Otuzuncu Lem'a

[Ukbaa]

Cevap: Otuzuncu Lem'a - Sayfa 615

<style media="all" type="text/css">body { font-family: 'Trebuchet MS',Arial,serif; font-size: 12pt; }.listlevel1WW8Num1 { margin-top: 0pt; margin-bottom: 0pt; list-style-type: disc; clear: left; }.listlevel2WW8Num1 { margin-top: 0pt; margin-bottom: 0pt; clear: left; }.listlevel3WW8Num1 { margin-top: 0pt; margin-bottom: 0pt; list-style-type: square; clear: left; }.listlevel4WW8Num1 { margin-top: 0pt; margin-bottom: 0pt; list-style-type: disc; clear: left; }.listlevel5WW8Num1 { margin-top: 0pt; margin-bottom: 0pt; clear: left; }.listlevel6WW8Num1 { margin-top: 0pt; margin-bottom: 0pt; list-style-type: square; clear: left; }.listlevel7WW8Num1 { margin-top: 0pt; margin-bottom: 0pt; list-style-type: disc; clear: left; }.listlevel8WW8Num1 { margin-top: 0pt; margin-bottom: 0pt; clear: left; }.listlevel9WW8Num1 { margin-top: 0pt; margin-bottom: 0pt; list-style-type: square; clear: left; }</style>

• ve herşey Ondan nihayet derecede uzak olduğu halde, O ise herşeye nihayet derecede yakın olabilen bir Zât-ı Hayy-ı Kayyûm-u Zülcelâlin elbette hiçbir cihetle misli, nazîri, şerîki, veziri, zıddı, niddi olmaz ve olması muhaldir. Yalnız, mesel ve temsil suretinde şuûnât-ı kudsiyesine bakılabilir. Risale-i Nur’daki bütün temsilât ve teşbihat, bu mesel ve temsil nev’indendirler.

İşte böyle misilsiz ve Vâcibü’l-Vücud ve maddeden mücerret ve mekândan münezzeh ve tecezzîsi ve inkısamı her cihetle muhal ve tagayyür ve tebeddülü mümteni ve ihtiyaç ve aczi imkân haricinde olan bir Zât-ı Akdesin kâinat safahâtında ve tabakat-ı mevcudatında tecellî eden bir kısım cilvelerini, ayn-ı Zât-ı Akdes tevehhüm ederek bir kısım mahlûkatına ulûhiyetin ahkâmını veren ehl-i dalâlet insanların bir kısmı, o Zât-ı Zülcelâlin bazı eserlerini tabiata isnad etmişler. Halbuki, Risale-i Nur’un müteaddit yerlerinde kat’î burhanlarla ispat edilmiş ki, tabiat bir san’at-ı İlâhiyedir, sâni olmaz. Bir kitab-ı Rabbânîdir, kâtip olmaz. Bir nakıştır, nakkaş olamaz. Bir defterdir, defterdar olmaz. Bir kanundur, kudret olmaz. Bir mistardır, masdar olmaz. Bir kabildir, münfail olur, fâil olmaz. Bir nizamdır, nâzım olamaz. Bir şeriat-ı fıtriyedir, şâri’ olamaz. Farz-ı muhal olarak, en küçük bir zîhayat mahlûk tabiata havale edilse, “Bunu yap” denilse, “Risale-i Nur’un çok yerlerinde kat’î burhanlarla ispat edildiği gibi, o küçük zîhayatın âzâları ve cihazatları adedince kalıplar, belki makineler bulundurmak gerektir, tâ ki tabiat o işi görebilsin.

Vâcibü’l-Vücud: varlığı gerekli olan, var olmak için hiçbir sebebe ihtiyacı bulunmayan Allah	Zât-ı Akdes: bütün kusurlardan, çirkinliklerden, eksiklikten, benzer ve ortak edinmekten sonsuz derecede yüce olan Allah
Zât-ı Hayy-ı Kayyûm-u Zülcelâl: her an diri olup her canlıya hayat veren ve her şeyi ayakta tutan, büyüklük ve haşmet sahibi zât, Allah	Zât-ı Zülcelâl: büyüklük ve haşmet sahibi Allah
acz: güçsüzlük	ahkâm: hükümler, esaslar
ayn-ı Zât-ı Akdes: bütün kusurlardan, çirkinliklerden, eksiklikten, benzer ve ortak edinmekten sonsuz derecede yüce olan Allah’ın bizzat kendisi	burhan: güçlü ve sağlam delil, kanıt
cihazat: cihazlar, donanım	cihet: şekil, yön
cilve: görünme, yansıma	defterdar: defter tutup kayıt işlemlerini yürüten
ehl-i dalâlet: doğru ve hak yoldan sapanlar, inançsız kimseler	farz-ı muhal: varsayım
fâil: işi yapan, etken	imkân haricinde: mümkün olmayan
inkısam: bölünme, kısımlara ayrılma	isnad etmek: dayandırmak
kabil: dış etkileri üzerine alan, yapılan	kat’î: kesin
kitab-ı Rabbânî: Allah’ın bu âlemde hakimiyetini ve Rablığını bir kitap gibi anlatan eseri, kâinat	kudret: güç ve iktidar
kâinat: evren	kâtip: yazıcı, yazar
maddeden mücerret: maddeyle sınırlı olmayan, maddeten yüce	mahlûk: varlık
mahlûkat: varlıklar	masdar: kaynak
mekândan münezzeh: bir yerle sınırlı olmayan	mesel: örnekleme, benzetme
misil: benzer	mistar: düz kâğıt üzerine düzgün yazı yazabilmek için çizgi oluşturan bir âlet
muhal: imkânsız olan şey	mümteni: imkansız
münfail: fiilden etkilenen	müteaddit: çeşitli, birçok
nakkaş: nakış ustası	nakış: işleme, süsleme
nazîr: benzer, eş	nev’: çeşit, tür
nidd: denk, benzer	nihayet derecede: sonsuz derecede
nizam: düzen	nâzım: düzenleyen
safahât: safhalar, dönemler	san’at-ı İlâhiye: Allah’ın san’atı
suret: biçim, şekil	sâni: sanatkâr
tabakat-ı mevcudat: varlık tabakaları, dereceleri	tabiat: canlı cansız bütün varlıklar, doğa
tagayyür: başkalaşma, değişme	tebeddül: değişme
tecellî etmek: görünmek, yansımak	tecezzî: bölünme, parçalanma
temsil: analoji, kıyaslama tarzında benzetme	temsilât: temsiller, kıyaslama tarzında benzetmeler
tevehhüm etmek: sanmak, zannetmek	teşbihat: benzetmeler
ulûhiyet: ibadete ve itaat edilmeye lâyık olma, İlâhlık	vezir: yardımcı
zîhayat: canlı	âzâ: uzuv, organ
şeriat-ı fıtriye: Allah’ın yaratılışa koyduğu, bütün varlıkların tabi olduğu kanunlar	şerîk: ortak
şuûnât-ı kudsiye: Allah’ın yüce sıfatlarının mahiyetlerinde bulunan ve onları tecelliye sevk eden özellikleri	şâri’: kanun koyucu

<tbody>
</tbody>

 

[Ukbaa]

Cevap: Otuzuncu Lem'a - Sayfa 616

<style media="all" type="text/css">body { font-family: 'Trebuchet MS',Arial,serif; font-size: 12pt; }</style>Hem, maddiyyun denilen bir kısım ehl-i dalâlet, zerrattaki tahavvülât-ı muntazama içinde hallâkıyet-i İlâhiyenin ve kudret-i Rabbâniyenin bir cilve-i âzamını hissettiklerinden ve o cilvenin nereden geldiğini bilemediklerinden ve o kudret-i Samedâniyenin cilvesinden gelen umumî kuvvetin nereden idare edildiğini anlayamadıklarından, madde ve kuvveti ezelî tevehhüm ederek, zerrelere ve hareketlerine âsâr-ı İlâhiyeyi isnad etmeye başlamışlar. Fesübhânallah! İnsanlarda bu derece hadsiz cehalet olabilir mi ki, mekândan münezzeh olmakla beraber, herbir yerde, herbir şeyin icadında herşeyi görecek, bilecek, idare edecek bir tarzda bulunur bir vaziyetle yaptığı fiilleri ve eserleri câmid, kör, şuursuz, iradesiz, mizansız ve tesadüf fırtınaları içinde çalkanan zerrâta ve harekâtına vermek, ne kadar cahilâne ve hurafetkârâne bir fikir olduğunu, zerre kadar aklı bulunanların bilmesi gerektir.

Evet, bu herifler vahdet-i mutlakadan vazgeçtikleri için, hadsiz ve nihayetsiz bir kesret-i mutlakaya düşmüşler. Yani, birtek ilâhı kabul etmedikleri için, nihayetsiz ilâhları kabul etmeye mecbur oluyorlar. Yani, birtek Zât-ı Akdesin hassası ve lâzım-ı zâtîsi olan ezeliyeti ve hâlıkıyeti, bozulmuş akıllarına sığıştıramadıklarından, o hadsiz, nihayetsiz, câmid zerrelerin ezeliyetlerini, belki ulûhiyetlerini kabul etmeye, mesleklerince mecbur oluyorlar. İşte sen gel, eçheliyetin nihayetsiz derecesine bak!

Evet, zerrelerdeki cilve ise, zerreler taifesini Vâcibü’l-Vücudun havliyle, kudretiyle, emriyle, muntazam ve muhteşem bir ordu hükmüne getirmiştir. Eğer bir saniye o Kumandan-ı Âzamın emri ve kuvveti geri alınsa, o çok kesretli, câmid, şuursuz taife, başıbozuklar hükmüne gelecekler, belki bütün bütün mahvolacaklar.

Kumandan-ı Âzam: bütün varlıkları emri altında tutan en büyük kumandan, Allah	Vâcibü’l-Vücud: varlığı gerekli olan, var olmak için hiçbir sebebe ihtiyacı bulunmayan Allah
Zât-ı Akdes: bütün kusurlardan, çirkinliklerden, eksiklikten, benzer ve ortak edinmekten sonsuz derecede yüce olan Allah	başıbozuk: düzensiz topluluk
cahilâne: cahilce, bilgisizce	cehalet: cahillik
cilve: görünme, yansıma	cilve-i âzam: en büyük yansıma
câmid: cansız	echeliyet: kara cahillik, çok cahil olma
ehl-i dalâlet: doğru ve hak yoldan sapanlar, inançsız kimseler	ezeliyet: varlığının başlangıcı ve sonu olmamak, sonsuzluk
ezelî: başlangıcı olmayan	fesübhânallah: “Allah’ı her türlü kusur, ayıp ve eksiklerden tenzih ederim” anlamında bir hayret ifadesi
hadsiz: sınırsız, sayısız	hallâkıyet-i İlâhiye: Allah’ın kendi zatına yaraşan yaratıcılığı
harekât: hareketler	hassa: özellik
havl: güç	hurafekârâne: delile dayanmayan saçma bir inanışla
hâlıkıyet: yaratıcılık	icad: var etme, ortaya çıkarma
ilâh: kendisine ibadet edilen	iradesiz: istek ve dileme gücü olmama
isnad etmek: dayandırmak	kesret-i mutlaka: sınırsız derecede çokluk
kesretli: çok sayıda	kudret: güç, iktidar
kudret-i Rabbâniye: her bir varlığı terbiye ve idare eden Allah’ın kudreti	kudret-i Samedâniye: hiçbir şeye muhtaç olmayan ve herşeyin kendisine muhtaç olduğu Allah’ın sınırsız güç ve iktidarı
lâzım-ı zâtî: bir şeyin bizzat kendisinde olması gereken temel özellik	maddiyyun: maddeciler, materyalistler
mahvolmak: yok olmak, perişan olmak	mecbur: zorunlu
mekândan münezzeh: mekânla, yerle sınırlı olmayan	mizansız: ölçüsüz
muntazam: düzenli	nihayetsiz: sonsuz
tahavvülât-ı muntazam: düzgün ve muntazam değişiklikler, değişmeler, gelişmeler	taife: grup, topluluk
tevehhüm etmek: sanmak, zannetmek	ulûhiyet: ibadete ve itaat edilmeye layık olma, İlâhlık
umumî: bütün, genel	vahdet-i mutlaka: sınırsız birlik; Allah’ın mutlak anlamda bir ve tek oluşu
vaziyet: durum, hâl	zerrat: zerreler, atomlar
âsâr-ı İlâhiye: Allah’ın eserleri	şuursuz: bilinçsiz

<tbody>
</tbody>

 

[Ukbaa]

Cevap: Otuzuncu Lem'a - Sayfa 617

<style media="all" type="text/css">body { font-family: 'Trebuchet MS',Arial,serif; font-size: 12pt; }</style>Hem insanların bir kısmı, güya daha ileri görüyor gibi, daha ziyade cahilâne bir dalâletle, Sâni-i Zülcelâlin gayet lâtif, nâzenin, mutî, musahhar bir sahife-i icraatı ve emirlerinin bir vasıta-i nakliyâtı ve zayıf bir perde-i tasarrufâtı ve lâtif bir midâd-ı (mürekkep) kitabeti ve en nâzenin bir hulle-i îcâdâtı ve bir mâye-i masnuatı ve bir mezraa-i hububatı olan esir maddesini, cilve-i rububiyetine âyinedarlık ettiği için, masdar ve fâil tevehhüm etmişler. Bu acip cehalet, hadsiz muhalleri istilzam ediyor. Çünkü esir maddesi, maddiyyunları boğduran zerrat maddesinden daha lâtif ve eski hükemanın saplandığı heyulâ fihristesinden daha kesif, ihtiyarsız, şuursuz, câmid bir maddedir. Bu hadsiz bir surette tecezzî ve inkısam eden ve nâkillik ve infial hassasıyla ve vazifesiyle teçhiz edilen bu maddeye, belki o maddenin zerreden çok derece daha küçük olan zerrelerine, herşeyde herşeyi görecek, bilecek, idare edecek bir ihtiyar ve bir iktidar ile vücut bulan fiilleri, eserleri isnad etmek, esirin zerreleri adedince yanlıştır.

