Otuzuncu Lem'a

[Ukbaa]

Cevap: Otuzuncu Lem'a - Sayfa 575

<style media="all" type="text/css">body { font-family: 'Trebuchet MS',Arial,serif; font-size: 12pt; }</style>Ve öyle eden ve en ekmel bir surette o vazifeleri yapan, bilmüşahede, Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâmdır. Öyleyse, güneş ziyayı, ziya gündüzü istilzam ettiği derecede, kâinattaki hikmetler risalet-i Ahmediyeyi (a.s.m.) istilzam eder.

Evet, nasıl ki ism-i Hakem ve Hakîmin cilve-i âzamı ile, âzamî derecede risalet-i Ahmediyeyi iktiza ediyor; öyle de, Esmâ-i Hüsnâdan Allah, Rahmân, Rahîm, Vedûd, Mün’im, Kerîm, Cemîl, Rab gibi çok isimlerin herbiri, kâinatta görünen bir cilve-i âzamla, âzamî derecede ve mertebe-i kat’iyette risalet-i Ahmediyeyi (a.s.m.) istilzam ederler.

Meselâ, ism-i Rahmân’ın cilvesi olan rahmet-i vâsia, o Rahmeten li’l-Âlemîn ile tezahür eder. Ve ism-i Vedûdun cilvesi olan tahabbüb-ü İlâhî ve taarrüf-ü Rabbânî, o Habib-i Rabbü’l-Âlemîn ile netice verir, mukabele görür. Ve ism-i Cemîlin bir cilvesi olan bütün cemaller, yani, cemâl-i Zât, cemâl-i esmâ, cemâl‑i san’at, cemâl-i masnuat o âyine-i Ahmediyede görülür, gösterilir. Ve haşmet-i rububiyetin ve saltanat-ı ulûhiyetin cilveleri dahi, o dellâl-ı saltanat-ı rububiyet olan zât-ı Ahmediyenin risaletiyle bilinir, görünür, anlaşılır, tasdik edilir. Ve hâkezâ, bu misaller gibi, ekser Esmâ-i Hüsnânın herbiri, risalet-i Ahmediyeye (a.s.m.) birer parlak burhandır.

Elhasıl, madem kâinat mevcuttur ve inkâr edilmiyor. Elbette kâinatın renkleri,

Aleyhissalâtü Vesselâm: Allah’ın salât ve selâmı onun üzerine olsun	Cemîl: bütün güzelliklerin kaynağı ve sonsuz güzellik sahibi Allah
Esmâ-i Hüsnâ: Allah’ın en güzel isimleri	Habib-i Rabbü’l-Âlemîn: Âlemlerin Rabbi olan Allah’ın sevgilisi, Hz. Muhammed
Kerîm: sonsuz cömertlik ve ikram sahibi Allah	Mün’im: gerçek nimet verici olan Allah
Rab: herbir varlığa muhtaç olduğu şeyleri veren, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulunduran Allah	Rahmeten li’l-Âlemîn: âlemlere rahmet olarak gönderilen Peygamberimiz
Rahmân: çok merhamet sahibi olan ve şefkatle bütün yaratıkların rızkını veren Allah	Rahîm: rahmeti herşeyi kuşatan, her bir varlığa ayrı ayrı şefkatini gösteren Allah
Resul-i Ekrem: Allah’ın en şerefli ve değerli elçisi olan Hz. Muhammed (a.s.m.)	Vedûd: kullarını çok seven ve şefkat eden, Kendisine çok sevgi beslenen Allah
bilmüşahede: gözle görerek	burhan: güçlü, sarsılmaz delil
cemâl: güzellik	cemâl-i Zât: Allah’ın Zâtının güzelliği
cemâl-i esmâ: Allah’ın isimlerinin güzelliği	cemâl-i masnuat: Allah’ın yaratıklarındaki sanatkârane, mükemmel, kusursuz güzellikler
cemâl-i san’at: Allah’ın san’atının güzelliği	cilve: görünme, yansıma
cilve-i âzam: en büyük yansıma, görünme	dellâl-ı saltanat-ı rububiyet: Allah’ın rububiyet saltanatının ilâncısı
ekmel: en mükemmel	ekser: çok
elhasıl: kısaca, özetle	haşmet-i rububiyet: Allah’ın bütün varlık âlemini kuşatan egemenliğinin ve yaratıcılığının haşmeti, görkemi
hikmet: fayda, gaye	hâkezâ: bunun gibi
iktiza etmek: gerektirmek	ism-i Cemîl: Allah’ın bütün güzelliklerin kaynağı ve sonsuz güzellik sahibi olduğunu ifade eden ismi
ism-i Hakem ve Hakîm: Allah’ın küllî hükmünü ayırdığını ve herşeyi hikmetle yarattığını bildiren ismi	ism-i Rahmân: Allah’ın sonsuz rahmet ve merhamet sahibi olduğunu ifade eden ismi
ism-i Vedûd: Allah’ın yarattığı varlıkları çok sevdiğini ve onlar tarafından da çok sevildiğini ifade eden ismi	istilzam etmek: gerektirmek
kâinat: evren	mertebe-i kat’iyet: kesinlik derecesi
mevcut: var	misal: benzer, örnek
mukabele görmek: karşılık görmek	netice: sonuç
rahmet-i vâsia: geniş rahmet	risalet: elçilik, peygamberlik
risalet-i Ahmediye: Hz. Muhammed’in (a.s.m.) peygamberliği	saltanat-ı ulûhiyet: hiçbir ortak kabul etmeyen Allah’ın bütün âlemdeki egemenliği
suret: biçim, görünüş	taarrüf-ü Rabbânî: Allah’ın kendisini tanıtması
tahabbüb-ü İlâhî: Allah’ın kendisini sevdirmesi	tasdik etmek: doğrulamak, onaylamak
tezahür etmek: ortaya çıkmak, görünmek	ziya: ışık
zât-ı Ahmediye: Peygamber Efendimizin (a.s.m.) kendisi	âyine-i Ahmediye: Hz Muhammed’in (a s m ) Allah’ın bütün güzelliklerini yansıtan bir ayna olması
âzamî: en büyük

<tbody>
</tbody>

 

[Ukbaa]

Cevap: Otuzuncu Lem'a - Sayfa 576

<style media="all" type="text/css">body { font-family: 'Trebuchet MS',Arial,serif; font-size: 12pt; }</style>ziynetleri, ışıkları, ziyaları, san’atları, hayatları, rabıtaları hükmünde olan hikmet, inâyet, rahmet, cemal, nizam, mizan, ziynet gibi meşhud hakikatler, hiçbir cihetle inkâr edilmez. Madem bu sıfatların, fiillerin inkârı mümkün değildir. Elbette o sıfatların mevsufu ve o fiillerin fâili ve o ziyaların güneşi olan Zât-ı Vâcibü’l-Vücud, Hakîm, Kerîm, Rahîm, Cemîl, Hakem, Adl dahi hiçbir cihetle inkâr edilmez ve inkârı kabil olmaz. Ve elbette o sıfatların ve o fiillerin medar-ı zuhurları, belki medar-ı kemalleri, belki medar-ı tahakkukları olan rehber-i ekber, muallim-i ekmel ve dellâl-ı âzam ve tılsım-ı kâinatın keşşafı ve âyine-i Samedânî ve Habib-i Rahmânî olan Muhammed Aleyhissalâtü Vesselâmın risaleti hiçbir cihetle inkâr edilmez. Âlem-i hakikatin ve hakikat-i kâinatın ziyaları gibi, bunun risaleti dahi, kâinatın en parlak bir ziyasıdır.

عَلَيْهِ وَعَلٰۤى اٰلِهِ وَصَحْبِهِ الصَّلاَةُ وَالسَّلاَمُ بِعَدَدِ عَاشِرَاتِ اْلاَيَّامِ وَذَرَّاتِ اْلاَنَامِ

1
سُبْحَانَكَ لاَعِلْمَ لَنَاۤ اِلاَّ مَاعَلَّمْتَنَاۤ اِنَّكَ اَنْتَ الْعَلِيمُ الْحَكِيمُ

2

​

[NOT]Dipnot-1 Günlerin âşireleri ve mahlûkatın zerreleri sayısınca ona ve âl ve ashabına salât ve selâm olsun.Dipnot-2 “Seni her türlü noksandan tenzih ederiz. Senin bize öğrettiğinden başka bilgimiz yoktur. Muhakkak ki Sen, ilmi ve hikmeti herşeyi kuşatan Alîm-i Hakîmsin.” Bakara Sûresi, 2:32.

[/NOT]

Adl: sonsuz adalet sahibi olan Allah	Aleyhissalâtü Vesselâm: Allah’ın salât ve selâmı onun üzerine olsun
Cemîl: bütün güzelliklerin kaynağı ve sonsuz güzellik sahibi Allah	Habib-i Rahmânî: sonsuz şefkat ve merhamet sahibi olan Allah’ın sevgili kulu; Hz. Muhammed (a.s.m.)
Hakem: herbir şey hakkında küllî hüküm veren ve onların hangi keyfiyetle olacağına hükmeden Allah	Hakîm: her işini hikmetle ve belli bir sebeple yapan Allah
Kerîm: sonsuz cömertlik ve ikram sahibi Allah	Rahîm: rahmeti herşeyi kuşatan her bir varlığa ayrı ayrı şefkatini gösteren Allah
Zât-ı Vâcibü’l-Vücud: varlığı zorunlu olan, var olmak için hiçbir sebebe ihtiyacı bulunmayan Zât, Allah	cemâl: güzellik
cihet: taraf, yön	dellâl-ı âzam: en büyük duyurucu, ilân edici
fâil: işi yapan	hakikat: gerçek
hikmet: fayda, gaye	inkâr etme: yok sayma, reddetme
inâyet: Allah’tan gelen yardım, ihsan, iyilik	kabil: mümkün, olabilir
keşşaf: keşfedici, açığa çıkarıcı	kâinat: evren
medar-ı kemal: mükemmellik sebebi	medar-ı tahakkuk: gerçekleşme sebebi
medar-ı zuhur: görünme sebebi	mevsuf: belli bir sıfatı taşıyan
meşhud: görünen	mizan: ölçü, denge
muallim-i ekmel: en mükemmel öğretmen	nizam: düzen
rabıta: bağ	rahmet: İlâhî şefkat, merhamet
rehber-i ekber: en büyük rehber	risalet: elçilik, peygamberlik
tılsım-ı kâinat: evrenin ve yaratılan tüm varlıkların içinde gizli olduğu ve anlaşılması zor sır, gizem	ziya: ışık
ziynet: süs	âlem-i hakikat: hakikat âlemi, gerçek dünya
âyine-i Samedânî: herşeyin kendisine muhtaç olduğu halde, hiçbir şeye muhtaç olmayan Allah’ın isim ve sıfatlarını yansıtan ayna

<tbody>
</tbody>

 

[Ukbaa]

Cevap: Otuzuncu Lem'a - Sayfa 577

<style media="all" type="text/css">body { font-family: 'Trebuchet MS',Arial,serif; font-size: 12pt; }</style>

Otuzuncu Lem’anın Dördüncü Nüktesi

​

قُلْ هُوَ اللهُ اَحَدٌ

1
​

âyetinin bir nüktesini ve Vâhid ve Ehad isimlerini tazammun eden bir İsm-i Âzam veya İsm-i Âzamın altı nurundan bir nuru olan Ferd isminin bir cilvesi, Şevvâl-i Şerifte Eskişehir Hapishanesinde bana göründü. O cilve-i âzamın tafsilâtını Risale-i Nur’a havale edip, burada muhtasar yedi işaretle, ism-i Ferdin tecellî-i âzamıyla gösterdiği tevhid-i hakikîyi gayet muhtasar beyan edeceğiz.

