmet dolu	hitab: konuşma
hâkîmâne: herşeyi hükmü altında tutan, herşeye galip olan Allah’ın herşeye hükmetmesiyle	icmal: kısaca, özet olarak
ihtisar: kısaltma, özetleme	kâinat: evren, bütün yaratılmışlar
medh ü senâ: övme ve yüceltme	mevcudat: varlıklar
muhit: herşeyi kuşatan, kapsayıcı	muntazam: düzenli, intizamlı
müdebbirâne: tedbirli bir şekilde, herşeyi önceden düşünerek	mürebbiyâne: terbiye ederek ve yetiştirerek
nisbetinde: ölçüsünde	rahmetfeşan: rahmet saçan
risale: mektup, Risale-i Nur Külliyatı’ndan her bir bölüm	semâvî: gökten gelen
sıfât-ı kudsiye: Allah’ın kutsal sıfatları ve vasıfları	tafsilât: ayrıntılar
tebdil: değiştirme	tebârüz-ü ulûhiyet: Allah’ın yaratıcılık ve herşeye hâkimiyetinin kendisini göstermesi
tecdit: yenileme	tezahür-ü rububiyet: Allah’ın bütün varlık âlemini kuşatan egemenliği, idare ve terbiyesinin görünmesi
ziyade: çok	şems: güneş
şuâât: ışık kaynağından çıkan ışık telleri; ışınlar

 

[Muvahhid1]

Yedinci Şuâ -sayfa 198

Ve bu celâldarâne ve cemâlperverâne cilvelenen Esmâ-i Hüsnâdan ve perdesinin arkasında, sıfât-ı seb’a-i kudsiyenin ilmelyakîn, belki aynelyakîn, belki hakkalyakînderecesinde vücutları ve tahakkukları anlaşılır.

Ve bu yedi kudsî sıfatın dahi, bütün masnuatın şehadetiyle, hem hayattarâne, hemkadîrâne, hem alîmâne, hem semîâne, hem basîrâne, hem müridâne, hemmütekellimâne nihayetsiz bir surette tecellileriyle bilbedahe ve bizzarure vebiilmelyakîn bir mevsuf-u Vâcibü’l-Vücudun ve bir müsemmâ-i Vâhid-i Ehadin ve birfâil-i Ferd-i Samedin mevcudiyeti, güneşten daha zâhir, daha parlak bir tarzda, kalbdeki iman gözüne görünür gibi kat’î bilinir. Çünkü, güzel ve mânidar bir kitap vemuntazam bir hane, bedahetle, yazmak ve yapmak fiillerini; ve güzel yazmak veintizamlı yapmak fiilleri dahi, bedahetle, yazıcı ve dülger namlarını; yazıcı ve dülgerünvanları ise, bedahetle, kitabet ve dülgerlik san’atlarını ve sıfatlarını; ve bu san’at ve sıfatlar, bedahetle, herhalde bir zâtı istilzam eder ki, mevsuf ve sâni ve müsemmâve fâil olsun. Fâilsiz bir fiil ve müsemmâsız bir isim mümkün olmadığı gibi, mevsufsuz bir sıfat, san’atkârsız bir san’at dahi mümkün değildir.

İşte bu hakikat ve kaideye binaen, bu kâinat, bütün mevcudâtıyla beraber, kaderin kalemiyle yazılmış, kudretin çekiciyle yapılmış mânidar hadsiz kitaplar, mektuplar,nihayetsiz binalar ve saraylar hükmünde, herbiri binler vech ile ve beraber hadsizvücûh ile Rabbânî ve Rahmânî nihayetsiz fiilleri ve o fiillerin

Esmâ-i Hüsnâ: Allah’ın en güzel isimleri	Rabbânî: Rab olan Allah’a ait
Rahmânî: rahmeti sonsuz olan Allah’a ait	alîmâne: herşeyi çok iyi bilerek
aynelyakin: gözlem ve müşahedeye dayanarak, şüpheye yer bırakmayacak şekilde kesin bilme	basîrâne: görerek, bilerek
bedahet: ap açıklık	biilmelyakîn: ilmî delillerle elde edilen kesinlikle
bilbedahe: açıkça	binaen: -dayanarak
bizzarure: ister istemez, zorunlu olarak	celâldarâne: haşmetlice, büyüklük gösterircesine
cemâlperverâne: güzelliğe sahip olarak	cilvelenmek: yansımak, görünmek
dülger: yapı ustası	dülgerlik: yapı ustalığı
fail: işi yapan, özne	fâil-i Ferd-i Samed: Kendisinin hiçbir şeye muhtaç olmadığı fakat her şeyin Kendisine muhtaç olduğu ve her şeyi tek başına yapan Allah
hadsiz: sayısız, sınırsız	hakikat: doğru, gerçek
hakkalyakîn: bizzat yaşanarak elde edilen kesinlik	hayattarâne: canlı bir şekilde
ilmelyakin: ilmî ve sağlam delillere dayanarak, kuşkuya yer bırakmayacak derecede kesin bilme	intizamlı: düzenli, tertipli
istilzam: gerektirme	kader: Allah’ın meydana gelecek hâdiseleri olmadan önce bilmesi, takdir etmesi, plânlaması
kadîrâne: güç ve iktidar sahibi olarak	kaide: düstur, prensip, kural
kat’î: kesin bir şekilde	kitabet: yazım
kudret: Allah’ın bütün varlığı kuşatan güç ve iktidarı	kudsî: her türlü kusur ve noksandan uzak, mukaddes
kâinat: evren, bütün yaratılmışlar	masnuat: san’at eseri varlıklar
mevcudat: varlıklar	mevcudiyet: var olma hali
mevsuf: sıfat sahibi, sıfatlanan	mevsuf-u Vâcibü’l-Vücud: varlığı zorunlu olan ve var olmak için hiçbir şeye ihtiyacı olmamakla nitelenen Allah
muntazam: düzenli, intizamlı	mânidar: mânâlı, anlamlı
müridâne: her şeyi istediği gibi yaparak	müsemmâ: isim sahibi, isimlendirilen
müsemmâ-i Vâhid-i Ehad: Zât ve sıfatlarıyla bir olan ve birliği her bir şeyde tecelli eden şeklinde isimlendirilen Cenâb-ı Hak	mütekellimâne: konuşarak
nam: ad	nihayetsiz: sonsuz
semîâne: işiterek	suret: biçim, şekil
sâni: san’atkâr, her işini san’atla yapan	sıfât-ı seb’a-i kudsiye: kutsal yedi sıfat
tahakkuk: gerçekleşme	tecelli: görünme, yansıma
vecih: şekil, yön	vücuh: taraflar, yönler
zâhir: açık, âşikar	ünvan: isim, nam
şehadet: şahitlik, tanıklık