Evet, mevcudatta görünen fiil-i icad öyle bir keyfiyettedir ki, herşeyde, hususan zîhayat olsa, ekser eşyayı ve belki umum kâinatı görecek, bilecek ve kâinata karşı o zîhayatın münasebetini tanıyacak, temin edecek bir iktidar ve ihtiyardan geldiğini gösteriyor ki, maddî ve ihatasız olan esbabın hiçbir cihetle fiili olmaz.

Evet, sırr-ı kayyûmiyetle, en cüz’î bir fiil-i icadî, doğrudan doğruya bütün kâinat Hâlıkının fiili olduğuna delâlet eden bir sırr-ı âzamı taşıyor. Evet, meselâ bir arının icadına teveccüh eden bir fiil, iki cihetle Hâlık-ı Kâinata hususiyetini gösteriyor:

Hâlık: herşeyi yaratan Allah	Hâlık-ı Kâinat: evreni ve bütün varlıkları yaratan Allah
Sâni-i Zülcelâl: büyüklük ve haşmet sahibi olan ve herşeyi san’atlı bir şekilde yaratan Allah	acip: hayret verici
cahilâne: cahilce, bilgisizce	cehalet: cahillik
cihet: yön, şekil	cilve-i rububiyet: Allah’ın bütün varlık âlemini kuşatan egemenliği, yaratıcılığı, idaresi ve terbiyesinin yansıması
câmid: cansız	cüz’î: küçük, ferdî
dalâlet: doğru yoldan sapmak, inkârcılık, inançsızlık	delâlet etmek: delil olmak
ekser: pek çok	esbab: sebepler
esir maddesi: kâinatı kapladığına inanılan ince madde	eşya: varlıklar
fihriste: içindekiler	fiil-i icadî: var etme fiili
fâil: işi yapan, özne	hadsiz: sınırsız, sayısız
hassa: özellik	heyulâ: ince madde
hulle-i îcâdât: yaratma fiilinin üzerini saran elbise; îcat elbisesi	hususan: özellikle
hususiyet: özellik, özel oluş	hükema: filozoflar, felsefeciler
icad: var etme	ihatasız: kuşatmayan, dar
ihtiyar: irade, dileme	iktidar: güç ve kuvvete sahip olmak
infial: bir tesirin gücü altında hareket etme	inkısam etmek: bölünmek, kısımlara yarılmak
isnad etmek: dayandırmak	istilzam etmek: gerektirmek
kesif: katı, yoğun	keyfiyet: özellik, nitelik
kâinat: evren	lâtif: güzel, hoş
maddiyyun: maddeciler, materyalistler	masdar: kaynak
mevcudat: varlıklar	mezraa-i hububat: tohumların ekildiği tarla
midâd-ı kitabet: yazı mürekkebi	muhal: imkânsız
musahhar: boyun eğen	mutî: emre uyan, itaat eden
mâye-i masnuat: san’atla yaratılan varlıkların özünü teşkil eden mayası	münasebet: ilgi, bağlantı
nâkil: nakleden, ulaştıran	nâzenin: ince, nazik, nazlı
perde-i tasarrufât: varlıklar üzerindeki işlemlerin önündeki perde	sahife-i icraat: icraat ve faaliyet sayfası
suret: biçim, şekil	sırr-ı kayyûmiyet: Allah’ın herşeyi kendi varlığıyla ayakta tutmasının sırrı
sırr-ı âzam: en büyük sır	tecezzî: bölünme, parçalanma
temin etmek: sağlamak	teveccüh eden: yönelen
tevehhüm etmek: sanmak, zannetmek	teçhiz edilen: cihazlanan, donanan
umum: bütün	vasıta-i nakliyât: nakletme vasıtası
vücut bulmak: meydana gelmek	zerrat: zerreler
ziyade: çok, fazla	zîhayat: canlı
âyinedarlık: aynalık	şuursuz: bilinçsiz, akılsız

<tbody>
</tbody>

 

[Ukbaa]

Cevap: Otuzuncu Lem'a - Sayfa 618

<style media="all" type="text/css">body { font-family: 'Trebuchet MS',Arial,serif; font-size: 12pt; }</style>Birincisi: O arının bütün emsalinin, bütün zeminde, aynı zamanda, aynı fiile mazhariyetleri gösteriyor ki, bu cüz’î ve hususî fiil ise, ihatalı, rû-yi zemini kaplamış bir fiilin bir ucudur. Öyleyse, o büyük fiilin fâili ve o fiilin sahibi kim ise, o cüz’î fiil dahi onundur.

İkinci cihet: Bu hazır arının hilkatine teveccüh eden fiilin fâili olmak için, o arının şerâit-i hayatiyesini ve cihazatını ve kâinatla münasebetini temin edecek ve bilecek kadar pek büyük bir iktidar ve ihtiyar lâzım geldiğinden, o cüz’î fiili yapan zâtın, ekser kâinata hükmü geçmekle ancak o fiili öyle mükemmel yapabilir.

Demek, en cüz’î fiil, iki cihetle Hâlık-ı Külli Şeye has olduğunu gösterir.

En ziyade câ-yı dikkat ve câ-yı hayret şudur ki: Vücudun en kuvvetli mertebesi olan vücubun; ve vücudun en sebatlı derecesi olan maddeden tecerrüdün; ve vücudun zevalden en uzak tavrı olan mekândan münezzehiyetin; ve vücudun en sağlam ve tagayyürden ve ademden en mukaddes sıfatı olan vahdetin sahibi olan Zât-ı Vâcibü’l-Vücudun en has hassası ve lâzım-ı zâtîsi olan ezeliyeti ve sermediyeti, vücudun en zayıf mertebesi ve en incecik derecesi ve en mütegayyir, mütehavvil tavrı ve en ziyade mekâna yayılmış olan hadsiz, kesretli bir maddî madde olan esir ve zerrat gibi şeylere vermek ve onlara ezeliyet isnad etmek ve onları ezelî tasavvur etmek ve kısmen âsâr-ı İlâhiyenin onlardan neş’et ettiğini tevehhüm etmek ne kadar hilâf-ı hakikat ve vâkıa muhalif ve akıldan uzak ve bâtıl bir fikir olduğu, Risale-i Nur’un müteaddit cüzlerinde kat’î burhanlarla gösterilmiştir.

İKİNCİ ŞUA

İki meseledir.

BİRİNCİ MESELE: İsm-i Kayyûmun bir cilve-i âzamına işaret eden

Hâlık-ı Külli Şey: herşeyin yaratıcısı olan Allah	Zât-ı Vâcibü’l-Vücud: var olması mutlaka gerekli olan Zât, Allah
adem: yokluk, hiçlik	burhan: güçlü delil, kanıt
bâtıl: doğru olmayan, imana uymayan	cihazat: cihazlar, donanımlar
cihet: yön, taraf	cilve-i âzam: en büyük yansıma
câ-yı dikkat: dikkat çekici, ilginç nokta	câ-yı hayret: hayret verici nokta
cüz: kısım, parça	cüz’î: küçük, ferdî
ekser: pek çok	emsal: benzerler
esir: kâinatı kapladığına inanılan ince madde	ezeliyet: varlığının başlangıcı ve sonu olmaması, sonsuzluk
ezelî: başlangıcı olmayan	fâil: işi yapan, özne
hadsiz: sınırsız, sayısız	has: özel
hassa: özellik	hilkat: yaratılış
hilâf-ı hakikat: gerçeğe aykırı	hususî: özel
ihatalı: içine alan, kuşatan	ihtiyar: irade, dileme
iktidar: güç ve kuvvete sahip olma	ism-i Kayyûm: Allah’ın herşeyi Kendi varlığıyla ayakta tuttuğunu ve varlıklarını devam ettirdiğini ifade eden ismi
isnad etmek: dayandırmak	kesretli: çok sayıda
kâinat: evren	lâzime-i zâtî: bir şeyin bizzat kendisinde olması şart olan temel özellik ve nitelik
mazhariyet: erişme, sahip olma	mekân: yer
mekândan münezzehiyet: yerle sınırlı olmama	mertebe: derece
mukaddes: kusur ve eksiklikten uzak	münasebet: ilgi, bağlantı
müteaddit: bir çok	mütegayyir: değişen, başkalaşan
mütehavvil: değişken	neş’et etmek: kaynaklanmak
rû-yi zemin: yeryüzü	sebat: kalıcı olma, sabit kalma
sermediyet: daimîlik, süreklilik	sıfat: nitelik
tagayyür: başkalaşım, değişme	tasavvur etmek: düşünmek, hayal etmek
tecerrüd: soyutlanma, sıyrılma	temin etmek: sağlamak
teveccüh etmek: yönelmek	tevehhüm etmek: sanmak, zannetmek
vahdet: birlik	vâkıa muhalif: uygun olmayan, olması gerekenden aykırılık gösteren
vücub: zorunlu olma	vücud: varlık
zemin: yeryüzü	zerrat: zerreler
zeval: gelip geçici olma	ziyade: çok, fazla
âsâr-ı İlâhiye: Allah’ın eserleri	şerâit-i hayatiye: hayat şartları
şuâ: ışık, parıltı

<tbody>
</tbody>

 

[Ukbaa]

Cevap: Otuzuncu Lem'a - Sayfa 619

<style media="all" type="text/css">body { font-family: 'Trebuchet MS',Arial,serif; font-size: 12pt; }</style>

اَ تَاْخُذُهُ سِنَةٌ وَلاَ نَوْمٌ

1 مَا مِنْ دَاۤبَّةٍ اِلاَّ هُوَ اٰخِذٌ بِنَاصِيَتِهَا

2
لَهُ مَقَالِيدُ السَّمٰوَاتِ وَاْلاَرْضِ

3
​

gibi âyetlerin işaret ettiği hakikat-i âzamın bir veçhi şudur ki:

Şu kâinattaki ecrâm-ı semâviyenin kıyamları, devamları, bekàları, sırr-ı kayyûmiyetle bağlıdır. Eğer o cilve-i kayyûmiyet bir dakikada yüzünü çevirse, bir kısmı küre-i arzdan bin defa büyük milyonlarla küreler, feza-yı gayr-ı mütenâhi boşluğunda dağılacak, birbirine çarpacak, ademe dökülecekler. Nasıl ki, meselâ havada, tayyareler yerinde binler muhteşem kasırları kemâl-i intizamla durdurup seyahat ettiren bir zâtın kayyûmiyet iktidarı, o havadaki sarayların sebat ve nizam ve devamlarıyla ölçülür. Öyle de, o Zât-ı Kayyûm-u Zülcelâlin madde-i esiriye içinde hadsiz ecrâm-ı semâviyeye nihayet derecede intizam ve mizan içinde sırr-ı kayyûmiyetle bir kıyam, bir bekà, bir devam vererek, bazısı küre-i arzdan bin ve bir kısmı bir milyon defa büyük milyonlarla azîm küreleri direksiz, istinatsız, boşlukta durdurmakla beraber, herbirini bir vazifeyle tavzif edip gayet muhteşem bir ordu şeklinde, emr-i

4 كُنْفَيَكُونُ’dan gelen fermanlara kemâl-i inkıyadla itaat ettirmesi, ism-i Kayyûmun âzamî cilvesine bir ölçü olduğu gibi, herbir mevcudun zerreleri dahi, yıldızlar gibi, sırr-ı kayyûmiyetle kaim ve o sır ile bekà ve devam ediyorlar.