BİRİNCİ İŞARET

Ferd İsm-i Âzamı, âzamî bir tecellî ile kâinatın heyet-i mecmuasına ve herbir nev’ine ve herbir ferdine birer sikke-i tevhid, birer hâtem-i vahdâniyet koyduğunu, Yirmi İkinci Söz ile Otuz Üçüncü Mektup tafsilen göstermişlerdir. Burada, yalnız üç sikkeye işaret edeceğiz.

BİRİNCİ SİKKE: Ferdiyet cilvesi, kâinat yüzünde öyle bir sikke-i vahdet koymuştur ki, kâinatı tecezzî kabul etmez bir küll hükmüne getirmiştir. Bütün kâinata tasarruf edemeyen bir zât, hiçbir cüz’üne hakikî mâlik olamaz. O sikke de şudur:

Kâinatın mevcudatı, envâları en muntazam bir fabrika çarkları gibi birbirine muavenet eder, birbirinin vazifesini tekmile çalışır. Öyle bir tesanüd, öyle birbirine muavenet, öyle birbirinin sualine cevap vermek ve birbirinin imdadına koşmak ve birbirine sarılmak, birbiri içine girmek suretiyle öyle bir vahdet-i vücut



[NOT]Dipnot-1 “De ki: O Allah birdir.” İhlâs Sûresi, 112:1.
[/NOT]

Eskişehir: (bk. bilgiler)	Ferd: ferdlerden kâinata kadar bütün varlıkları birlik içinde tutan Allah
Vâhid ve Ehad: bir olan ve her bir varlıkta birliği görülen Allah	beyan etmek: açıklamak, anlatmak
cilve: görüntü, yansıma	cilve-i âzam: büyük yansıma, görüntü
cüz: parça	envâ: türler, çeşitler
ferd: kişi, birey	ferdiyet: ferdlerden kainata kadar herşeyi bir birlik içine koyma
hakikî: gerçek	havale etmek: bir işi başka birine bırakma
heyet-i mecmua: genel yapı, bütün	hâtem-i vahdâniyet: Allah’ın bir olduğunu, ortağının bulunmadığını gösteren mühür
imdada koşmak: yardım eli uzatmak	ism-i Ferd: Allah’ın hem Vâhid hem Ehad olduğunu ifade eden ismi
kâinat: evren	küll: bütün
lem’a: parıltı	mevcudat: varlıklar
muavenet: yardımlaşma	muhtasar: kısa, özet
muntazam: düzenli	mâlik: sahip
nev: tür, çeşit	nükte: derin ve ince anlamlı söz
sikke: işaret, damga	sikke-i tevhid: Allah’ın birliğini gösteren işaret, damga
sikke-i vahdet: Allah’ın birliğini gösteren damga	sual: istek
suretiyle: şeklinde	tafsilen: ayrıntılı olarak
tafsilât: ayrıntılar	tasarruf etmek: dilediği gibi kullanmak ve yönetmek
tazammun etmek: içine almak, kapsamak	tecellî: görünüm, yansıma
tecellî-i âzam: en büyük yansıma, görünüm	tecezzî: bölünme, parçalanma
tekmil: tamamlama	tesanüd: dayanışma
tevhid-i hakikî: araştırarak, delilleriyle Allah’ın birliğini kabul etme	vahdet-i vücut: farklı şeylerin tek bir varlıkta bir araya gelmesi
âyet: Kur’ân’da yer alan her bir cümle	âzamî: en büyük
İsm-i Âzam: Cenâb-ı Hakkın bin bir isminden en büyük ve mânâca diğer isimleri kuşatmış olanı	Şevvâl-i Şerif: Miladî aylardan onuncusu; Ramazan’dan sonra gelen ay

<tbody>
</tbody>

 

[Ukbaa]

Cevap: Otuzuncu Lem'a - Sayfa 578

<style media="all" type="text/css">body { font-family: 'Trebuchet MS',Arial,serif; font-size: 12pt; }</style>teşkil ediyorlar ki, bir insanın cesedindeki unsurlar gibi, birbirinden kabil-i tefrik olmaz. Bir unsurun dizginini tutan, umumun dizginlerini tutamazsa, o tek unsurun dizginini zaptedemez.

İşte, kâinatın simasındaki bu teavün, tesanüd, tecavüb, teanuk, pek parlak bir sikke-i kübrâ-yı vahdettir.

İKİNCİ SİKKE: Zeminin yüzünde ve bahar simasında öyle bir parlak hâtem-i ehadiyet ve sikke-i vahdâniyet, ism-i Ferdin cilvesiyle görünüyor ki, küre-i arzın yüzünde bütün zîhayatı bütün efradıyla ve ahval ve şuûnâtıyla idare etmeyen ve umumunu birden görmeyen ve bilmeyen ve icad etmeyen bir zat icad cihetinde hiçbir şeye karışmadığını ispat ediyor. O sikke de şudur:

Zeminin yüzünde madenî maddelerin, unsurların ve câmidat mahlûkatın gayet muntazam, fakat gizli sikkelerinden kat-ı nazar, yalnız iki yüz bin hayvânat taifelerinin ve iki yüz bin nebâtat envâının atkı ipleriyle dokunan nakışlı şu sikkeye bak ki: Birden, bahar mevsiminde, zeminin yüzünde, birbiri içinde, beraber, ayrı ayrı şekilleri, ayrı ayrı hizmetleri, ayrı ayrı rızıkları, ayrı ayrı cihazatları, hiçbirini şaşırmayarak, yanlış etmeyerek, nihayet karışıklık içinde nihayet derecede temyiz ve tefrikle, gayet hassas bir mizanla, herbir şeye lâzım olan herşeyleri külfetsiz, tam vaktinde, umulmadığı yerden verildiğini gözümüzle gördüğümüzden, zeminin simasında o keyfiyet, o tedbir, o idare öyle bir hâtem-i vahdâniyet ve öyle bir sikke-i ehadiyettir ki, bütün o mevcudatı birden hiçten icad edip beraber idare etmeyen bir zât, rububiyet ve icad cihetiyle hiçbir şeye karışamaz. Çünkü karışmış olsa, o hadsiz geniş muvazene-i idare bozulacak. Fakat insanların o kavânîn-i rububiyetin hüsn-ü cereyanlarına, yine emr-i İlâhî ile, sûrî bir hizmeti var.

ahval: haller, davranışlar	cesed: beden
cihazat: cihazlar, donanım	cihet: şekil, yön
cilve: görünme, yansıma	câmidat: cansızlar
dizginleri tutmak: başıboş bırakmamak	efrad: fertler, bireyler
emr-i İlâhî: Allah’ın emri	envâ: türler, çeşitler
hadsiz: sınırsız	hassas: duyarlı, dikkat gerektiren
hayvânat: hayvanlar	hâtem-i ehadiyet: Cenâb-ı Hakkın isimlerinin her şeyde ayrı ayrı tecelli eden birlik mührü
hâtem-i vahdâniyet: Allah’ın bir olduğunu ve ortağının bulunmadığını gösteren mühür	hüsn-ü cereyan: güzel gidişat
icad etmek: var etmek	ism-i Ferd: Allah’ın tek, eşi ve benzeri bulunmayan ve birliği herbir varlıkta görüldüğünü ifade eden ismi
kabil-i tefrik: ayrılabilir olma	kat-ı nazar: görmezden gelme
kavânîn-i rububiyet: Allah’ın bütün varlık âlemini kuşatan egemenliğini, yaratıcılığını, idare ve terbiye ediciliğini kapsayan kanunlar	keyfiyet: özellik, nitelik
kâinat: evren	külfetsiz: zahmetsiz
küre-i arz: yeryüzü	mahlûkat: varlıklar
mevcudat: varlıklar	mizan: ölçü, denge
muntazam: düzenli	muvazene-i idare: idaredeki denge ve ölçü
nakışlı: işlemeli, süslemeli	nebâtat: bitkiler
nihayet: sınırsız	rububiyet: Allah’ın bütün varlık âlemini kuşatan egemenliği, yaratıcılığı, idaresi ve terbiyesi
sikke: mühür, işaret	sikke-i ehadiyet: Allah’ın herbir varlıkta birliğini gösteren damga
sikke-i kübrâ-yı vahdet: Allah’ın birliğini gösteren en büyük damga	sikke-i vahdâniyet: Allah’ın bir ve benzersiz oluşunu gösteren damga
sima: yüz, görünüş	sûrî: görünüşte
taife: grup, topluluk	teanuk: birbirine sarılma
teavün: yardımlaşma	tecavüb: birbirinin ihtiyacına cevap verme
tedbir: çekip çevirme, ihtiyacını karşılama	tefrik: ayırma
temyiz: ayırd etme	tesanüd: dayanışma
teşkil etmek: meydana getirmek, oluşturmak	umum: bütün, genel
unsur: madde, element	zaptetmek: elinde tutmak
zemin: yer	zîhayat: canlı
şuûnât: haller, işler, fiiller

<tbody>
</tbody>

 

[Ukbaa]

Cevap: Otuzuncu Lem'a - Sayfa 579

<style media="all" type="text/css">body { font-family: 'Trebuchet MS',Arial,serif; font-size: 12pt; }</style>ÜÇÜNCÜ SİKKE: İnsanın yüzünde... Belki insanın yüzü öyle bir sikke-i ehadiyettir ki, Âdem zamanından tâ kıyamete kadar gelmiş ve gelecek bütün efrad-ı insaniye birden nazar-ı mütalâasında bulunmayan; ve herbirine karşı o tek yüzde birer alâmet-i farika koymayan ve o küçük yüzde hadsiz alâmet-i farika bırakmayan bir sebep, birtek insanın yüzündeki hâtem-i vahdâniyete icad cihetiyle el uzatamaz.

Evet, insanın yüzüne o sikkeyi koyan Zât, elbette bütün efrad-ı insaniye nazar-ı şuhudunda ve daire-i ilmindedir ki, herbir insanın siması göz, kulak, ağız gibi âzâ-yı esasîde birbirine benzediği halde, birer alâmet-i farika ile hiçbirisine tamam benzemez. Nasıl ki o simada göz, kulak gibi âzâların umum efradında birbirine benzemesi, o nev-i insanın Sânii bir ve vâhid olduğuna şehadet eden bir sikke-i tevhiddir; öyle de, hukuk-u insaniyenin muhafazası için sair envâın fevkinde olarak o simalarda birbirine iltibas olmamak ve birbirinden tefriki için, hikmetli pek çok alâmet-i farika ile iftirakları, o Sâni-i Vâhidin iradesini, ihtiyarını ve meşietini göstermekle beraber, ayrı ve çok dakik bir sikke-i ehadiyet oluyor ki, bütün insanları, hayvanları, belki kâinatı halk etmeyen bir zât, bir sebep, o sikkeyi koyamaz.

İKİNCİ İŞARET

Kâinatın âlemleri, envâları ve unsurları öyle birbiri içine girift olarak girmiştir ki, kâinatın heyet-i mecmuasına mâlik olmayan bir sebep, hiçbir nev’ine, hiçbir unsuruna hakikî tasarruf edemez. Adeta ism-i Ferdin cilve-i vahdeti, bütün kâinatı bir vahdet içine almış, herşey o vahdeti ilân ediyor.

Meselâ, bu kâinatın lâmbası olan güneşin bir olması, umum kâinat birinin olmasına işaret ettiği gibi; zîhayatların çevik ve çalak hizmetçileri olan hava unsuru bir olması; ve aşçıları olan ateş bir olması; ve zemin bahçesini sulayan bulut

Sâni-i Vâhid: tek olan ve herşeyi san’atlı yapan Allah	Sâni’: herşeyi sanatlı bir şekilde yaratan Allah
alâmet-i farika: ayırt edici işaret	cihet: şekil, yön
cilve-i vahdet: Allah’ın birliğinin yansıması, görünmesi	daire-i ilim: ilim dairesi
dakik: dikkatli, ince	efrad: fertler
efrad-ı insaniye: insan fertleri	envâ: türler, çeşitler
fevkinde: üstünde	girift: karmaşık, iç içe
hadsiz: sınırsız, sayısız	hakikî: gerçek anlamda
halk etmek: yaratmak	heyet-i mecmua: genel yapı, bütün
hikmet: bir gaye ve faydaya yönelik olarak, tam yerli yerinde olma	hukuk-u insaniye: insan hakları
hâtem-i vahdâniyet: Allah’ın bir oluşunu ve ortağının bulunmayışını gösteren mühür	icad etme: var etme
iftirak: ayrılma, dağılma	ihtiyar: dileme, istek, irade
iltibas olmamak: karışmamak	irade: dileme, tercih etme
ism-i Ferd: Allah’ın tek, eşi ve benzeri bulunmayan ve birliği herbir varlıkta görüldüğünü ifade eden ismi	kâinat: evren
kıyamet: dünyanın sonu, varlığın bozulup dağılması	meşiet: istek, dileme
muhafaza: koruma, saklama	mâlik: sahip
nazar-ı mütâlâa: inceleyerek bakma	nazar-ı şuhud: gören bakış
nev: tür, çeşit	nev-i insan: insan türü, insanlık
sair: başka, diğer	sikke: işaret, damga
sikke-i ehadiyet: herbir varlıkta Allah’ın birliğini gösteren mühür	sikke-i tevhid: Allah’ın birliğini gösteren işaret, damga
sima: yüz, görünüş	tasarruf etmek: dilediği gibi kullanmak ve yönetmek
tefrik: ayırma	umum: bütün
unsur: madde, element	vahdet: birlik
vâhid: tek olan	zemin: yer
zîhayat: canlı	Âdem: (bk. bilgiler)
âlem: dünya,	âzâ: uzuvlar, organlar
âzâ-yı esasî: temel organlar	çevik ve çalâk: çok hızlı hareket eden, çalışkan ve hamarat olan
şehadet etmek: şahid olmak

<tbody>
</tbody>

 

[Ukbaa]

Cevap: Otuzuncu Lem'a - Sayfa 580

<style media="all" type="text/css">body { font-family: 'Trebuchet MS',Arial,serif; font-size: 12pt; }</style>süngeri bir olması; ve umum zîhayatın imdadına yetişen yağmur bir olması ve her yere yetişmesi; ve ekser hayvânat ve nebâtat taifelerinin herbirisi umum zemin yüzünde serbest yayılmaları, vahdet-i nev’iyeleri ve meskenleri bir bulunması gayet kat’î bir surette işaretler, şehadetlerdir ki, meskenleriyle beraber umum o mevcudat, birtek Zâtın malı olduğuna delâlet ederler.

İşte buna kıyasen, bütün kâinatın böyle birbirine girift olan envâları mecmu-u kâinatı öyle bir küll hükmüne getirmiştir ki, icad cihetiyle tecezzî kabul etmez. Umum kâinata hükmü geçmeyen bir sebep, rububiyet cihetiyle ve icad keyfiyetiyle hiçbir şeye hükmedemez ve birtek zerreye rububiyetini dinlettiremez.

ÜÇÜNCÜ İŞARET

İsm-i Ferdin tecellî-i âzamıyla kâinatı birbiri içinde hadsiz mektubat-ı Samedâniye hükmüne getirip, her mektupta hadsiz hâtem-i vahdâniyet ve pek çok mühr-ü ehadiyet basılmış gibi, herbir mektubun kelimâtı adedince ehadiyet mühürlerini taşıyor ve o mühürlerin adedince kâtibini gösteriyor.

Evet, herbir çiçek, herbir meyve, herbir ot, hattâ herbir hayvan, herbir ağaç, birer mühr-ü ehadiyet ve birer sikke-i samediyet olduklarını ve bulundukları mekân ise, bir mektup suretini alması cihetiyle herbiri bir imza şeklini alır, o mekânın kâtibini gösteriyor. Meselâ, bir bahçede bir sarı çiçek, o bahçe nakkaşının bir mührü hükmündedir. O çiçek mührü kimin ise, bütün zemin yüzündeki o nevi çiçekler, o Zâtın kelimeleri hükmünde olduğuna ve o bahçe dahi Onun yazısı olduğuna, açık bir surette delâlet ediyor.

Demek oluyor ki, herbir şey, umum eşyayı Hâlıkına isnad edip âzamî bir tevhide işaret ediyor.

DÖRDÜNCÜ İŞARET

İsm-i Ferdin cilve-i âzamı güneş gibi zâhir olmakla beraber, vücub derecesinde

Hâlık: herşeyi yaratan Allah	cihet: yön, şekil
cilve-i âzam: en büyük yansıma	delâlet etmek: delil olmak, işaret etmek
ehadiyet: Allah’ın bütün esması ile her bir varlıkta isimlerinin yansıması	ekser: pek çok
envâ’: türler, çeşitler	girift: karmaşık, iç içe
hadsiz: sınırsız, sonsuz	hayvânat: hayvanlar
hâtem-i vahdâniyet: Allah’ın bir olduğunu ve ortağının bulunmadığını gösteren mühür	hükmetmek: hakimiyeti altına almak
icad: var etme	imdada yetişmek: yardım eli uzatmak
ism-i Ferd: Allah’ın tek, eşi ve benzeri bulunmayan ve birliği herbir varlıkta görüldüğünü ifade eden ismi	isnad etmek: dayandırmak
kelimât: kelimeler	keyfiyet: özellik, nitelik
kâinat: evren	kâtib: yazar
küll: bütün	mecmu-u kâinat: kâinatın tamamı, bütünü
mektubat-ı Samedâniye: Allah’ın hiçbir şeye muhtaç olmadığını, her şeyin O’na muhtaç olduğunu gösteren mektuplar	mekân: yer
mesken: içinde yaşanılan mekân	mevcudat: varlıklar
mühr-ü ehadiyet: her bir varlık üzerinde Allah’ın birliğini gösteren mühür	nakkaş: nakışlayan, süsleme yapan sanatkâr
nebâtat: bitkiler	nevi: çeşit, tür
rububiyet: Allah’ın bütün varlık âlemini kuşatan egemenliği, yaratıcılığı, idaresi ve terbiyesi	sikke-i samediyet: Allah’ın hiç birşeye muhtaç olmadığını, fakat herşeyin Kendisine muhtaç olduğunu gösteren mühür
suret: biçim, şekil	taife: grup, topluluk
tecellî-i âzam: en büyük tecelli, görünüm	tecezzî: bölünme, parçalanma
tevhid: Allah’ı bir olarak bilme ve ilân etme	umum: bütün
vahdet-i nev’iye: aynı türden olma	vücub: kesinlik, zorunlu olma
zemin: yer	zâhir: açık, gözle görünür
zîhayat: canlı	âzamî: en büyük
şehadet: şahitlik, tanıklık

<tbody>
</tbody>

 

[Ukbaa]

Cevap: Otuzuncu Lem'a - Sayfa 581

<style media="all" type="text/css">body { font-family: 'Trebuchet MS',Arial,serif; font-size: 12pt; }</style>bir mâkuliyet ve hadsiz bir kolaylıkla kabul edilir. Ve o cilvenin muhalifi ve zıddı olan şirk, nihayet derecede müşkül ve akıldan gayet derecede uzak, belki muhal ve mümteni derecesinde olduğunu ispat eden çok burhanlar, Risale-i Nur’un eczalarında beyan edilmiş. Şimdilik o delillerdeki o noktaların tafsilâtını o risalelere havale edip, yalnız üç noktasını burada beyan edeceğiz.