[BILGI]Dipnot-1 “Onu ne uyuklama ve ne de uyku tutmaz, gafletin hiçbir çeşidi hiçbir zaman Ona ârız olamaz.” Bakara Sûresi, 2:255.
Dipnot-2 “Hiçbir canlı yoktur ki, Allah onu alnından tutup kudretine boyun eğdirmiş olmasın.” Hûd Sûresi, 11:56.
Dipnot-3 “Göklerin ve yerin tedbir ve tasarrufu Ona aittir.” Zümer Sûresi, 39:63.
Dipnot-4 “(Allah birşeyin olmasını murad ettiği zaman, O sadece) ‘Ol’ der, o da oluverir.” Bakara Sûresi, 2:117; Yâsin Sûresi, 36:82.[/BILGI]

Zât-ı Kayyûm-u Zülcelâl: herşeyi kendi varlığıyla ayakta tutan ve varlıklarını devam ettiren, büyüklük ve haşmet sahibi Allah	adem: yokluk, hiçlik
azîm: büyük	bekà: devamlılık ve kalıcılık, sonsuzluk
cilve: görünme, yansıma	cilve-i kayyûmiyet: Allah’ın herşeyi ayakta tutmasının ve onlara bekà vermesinin bir yansıması, görüntüsü
ecrâm-ı semâviye: gök cisimleri	ferman: buyruk
feza-yı gayr-ı mütenâhi: sınırsız boşluk, uzay	hadsiz: sayısız
hakikat-i âzam: en büyük hakikat	iktidar: güç ve kuvvet
intizam: disiplin, düzen	ism-i Kayyûm: Allah’ın herşeyi kendi varlığıyla ayakta tutan ve varlıklarını devam ettiren ismi
istinatsız: dayanak noktası olmadan	itaat ettirme: emre uydurma, boyun eğdirme
kaim: ayakta duran, var olan	kasır: saray
kayyûmiyet: kendisinin varlığıyla diğer varlıkları her zaman ayakta tutma	kemâl-i inkıyad: tam ve mükemmel bir bağlılık
kemâl-i intizam: mükemmel bir düzen	kâinat: evren
küre: gezegen	küre-i arz: yerküre, dünya
kıyam: ayakta durma, varlığını devam ettirme	madde-i esir: kâinatı kapladığına inanılan ince madde
mevcud: varlık	mizan: ölçü, denge
nihayet: son	nizam: düzen
sebat: kalıcı olma, sabit kalma	sırr-ı kayyûmiyet: Allah’ın herşeyi kendi varlığıyla ayakta tutmasının sırrı
tavzif etmek: görevlendirmek	tayyare: uçak
vech: yön	âyet: Kur’an’da yer alan her bir cümle
âzamî: en büyük

<tbody>
</tbody>

 

[Ukbaa]

Cevap: Otuzuncu Lem'a - Sayfa 620

<style media="all" type="text/css">body { font-family: 'Trebuchet MS',Arial,serif; font-size: 12pt; }</style>Evet, bir zîhayatın cesedindeki zerrelerin herbir âzâya mahsus bir heyetle küme küme toplanıp dağılmadıkları ve sel gibi akan unsurların fırtınaları içinde vaziyetlerini muhafaza edip dağılmamaları ve muntazaman durmaları, bilbedâhe, kendi kendilerinden olmayıp, belki sırr-ı kayyûmiyetle olduğundan, herbir ceset muntazam bir tabur, herbir nevi muntazam bir ordu hükmünde olarak, bütün zîhayat ve mürekkebâtın zemin yüzünde ve yıldızların feza âleminde durmaları ve gezmeleri gibi, bu zerreler dahi hadsiz dilleriyle sırr-ı kayyûmiyeti ilân ederler.

İKİNCİ MESELE: Eşyanın sırr-ı kayyûmiyetle münasebettar faydalarının ve hikmetlerinin bir kısmına işaret etmeyi bu makam iktiza ediyor.

Evet, herşeyin hikmet-i vücudu ve gaye-i fıtratı ve faide-i hilkati ve netice-i hayatı üçer nevidir.

Birinci nevi: Kendine ve insana ve insanın maslahatlarına bakar.

İkinci nevi: Daha mühimdir ki, herşey, umum zîşuur mütalâa edebilecek ve Fâtır-ı Zülcelâlin cilve-i esmâsını bildirecek birer âyet, birer mektup, birer kitap, birer kaside hükmünde olarak, mânâlarını hadsiz okuyucularına ifade etmesidir.

Üçüncü nevi ise, Sâni-i Zülcelâle aittir, Ona bakar. Herşeyin faydası ve neticesi kendine bakan bir ise, Sâni-i Zülcelâle bakan yüzlerdir ki, Sâni-i Zülcelâl, kendi acaib-i san’atını kendisi temâşâ eder, kendi cilve-i esmâsına kendi masnuatında bakar. Bu âzamî üçüncü nevide hikmet-i hilkatini ifade için, bir saniye kadar yaşamak kâfidir.

Hem herşeyin vücudunu iktiza eden bir sırr-ı kayyûmiyet var ki, Üçüncü Şuada izah edilecek.

Bir zaman, tılsım-ı kâinat ve muammâ-yı hilkat cilvesiyle mevcudatın hikmetlerine ve faydalarına baktım, dedim: “Acaba bu eşya neden böyle kendini gösteriyorlar,

Fâtır-ı Zülcelâl: sonsuz büyüklük ve görkem sahibi olan ve herşeyi yoktan benzersiz olarak yaratan Allah	Sâni-i Zülcelâl: herşeyi san’atlı bir şekilde yaratan, sonsuz büyüklük ve görkem sahibi Allah
acaib-i san’at: hayranlık ve şaşkınlık uyandıran san’atlar	bilbedâhe: açık bir şekilde
cesed: beden	cilve: görünme, yansıma
cilve-i esmâ: Allah’ın isimlerinin varlıklardaki yansıması	eşya: varlıklar
faide-i hilkat: yaratılıştaki fayda, yarar	feza: uzay boşluğu
gaye-i fıtrat: yaratılıştaki gaye, amaç	hadsiz: sayısız
heyet: yapı	hikmet: gaye, fayda, yarar
hikmet-i hilkat: yaratılış hikmeti ve gayesi	hikmet-i vücud: bir şeyin var olmasının hikmet ve amacı
iktiza etmek: gerektirmek	izah etmek: açıklamak
kaside: kafiyeli ve övgü dolu ifadeler içeren şiir	kâfi: yeterli
makam: yer, konum	maslahat: fayda, gaye
masnuat: san’at eseri varlıklar	mevcudat: varlıklar
muammâ-yı hilkat: yaratılışta gizli olan sır	muhafaza etmek: korumak
muntazam: düzenli	muntazaman: düzenli olarak
mühim: önemli	münasebettar: ilgili, bağlantılı
mürekkebât: birleşik şekillerde meydana gelen varlıklar	mütalâa etme: dikkatlice düşünme ve inceleme
netice-i hayat: hayatın ortaya çıkardığı sonuç	nevi: çeşit, tür
sırr-ı kayyûmiyet: Allah’ın her zaman ve her yerde olması ve bütün varlıkları ayakta tutması sırrı	tabur: dört bölükten meydana gelen askerî birlik
temâşâ etmek: gözlemlemek, seyretmek	tılsım-ı kâinat: kâinatın gizemi, sırrı
umum: bütün	unsur: madde
vaziyet: durum, hâl	vücud: varlık
zemin: yer	zîhayat: canlı
zîşuur: bilinç sahibi	âlem: dünya
âyet: Allah’ın varlığını ispatlayan delil	âzamî: en büyük
âzâ: uzuv, organ	şua: ışık, ışın

<tbody>
</tbody>

 

[Ukbaa]

Cevap: Otuzuncu Lem'a - Sayfa 621

<style media="all" type="text/css">body { font-family: 'Trebuchet MS',Arial,serif; font-size: 12pt; }</style>çabuk kaybolup gidiyorlar? Onların şahsına bakıyorum: Muntazam, hikmetli giyinmiş, giydirilmiş, süslendirilmiş, sergiye, temâşâgâha gönderilmiş. Halbuki bir iki günde, belki bir kısmı birkaç dakikada kaybolup faydasız, boşu boşuna gidiyorlar. Bu kısa zamanda bize görünmelerinden maksat nedir?” diye çok merak ediyordum. O zaman, mevcudatın, hususan zîhayatın dünya dershanesine gelmelerinin mühim bir hikmetini lûtf-u İlâhî ile buldum. O da şudur:

Herşey, hususan zîhayat, gayet mânidar bir kelime, bir mektup, bir kaside-i Rabbânîdir, bir ilânnâme-i İlâhîdir. Umum zîşuurun mütalâasına mazhar olduktan ve hadsiz mütalâacılara mânâsını ifade ettikten sonra, lâfzı ve hurufu hükmündeki suret-i cismâniyesi kaybolur.

Bir sene kadar bu hikmet bana kâfi geldi. Bir sene sonra, masnuatta ve bilhassa zîhayatlarda bulunan çok harika ve pek ince san’atın mucizeleri inkişaf etti. Anladım ki, bu çok ince ve çok harika olan dekaik-i san’at, yalnız zîşuurların nazarlarına ifade-i mânâ için değildir. Gerçi herbir mevcudu hadsiz zîşuurlar mütalâa edebilir. Fakat hem onların mütalâası mahduttur, hem de herkes o zîhayatın bütün dekaik-i san’atına nüfuz edemezler. Demek, zîhayatların en mühim netice-i hilkati ve en büyük gaye-i fıtratı, Zât-ı Kayyûm-u Ezelînin kendi nazarına kendi acaib-i san’atını ve verdiği rahîmâne hediyelerini ve ihsanlarını arz etmektir.

Bu gaye ise, çok zaman bana kanaat verdi. Ve ondan anladım ki, her mevcutta, hususan zîhayatlarda hadsiz dekaik-i san’at bulunması, Zât-ı Kayyûm-u Ezelînin nazarına arz etmek, yani, Zât-ı Kayyûm-u Ezelî kendi san’atını kendisi temâşâ etmek olan hikmet-i hilkat, o büyük masarife kâfi geliyordu.

Bir zaman sonra gördüm ki, mevcudatın şahıslarında ve suretlerindeki dekaik‑i san’at devam etmiyor; gayet sür’atle tazeleniyor, tebeddül ediyor, nihayetsiz bir faaliyet ve bir hallâkıyet içinde tahavvül ediyorlar. Bu hallâkıyet ve bu

Zât-ı Kayyûm-u Ezelî: herşeyi kendi varlığıyla ayakta tutan ve varlıklarını devam ettiren, kendi varlığının da başlangıcı olmayıp sürekli var olan Zât, Allah	acaib-i san’at: hayranlık uyandıran san’atlar
arz etmek: sunmak, ortaya koymak	bilhassa: özellikle
dekaik-ı san’at: san’at incelikleri	gaye-i fıtrat: yaratılış amacı
hadsiz: sınırsız, sayısız	hallâkıyet: yaratıcılık
hikmet: fayda, gaye	hikmet-i hilkat: yaratılış hikmeti ve gayesi
hikmetli: belli bir amaç ve hedefe yönelik olan	huruf: harfler
hususan: özellikle	ifade-i mânâ: bir mânânın ifade edilmesi
ihsan: bağış	ilânnâme-i İlâhî: İlâhî hakikatleri aktaran duyuru yazısı
inkişaf etmek: açığa çıkmak	kanaat vermek: görüş, fikir vermek
kaside-i Rabbânî: herşeyin Rabbi olan Allah’ı öven şiir	kâfi: yeterli
lâfız: söz, kelime	lûtf-u İlâhî: Allah’ın lütuf ve ikramı
mahdut: sınırlı	maksat: gaye, hedef
masarif: masraflar, harcamalar	masnuat: san’at eseri varlıklar
mazhar olmak: nail olmak, erişmek	mevcud: varlık
mevcudat: varlıklar	mucize: insanların benzerini yapmakta aciz kaldıkları olağanüstü iş
muntazam: düzenli	mânidar: anlamlı
mühim: önemli	mütalâa: dikkatlice okuyup inceleme
nazar: bakış	netice-i hilkat: yaratılışın sonucu
nihayetsiz: sonsuz	nüfuz etmek: birşeyin içine girmek, yerleşmek
rahîmâne: çok şefkatli bir şekilde	suret: biçim, görünüş
suret-i cismâniye: maddî görünüm	sür’atle: hızla
tahavvül etmek: değişmek, dönüşmek	tebeddül etmek: değişmek
temâşâ etmek: bakmak, seyretmek	temâşâgâh: seyir yeri
umum: bütün	zîhayat: canlı
zîşuur: şuurlu, bilinçli

<tbody>
</tbody>

 

[Ukbaa]

Cevap: Otuzuncu Lem'a - Sayfa 622

<style media="all" type="text/css">body { font-family: 'Trebuchet MS',Arial,serif; font-size: 12pt; }</style>faaliyetin hikmeti, elbette o faaliyet derecesinde büyük olmak lâzım geliyor, diye tefekküre başladım. Bu defa mezkûr iki hikmet kâfi gelmemeye başladılar, noksan kaldılar. Gayet merakla ayrı bir hikmeti aramaya ve taharrîye başladım.

Bir zaman sonra, lillâhilhamd, Kur’ân-ı Mu’cizü’l-Beyânın feyziyle, sırr-ı kayyûmiyet noktasında azîm, hadsiz bir hikmet, bir gaye göründü. Ve onunla, “tılsım-ı kâinat” ve “muammâ-yı hilkat” tabir edilen bir sırr-ı İlâhî anlaşıldı. Yirmi Dördüncü Mektupta tafsilen beyan edildiğinden, burada yalnız icmâlen iki üç noktasını Üçüncü Şuada zikredeceğiz.

Evet, sırr-ı kayyûmiyetin cilvesine bu noktadan bakınız ki, bütün mevcudatı ademden çıkarıp, herbirisini bu nihayetsiz fezada,
1 رَفَعَ السَّمٰوَاتِ بِغَيْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَهَاsırrıyla durdurup, kıyam ve bekà verip, umumunu böyle sırr-ı kayyûmiyetin tecellîsine mazhar eyliyor. Eğer bu nokta-i istinad olmazsa, hiçbir şey kendi başıyla durmaz; hadsiz bir boşlukta yuvarlanıp ademe sukut edecek.

Hem nasıl ki bütün mevcudat, vücutları ve kıyamları ve bekàları cihetinde Kayyûm-u Zülcelâle dayanıyorlar, kıyamları Onunladır. Öyle de, mevcudatın keyfiyat ve ahvâlinde binler silsilelerin—temsilde hata olmasın—telefon, telgraf silsilelerinin merkezi ve santral direği hükmünde olan sırr-ı kayyûmiyette

2 وَاِلَيْهِ يُرْجَعُ اْلاَمْرُ كُلُّهُ sırrıyla uçları bağlıdır. Eğer o nuranî nokta-i istinada dayanmazlarsa, ehl-i akılca muhal ve bâtıl olan binler devirler ve teselsüller lâzım gelecek. Belki mevcudat adedince bâtıl olan devirler ve teselsüller lâzım gelir. Meselâ bu şey (hıfz veya nur veya vücut veya rızık gibi) bir cihette buna




[NOT]Dipnot-1 “O Allah ki, gökleri, gördüğünüz gibi direksiz yükseltti.” Ra’d Sûresi, 13:2.
Dipnot-2 Bütün işler sadece Ona döndürülür.” Hûd Sûresi, 11:123.[/NOT]

Kayyûm-u Zülcelâl: herşeyi kendi varlığıyla ayakta tutan ve varlıklarını devam ettiren, büyüklük ve yücelik sahibi Allah	Kur’ân-ı Mu’cizü’l-Beyân: açıklamalarıyla akılları benzerini yapmaktan âciz bırakan Kur’ân-ı Kerim
adem: yokluk, hiçlik	ahvâl: hâller, durumlar
azîm: büyük, yüce	bekà: devamlılık ve kalıcılık, sonsuzluk
beyan etmek: açıklanmak	bâtıl: hak olmayan
cihet: yön, taraf	cilve: görüntü, yansıma
devir: kısır döngü; tavuk mu yumurtadan, yumurta mı tavuktan çıktı? gibi sonuçsuz iddia	ehl-i akıl: akıl sahipleri
feyz: ilham, bereket ve ilim bolluğu	feza: uzay
hadsiz: sınırsız	hikmet: sebep, ince sır
hıfz: koruma, saklama	icmâlen: kısaca
keyfiyat: özellikler, nitelikler	kâfi: yeterli
kıyam: ayakta durma, varlığını sürdürme	lillâhilhamd: ne kadar hamd ve şükürler varsa ve olmuşsa, hepsi Allah’a aittir
mazhar eylemek: eriştirmek	mevcudat: varlıklar
mezkûr: anılan, söylenen	muammâ-yı hilkat: yaratılıştaki sır ve gizlilikler
muhal: imkânsız	nihayetsiz: sınırsız
noksan: eksik	nokta-i istinad: dayanak noktası
nuranî: nurlu, aydınlık	rızık: Allah’ın sunduğu nimetler
silsile: zincirleme olarak kurulan bağlantı, zincir	sukut etmek: düşmek, alçalmak
sırr-ı kayyûmiyet: Allah’ın her zaman ve her yerde olması ve bütün varlıkları ayakta tutmasında gizli olan sır	sırr-ı İlâhî: İlâhî sır
tabir etmek: ifade etmek	tafsilen: ayrıntılı olarak
taharrî: araştırma, inceleme	tecellî: görünüm, yansıma
tefekkür: etraflıca ve derinlemesine düşünme	temsil: analoji; kıyaslama tarzında benzetme
teselsül: zincirleme devam etme, art arda gelme	tılsım-ı kâinat: kâinatın içinde gizli olan sır
umum: bütün	vücut: varlık
zikretmek: anmak	şuâ: ışık, ışın

<tbody>
</tbody>

 

[Ukbaa]

Cevap: Otuzuncu Lem'a - Sayfa 623

<style media="all" type="text/css">body { font-family: 'Trebuchet MS',Arial,serif; font-size: 12pt; }</style>dayanır, bu da ötekine, o da ona... Git gide, herhalde nihayetsiz olamaz, bir nihayeti bulunacak.

İşte, bütün böyle silsilelerin müntehâları, elbette sırr-ı kayyûmiyettir. Sırr-ı kayyûmiyet anlaşıldıktan sonra, o mevhum silsilelerde birbirine dayanmak rabıtası ve mânâsı kalmaz, kalkar; herşey doğrudan doğruya sırr-ı kayyûmiyete bakar.

ÜÇÜNCÜ ŞUA

كُلَّ يَوْمٍ هُوَ فِى شَاْنٍ

1 فَعَّالٌ لِمَا يُرِيدُ

2

يَخْلُقُ مَا يَشَاۤءُ

3 بِيَدِهِ مَلَكُوتُ كُلِّ شَىْءٍ

4

فَانْظُرْ اِلٰۤى اٰثَارِ رَحْمَتِ اللهِ كَيْفَ يُحْيِـى اْلاَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا

5
​

gibi âyetlerin işaret ettikleri hallâkıyet-i İlâhiye ve faaliyet-i Rabbâniye içindeki sırr-ı Kayyûmiyetin bir derece inkişafına bir iki mukaddime ile işaret edeceğiz.

BİRİNCİSİ: Şu kâinata baktığımız vakit görüyoruz ki, zaman seylinde mütemadiyen çalkanan ve kafile kafile arkasından gelip geçen mahlûkatın bir kısmı bir saniyede gelir, derakap kaybolur. Bir taifesi bir dakikada gelir, geçer. Bir nev’i, bir saat âlem-i şehadete uğrar, âlem-i gayba girer. Bir kısmı bir günde, bir kısmı bir senede, bir kısmı bir asırda, bir kısmı da asırlarda bu âlem-i şehadete gelip, konup, vazife görüp gidiyorlar.

Bu hayret verici seyahat ve seyeran-ı mevcudat, o sefer ve seyelân-ı mahlûkat öyle bir intizam ve mizan ve hikmetle sevk ve idare edilir; ve onlara ve o kafilelere kumandanlık eden öyle basîrâne, hakîmâne, müdebbirâne kumandanlık ediyor ki, bütün akıllar farazâ ittihad edip birtek akıl olsa, o hakîmâne idarenin künhüne yetişemez ve kusur bulup tenkit edemez.



[NOT]Dipnot-1 “O her an bir tasarruftadır.” Rahmân Sûresi, 55:29.
Dipnot-2 “O dilediğini hakkıyla yapandır.” Burûc Sûresi, 85:16.
Dipnot-3 “O dilediğini dilediği şekilde yaratır.” Rum Sûresi, 30:54.
Dipnot-4 “Herşeyin hüküm ve tasarrufu Onun elindedir.” Yâsin Sûresi, 36:83.
Dipnot-5 Bak Allah’ın rahmet eserlerine: Yeryüzünü ölümünün ardından nasıl diriltiyor.” Rum Sûresi, 30:50.
[/NOT]

asır: yüzyıl	basîrâne: görerek
derakap: hemen ardından	faaliyet-i Rabbaniye: herşeyin rabbi olan Allah’ın kâinattaki faaliyetleri
faraza: varsayalım ki	hakîmâne: bir maksat ve gayeye yönelik bir şekilde
hallâkiyet-i İlâhiye: Allah’ın yaratıcılığı	hikmet: bir gaye ve faydaya yönelik olarak, tam yerli yerinde olma
inkişaf: ortaya çıkma	intizam: disiplin, düzen
ittihad etme: birleşme, birlikte hareket etme	kafile: grup, topluluk
kâinat: evren	künh: bir şeyin özü, aslı
mahlûkat: varlıklar	mevhum: gerçekte olmadığı halde var sayılan
mizan: ölçü, denge	mukaddime: başlangıç, giriş
müdebbirâne: herşeyi idare ederek	müntehâ: en son nokta
mütemadiyen: sürekli olarak	nev’: çeşit, tür
nihayetsiz: sonsuz	rabıta: bağlantı
sevk etme: yönlendirme	seyelân-ı mahlûkat: varlıkların su gibi akması
seyeran-ı mevcudat: varlıkların seyir ve hareket halinde olması	seyl: sel, akıntı
silsile: peş peşe gelen, zincir	sırr-ı kayyûmiyet: Allah’ın her zaman ve her yerde olması ve bütün varlıkları ayakta tutmasında gizli olan sır, temel özellik
taife: grup, topluluk	tenkit etmek: eleştirmek
âlem-i gayb: gayb âlemi, görünmeyen âlem	âlem-i şehadet: görünen âlem
âyet: Kur’ândaki her bir cümle	şua: ışık, parıltı

<tbody>
</tbody>

 

[Ukbaa]

Cevap: Otuzuncu Lem'a - Sayfa 624

<style media="all" type="text/css">body { font-family: 'Trebuchet MS',Arial,serif; font-size: 12pt; }</style>İşte bu hallâkıyet-i Rabbâniyenin içinde, o sevimli ve sevdiği masnuatın, hususan zîhayatların hiçbirine göz açtırmayarak âlem-i gayba gönderiyor. Hiçbirine nefes aldırmayarak dünyadaki hayattan terhis ediyor. Mütemadiyen bu misafirhane-i âlemi doldurup misafirlerin rızası olmayarak boşaltıyor. Kalem-i kazâ ve kader, küre-i arzı yazar bozar tahtası gibi yaparak, يُحْيِـى وَيُمِيتُ

1 cilveleriyle mütemadiyen küre-i arzda yazılarını yazar ve o yazıları tazelendirir, tebdil eder.


İşte bu faaliyet-i Rabbâniyenin ve bu hallâkıyet-i İlâhiyenin bir sırr-ı hikmeti ve esaslı bir muktazîsi ve bir sebeb-i dâîsi, üç mühim şubeye ayrılan hadsiz, nihayetsiz bir hikmettir.

O hikmetin birinci şubesi şudur ki: Faaliyetin her nev’i, cüz’î olsun küllî olsun, bir lezzet verir. Belki her faaliyette bir lezzet var. Belki faaliyet ayn-ı lezzettir. Belki faaliyet, ayn-ı lezzet olan vücudun tezahürüdür ve ayn-ı elem olan ademden tebâud ile silkinmesidir.

Evet, her kabiliyet sahibi, bir faaliyetle kabiliyetinin inkişafını lezzetle takip eder. Herbir istidadın faaliyetle tezahür etmesi, bir lezzetten gelir ve bir lezzeti netice verir. Herbir kemal sahibi, faaliyetle kemâlâtının tezahürünü lezzetle takip eder.

Madem herbir faaliyette böyle sevilir, istenilir bir kemal, bir lezzet vardır. Ve faaliyet dahi bir kemaldir. Ve madem zîhayat âleminde daimî ve ezelî bir hayattan neş’et eden hadsiz bir muhabbetin, nihayetsiz bir merhametin cilveleri görünüyor. Ve o cilveler gösteriyor ki, kendini böyle sevdiren ve seven ve şefkat edip lütuflarda bulunan Zâtın kudsiyetine lâyık ve vücub-u vücuduna münasip o hayat-ı sermediyenin muktezası olarak, hadsiz derecede—tabirde hata olmasın—bir aşk-ı lâhûtî, bir muhabbet-i kudsiye, bir lezzet-i mukaddese gibi şuûnât-ı



[NOT]Dipnot-1 Diriltir ve öldürür.
[/NOT]

adem: yokluk, hiçlik	ayn-ı elem: acının tâ kendisi
ayn-ı lezzet: lezzetin tâ kendisi	aşk-ı lâhûtî: Cenâb-ı Hakkın Zâtına mahsus kutsal aşkı
cilve: görünme, yansıma	cüz’î: sınırlı, bireysel
dâî: gerektiren sebep	esas: temel
ezelî: başlangıcı olmayan	faaliyet-i Rabbâniye: herşeyin Rabbi olan Allah’ın kâinattaki faaliyeti
hadsiz: sınırsız, sayısız	hallâkıyet-i Rabbâniye: herşeyin rabbi olan Allah’ın yaratıcılığı
hallâkıyet-i İlâhiye: Allah’ın yaratıcılığı, var ediciliği	hayat-ı sermediye: devamlı, sürekli hayat
hikmet: bir gaye ve faydaya yönelik olarak, tam yerli yerinde olma	inkişaf: açığa çıkma
istidad: kabiliyet, yetenek	kalem-i kazâ ve kader: kazâ ve kader kalemi
kemâl: mükemmellik, olgunluk	kemâlât: mükemmel özellikler
kudsiyet: kusur ve noksandan uzak oluş, kutsallık	küllî: geniş kapsamlı, genel
küre-i arz: yerküre, dünya	lezzet-i mukaddese: her türlü kusur ve noksandan yüce bir lezzet
lütuf: iyilik, ihsan	masnuat: san’at eseri varlıklar
misafirhane-i âlem: dünya misafirhanesi	muhabbet: sevgi
muhabbet-i kudsiye: kusur ve noksandan uzak olan sevgi	muktazî: gerekçe, gerektirici sebep
mukteza: bir şeyin gereği	mühim: önemli
mütemadiyen: sürekli olarak	nev’: çeşit, tür
neş’et eden: kaynaklanan	nihayetsiz: sonsuz
rıza: memnuniyet, hoşnutluk	sebeb-i dâî: birşeyin ortaya çıkmasındaki gerektirici sebep
sırr-ı hikmet: herşeyin bir gaye ve hedefe yönelik yaratılmasında gizli olan sır	tabir: açıklama, ifade etme
tebdil etmek: değiştirmek	tebâud: uzaklaşma
terhis etmek: göreve son vermek, serbest bırakmak	tezahür etmek: görünmek, ortaya çıkmak
vücub-u vücud: Allah’ın varlığının zorunlu olması	vücud: varlık
zîhayat: canlı	âlem-i gayb: gayb âlemi, görünmeyen âlem
şefkat: içten ve karşılık beklemeden duyulan merhamet, sevgi

<tbody>
</tbody>

 

[Ukbaa]

Cevap: Otuzuncu Lem'a - Sayfa 625

<style media="all" type="text/css">body { font-family: 'Trebuchet MS',Arial,serif; font-size: 12pt; }</style>kudsiye o hayat-ı akdeste var ki, o şuûnât böyle hadsiz faaliyetle ve nihayetsiz bir hallâkıyetle kâinatı daima tazelendiriyor, çalkalandırıyor, değiştiriyor.