BİRİNCİSİ:Onuncu ve Yirmi Dokuzuncu Sözlerin âhirlerinde icmâlen ve Yirminci Mektubun âhirinde tafsilen, gayet kat’î burhanlarla ispat etmişiz ki, Zât-ı Ferd ve Ehadin kudretine nisbeten en büyük şeyin icadı, en küçük birşey gibi kolaydır. Bir baharı, bir çiçek gibi suhuletle halk eder. Binler haşrin nümunelerini, her baharda gözümüz önünde kolaylıkla icad eder. Büyük bir ağacı, küçük bir meyve gibi rahatça idare eder. Eğer müteaddit esbaba havale edilse, herbir meyve, bir ağaç kadar masraflı ve müşkülâtlı ve bir çiçek, bir bahar kadar zahmetli ve suubetli olur.

Evet, nasıl ki bir ordunun teçhizat-ı askeriyesi bir kumandanın emriyle bir fabrikada yapılsa, o ordunun teçhizatı, adeta birtek neferin teçhizatı gibi kolaylaşır; eğer her neferin cihazatı ayrı ayrı fabrikada yapılsa ve idare-i askeriyesi vahdetten kesrete girse, o vakit herbir nefer, ordu kadar fabrikalar ister. Aynen öyle de, eğer herşey Zât-ı Ferd ve Ehade verilse, bütün bir nev’in hadsiz efradı, birtek fert gibi kolay olur. Eğer esbaba verilse, herbir fert, o nevi kadar müşkülâtlı olur.

Evet, vahdet de, ferdiyet de, herşeyin o Zât-ı Vâhide intisabıyla olur ve Ona istinad eder. Ve bu istinad ve intisap ise, o şey için hadsiz bir kuvvet, bir kudret hükmüne geçebilir. O vakit küçük birşey, o intisap ve istinad kuvvetiyle, binler derece kuvvet-i şahsiyesinin fevkinde işler görebilir, neticeler verebilir. Ve çok kuvvetli olan, Ferd ve Ehade istinad ve intisap etmeyen birşey, kendi şahsî kuvvetine göre küçük işler görebilir ve neticesi ona göre küçülür.

Meselâ, nasıl ki başıbozuk, gayet cesur, kuvvetli bir adam, kendi cephanesini ve zahîresini beraberinde ve belinde taşımaya mecbur olduğundan, ancak on adam düşmanına karşı muvakkat dayanabilir. Çünkü şahsî kuvveti o kadar eser

Ehad: her bir varlık üzerinde birliğinin izleri görünen bir Allah	Ferd: tek ve benzeri bulunmayan, Allah
Zât-ı Ferd ve Ehad: benzeri olmayan ve herbir varlıkta birliği tecelli eden Zât, Allah	Zât-ı Vâhid: bir ve tek olan Zât, Allah
başıbozuk: sivil, asker olmayan	beyan etmek: açıklamak
burhan: güçlü ve sarsılmaz delil	cihazat: cihazlar
cilve: görüntü, yansıma	ecza: kısımlar, bölümler
efrad: fertler	esbab: sebepler
ferdiyet: tek ve benzersiz olma	fevkinde: üstünde
hadsiz: sınırsız, sayısız	halk etmek: yaratmak
haşir: öldükten sonra yeniden diriltilip Allah’ın huzurunda toplanma	icad etme: var etme
icmâlen: kısaca	idare-i askeriye: askerlerin idaresi
intisab: bağlanma, mensup olma	istinad etmek: dayanmak
kat’î: kesin	kesret: çokluk
kudret: güç ve iktidar	kuvvet-i şahsiye: şahsın kendi kuvveti
muhal: imkansız	muhalif: aykırı
muvakkat: geçici	mâkuliyet: akla uygunluk
mümteni: imkansızlık	müteaddit: bir çok, çeşitli
müşkül: zor	müşkülâtlı: zor, güç
nefer: asker	netice: sonuç
nev’: çeşit, tür	nihayet: son
nisbeten: kıyasla	nümune: örnek
risale: Risale-i Nur’u oluşturan bölümlerden her birisi	suhuletle: kolaylıkla
suubetli: zor	tafsilen: ayrıntılı olarak
tafsilât: ayrıntılar	teçhizat: techizler, donanımlar
teçhizat-ı askeriye: askerî donanım	vahdet: Allah’ın birliğinin bütün varlıklarda görülmesi
zahîre: yol erzakı, azık	âhir: son
şirk: Allah’a ortak koşma

<tbody>
</tbody>

 

[Ukbaa]

Cevap: Otuzuncu Lem'a - Sayfa 582

<style media="all" type="text/css">body { font-family: 'Trebuchet MS',Arial,serif; font-size: 12pt; }</style>gösterebilir. Fakat askerlik tezkeresiyle bir kumandan-ı âzama intisap ve istinat eden bir adam, kendi menâbi-i kuvvetini ve erzak deposunu kendisi çekmediği ve taşımaya mecbur olmadığı için, o intisap ve istinat, onun için tükenmez bir kuvvet, bir hazine hükmüne geçtiğinden, mağlûp düşen düşman ordusunun bir müşirini, belki binler adamla beraber, o intisap kuvvetiyle esir edebilir.

Demek vahdette, ferdiyette, bir karınca bir Firavunu, bir sinek bir Nemrudu, bir mikrop bir cebbarı o intisap kuvvetiyle mağlûp edebildiği gibi, nohut tanesi küçüklüğünde bir çekirdek dahi, dağ gibi heybetli bir çam ağacını omuzunda taşıyabilir. Evet, nasıl ki bir kumandan-ı âzam, bir neferin imdadına bir orduyu gönderebilir haysiyetiyle o neferin arkasında bir orduyu tahşid edebildiği cihetiyle, o nefer, bir ordu kendisinin arkasında mânen bulunuyor gibi bir kuvvet-i mâneviye ile, pek büyük işlere, kumandanı namına mazhar olur. Öyle de, Sultan-ı Ezelî Ferd ve Ehad olduğundan hiçbir cihetle ihtiyaç yok, eğer farazâ ihtiyaç olsa herşeyin imdadına bütün eşyayı gönderir ve herbir şeyin arkasına kâinat ordusunu tahşid eder ve herbir şey kâinat kadar bir kuvvete dayanır ve herbir şeye karşı bütün eşya—faraza, eğer ihtiyaç olsa—o Kumandan-ı Ferdin kuvveti hükmüne geçebilir. Eğer ferdiyet olmazsa, herbir şey bütün bu kuvveti kaybeder, hiç hükmüne sukut eder, neticeleri dahi hiçe iner.

İşte, gözümüzle her vakit müşahede ettiğimiz bu çok harika eserlerin gayet küçük, ehemmiyetsiz şeylerden tezahürü, bilbedâhe ferdiyet ve ehadiyeti gösteriyor. Yoksa herşeyin neticesi, meyvesi, eseri, o şeyin maddesi ve kuvveti gibi küçülerek hiçe inecekti. Ve gözümüz önündeki gayet kıymettar şeylerin gayet derecede ucuzluğu ve nihayet derecede mebzuliyeti, hiç kalmayacaktı. Şimdi kırk parayla alacağımız bir kavunu, bir narı, kırk bin lirayla da yiyemezdik.

Evet, dünyadaki bütün suhulet, bütün ucuzluk, bütün mebzuliyet vahdetten gelir ve ferdiyete şehadet eder.

İKİNCİ NOKTA: Mevcudat iki vecihle icad ediliyor. Biri ibdâ’ ve ihtirâ’ tabir edilen hiçden icaddır. Diğeri, inşa ve terkip tabir edilen, mevcut olan anâsır

Ferd ve Ehad: tek ve benzersiz olan, eşi ve ortağı bulunmayan Allah	Firavun: (bk. bilgiler)
Kumandan-ı Ferd: bütün varlık âleminin tek kumandanı	Nemrud: (bk. bilgiler)
Sultan-ı Ezelî: başlangıcı ve sonu olmayan ve bütün varlıkları hakimiyeti altında tutan Allah	anâsır: unsurlar, elementler
bilbedâhe: açık bir şekilde	cebbar: zorba, zalim
cihet: yön, taraf	ehadiyet: bir olma
ehemmiyetsiz: önemsiz	erzak: rızıklar, yenilecek ve içilecek şeyler
eşya: varlıklar, herşey	farazâ: örneğin, varsayalım ki
ferdiyet: tek ve benzersiz olma	haysiyet: özellik
ibdâ’ ve ihtirâ’: varlıkları maddesiz, örneksiz ve benzersiz olarak hiçten ve yoktan var etme	icad edilmek: var edilmek
imdad: yardım isteme	intisap eden: bağlanan
inşa: yapma, bina etme, vücuda getirme	istinat eden: dayanan
kumandan-ı âzam: büyük komutan	kuvvet-i mâneviye: mânevî güç
kâinat: evren	kıymettar: değerli
mazhar olmak: ulaşmak, elde etmek	mağlûp: yenik düşen
mebzuliyet: çokluk, bolluk	menâbi-i kuvvet: kuvvet kaynağı
mevcudat: varlıklar	mevcut: var olan
mânen: mânevî olarak	müşahede etmek: görmek, gözlemlemek
müşir: mareşal	namına: adına
nefer: asker	netice: sonuç
nihayet: son	suhulet: kolaylık
sukut etmek: düşmek, alçalmak	tabir edilen: adlandırılan
tahşid etmek: biriktirmek, yığınak yapmak	terkip: düzenlenme, bir araya getirme
tezahür: ortaya çıkma, görünme	tezkere: belge
vahdet: Allah’ın birliğinin bütün varlıklarda görülmesi	vecih: şekil, yön
şehadet etmek: şahit olmak

<tbody>
</tbody>

 

[Ukbaa]

Cevap: Otuzuncu Lem'a - Sayfa 583

<style media="all" type="text/css">body { font-family: 'Trebuchet MS',Arial,serif; font-size: 12pt; }</style>ve eşyadan toplamak suretiyle ona vücut vermektir. Eğer cilve-i ferdiyete ve sırr-ı ehadiyete göre olsa, hadsiz derece bir suhulet, belki vücub derecesinde bir kolaylık olur. Eğer ferdiyete verilmezse, hadsiz derece müşkül ve gayr-ı mâkul, belki imtinâ derecesinde bir suûbet olacak. Halbuki, kâinattaki mevcudat, nihayet derecede külfetsiz olarak ve suhuletle ve kolaylıkla, gayet mükemmel bir surette vücuda gelmeleri, cilve-i ferdiyeti bilbedâhe gösteriyor ve herşey doğrudan doğruya Zât-ı Ferd-i Zülcelâlin san’atı olduğunu ispat ediyor.