Sırr-ı kayyûmiyete bakan hadsiz faaliyet-i İlâhiyedeki hikmetin ikinci şubesi: Esmâ-i İlâhiyeye bakar. Malûmdur ki, herbir cemal sahibi, kendi cemâlini görmek ve göstermek ister. Herbir hüner sahibi, kendi hünerini teşhir ve ilân etmekle nazar-ı dikkati celb etmek ister ve sever. Ve hüneri gizli kalmış bir güzel hakikat ve güzel bir mânâ, meydana çıkmak ve müşterileri bulmak ister ve sever.

Madem bu esaslı kaideler, herşeyde derecesine göre cereyan ediyor; elbette Cemîl-i Mutlak olan Zât-ı Kayyûm-u Zülcelâlin bin bir Esmâ-i Hüsnâsından herbir ismin, kâinatın şehadetiyle ve cilvelerinin delâletiyle ve nakışlarının işaretiyle, herbirisinin herbir mertebesinde hakikî bir hüsün, hakikî bir kemal, hakikî bir cemal ve gayet güzel bir hakikat, belki herbir ismin herbir mertebesinde hadsiz envâ-ı hüsünle hadsiz hakaik-i cemîle vardır.

Madem bu esmânın kudsî cemallerini irâe eden âyineleri ve güzel nakışlarını gösteren levhaları ve güzel hakikatlerini ifade eden sayfaları bu mevcudattır ve bu kâinattır. Elbette o daimî ve bâki esmâ, hadsiz cilvelerini ve nihayetsiz mânidar nakışlarını ve kitaplarını, hem müsemmâları olan Zât-ı Kayyûm-u Zülcelâlin nazar-ı müşahedesine, hem hadd ü hesaba gelmeyen zîruh ve zîşuur mahlûkatın nazar-ı mütalâasına göstermek ve nihayetli, mahdut birşeyden nihayetsiz levhaları ve birtek şahıstan pek çok şahısları ve bir hakikatten pek kesretli hakikatleri göstermek için, o aşk-ı mukaddes-i İlâhîye istinaden ve o sırr-ı kayyûmiyete binaen, kâinatı umumen ve mütemadiyen cilveleriyle tazelendiriyorlar, değiştiriyorlar.

Cemîl-i Mutlak: sınırsız güzellik sahibi Allah	Esmâ-i Hüsnâ: Allah’ın en güzel isimleri
Esmâ-i İlâhiye: Allah’ın sonsuz güzellikte ve mükemmellikteki isimleri	Kayyûm-u Zât-ı Zülcelâl/Zât-ı Kayyûm-u Zülcelâl: herşeyi kendi varlığıyla ayakta tutan ve varlıklarını devam ettiren, büyüklük ve haşmet sahibi Zât, Allah
aşk-ı mukaddes-i İlâhîye: Cenâb-ı Hakkın zâtına mahsus mukaddes sevgisi	binaen: dayanarak
bâki: devamlı olan, sonsuz	celb etmek: çekmek
cemâl: güzellik	cereyan etmek: meydana gelmek
cilve: görünme, yansıma	daimî: devamlı, sürekli
delâlet: delil olma	envâ-ı hüsün: güzellik çeşitleri
esaslı: köklü	esmâ: Allah’ın isimleri
faaliyet-i İlâhiye: Allah’ın varlık âleminde gerçekleştirdiği faaliyetler	hadd ü hesaba gelmemek: sınırsız ve hesapsız olmak
hadsiz: sınırsız, sayısız	hakaik-i cemîle: güzel hakikatler, gerçekler
hakikat: doğru gerçek	hakikî: asıl, gerçek
hallâkıyet: yaratıcılık	hayat-ı akdes: Cenâb-ı Hakkın Zâtına mahsus, her türlü noksanlıktan mukaddes hayatı
hikmet: sebep, ince sır	hüsün: güzellik
irâe etmek: göstermek	istinaden: dayanarak
kaide: kural, prensip	kemâl: mükemellik, olgunluk
kesretli: çok sayıda	kudsî: her türlü kusur ve noksandan uzak
kâinat: evren	mahdut: sınırlı
mahlûkat: yaratılmışlar, varlıklar	malûm: bilinen
mertebe: derece, makam	mevcudat: varlıklar
mânidar: mânâlı, anlamlı	müsemmâ: ismin gerçek sahibi
mütemadiyen: sürekli olarak	nakış: işleme, süsleme
nazar-ı dikkat: dikkatli bakış	nazar-ı mütalâa: dikkatlice bakıp anlamaya çalışmak
nazar-ı müşahede: göz önünde, göze görünecek şekilde	nihayet: son
sırr-ı kayyûmiyet: Allah’ın her zaman ve her yerde olması ve bütün varlıkları ayakta tutmasında gizli olan sır	teşhir etmek: sergilemek
umumen: bütünüyle	zîruh: ruh sahibi
zîşuur: şuur sahibi	şehadet: şahidlik yapma
şuûnât: temel özellikler	şuûnât-ı kudsiye: Allah’ın yüce sıfatlarının mahiyetlerinde bulunan ve onları tecellîye sevk eden Zâtına ait kutsal nitelikler

<tbody>
</tbody>

 

[Ukbaa]

Cevap: Otuzuncu Lem'a - Sayfa 626

<style media="all" type="text/css">body { font-family: 'Trebuchet MS',Arial,serif; font-size: 12pt; }</style>DÖRDÜNCÜ ŞUA

Kâinattaki hayretnümâ faaliyet-i daimenin hikmetinin üçüncü şubesi şudur ki: Herbir merhamet sahibi, başkasını memnun etmekten mesrur olur. Herbir şefkat sahibi, başkasını mesrur etmekten memnun olur. Herbir muhabbet sahibi, sevindirmeye lâyık mahlûkları sevindirmekle sevinir. Herbir âlicenap zat, başkasını mes’ut etmekle lezzet alır. Herbir âdil zat, ihkak-ı hak etmek ve müstehaklara ceza vermekte hukuk sahiplerini minnettar etmekle keyiflenir. Hüner sahibi herbir san’atkâr, san’atını teşhir etmekle ve san’atının tasavvur ettiği tarzda işlemesiyle ve istediği neticeleri vermesiyle iftihar eder.

İşte bu mezkûr düsturların herbiri birer kaide-i esasiyedir ki, kâinatta ve âlem‑i insaniyette cereyan ediyorlar. Bu kaidelerin esmâ-i İlâhiyede cereyan ettiklerini gösteren üç misal, Otuz İkinci Sözün Üçüncü Mevkıfında izah edilmiştir. Bir hülâsası bu makamda yazılması münasip olduğundan, deriz:

Nasıl ki, mesela gayet merhametli, sehâvetli, gayet kerîm, âlicenap bir zat, fıtratındaki âli seciyelerin muktezasıyla, büyük bir seyahat gemisine, çok muhtaç ve fakir insanları bindirip, gayet mükemmel ziyafetlerle, ikramlarla o muhtaç fakirleri memnun ederek, denizlerde, arzın etrafında gezdirir. Ve kendisi de, onların üstünde, onları mesrurâne temâşâ ederek, o muhtaçların minnettarlıklarından lezzet alır ve onların telezzüzlerinden mesrur olur ve onların keyiflerinden sevinir, iftihar eder.

Madem böyle bir tevziat memuru hükmünde olan bir insan, böyle cüz’î bir ziyafet vermekten bu derece memnun ve mesrur olursa, elbette bütün hayvanları ve insanları ve hadsiz melekleri ve cinleri ve ruhları, bir sefine-i Rahmânî olan küre-i arz gemisine bindirerek, rû-yi zemini, envâ-ı mat’umatla ve bütün duyguların ezvak ve erzâkıyla doldurulmuş bir sofra-i Rabbâniye şeklinde onlara açmak ve o muhtaç ve müteşekkir ve minnettar ve mesrur mahlûkatını aktâr-ı kâinatta

aktâr-ı kâinat: kâinatın her tarafı	arz: yer, dünya
cereyan etmek: geçerli olmak	cüz’î: ferdî, sınırlı
düstur: kural	envâ-ı mat’umat: yiyecek çeşitleri
erzâk: gıda maddeleri	esmâ-i İlâhiye: Allah’ın isimleri
ezvak: zevkler	faaliyet-i daime: sürekli çalışma
fıtrat: yaratılış, mizaç	hadsiz: sayısız
hayretnümâ: hayret verici, şaşırtıcı	hikmet: fayda, gaye
hukuk: haklar	hülâsa: özet, öz
hüner: beceri	iftihar etmek: övünmek
ihkak-ı hak: hak sahibine hakkını verme	ikram: bağış, ihsan
izah etmek: açıklamak	kaide: düstur, prensip
kaide-i esasiye: temel kural	kerîm: cömertlik ve ikram sahibi
kâinat: evren	küre-i arz: yerküre, dünya
mahlûk: varlık	mahlûkat: yaratılmışlar, varlıklar
makam: yer, konum	merhamet: acıma, şefkat
mesrur: sevinçli	mesrurâne: sevinçli bir şekilde
mes’ut: mutlu	mevkıf: bölüm, kısım
mezkûr: adı geçen	minnettar olmak: minnet duymak, yapılan bir iyiliğe karşı kendini borçlu hissetmek
misal: örnek	muhabbet: sevgi
mukteza: bir şeyin gereği	mükemmel: kusursuz
münasip: uygun	müstehak: hak etmiş, layık
müteşekkir: şükreden	netice: sonuç
rû-yi zemin: yeryüzü	seciye: karakter, üstün özellik
sefine-i Rahmânî: Allah’ın sonsuz şefkatinin sergilendiği gemi	sehâvetli: cömert
seyahat: yolculuk	sofra-i Rabbâni: herşeyin Rabbi olan Allah’ın kulları için hazırladığı sofra
tarz: biçim, şekil	tasavvur etmek: düşünmek, hayal etmek
telezzüz: lezzet alma	temâşâ etmek: bakmak, seyretmek
tevziat: dağıtım	teşhir etmek: sergilemek
âdil: adaletle iş gören, sonsuz adalet sahibi Allah	âlem-i insaniyet: insanlık âlemi
âli: yüce	âlicenap: yüksek ahlâklı, şerefli
şuâ: ışık, ışın

<tbody>
</tbody>

 

[Ukbaa]

Cevap: Otuzuncu Lem'a - Sayfa 627

<style media="all" type="text/css">body { font-family: 'Trebuchet MS',Arial,serif; font-size: 12pt; }</style>seyahat ettirmekle ve bu dünyada bu kadar ikramlarla onları mesrur etmekle beraber, dâr-ı bekàda, Cennetlerinden herbirini ziyafet-i daime için birer sofra yapan Zât-ı Hayy-ı Kayyûma ait olarak, o mahlûkatın teşekkürlerinden ve minnettarlıklarından ve mesruriyetlerinden ve sevinçlerinden gelen ve tabirinde âciz olduğumuz ve mezun olmadığımız şuûnât-ı İlâhiyeyi “memnuniyet-i mukaddese,” “iftihar-ı kudsî” ve “lezzet-i mukaddese” gibi isimlerle işaret edilen maânî-i rububiyettir ki, bu daimî faaliyeti ve mütemâdi hallâkıyeti iktiza eder.

Hem meselâ bir mahir san’atkâr, plâksız bir fonoğraf yapsa, o fonoğraf istediği gibi konuşsa, işlese, san’atkârı ne kadar müftehir olur, mütelezziz olur, kendi kendine “Maşaallah” der.

Madem icadsız ve sûrî bir küçük san’at, san’atkârının ruhunda bu derece bir iftihar, bir memnuniyet hissi uyandırırsa, elbette bu mevcudatın Sâni-i Hakîmi, kâinatın mecmuunu, hadsiz nağmelerin envâıyla sadâ veren ve ses verip tesbih eden ve zikredip konuşan bir musiki-i İlâhiye ve bir fabrika-i acibe yapmakla beraber; kâinatın herbir nev’ini, herbir âlemini ayrı bir san’atla ve ayrı san’at mucizeleriyle göstererek zîhayatların kafalarında bir fonoğraf, bir fotoğraf, birer telgraf gibi çok makineleri, hattâ en küçük bir kafada dahi, yapmakla beraber; herbir insan kafasına, değil yalnız plâksız fonoğraf, birer âyinesiz fotoğraf, bir telsiz telgraf, belki bunlardan yirmi defa daha harika, her insanın kafasında öyle bir makineyi yapmaktan ve istediği tarzda işleyip neticeleri vermekten gelen iftihar-ı kudsî ve memnuniyet-i mukaddese gibi mânâları ve rububiyetin bu nev’inden olan ulvî şuûnâtı, elbette ve herhalde bu faaliyet-i daimeyi istilzam eder.