Evet, eğer eşya Ferd-i Vâhide verilse, bir kibrit çakar gibi, eserleriyle azameti anlaşılan o nihayetsiz kudretiyle, hiçten icad eder. Ve ihatalı, nihayetsiz ilmiyle, herşeye mânevî bir kalıp hükmünde bir miktar tayin eder. Ve o âyine-i ilmindeki herşeyin suretine ve plânına göre, kolayca, herbir şeyin zerreleri o kalıb-ı ilmî içine yerleşir, muntazaman vaziyetlerini muhafaza ederler.

Eğer etraftan zerreleri toplamak lâzım gelse de, ilmî kanunların ve kudretin ihatalı düsturları cihetiyle, o zerreler, kanun-u ilmî ve sevk-i kudretî ile bağlanmaları haysiyetiyle, mutî bir ordunun neferâtı gibi muntazaman, kanun-u ilmî ve sevk-i kudretî ile gelip o şeyin vücudunu ihata eden kalıb-ı ilmî ve miktar-ı kaderî içine girip, kolayca vücudunu teşkil ederler. Belki âyinedeki aksin fotoğraf vasıtasıyla kâğıt üstüne vücud-u haricî giymesi veyahut görünmeyen bir yazıyla yazılan bir mektuba gösterici maddeyi sürmekle görünmesi gibi, Ferd-i Vâhidin ilm-i ezelîsinin âyinesinde bulunan mahiyet-i eşyaya ve suver-i mevcudata, gayet suhuletle, kudret onlara vücud-u haricî giydirir. Ve âlem-i mânâdan âlem-i zuhura getirir, gözlere gösterir.

Eğer Ferd-i Vâhide verilmezse, bir sineğin vücudunu rû-yi zeminin etrafından ve anâsırından, gayet hassas bir mizanla toplamak, adeta yeryüzünü ve unsurları

Ferd-i Vâhid: benzersiz ve tek olan Allah	Zât-ı Ferd-i Zülcelâl: bir ve benzersiz olan, sonsuz büyüklük ve haşmet sahibi Allah
akis: yansıma	anâsır: unsurlar, elementler
azamet: büyüklük, yücelik	bilbedâhe: açık bir şekilde
cihet: yön, taraf	cilve-i ferdiyet: bir ve benzersiz oluşun görüntüsü
düstur: kural, kanun	eşya: varlıklar, herşey
ferdiyet: teklik	gayr-ı mâkul: akla ters
hadsiz: sınırsız	hassas: duyarlı, dikkat gerektiren
haysiyet: özellik	icad etmek: var etmek
ihata eden: içine alan, kuşatan	ihatalı: herşeyi kuşatan
ilm-i ezelî: Cenab-ı Hakkın ezelden beri var olan sonsuz ilmi	ilmî: ilimle ilgili, bilimsel
imtinâ: imkânsızlık	kalıb-ı ilmî: ilim yoluyla belirlenen kalıp
kanun-u ilmî: bilgiden kaynaklanan düzen ve kanun	kudret: Allah’ın bütün âlemleri kuşatan güç ve iktidar
kâinat: evren	külfetsiz: zahmetsiz
mahiyet-i eşya: varlıkların temel özelliği	mevcudat: varlıklar
miktar-ı kaderî: Allah tarafından kader çerçevesinde takdir edilmiş, belirlenmiş ölçü	mizan: ölçü, denge
muhafaza etmek: korumak, saklamak	muntazaman: düzenli olarak
mutî: emre uyan, itaat eden	müşkül: zor
neferât: askerler	nihayet: son
nihayetsiz: sonsuz	rû-yi zemin: yeryüzü
sevk-i kudretî: güç ve kudrete dayalı yönlendirme	suhulet: kolaylık
suret: biçim, şekil	suver-i mevcudat: varlıkların görüntüleri
suûbet: zorluk, güçlük	sırr-ı ehadiyet: bir ve tek olmanın ardındaki espri
tayin etmek: belirlemek	teşkil etmek: ortaya çıkarmak
unsur: madde, element	vaziyet: durum, hâl
vücub: gereklilik, kesinlik, zorunlu olma	vücud: varlık
vücud-u haricî: maddî vücut, beden	vücuda gelmek: meydana gelmek
vücut vermek: yok olan birşeyi var etmek, yaratmak	âlem-i mânâ: maddî gözle görünmeyen mânevî âlem
âlem-i zuhur: görünen âlem	âyine-i ilim: ilim aynası

<tbody>
</tbody>

 

[Ukbaa]

Cevap: Otuzuncu Lem'a - Sayfa 584

<style media="all" type="text/css">body { font-family: 'Trebuchet MS',Arial,serif; font-size: 12pt; }</style>eleyip her taraftan o mahsus vücudun mahsus zerrelerini getirerek san’atlı vücudunda muntazam yerleştirmek için maddî kalıp, belki âzâları adedince kalıplar bulunmak ve o vücuttaki duygular ve ruh gibi ince, dakik, mânevî letâifi dahi mizan-ı mahsusla mânevî âlemlerden celb etmek lâzım gelir. İşte bu surette bir sineğin icadı kâinat kadar müşkülâtlı olur. Yüz derece müşkül müşkül içinde, belki muhal muhal içinde olacak. Çünkü Hâlık-ı Ferdden başka hiçbir şey, hiçten ve ademden icad edemediğine bütün ehl-i din ve ehl-i fen ittifak ediyorlar. Öyleyse, esbab ve tabiata havale edilse, herşeye, ekser eşyadan toplamak suretiyle vücut verilebilir.

ÜÇÜNCÜ NOKTA: Eğer bütün eşya bir Zât-ı Ferd-i Vâhide verilse, birtek şey gibi kolay olmasına; eğer esbaba ve tabiata havale edilse, birtek şeyin vücudu, umum eşya kadar müşkülâtlı olduğuna işaret eden, başka risalelerde izah edilen iki üç temsili muhtasaran beyan edeceğiz.

Meselâ: Bir zabite, bin nefere ait vaziyet ve idare havale edilse ve bir nefer de on zabitin idaresine verilse, o bir neferin idaresi, bir taburun idaresinden on derece daha müşkülâtlı olur. Çünkü ona emredenler birbirine mâni olurlar; bir keşmekeşle, o nefer hiçbir istirahat yüzünü görmeyecek. Hem bir taburdan matlup vaziyet ve netice birtek zabite havale edilse, külfetsiz, kolayca o neticeyi istihsal eder ve o vaziyeti verebilir. Eğer o vaziyeti almayı ve o neticeyi istihsal etmeyi, o taburdaki başsız, âmirsiz, çavuşsuz neferâta havale edilse, o matlup vaziyeti ve neticeyi almak için, çok karışıklık içinde münakaşalarla, ancak nâkıs bir sureti, müşkülâtla tahsil edebilir.

İkinci temsil: Meselâ, Ayasofya gibi kubbeli bir camiin kubbesindeki taşlarını durdurmak vaziyeti ve muallâkta durdurması bir ustaya verilse, o vaziyeti onlara kolayca verebilir. Eğer o vaziyete girmesi taşlara havale edilse, herbir taş, umum taşlara hem hâkim-i mutlak, hem mahkûm-u mutlak olmak lâzım gelir—

Ayasofya: (bk. bilgiler)	Hâlık-ı Ferd: bir ve benzersiz olan, herşeyi yaratan Allah
Zât-ı Ferd-i Vâhid: bir ve tek olan Zât, Allah	adem: yokluk, hiçlik
beyan etmek: açıklamak	celb etmek: çekmek
dakik: ince, derin, hassas	ehl-i din: dindar, din adamları
ehl-i fen: bilim adamları	ekser: pek çok
esbab: sebepler	eşya: varlıklar
havale etmek: bir işi başka birine bırakma	hâkim-i mutlak: herşey üzerinde sınırsız egemenlik sahibi olan
icad: var etme	istihsal etmek: üretmek, ortaya çıkarmak
istirahat: dinlenme, rahatlama	ittifak etmek: aynı noktada birleşmek
izah etmek: açıklamak	keşmekeş: karışıklık
kâinat: evren	külfetsiz: zahmetsiz
letâif: insanın ruhundaki ince duygular	mahkûm-u mutlak: her açıdan hüküm altında bulunan
matlup: istenen, talep edilen	mizan-ı mahsus: özel ölçü
muallâkta: boşlukta, havada	muhal: imkansız
muhtasaran: özet olarak	muntazam: düzenli
mânevî âlem: maddeden olmayan, maddî gözle görünmeyen âlem	mâni: engel
münakaşa: tartışma	müşkül: zor
müşkülât: zorluklar, güçlükler	nefer: asker, er
neferât: askerler	netice: sonuç
nâkıs: eksik, noksan	risale: Risale-i Nur’u oluşturan bölümlerden her birisi
suret: biçim, şekil	tabiat: canlı cansız bütün varlıklar, doğa
tabur: dört bölükten meydana gelen askerî birlik	tahsil: elde etme, kazanma
temsil: analoji, kıyaslama tarzında benzetme	umum: bütün
vaziyet: durum, hâl	vücud: varlık, beden
vücut vermek: yok olan birşeyi var etmek, yaratmak	zabit: subay
âmir: idareci	âzâ: uzuv, organ

<tbody>
</tbody>

 

[Ukbaa]

Cevap: Otuzuncu Lem'a - Sayfa 585

<style media="all" type="text/css">body { font-family: 'Trebuchet MS',Arial,serif; font-size: 12pt; }</style>tâ ki, birbirine baş başa verip muallâkta durabilsinler. O halde, o ustanın kolayca gördüğü işini görmek için, yüz usta kadar, yüz derece işinden daha ziyade işler görülecek, sonra o vaziyetler alınacak.