Hem meselâ, bir hükümdar-ı âdil, ihkak-ı hak için mazlumların hakkını zalimlerden

Sâni-i Hakîm: herşeyi hikmetle ve san’atlı bir şekilde yapan Allah	Zât-ı Hayy-ı Kayyûm: her an diri olup her canlıya hayat veren ve herşeyi ayakta tutan zât, Allah
daimî: devamlı, sürekli	dâr-ı beka: sonsuzluk âlemi, âhiret
envâ: türler	faaliyet-i daime: sürekli çalışma
fabrika-i acibe: hayret verici, şaşılacak fabrika	fonoğraf: gramofonun ilk şekli, ses cihazı
hadsiz: sayısız, sınırsız	hallâkıyet: yaratıcılık
hükümdar-ı âdil: adaletli hükümdar	icadsız: bir şey ortaya koymayan
iftihar: övünmek	iftihar-ı kudsî: her türlü eksik ve çirkinlikten yüce sevinç ve övünme
ihkak-ı hak: hak sahibine hakkını verme	ikram: bağış, ihsan
iktiza etmek: gerektirmek	istilzam etmek: gerektirmek
kâinat: evren	lezzet-i mukaddese: mukaddes lezzet; her türlü kusur ve noksandan yüce bir lezzet
mahir: maharetli, becerikli	mahlûkat: yaratılmışlar, varlıklar
mazlum: zulme uğrayan	maânî-i rububiyet: Allah’ın bütün varlık âlemini kuşatan egemenliği, yaratıcılığı, idaresi ve terbiyesinin ifadeleri
maşaallah: “Allah dilemiş ve ne güzel yapmış”	mecmu: birşeyin tamamı
memnuniyet-i mukaddese: mukaddes memnuniyet; her türlü kusur ve noksandan uzak bir memnuniyet	mesrur: sevinçli
mesruriyet: sevinç	mevcudat: varlıklar
me’zun: izinli	minnettarlık: minnet duymak, yapılan bir iyiliğe karşı kendini borçlu hissetmek
musiki-i İlâhî: İlâhî müzik	mu’cize: Allah tarafından yaratılan ve insanların bir benzerini yapmaktan aciz oldukları şey
müftehir olmak: iftihar etmek, övünmek	mütelezziz: lezzet alan
mütemâdi: sürekli	nağme: ahenk, güzel ses
netice: sonuç	nev’i: çeşit
rububiyet: Allah’ın bütün varlık âlemini kuşatan egemenliği, yaratıcılığı, idaresi ve terbiyesi	sadâ: ses
sûrî: görünüşte, şeklen	tabir: açıklama, yorumlama
tarz: biçim, şekil	tesbih etmek: Allah’ı her türlü kusurdan yüce tutarak şanına lâyık ifadelerle anmak
ulvî: yüce	zalim: acımasız ve haksız davranan
zikretmek: Allah’ı anmak	ziyafet-i daime: sürekli ziyafet
zîhayat: canlı	âciz: güçsüz
âlem: dünya, evren	şuûnât-ı İlâhiye/şuûnat: Cenâb-ı Hakkın yüce sıfatlarının mahiyetlerinde bulunan ve onları tecelliye sevk eden Zâtına ait nitelikler

<tbody>
</tbody>

 

[Ukbaa]

Cevap: Otuzuncu Lem'a - Sayfa 628

<style media="all" type="text/css">body { font-family: 'Trebuchet MS',Arial,serif; font-size: 12pt; }</style>almakla ve fakirleri kavîlerin şerrinden muhafaza etmekle ve herkese müstehak olduğu hakkı vermekle lezzet alması, iftihar etmesi, memnun olması, hükümdarlığın ve adaletin bir kaide-i esasiyesi olduğundan, elbette Hâkim-i Hakîm, Adl-i Âdil olan Zât-ı Hayy-ı Kayyûmun bütün mahlûkatına, hususan zîhayatlara “hukuk-u hayat” tabir edilen şerâit-i hayatiyeyi vermekle; ve hayatlarını muhafaza için onlara cihazat ihsan etmekle; ve zayıfları kavîlerin şerrinden rahîmâne himaye etmekle; ve umum zîhayatlarda, bu dünyada ihkak-ı hak etmek nev’i tamamen ve haksızlara ceza vermek nev’i ise kısmen sırr-ı adaletin icrasından olmakla; ve bilhassa Mahkeme-i Kübrâ-yı Haşirde adalet-i ekberin tecellîsinden hâsıl olan ve tabirinde âciz olduğumuz şuûnât-ı Rabbâniye ve maânî-i kudsiyedir ki, kâinatta bu faaliyet-i daimeyi iktiza ediyor.

İşte bu üç misal gibi, Esmâ-i Hüsnânın umumunda, herbirisi bu faaliyet-i daimede böyle kudsî bazı şuûnât-ı İlâhiyeye medar olduklarından, hallâkıyet-i daimeyi iktiza ederler.

Hem madem her kabiliyet, herbir istidat, inbisat ve inkişaf edip semere vermekle bir ferahlık, bir genişlik, bir lezzet verir. Hem madem her vazifedar, vazifesini yapmak ve bitirmekle, vazifesinden terhisinde büyük bir rahatlık, bir memnuniyet hisseder. Ve madem birtek tohumdan birçok meyveleri almak ve bir dirhemden yüz dirhem kâr kazanmak, sahiplerine çok sevinçli bir hâlettir, bir ticarettir. Elbette, bütün mahlûkattaki hadsiz istidatları inkişaf ettiren ve bütün mahlûkatını kıymettar vazifelerde istihdam ettikten sonra terakkivâri terhis ettiren, yani, unsurları madenler mertebesine, madenleri nebatlar hayatına, nebatları

Adl-i Âdil: her zaman adaletle hükmeden adalet sahibi Allah	Esmâ-i Hüsnâ: Allah’ın sınırsız güzellikteki isimleri
Hâkim-i Hakîm: herşeyi hikmetle yapan ve herşeye hükmeden Allah	Mahkeme-i Kübrâ-yı Haşir: haşir meydanında kurulacak olan büyük mahkeme
Zât-ı Hayy-ı Kayyûm: her an diri olup her canlıya hayat veren ve herşeyi ayakta tutan zât, Allah	adalet: her hak sahibine hakkının tam ve eksiksiz verilmesi
adalet-i ekber: en büyük adalet	bilhassa: özellikle
cihazat: cihazlar, âletler	dirhem: eskiden kullanılan ve 3 gram ağırlığa karşılık gelen bir ölçü birimi
faaliyet-i daime: sürekli çalışma	hadsiz: sayısız, sınırsız
hallâkıyet-i daime: sürekli yaratıcılık	himaye etmek: korumak
hukuk-u hayat: hayat hakkı	hususan: bilhassa, özellikle
hâlet: durum, hâl	hâsıl olan: meydana gelen
icra: yerine getirme	iftihar etmek: övünmek
ihkak-ı hak: hak sahibine hakkını verme	ihsan etmek: bağışlamak, sunmak
iktiza etmek: gerektirmek	inbisat etmek: genişlemek, yayılmak
inkişaf etmek: açığa çıkmak	istidat: kabiliyet
istihdam etmek: çalıştırmak	kaide-i esasiye: temel kural
kavî: güçlü, kuvvetli	kudsî: her türlü kusur ve noksandan uzak, kutsal
kâinat: evren	kıymettar: değerli
mahlûkat: yaratılmışlar, varlıklar	maânî-i kudsiye: kutsal anlamlar
medar: dayanak noktası, kaynak	mertebe: derece, makam
misal: örnek	muhafaza etmek: korumak
müstehak: hak etmiş, lâyık	nebat: bitki
nev’: çeşit, tür	rahîmâne: çok şefkatli bir şekilde
semere: meyve, netice	sırr-ı adalet: adalet sırrı
tabir: ifade	tecellî: görünüm, yansıma
terakkivâri: gelişme ve ilerleme şeklinde	terhis etmek: göreve son vermek, serbest bırakmak
umum: bütün, genel	unsur: madde, element
vazifedar: görevli	zîhayat: canlı
âciz: güçsüz	şer: kötülük
şerâit-i hayatiye: hayat şartları	şuûnât-ı Rabbâniye: bütün varlıkların Rabbi olan Allah’ın yüce sıfatlarının mahiyetlerinde bulunan ve onları tecellîye sevk eden Zât’a ait nitelikler
şuûnât-ı İlâhiye: Cenâb-ı Hakkın yüce sıfatlarının mahiyetlerinde bulunan ve onları tecellîye sevk eden Zâtına ait nitelikler

<tbody>
</tbody>

​

 

[Ukbaa]

Cevap: Otuzuncu Lem'a - Sayfa 629

<style media="all" type="text/css">body { font-family: 'Trebuchet MS',Arial,serif; font-size: 12pt; }</style>rızık vasıtasıyla hayvanların derece-i hayatına ve hayvanları, insanların şuurkârâne olan yüksek hayatına çıkarıyor.

İşte, herbir zîhayatın zâhirî bir vücudunun zevâliyle (Yirmi Dördüncü Mektupta izah edildiği gibi) ruhu, mahiyeti, hüviyeti, sureti ve misalî vücutları ve ilmî ve gaybî mevcudiyetleri ve cesed-i necmîsi ve gılaf-ı ruhu gibi kendinden alınmış pek çok vücutlarını arkasında bırakıp ve yerinde vazife başına geçiren faaliyet-i daime ve hallâkıyet-i Rabbâniyeden neş’et eden maânî-i kudsiyenin ve rububiyet-i İlâhiyenin ne kadar ehemmiyetli oldukları anlaşılır.

Mühim bir suale kat’î bir cevap: Ehl-i dalâletten bir kısmı diyorlar ki: “Kâinatı bir faaliyet-i daime ile tağyir ve tebdil eden zâtın, elbette kendisinin de mütegayyir ve mütehavvil olması lâzım gelir.”

Elcevap: Hâşâ, yüz bin defa hâşâ! Yerdeki âyinelerin tagayyürü, gökteki güneşin tagayyürünü değil, bilâkis, cilvelerinin tazelendiğini gösterir. Hem ezelî, ebedî, sermedî, her cihetçe kemâl-i mutlakta ve istiğnâ-yı mutlakta, maddeden mücerred, mekândan, kayıttan, imkândan münezzeh, müberrâ, muallâ olan bir Zât-ı Akdesin tagayyürü ve tebeddülü muhaldir. Kâinatın tagayyürü Onun tagayyürüne değil, belki adem-i tagayyürüne ve gayr-ı mütehavvil olduğuna delildir. Çünkü müteaddit şeyleri intizamla daimî tağyir ve tahrik eden bir zat, mütegayyir olmamak ve hareket etmemek lâzım gelir. Meselâ, sen çok iplerle bağlı çok gülleleri ve topları çevirdiğin ve daimî intizamla tahrik edip vaziyetler verdiğin vakit, senin, yerinde durup tegayyür ve hareket etmemekliğin gerektir. Yoksa o intizamı bozacaksın. Meşhurdur ki, intizamla tahrik eden hareket etmemek ve devamla tağyir eden mütegayyir olmamak gerektir—tâ ki o iş intizamla devam etsin.

Zât-ı Akdes: bütün kusurlardan, çirkinliklerden, eksiklikten, benzer ve ortak edinmekten sonsuz derecede yüce olan Allah	adem-i tagayyür: asla değişmeme
bilâkis: tersine	cesed-i necmî: yıldız gibi nurlu beden
cihet: taraf, yön	cilve: görünme, yansıma
daimî: devamlı, sürekli	derece-i hayat: hayat derecesi
ebedî: sonsuz	ehemmiyetli: önemli
ehl-i dalâlet: doğru ve hak yoldan sapanlar, inançsız kimseler	ezelî: başlangıcı olmayan
faaliyet-i daime: sürekli çalışma	gaybî: bilinmeyen, gayba ait olan
gayr-ı mütehavvil: değişken olmayan	gılaf-ı ruh: ruhun kılıfı ( bk. r-v-h)
hallâkıyet-i Rabbâniye: herşeyin Rabbi olan Allah’ın yaratıcılığı	hâşâ: asla öyle değil
hüviyet: kimlik	ilmî: ilimle ilgili, bilimsel
imkân: varlığı ve yokluğu ihtimal dairesinde olan	intizam: disiplin, düzen
istiğnâ-yı mutlak: sınırsız zenginlik	izah etmek: açıklamak
kat’î: kesin	kayıt: sınırlayıcı
kemâl-i mutlak: sınırsız mükemmellik	kâinat: evren
mahiyet: nitelik, özellik	maânî-i kudsiye: kutsal anlamlar
mekân: yer	mevcudiyet: var olma hali
meşhur: çok tanınan	misalî: yansıyan, görüntü halinde olan
muallâ: yüce, yüksek	muhal: imkansız
müberrâ: arınmış, temiz	mücerred: soyutlanmış
mühim: önemli	münezzeh: arınmış, kusur ve eksiklikten yüce
müteaddit: bir çok	mütegayyir: değişen, başkalaşan
mütehavvil: değişken, başka hâle dönüşen	neş’et eden: kaynaklanan
rububiyet-i İlâhiye: Allah’ın bütün varlık âlemini kuşatan hakimiyeti, yaratıcılığı ve terbiyesi	rızık: yenen içilen şeyler
sermedî: daimi, sürekli	suret: biçim, görünüş
tagayyür: başkalaşma, değişme	tahrik etmek: harekete geçirmek
tağyir etmek: değiştirmek	tağyir ve tebdil eden: değiştirip dönüştüren
tebeddül: değişme	vasıtasıyla: aracılığıyla
vaziyet: durum	vücud: varlık
zevâl: geçicilik, yokluk	zâhirî: dış görünüşte olan
zîhayat: canlı	şuurkârâne: şuurlu bir şekilde, bilerek ve anlayarak

<tbody>
</tbody>

 

[Ukbaa]

Cevap: Otuzuncu Lem'a - Sayfa 630

<style media="all" type="text/css">body { font-family: 'Trebuchet MS',Arial,serif; font-size: 12pt; }</style>Saniyen: Tegayyür ve tebeddül, hudüsten ve tekemmül etmek için tazelenmekten ve ihtiyaçtan ve maddîlikten ve imkândan ileri geliyor. Zât-ı Akdes ise, hem kadîm, hem her cihetçe kemâl-i mutlakta, hem istiğnâ-yı mutlakta, hem maddeden mücerred, hem Vâcibü’l-Vücud olduğundan, elbette tegayyür ve tebeddülü muhaldir, mümkün değildir.