Üçüncü temsil: Meselâ küre-i arz, Zât-ı Ferd-i Vâhidin bir memuru, bir neferi olduğundan, yalnız o birtek nefer, o tek Zâtın tek emrini dinlediği için, mevsimlerin husulü ve gece ve gündüz vakitlerinin vücudu ve semâvattaki ulvî ve haşmetli harekâtın zuhuru ve sinemavâri semâvî levhaların tebdili gibi neticeleri istihsal için, arz gibi birtek nefer, birtek Zâtın birtek emrini almakla, o vazifenin neş’esinden gelen bir cezbe ile, meczup Mevlevî gibi iki hareketiyle semâa kalkar, bütün o muhteşem neticelerin husulüne ve zuhuruna vesile olur. Güya o tek nefer, kâinat yüzündeki muhteşem manevraya bir kumandanlık eder.

Eğer hâkimiyet-i ulûhiyeti ve saltanat-ı rububiyeti umum kâinatı ihata eden ve hüküm ve emri umum mevcudata geçen bir Zât-ı Ferde verilmezse, o halde o neticeleri, o semâvî manevrayı ve arzî mevsimleri tahsil etmek için, küre-i arzdan bin defa büyük milyonlarla yıldızlar ve küreler, milyonlar sene uzun bir mesafeyi her yirmi dört saatte, herbir senede gezmekle o neticeler gösterilebilir.

İşte, küre-i arz gibi birtek memur, meczup bir Mevlevî gibi mihveri ve medârı üstünde iki hareketle hâsıl olan o haşmetli neticelerin husulü ise, vahdette ne derece hadsiz suhulet olduğuna bir misal olması gibi, aynı neticeleri kazanmak için milyonlar defa o hareketten daha müşkül ve hadsiz uzun yollarla o neticeleri kazanmak ne derece müşkülâtlı, belki muhal olduğuna, şirk ve küfrün yolunda ne derece muhaller, bâtıl şeyler bulunduğuna misaldir.

Esbaba tapanların ve tabiatperestlerin cehaletlerine bu misalle bak. Meselâ, “Bir zât, harika bir fabrikanın veya acip bir saatin veya muhteşem bir sarayın veya mükemmel bir kitabın gayet muntazam bir surette eczalarını, çarklarını

Mevlevî: Mevlevîlik tarikatına mensup kimse	Zât-ı Ferd: tek ve benzersiz olan Zât, Allah
Zât-ı Ferd-i Vâhid: bir ve tek olan, eşi ve benzeri olmayan Zât, Allah	acip: hayret verici
arz: dünya	arzî: dünyaya ait
bâtıl: hak olmayan	cehalet: cahillik
cezbe: kendinden geçme	ecza: kısımlar, bölümler
esbab: sebepler	hadsiz: sonsuz, sınırsız
harekât: hareketler	haşmetli: büyük, görkemli
husul: meydana gelme	hâkimiyet-i ulûhiyet: İlâhî egemenlik
hâsıl olan: meydana gelen	hüküm: emir, hakimiyet
ihata etmek: içine almak, kapsamak	istihsal: üretme, ortaya çıkarma
kâinat: evren, bütün yaratılmışlar	küfür: Allah’ı inkâr etme, inançsızlık, dinsizlik
küre-i arz: yerküre, dünya	levha: tablo
manevra: eğitim, tatbikat	meczup: cezbeye kapılmış, kendinden geçmiş
medâr: eksen	mevcudat: varlıklar
mihver: eksen, yörünge	misal: örnek
muallâkta: boşlukta, havada	muhal: imkânsız
muntazam: düzenli	müşkül: zor
müşkülâtlı: zor, güç	nefer: asker
netice: sonuç	saltanat-ı rububiyet: Allah’ın bütün varlık âlemini kuşatan egemenliği
semâa kalkmak: Mevlevîlerin kollarını iki tarafa açıp kendi etraflarında dönmeleri	semâvât: gökler
semâvî: Allah tarafından olan	sinemavâri: sinema filmi gibi
suhulet: kolaylık	suret: biçim, şekil
tabiatperest: herşeyin tabiatın tesiriyle meydana geldiğini iddia eden	tahsil etmek: elde etmek
tebdil: değişim	temsil: analoji, kıyaslama tarzında benzetme
ulvî: yüce, büyük	umum: bütün
vahdet: birlik	vaziyet: durum, hâl
vesile olmak: aracı olmak	vücud: var oluş
ziyade: çok, fazla	zuhur: ortaya çıkma, görünme
şirk: Allah’a ortak koşma

<tbody>
</tbody>

 

[Ukbaa]

Cevap: Otuzuncu Lem'a - Sayfa 586

<style media="all" type="text/css">body { font-family: 'Trebuchet MS',Arial,serif; font-size: 12pt; }</style>fevkalâde san’atıyla hazır ettikten sonra, kendisi kolayca o eczaları terkip edip işletmeyerek, belki çok uzun masraflarla o eczaları kendi kendine işlemek ve usta yerine fabrikayı, sarayı, saati yapmak, kitabı yazmak için herbir cüz’ü, herbir çarkı, hattâ kâğıdı, kalemi birer harika makine hükmüne getiriyor ve teşhirini çok istediği bütün hünerlerini, kemâlâtını izhara vesile olan o üstadlığını ve san’atını onlara havale ediyor” diye zannetmek, ne derece akıldan uzak ve cehalet olduğunu anlarsın. Aynen öyle de, esbaba ve tabiatlara icad isnad edenler, muzaaf bir cehalete düşerler. Çünkü tabiatların ve sebeplerin üstünde dahi gayet muntazam bir eser-i san’at var; onlar da sair mahlûkat gibi masnudurlar. Onları öyle yapan Zât, onların neticelerini dahi yapar, beraber gösteriyor. Çekirdeği yapan, onun üstünde ağacı o yapar. Ve ağacı yapan, onun üstünde meyveleri dahi o icad eder. Yoksa, ayrı ayrı tabiatların, sebeplerin vücuda gelmeleri için, yine muntazam başka tabiatları, sebepleri isteyecekler. Ve hâkezâ, git gide, nihayetsiz, mânâsız, imkânsız bir silsile-i mevhûmâtı mevcut kabul etmek lâzım gelir. Bu ise, cehaletlerin en antikasıdır.

BEŞİNCİ İŞARET

Çok yerlerde kat’î delillerle ispat etmişiz ki, hâkimiyetin en esaslı hassası istiklâldir, infiraddır. Hattâ hâkimiyetin zayıf bir gölgesi, âciz insanlarda dahi, istiklâliyetini muhafaza etmek için, gayrın müdahalesini şiddetle reddeder ve kendi vazifesine başkasının karışmasına müsaade etmez. Çok padişahlar, bu redd-i müdahale haysiyetiyle mâsum evlâtlarını ve sevdiği kardeşlerini merhametsizce kesmişler. Demek, hakikî hâkimiyetin en esaslı hassası ve infikâk kabul etmez bir lâzımı ve daimî bir muktezası istiklâldir, infiraddır, gayrın müdahalesini reddir.

İşte bu çok esaslı hassa içindir ki, rububiyet-i mutlaka derecesindeki hâkimiyet-i İlâhiye, gayet şiddetle şirki ve iştiraki ve müdahale-i gayrı reddettiğinden, Kur’ân-ı Mu’cizü’l-Beyan dahi gayet hararetle ve şiddetle ve pek çok tekrarla tevhidi gösterip şirki, iştiraki azîm tehditlerle reddediyor.

Kur’ân-ı Mu’cizü’l-Beyan: açıklamalarıyla mu’cize olan Kur’ân	azîm: büyük
cehalet: cahillik	cüz’: kısım, parça
daimî: sürekli	ecza: kısımlar, bölümler
esaslı: sarsılmaz, köklü	esbab: sebepler
eser-i san’at: san’at eseri	fevkalâde: olağanüstü
gayr: başka	hakikî: gerçek
hararetle: çok yoğun bir şekilde	hassa: temel özellik
haysiyet: özellik	hâkezâ: bunun gibi
hâkimiyet: egemenlik, hükmü ve idaresi altına alma	hâkimiyet-i İlâhiye: İlâhî hâkimiyet, egemenlik
icad: var etme	infikâk: ayrılma
infirad: tek başına olma	isnad eden: dayandıran
istiklâl: bağımsızlık	istiklâliyet: bağımsızlık
izhar: gösterme, ortaya çıkarma	iştirak: ortaklık
kat’î: kesin	kemâlât: mükemmel özellikler, kusursuzluklar
mahlûkat: yaratıklar	masnu: san’atlı yapılmış eser
mevcut: var	muhafaza etmek: korumak, saklamak
mukteza: bir şeyin gereği	muntazam: düzenli
muzaaf: kat kat, katmerli	mâsum: günahsız, temiz, saf
müdahale-i gayr: başkasının karışması	müsaade etme: izin verme
netice: son, sonuç	nihayetsiz: sınırsız
redd-i müdahale: başkasının müdahalesini kabul etmeme	rububiyet-i mutlaka: Allah’ın herşeyi kuşatan, kayıtsız ve sınırsız egemenliği, yaratıcılığı, terbiyesi
sair: başka, diğer	silsile-i mevhûmât: kuruntular zinciri
tabiat: canlı cansız bütün varlıklar, doğa	terkip etmek: düzenlemek, bir araya getirmek
tevhid: Allah’ın birliği	teşhir: sergi
vesile: aracı, vasıta	vücuda gelmek: meydana gelmek
âciz: güçsüz	şirk: Allah’a ortak koşma

<tbody>
</tbody>

 

[Ukbaa]

Cevap: Otuzuncu Lem'a - Sayfa 587

<style media="all" type="text/css">body { font-family: 'Trebuchet MS',Arial,serif; font-size: 12pt; }</style>İşte, rububiyetteki hâkimiyet-i İlâhiye, tevhid ve vahdeti kat’î bir surette iktiza ettiği ve gayet kuvvetli bir dâîyi ve gayet şiddetli bir muktazîyi gösterdiği gibi, kâinat yüzündeki nihayet derecede mükemmel ve mecmu-u kâinattan, yıldızlardan tut, tâ nebâtat, hayvânat, maâdin, tâ cüz’iyat ve efrada ve zerrelere kadar görünen intizam-ı ekmel ve insicam-ı ecmel, o ferdiyete, o vahdete hiçbir cihetle şüphe getirmez bir şahid-i âdil, bir burhan-ı bâhirdir. Çünkü gayrın müdahalesi olsa, bu gayet hassas nizam ve intizam ve muvazene-i kâinat elbette bozulacaktı ve intizamsızlık eseri görünecekti.

1 لَوْ كَانَ فِيهِمَاۤ اٰلِهَةٌ اِلاَّ اللهُ لَفَسَدَتَا âyetinin sırrıyla, bu harika, mükemmel nizam-ı kâinat karışacaktı ve fesada girecekti. Halbuki,

2 فَارْجِعِ الْبَصَرَ هَلْ تَرٰى مِنْ فُطُورٍ âyetiyle, zerrattan tâ seyyârâta, ferşten tâ Arşa kadar hiçbir cihetle kusur ve noksan ve müşevveşiyet eseri görülmediğinden, gayet parlak bir surette, bu nizam-ı kâinat ve şu intizam-ı mahlûkat ve şu muvazene-i mevcudat, ism-i Ferdin cilve-i âzamını gösterip vahdete şehadet eder.

Hem cilve-i ehadiyet sırrıyla, en küçük bir zîhayat mahlûk, kâinatın bir misal‑i musağğarası ve küçük bir fihristesi hükmünde olduğundan, o tek zîhayata sahip çıkan, bütün kâinatı kabza-i tasarrufunda tutan Zât olabilir. Ve bir çekirdek, hilkatçe bir ağaçtan geri olmadığı ve bir ağaç küçük bir kâinat hükmünde olduğu, herbir zîhayat dahi küçük bir kâinat ve küçük bir âlem hükmünde olduğundan, bu sırr-ı ehadiyet cilvesi, şirk ve iştiraki muhal derecesine getiriyor.



[NOT]Dipnot-1 “Eğer göklerde ve yerde Allah’tan başka ilâhlar olsaydı, ikisi de harap olup giderdi.” Enbiyâ Sûresi, 21:22.
Dipnot-2 “Haydi, çevir gözünü: En küçük bir kusur görüyor musun?” Mülk Sûresi, 67:3.[/NOT]

burhan-ı bâhir: çok açık ve sarsılmaz delil	cihet: şekil, yön
cilve: görüntü, yansıma	cilve-i ehadiyet: Allah’ın birliğinin her birşeyde görünmesi
cilve-i âzam: en büyük yansıma, görünme	cüz’iyat: küçük ve ferdî şeyler
dâî: gerektiren sebep	efrad: fertler, bireyler
ferdiyet: tek ve benzersiz oluş	ferşten Arşa: yeryüzünden göğün en yüksek tabakasına
fesad: bozulma	fihriste: ana özelliklerin sıralandığı liste
gayr: başka	hassas: duyarlı
hayvânat: hayvanlar	hilkat: yaratılış
hâkimiyet-i İlâhiye: İlâhî hâkimiyet, egemenlik	iktiza etmek: gerektirmek
insicam-ı ecmel: çok güzel düzgünlük, uyumluluk	intizam: disiplin, düzen
intizam-ı ekmel: çok mükemmel düzen	intizam-ı mahlûkat: varlıklardaki disiplin, düzen
ism-i Ferd: Allah’ın tek, eşi ve benzeri bulunmayan ve birliğinin herbir varlıkta görüldüğünü ifade eden ismi	iştirak: ortaklık
kabza-i tasarruf: hüküm ve idare eden el	kat’î: kesin
kâinat: evren	mahlûk: yaratık
maâdin: mâdenler	mecmu-u kâinat: bütün evren
misal-i musağğar: küçültülmüş örnek	muhal: imkânsız
muktazî: gerekçe, gerektirici sebep	muvazene-i kâinat: kâinattaki denge ve ölçü
muvazene-i mevcudat: kâinattaki varlıkların ölçü ve denge içinde olması	müşevveşiyet: karışıklık
nebâtat: bitkiler	nihayet: son
nizam: düzen	nizam-ı kâinat: kâinattaki düzen
rububiyet: Allah’ın bütün varlık âlemini kuşatan egemenliği, yaratıcılığı, idaresi ve terbiyesi	seyyârât: gezegenler
suret: biçim, şekil	sırr-ı ehadiyet: Allah’ın her bir varlıkta birliğinin görülmesinin sırrı
tevhid: Allah’ın bir oluşu	vahdet: Allah’ın birliği
zerrat: zerreler, atomlar	zîhayat: canlı
âlem: dünya, evren	âyet: Kur’an’da yer alan her bir cümle
şahid-i âdil: adaletli ve sadece doğruları söyleyen şahit	şehadet etmek: şahitlik etmek
şirk: Allah’a ortak koşma

<tbody>
</tbody>

 

[Ukbaa]

Cevap: Otuzuncu Lem'a - Sayfa 588

<style media="all" type="text/css">body { font-family: 'Trebuchet MS',Arial,serif; font-size: 12pt; }</style>Bu kâinat, o sırla, değil yalnız tecezzî kabul etmez bir külldür; belki mahiyetçe, inkısam ve iştiraki ve tecezzîsi imkânsız ve müteaddit elleri kabul etmez bir küllî hükmüne geçtiğinden, ondaki her cüz, bir cüz’î ve bir ferdi hükmünde ve o küll dahi bir küllî hükmünde olduğundan, hiçbir cihetle iştirakin imkânı olmuyor. Bu ism-i Ferdin cilve-i âzamı, hakikat-i tevhidi, bu sırr-ı ehadiyetle bedâhet derecesinde ispat ediyor.

Evet, kâinatın envâları birbiri içine girift olması ve kenetleşmesi ve herbirinin vazifesi umuma baktığı cihetle, kâinatı, rububiyet ve icad noktasında tecezzî kabul etmez bir küll hükmüne getirdiği misilli, kâinatta faaliyet gösteren ef’âl-i umumiye-i muhîta dahi, birbirinin içinde tedahül cihetiyle, yani, meselâ hayat vermek fiili içinde, aynı anda iaşe ve terzik fiili görünüyor. Ve o iaşe, ihyâ fiilleri içinde, aynı zamanda o zîhayatın cesedini tanzim, teçhiz fiilleri müşahede olunuyor. Ve o iaşe, ihyâ, tanzim, teçhiz fiilleri içinde, aynı vakitte tasvir, terbiye ve tedbir fiilleri nazara çarpıyor. Ve hâkezâ, böyle muhit ve umumî ef’âlin birbiri içine tedahülü ve girift olması ve ziyadaki yedi renk gibi imtizaç, belki ittihad etmesi haysiyetiyle ve o ef’âlin herbiri mahiyetçe bir birlik ve vahdet içinde ekser mevcudata ihatası ve şümulü ve vahdânî birer fiil olduğundan, herhalde fâilinin birtek Zât olması ve herbiri umum kâinatı istilâ etmesi ve sair ef’âl ile muavenettârâne birleşmesi itibarıyla, kâinatı tecezzî kabul etmez bir küll hükmüne getirdiği gibi; zîhayat mahlûkların herbirisi, kâinatın bir çekirdeği, bir fihristesi, bir nümunesi hükmünde olduğundan, kâinatı rububiyet noktasında tecezzî ve inkısamı imkân haricinde bir küllî hükmüne getirmiştir.

bedâhet: çok açık bir şekilde görünme	cesed: beden
cihet: yön, şekil	cilve-i âzam: en büyük yansıma, görünme
cüz: kısım, parça	cüz’î: ferd
ef’âl: fiiler, işler	ef’âl-i umumiye-i muhîta: herşeyi kuşatan genel fiiller, işler
ekser: pek çok	envâ: türler, çeşitler
ferd: birey	fihriste: içindekiler, içerik
fâil: işi yapan	girift: karmaşık, iç içe
hakikat-i tevhid: Allah’ın bir ve tek olduğu ve ondan başka ilâh olmadığı gerçeği	haysiyet: özellik
hâkezâ: böylece, bunun gibi	iaşe: besleme, yedirip içirme
icad: yaratma, var etme	ihata: içine alma, kuşatma
ihyâ: hayat verme	imkân: olabilirlik
imtizaç: birbiriyle karışma, kaynaşma	inkısam: bölünme, kısımlara ayrılma
ism-i Ferd: Allah’ın ferdlerden kâinata kadar bütün varlıkları birlik içinde tutmayı ifade eden ismi	istilâ etmek: kaplamak, yayılmak
itibarıyla: bakımından	ittihad etmek: birleşmek, birlikte hareket etmek
iştirak: ortak olma, katılma	kâinat: evren
küll: bütün	küllî: tür, kapsamlı varlık
mahiyet: bir şeyin neden ibaret olduğu, temel yapı	mahlûk: yaratık
mevcudat: varlıklar	misilli: benzeri
muavenettârâne: yardım ederek	muhit: herşeyi içine alan, kuşatan
müteaddit: bir çok, çeşitli	müşahede olunmak: gözlemlenmek
nazara çarpmak: göze takılmak	nümune: örnek
rububiyet: Allah’ın bütün varlık âlemini kuşatan egemenliği, yaratıcılığı, idaresi ve terbiyesi	sair: başka, diğer
sırr-ı ehadiyet: Allah’ın her bir varlıkta birliğinin görülmesinin sırrı	tanzim: düzenleme, düzene koyma
tasvir: şekil ve görünüm verme	tecezzî: bölünme, parçalanma
tedahül: iç içe olma	tedbir: çekip çevirme, ihtiyacını karşılama
terbiye: belli bir amaca erişecek şekilde geliştirme, olgunlaştırma	terzik: rızık verme, besleme
teçhiz: donatma	umum: bütün
umumî: genel	vahdet: birlik
vahdânî: bir tek elden çıkan, bir tek zâtı gösteren	ziya: ışık
zîhayat: canlı	şümul: kapsamlılık, kuşatıcılık

<tbody>
</tbody>

 

[Ukbaa]

Cevap: Otuzuncu Lem'a - Sayfa 589

<style media="all" type="text/css">body { font-family: 'Trebuchet MS',Arial,serif; font-size: 12pt; }</style>Demek kâinat öyle bir külldür ki, bir cüz’e rab olmak, umum o külle rab olmakla olur. Ve öyle bir küllîdir ki, herbir cüz, bir ferd hükmüne geçip, birtek ferde rububiyetini dinlettirmek, umum o küllîyi musahhar etmekle olabilir.