BEŞİNCİ ŞUA

İki Meseledir.

BİRİNCİ MESELESİ: İsm-i Kayyûmun cilve-i âzamını görmek istersek, hayalimizi bütün kâinatı temâşâ edecek, biri en uzak şeyleri, diğeri en küçük zerreleri gösterecek iki dürbün yapıp, birinci dürbünle bakıyoruz, görüyoruz ki: İsm-i Kayyûmun cilvesiyle, küre-i arzdan bin defa büyük milyonlar küreler, yıldızlar, direksiz olarak, havadan daha lâtif olan madde-i esiriye içinde kısmen durdurulmuş, kısmen vazife için seyahat ettiriliyor.

Sonra, o hayalin, hurdebinî olan ikinci dürbünüyle, küçük zerrâtı görecek bir suretle bakıyoruz. O sırr-ı kayyûmiyetle, zîhayat mahlûkat-ı arziyenin herbirinin zerrât-ı vücudiyeleri, yıldızlar gibi muntazam bir vaziyet alıp hareket ediyorlar ve vazifeler görüyorlar. Hususan zîhayatın kanındaki “küreyvât-ı hamrâ ve beyzâ” tabir ettikleri, zerrelerden teşekkül eden küçücük kütleleri, seyyar yıldızlar gibi, Mevlevîvâri iki hareket-i muntazama ile hareket ediyorlar görüyoruz.

Bir hülâsatü’l-hülâsa: HAŞİYE-1 İsm-i Âzamın altı ismi, ziyadaki yedi renk gibi imtizaç ederek teşkil ettikleri ziya-yı kudsiyeye bakmak için, bir hülâsanın zikri münasiptir. Şöyle ki:


[NOT]
Haşiye-1 Otuzuncu Lem’anın altı risaleciğinin esası ve mevzuu ve İsm-i Âzam’ın sırrını taşıyan altı mukaddes isimlerin gayet kısa bir hülâsasıdır.
[/NOT]

Mevlevîvâri: Mevlânâ’nın dönerek zikreden müridleri gibi; Mevlevîler gibi dönerek	Vâcibü’l-Vücud: varlığı gerekli olan, var olmak için hiçbir sebebe ihtiyacı bulunmayan Allah
Zât-ı Akdes: bütün kusurlardan, çirkinliklerden, eksiklikten, benzer ve ortak edinmekten sonsuz derecede yüce olan Allah	cihet: taraf, yön
cilve: görünme, yansıma	cilve-i âzam: en büyük yansıma
esas: temel	hareket-i muntazama: düzenli hareket
haşiye: dipnot	hudüs: sonradan meydana gelme
hurdebinî: mikroskobik	hususan: bilhassa, özellikle
hülâsa: özet, öz	hülâsatü’l-hülâsa: özetin özeti
imtizaç: birbiriyle karışma, kaynaşma	ism-i Kayyûm: Allah’ın herşeyi Kendi varlığıyla ayakta tuttuğunu ifade eden ismi
ism-i Âzam: Cenâb-ı Hakkın bin bir isminden en büyük ve mânâca diğer isimleri kuşatmış olanı	istiğnâ-yı mutlak: sınırsız zenginlik
kadîm: varlığının başlangıcı olmayan	kemâl-i mutlak: sınırsız, mükemmellik
kâinat: evren	küre-i arz: yerküre, dünya
küreyvât-ı hamrâ ve beyzâ: alyuvar ve akyuvarlar	lem’a: parıltı
lâtif: şirin, berrak	madde-i esiriye: kâinatı kapladığına inanılan esir ismindeki çok şeffaf madde
mahlûkat-ı arziye: dünyadaki yaratıklar	mevzu: bahis, konu
muhal: imkansız	mukaddes: kusur ve eksiklikten uzak
muntazam: düzenli	mücerred: soyutlanmış
münasip: uygun	risalecik: kitapçık
saniyen: ikinci olarak	seyyar: gezici, dolaşan
suret: biçim, görünüş	sırr-ı kayyûmiyet: Allah’ın herşeyi kendi varlığıyla ayakta tutmasının sırrı, gücü
tabir edilen: ifade edilen	tagayyür: başkalaşma, değişme
tebeddül: değişme	tekemmül etmek: gelişmek, mükemmelleşmek
temâşâ etmek: bakmak, seyretmek	teşekkül eden: oluşan
teşkil etmek: oluşturmak	vaziyet: durum
zerrât: atomlar; zerreler	zerrât-ı vücudiye: beden hücreleri
zikretmek: anmak, dile getirmek	ziya: ışık
ziya-yı kudsiye: kutsal ışık	zîhayat: canlı
şua: ışık, ışın

<tbody>
</tbody>

 

[Ukbaa]

Cevap: Otuzuncu Lem'a - Sayfa 631

<style media="all" type="text/css">body { font-family: 'Trebuchet MS',Arial,serif; font-size: 12pt; }</style>Bütün kâinatın mevcudatını böyle durduran, bekà ve kıyam veren ism-i Kayyûmun bu cilve-i âzamının arkasından bak: İsm-i Hayyın cilve-i âzamı, o bütün mevcudat-ı zîhayatı cilvesiyle şulelendirmiş, kâinatı nurlandırmış, bütün zîhayat mevcudatı cilvesiyle yaldızlıyor.

Şimdi bak, ism-i Hayyın arkasında ism-i Ferdin cilve-i âzamı, bütün kâinatı envâıyla, eczasıyla bir vahdet içine alıyor, herşeyin alnına bir sikke-i vahdet koyuyor, herşeyin yüzüne bir hâtem-i ehadiyet basıyor, nihayetsiz ve hadsiz dillerle cilvesini ilân ettiriyor.

Şimdi ism-i Ferdin arkasından ism-i Hakemin cilve-i âzamına bak ki, yıldızlardan zerrelere kadar, hayalin iki dürbünüyle temâşâ ettiğimiz mevcudatın herbirisini, cüz’î olsun, küllî olsun, en büyük daireden en küçük daireye kadar, herbirine lâyık ve münasip olarak, meyvedar bir nizam ve hikmetli bir intizam ve semeredar bir insicam içine almış, bütün mevcudatı süslendirmiş, yaldızlandırmış.

Sonra ism-i Hakemin cilve-i âzamı arkasından bak ki, ism-i Adlin cilve-i âzamıyla, İkinci Nüktede izah edildiği vecihle, bütün kâinatı, mevcudatıyla, faaliyet-i daime içinde öyle hayret-engiz mizanlarla, ölçülerle, tartılarla idare eder ki, ecrâm-ı semâviyeden biri, bir saniyede muvazenesini kaybetse, yani ism-i Adlin cilvesi altından çıksa, yıldızlar içinde bir hercümerce, bir kıyamet kopmasına sebebiyet verecek.

İşte, bütün mevcudatın daire-i âzamı, kehkeşandan, yani Samanyolu tabir edilen mıntıka-i kübrâdan tut, tâ kan içindeki küreyvât-ı hamrâ ve beyzânın daire-i hareketlerine kadar herbir dairesini, herbir mevcudunu hassas bir mizan, bir ölçüyle biçilmiş bir şekil ve bir vaziyetle, baştan başa, yıldızlar ordusundan tâ zerreler

bekà: devamlılık ve kalıcılık, sonsuzluk	cilve: görünme, yansıma
cilve-i âzam: en büyük yansıma, görünme	cüz’î: küçük, ferdî
daire-i hareket: hareket, faaliyet alanı	daire-i âzam: en büyük daire
ecrâm-ı semâviye: gök cisimleri	ecza: cüzler, bütünü oluşturan parçalar
envâ: neviler, türler	faaliyet-i daime: sürekli çalışma
hadsiz: sayısız	hassas: duyarlı
hayret-engiz: hayret verici	hercümerc: karma karışık
hikmet: bir gaye ve faydaya yönelik olarak, tam yerli yerinde olma	hâtem-i ehadiyet: Allah’ın herbir varlıkta birliğini gösteren mühür
insicam: düzgünlük, uyumluluk	intizam: düzen
ism-i Adl: Allah’ın sonsuz adalet sahibi olduğunu bildiren ismi	ism-i Ferd: Allah’ın eşi benzerinin olmadığını, tek olduğunu ifade eden ismi
ism-i Hakem: Allah’ın haklıyı haksızı ayıran, hükmeden, her hakkı yerine getiren hüküm sahibi olduğunu bildiren ismi	ism-i Hayy: Allah’ın gerçek hayat sahibi olduğunu ve her canlıya hayat verdiğini ifade eden ismi
ism-i Kayyûm: Allah’ın herşeyi Kendi varlığıyla ayakta tuttuğunu ifade eden ismi	izah etmek: açıklamak
kehkeşan: samanyolu	kâinat: evren
küllî: büyük, geniş	küreyvât-ı hamrâ ve beyzâ: alyuvarlar ve akyuvarlar
kıyam vermek: ayakta durmasını sağlamak	kıyamet: bütün kâinatın sonu, varlığın bozulup dağılması
mevcud: varlık	mevcudat: varlıklar
mevcudat-ı zîhayat: canlı varlıklar	meyvedar: meyveli
mizan: ölçü, denge	muvazene: denge
münasip: uygun	mıntıka-i kübrâ: geniş ve büyük alan
nihayetsiz: sınırsız	nizam: düzen
nükte: derin ve ince anlamlı söz	semeredar: meyveli, verimli
sikke-i vahdet: Allah’ın birliğini gösteren damga	tabir: ifade
temâşâ etmek: bakmak, seyretmek	vahdet: birlik
vaziyet: durum	vecih: şekil, yön
zerre: atom	zîhayat: canlı, hayat sahibi
şulelendirmek: aydınlatmak, ışık vermek

<tbody>
</tbody>

 

[Ukbaa]

Cevap: Otuzuncu Lem'a - Sayfa 632

<style media="all" type="text/css">body { font-family: 'Trebuchet MS',Arial,serif; font-size: 12pt; }</style>ordusuna kadar bütün mevcudatın emr-i

1 كُنْفَيَكُونُ ’dan gelen emirlere kemâl-i musahhariyetle itaat ettiklerini gösteriyor.

Şimdi, ism-i Adlin cilve-i âzamı arkasından, Birinci Nüktede izah edildiği gibi, ism-i Kuddûsün cilve-i âzamına bak ki, kâinatın bütün mevcudatını öyle temiz, pak, sâfi, güzel, süslü, berrak yapar gösterir ki, bütün kâinata ve bütün mevcudata Cemîl-i Mutlakın hadsiz derecede cemâl-i zâtîsine lâyık ve nihayetsiz güzel olan Esmâ-i Hüsnâsına münasip olacak güzel âyineler şeklini vermiştir.

Elhasıl, İsm-i Âzamın bu altı ismi ve altı nuru, kâinatı ve mevcudatı ayrı ayrı güzel renklerde, çeşit çeşit nakışlarda, başka başka ziynetlerde bulunan yaldızlı perdeler içinde mevcudatı sarmıştır.

BEŞİNCİ ŞUÂ’NIN İKİNCİ MESELESİ: Kâinata tecellî eden kayyûmiyetin cilvesi, vâhidiyet ve celâl noktasında olduğu gibi, kâinatın merkezi ve medarı ve zîşuur meyvesi olan insanda dahi, kayyûmiyetin cilvesi, ehadiyet ve cemal noktasında tezahürü var. Yani, nasıl ki kâinat sırr-ı kayyûmiyetle kaimdir; öyle de, ism-i Kayyûmun mazhar-ı ekmeli olan insan ile, bir cihette kâinat kıyam bulur. Yani, kâinatın ekser hikmetleri, maslahatları, gayeleri insana baktığı için, güya insandaki cilve-i kayyûmiyet, kâinata bir direktir.

Evet, Zât-ı Hayy-ı Kayyûm, bu kâinatta insanı irade etmiş ve kâinatı onun için yaratmış denilebilir. Çünkü insan, câmiiyet-i tâmme ile bütün esmâ-i İlâhiyeyi anlar, zevk eder. Hususan rızıktaki zevk cihetiyle pek çok Esmâ-i Hüsnâyı anlar. Halbuki melâikeler onları o zevkle bilemezler.


[NOT]
Dipnot-1 “(Allah birşeyin olmasını murad ettiği zaman, O sadece) ‘Ol’ der, o da oluverir.” Bakara Sûresi, 2:117; Yâsin Sûresi, 36:82.
[/NOT]

Cemîl-i Mutlak: sınırsız güzellik sahibi olan Allah	Esmâ-i Hüsnâ: Allah’ın en güzel isimleri
Zât-ı Hayy-ı Kayyûm: her an diri olup her canlıya hayat veren ve herşeyi ayakta tutan zât, Allah	celâl: heybet, haşmet, görkem
cemal: güzellik	cemâl-i zâtî: zâtında olan güzellik
cihet: taraf, yön	cilve: görünme, yansıma
cilve-i kayyûmiyet: Allah’ın her şeyi kendi varlığıyla ayakta tutmasının cilvesi	cilve-i âzam: en büyük yansıma
câmiiyet-i tâmme: insanın İlâhî ilimlerin tecellîlerini mükemmel bir şekilde mahiyetinde toplanması	ehadiyet: Allah’ın birliğinin herbir varlıkta ayrı ayrı tecellî etmesi
ekser: pek çok	elhasıl: kısaca, özetle
emr-i kün feyekûn: Allah’ın birşeye “Ol” deyince onu hemen olduruveren emri	esmâ-i İlâhiye: Allah’ın isimleri
hadsiz: sınırsız	hikmet: fayda, gaye
hususan: bilhassa, özellikle	irade etmek: dilemek
ism-i Adl: Allah’ın sonsuz adalet sahibi olduğunu bildiren ismi	ism-i Kayyûm: Allah’ın herşeyi Kendi varlığıyla ayakta tuttuğunu ifade eden ismi
ism-i Kuddûs: Allah’ın her türlü kusur ve çirkinlikten yüce olduğunu ve her işinde sınırsız bir temizlik görüldüğünü ifade eden ismi	izah etmek: açıklamak
kaim: ayakta duran, var olan	kayyûmiyet: Allah’ın her şeyi kendi varlığıyla ayakta tutması.
kemâl-i musahhariyet: emirlere eksiksiz olarak boyun eğme	kâinat: evren
kıyam bulmak: ayakta kalmak, varlığı devam etmek	maslahat: amaç, yarar
mazhar-ı ekmel: en mükemmel şekilde bir özelliği üzerinde yansıtan	medar: dayanak noktası, kaynak
melâike: melekler	mevcudat: varlıklar
nakış: işleme, süsleme	nihayetsiz: sınırsız
nükte: derin ve ince anlamlı söz	rızık: yenilip içilen şey
sâfi: temiz, arınmış	sırr-ı kayyûmiyet: Allah’ın her şeyi kendi varlığıyla ayakta tutmasının sırrı
tecellî: görünüm, yansıma	tezahür: ortaya çıkma, görünme
ziynet: süs	zîşuur: şuur sahibi
İsm-i Âzam: Cenâb-ı Hakkın binbir isminden en büyük ve mânâca diğer isimleri kuşatmış olanı

<tbody>
</tbody>

 

[Ukbaa]

Cevap: Otuzuncu Lem'a - Sayfa 633

<style media="all" type="text/css">body { font-family: 'Trebuchet MS',Arial,serif; font-size: 12pt; }</style>İşte, insanın bu ehemmiyetli câmiiyetidir ki, Zât-ı Hayy-ı Kayyûm, insana, bütün esmâsını ihsas etmek ve bütün envâ-ı ihsânâtını tattırmak için öyle iştahlı bir mide vermiş ki, o midenin geniş sofrasını hadsiz envâ-ı mat’umatıyla kerîmâne doldurmuş.

Hem bu maddî mide gibi hayatı da bir mide yapmış. O hayat midesine duygular, eller hükmünde gayet geniş bir sofra-i nimet açmış. O hayat ise, duyguları vasıtasıyla, o sofra-i nimetten her çeşit istifadelerle, teşekkürâtın her nev’ini yapar.

Ve bu hayat midesinden sonra, bir insaniyet midesini vermiş ki, o mide, hayattan daha geniş bir dairede rızık ve nimet ister. Akıl ve fikir ve hayal, o midenin elleri hükmünde, semâvat ve zemin genişliğinde o sofra-i rahmetten istifade edip şükreder.

Ve insaniyet midesinden sonra, hadsiz geniş diğer bir sofra-i nimet açmak için, İslâmiyet ve iman akidelerini, çok rızık ister bir mânevî mide hükmüne getirip, onun rızık sofrasının dairesini mümkinat dairesinin haricinde genişletip, esmâ-i İlâhiyeyi de içine alır kılmıştır ki, o mide ile ism-i Rahmânı ve ism-i Hakîmi en büyük bir zevk-i rızkî ile hisseder, “Elhamdü lillâhi alâ Rahmâniyyetihî ve alâ hakîmiyyetihî” der. Ve hâkezâ, bu mânevî mide-i kübrâ ile hadsiz nimet-i İlâhiyeden istifade edebilir. Ve bilhassa o midedeki muhabbet-i İlâhiye zevkinin daha başka bir dairesi var.

İşte, Zât-ı Hayy-ı Kayyûm, insanı bütün kâinata bir merkez, bir medar yaparak, kâinat kadar geniş bir sofra-i nimet insana açtığının ve kâinatı insana musahhar ettiğinden ve kâinatın insan ile mazhar olduğu sırr-ı kayyûmiyetle bir cihette kaim olduğunun hikmeti ise, insanın mühim üç vazifesidir:

BİRİNCİSİ: Kâinatta münteşir bütün envâ-ı nimeti insanla tanzim etmek.

Elhamdü lillâhi alâ Rahmâniyyetihî ve alâ hakîmiyyetihî: hamd ve şükür sonsuz merhamet sahibi ve herşeyi hikmetle, bir gaye ve maksatla yaratan Allah’a aittir.	Zât-ı Hayy-ı Kayyûm: her an diri olup her canlıya hayat veren ve herşeyi ayakta tutan zât, Allah
bilhassa: özellikle	cihet: taraf, yön
câmiiyet: kapsamlılık	ehemmiyet: önem
envâ-ı ihsânât: ihsan çeşitleri	envâ-ı mat’umat: çeşit çeşit yiyecekler
envâ-ı nimet: nimet çeşitleri	esmâ: Allah’ın isimleri
esmâ-i İlâhiye: Allah’ın isimleri	hadsiz: sayısız, sınırsız
haricinde: dışında	hikmet: fayda, gaye
hâkezâ: bunun gibi	ihsas etmek: hissettirmek
iman akideleri: iman esasları	ism-i Hakîm: Allah’ın herşeyi hikmetle yaptığını bildiren ismi
ism-i Rahmân: Allah’ın sonsuz rahmet ve merhamet sahibi olduğunu bildiren ismi	istifade: faydalanma
istifade etmek: faydalanmak	kaim: ayakta duran, var olan
kerîmâne: çok cömert bir şekilde	kâinat: evren
mazhar olmak: elde etmek, erişmek	medar: dayanak noktası, kaynak
mide-i kübrâ: büyük ve geniş mide	muhabbet-i İlâhiye: Allah sevgisi
musahhar etmek: emrine vermek	mühim: önemli
mümkinat: olması imkan dahilinde olan şeyler	münteşir: yayılmış
nev’i: çeşit	nimet: iyilik, lütuf
nimet-i İlâhiye: Allah’ın nimeti	rızık: Allah’ın ihsan ettiği nimetler, yenilip içilecek şey
semâvat: gökler	sofra-i nimet: nimet sofrası
sırr-ı kayyûmiyet: Ezelî ve ebedî olan kendi varlığı ile bütün yarattıklarının da varlığını sağlama sırrı	tanzim etmek: düzenlemek
teşekkürât: teşekkürler	zemin: yeryüzü
zevk-i rızkî: yiyip içme zevki

<tbody>
</tbody>

 

[Ukbaa]

Cevap: Otuzuncu Lem'a - Sayfa 634

<style media="all" type="text/css">body { font-family: 'Trebuchet MS',Arial,serif; font-size: 12pt; }</style>Ve insanın menfaati ipiyle tesbih taneleri gibi tanzim eder, nimetlerin iplerinin uçlarını insanın başına bağlar, rahmet hazinelerinin umum çeşitlerine insanı bir liste hükmüne getirir.

İKİNCİ VAZİFESİ: Zât-ı Hayy-ı Kayyûmun hitâbâtına, insan, câmiiyeti haysiyetiyle en mükemmel muhatap olmak ve hayretkârâne san’atlarını takdir ve tahsin etmekle en yüksek sesli bir dellâl olmak ve şuurdârâne teşekkürâtın bütün envâıyla, bütün envâ-ı nimetine ve çeşit çeşit hadsiz ihsânâtına şükür ve hamd ü senâ etmektir.

ÜÇÜNCÜ VAZİFESİ: Hayatı ile, üç cihetle Zât-ı Hayy-ı Kayyûma ve şuûnâtına ve sıfât-ı muhitasına âyinedarlık etmektir.

Birinci vecih: İnsan, kendi acz-i mutlakıyla Hâlıkının kudret-i mutlakasını ve derecâtını ve aczin dereceleriyle kudretin mertebelerini hissetmektir. Ve fakr-ı mutlakıyla rahmetini ve rahmetinin derecelerini idrak etmek ve zaafıyla Onun kuvvetini anlamaktır. Ve hâkezâ, noksan sıfatlarıyla Hâlıkının evsâf-ı kemâline mikyasvâri âyine olmak... Gecede nurun daha ziyade parlamasına nazaran, gece zulmetinin elektrik lâmbalarını göstermeye mükemmel bir âyine olduğu gibi, insan dahi böyle nâkıs sıfatlarıyla kemâlât-ı İlâhiyeye âyinedarlık eder.

İkinci vecih: İnsan, cüz’î iradesiyle ve azıcık ilmiyle ve küçücük kudretiyle ve zâhirî mâlikiyetiyle ve hanesini bina etmesiyle, bu kâinat ustasının mâlikiyetini ve san’atını ve iradesini ve kudretini ve ilmini, kâinatın büyüklüğü nisbetinde anlar, âyinedarlık eder.

Üçüncü vecihteki âyinedarlığın iki yüzü var:

Birisi: Esmâ-i İlâhiyenin ayrı ayrı nakışlarını kendinde göstermektir. Adeta insan, câmiiyetiyle kâinatın küçük bir fihristesi ve bir misal-i musağğarası hükmünde olup, umum esmânın nakışlarını gösteriyor.

Esmâ-i İlâhiye: Allah’ın isimleri	Hâlık: herşeyi yaratan Allah
Zât-ı Hayy-ı Kayyûm: her an diri olup her canlıya hayat veren ve herşeyi ayakta tutan zât, Allah	acz: güçsüzlük
acz-i mutlak: sınırsız güçsüzlük	cihet: taraf, yön
câmiiyet: geniş kapsamlı oluş	cüz’î irade: Allah tarafından insana verilen sınırlı irade
dellâl: ilan edici, duyurucu	derecât: dereceler
envâ: neviler, türler	envâ-ı nimet: nimet çeşitleri
esmâ: Allah’ın isimleri	evsâf-ı kemâl: mükemmel sıfatlar
fakr-ı mutlak: sınırsız fakirlik	fihriste: içindekiler, içerik
hadsiz: sayısız, sınırsız	hamd ü senâ etmek: teşekkür etmek ve övmek
hayretkârâne: hayret ederek	haysiyet: özellik
hitâbât: hitâplar	hâkezâ: bunun gibi
idrak etmek: anlamak, kavramak	ihsânât: bağışlar, iyilikler, lütuflar
irade: dileme, tercih, seçme gücü	kemâlât-ı İlâhiye: Allah’a ait mükemmellikler
kudret: güç, iktidar	kudret-i mutlaka: Allah’ın sınırsız güç ve iktidarı
kâinat: evren	menfaat: fayda
mertebe: derece, makam	mikyasvâri: ölçü şeklinde
misal-i musağğar: küçültülmüş örnek	muhatap: kendisine hitap edilen
mâlikiyet: sahiplik	nakış: işleme, süsleme
nazaran: bakarak, –göre	nimet: iyilik, lütuf
nisbetinde: oranında	nur: aydınlık
nâkıs: eksik, noksan	rahmet: İlâhî şefkat, merhamet
sıfât-ı muhita: herşeyi kuşatan sıfatlar	tahsin etmek: güzel bulmak
tanzim etmek: düzenlemek	teşekkürât: teşekkürler
umum: bütün	vecih: şekil, yön
zaaf: zayıflık	ziyade: çok, fazla
zulmet: karanlık	zâhirî: dış görünüşte olan
âyinedarlık: aynalık, ayna tutuculuk	şuurdârâne: bilinçli bir şekilde
şuûnât: Allah’ın yüce sıfatlarının mahiyetlerinde bulunan ve onları tecelliye sevk eden Zât’a ait temel özellikler	şükür: Allah’a karşı minnet duyma, teşekkür etme

<tbody>
</tbody>