ALTINCI İŞARET

Ferdiyet-i Rabbâniye ve vahdet-i İlâhiye, bütün kemâlâtın HAŞİYE-1 medarı, esası olduğu ve kâinatın hilkatindeki hikmetlerin ve maksatların menşei ve madeni olduğu gibi, zîşuur ve zîaklın, hususan insanın metalibinin ve arzularının husul bulmasının menbaı ve çare-i yegânesidir. Eğer ferdiyet olmazsa, beşerin bütün metalip ve arzuları sönecek. Hem hilkat-i kâinatın neticeleri hiçe inecek, hem mevcut ve muhakkak olan ekser kemâlâtın in’idâmına vesile olacak.

Meselâ, insanda en şedit ve sarsılmaz ve aşk derecesinde bir arzu-yu bekà var. Ve o matlabı vermek için, bütün kâinatı sırr-ı ferdiyetle kabzasında tutan ve bir menzili kapayıp öbür menzili açmak gibi kolay bir surette dünyayı kapayıp âhireti açabilir bir Zât, o arzu-yu bekàyı yerine getirebilir. Ve bu arzu gibi, ebede uzanmış ve kâinatın etrafına yayılmış, beşerin binler arzuları, sırr-ı ferdiyete ve hakikat-i tevhide bağlıdırlar. Eğer o ferdiyet olmazsa, onlar olmaz, akîm kalırlar.




[NOT]Haşiye-1 Hattâ hadsiz kemal ve cemâl-i İlâhînin tahakkukuna en zâhir burhan ve en kuvvetli bir delil, vahdettir. Çünkü, kâinatın Sânii, Vâhid-i Ehad bilinse, bütün kâinattaki kemâlât ve cemaller, o Sâni-i Vâhidde bulunan kudsî kemâlâtın ve cemallerin gölgeleri ve cilveleri ve işaretleri ve tereşşuhatları olduğu bilinecek. Yoksa, kâinatın kemâlâtı ve cemalleri, mahlûkata ve şuursuz bir kısım esbaba ait kalacaktı. O vakit, akl-ı beşer nazarında, kemâlât-ı İlâhiyenin hazine-i sermediyesi anahtarsız, meçhul kalırdı.[/NOT]

Ferdiyet-i Rabbaniye: Rab olan Allah’ın bir ve benzersiz oluşu	Sâni-i Vâhid: tek olan ve herşeyi san’atlı yapan Allah
Sâni’: herşeyi san’atlı bir şekilde yaratan Allah	Vâhid-i Ehad: bir olan ve birliği her bir şeyde görülen Allah
akl-ı beşer: insan aklı	akîm: neticesiz
arzu-yu bekà: sonsuz yaşama isteği	beşer: insan, insanlar
burhan: güçlü ve sağlam delil	cemâl: güzellik
cilve: görünme, yansıma	cüz’: kısım, parça
ebed: sonsuzluk	ekser: çoğunluk
esas: temel	esbab: sebepler
ferd: birey	ferdiyet: teklik, birlik
hadsiz: sınırsız, sonsuz	hakikat-i tevhid: Allah’ın bir ve tek olduğu ve ondan başka ilâh olmadığı gerçeği
hazine-i sermediye: bitmek tükenmek bilmeyen hazine	haşiye: dipnot
hikmet: gaye, amaç	hilkat: yaratılış
hilkat-i kâinat: evrenin yaratılışı	husul: meydana gelme
hususan: özellikle	in’idâm: yok olma
kabza: el, tutam	kemâl ve cemâl-i İlâhî: Allah’ın mükemmellik, kusursuzluk ve güzelliği
kemâlât: mükemmel ve kusursuz özellikler	kemâlât-ı İlâhiye: Allah’a ait mükemmel özellikler
kudsî: her türlü kusur ve noksandan uzak	kâinat: evren
küll: bütün	küllî: tür, geniş, kapsamlı
mahlûkat: yaratıklar	maksat: amaç, gaye
matlab: istek	medar: dayanak noktası, kaynak
menba: kaynak	menzil: yer, mekân
menşe: kaynak	metalip: istekler, arzular, talep edilen şeyler
mevcut: var	meçhul kalmak: bilinmez olmak
muhakkak: gerçekliği kesin olarak bilinen	musahhar etmek: boyun eğdirmek, emri altına almak
nazar: bakış, görüş	netice: sonuç
rab: ilâh, yaratıcı	rububiyet: her bir varlığa muhtaç olduğu şeyleri verme, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulundurma
suret: biçim, şekil	sırr-ı ferdiyet: bütün varlıkları yaratanın tek olması sırrı
tahakkuk: gerçekleşme	tereşşuhat: sızıntılar, izler
umum: bütün	vahdet: Allah’ın birliği
vahdet-i İlâhiye: Allah’ın birliği	vesile: aracı
zahir: açık, âşikâr	zîakıl: akıl sahibi
zîşuur: şuurlu, bilinçli	âhiret âlemi: öteki dünya, öldükten sonraki sonsuz hayat
çare-i yegâne: tek çare	şedit: şiddetli
şuursuz: bilinçsiz

<tbody>
</tbody>

 

[Ukbaa]

Cevap: Otuzuncu Lem'a - Sayfa 590

<style media="all" type="text/css">body { font-family: 'Trebuchet MS',Arial,serif; font-size: 12pt; }</style>Ve vahdetle bütün kâinata birden tasarruf eden bir Zât-ı Ferd olmazsa, o matlaplar yerine gelmez. Farazâ gelse de çok nâkıs olur.

İşte bu sırr-ı azîm içindir ki, Kur’ân-ı Mu’cizü’l-Beyan, tevhid ve ferdiyeti pek çok tekrarla, kuvvetli bir hararetle, yüksek bir halâvetle ders verdiği gibi, bütün enbiya ve asfiya ve evliya, en büyük zevklerini ve saadetlerini, kelime-i tevhid olan Lâ ilâhe illâ Hû’da buluyorlar.

YEDİNCİ İŞARET

İşte bu tevhid-i hakikîyi bütün meratibiyle en mükemmel bir surette ders veren, ispat eden, ilân eden Muhammed Aleyhissalâtü Vesselâmın risaleti, elbette o tevhidin kat’iyeti derecesinde sabit olmak lâzım gelir. Çünkü, madem daire-i vücudun en büyük hakikati olan tevhidi bütün hakaikiyle o zât ders veriyor; elbette tevhidi ispat eden bütün burhanlar, dolayısıyla, onun risaletini ve vazifesinin hakkaniyetini ve dâvâsının doğruluğunu dahi kat’î ispat eder denilebilir. Evet, böyle binler hakaik-i âliyeyi cem eden ferdiyet ve vahdâniyeti hakkıyla keşfedip ders veren bir risalet, gayet kat’î bir surette o tevhid, o ferdiyetin muktezasıdır ve lâzımıdır. Onlar, onu herhalde isterler.

İşte o vazifeyi tam tamına yerine getiren zât-ı Ahmediye Aleyhissalâtü Vesselâmın şahsiyet-i mâneviyesinin derece-i ehemmiyetine ve ulviyetine ve bu kâinatın bir güneşi olduğuna şehadet eden pek çok delillerden, sebeplerden üç tanesini nümune olarak beyan ediyoruz.

BİRİNCİSİ: Umum ümmet, umum asırlarda işledikleri umum hasenâtın bir misli, es-sebebü ke’l-fâil sırrınca, zât-ı Ahmediye Aleyhissalâtü Vesselâmın sahife-i hasenâtına geçtiği gibi; umum ümmet, her günde ettikleri salâvat duasının

Aleyhissalâtü Vesselâm: Allah’ın salât ve selâmı onun üzerine olsun	Kur’ân-ı Mu’cizü’l-Beyan: açıklamalarıyla mu’cize olan Kur’ân
Zât-ı Ahmediye: Peygamber Efendimizin (a.s.m.) zâtı, kendisi	Zât-ı Ferd: her yönüyle tek ve benzersiz olan Zât, Allah
asfiya: Hz. Peygamberin yolundan giden ilim ve takvâ sahibi büyük zâtlar	asır: yüzyıl
beyan etmek: açıklamak, anlatmak	burhan: güçlü ve sağlam delil
cem eden: toplayan	daire-i vücud: varlık dairesi
derece-i ehemmiyet: önem derecesi	dâvâ: savunulan bir iddia
enbiya: nebiler, peygamberler	es-sebebü ke’l-fâil: “sebeb olan yapan gibidir”
evliya: veliler, Allah dostları	farazâ: farz edelim ki, varsayalım
ferdiyet: tek ve benzersiz olma, teklik	hakaik: hakikatler, gerçekler
hakaik-i âliye: yüksek hakikatler, gerçekler	hakikat: doğru gerçek
hakkaniyet: doğruluk, hakka taraftar olma	halâvet: tatlılık
hararetle: şiddetle isteyerek	hasenât: iyilikler, sevaplar
kat’iyet: kesinlik	kat’î: kesin
kelime-i tevhid: Allah’tan başka ilâh olmadığını ifade eden cümle “Lâ ilâhe illâ Hû”	keşfetmek: gizli birşeyi açığa çıkarmak
kâinat: evren	matlap: istek
meratib: mertebeler, dereceler	misil: benzer
mukteza: bir şeyin gereği	nâkıs: eksik, noksan
nümune: örnek	risalet: elçilik, peygamberlik
saadet: mutluluk	sahife-i hasenât: iyiliklerin yazıldığı sayfa, sevap defteri
salâvat: Peygamberimize edilen rahmet ve esenlik duası	suret: biçim, şekil
sırr-ı azîm: büyük sır	tasarruf eden: herşeyi dilediği gibi idare edip kullanan
tevhid: Allah’ı bir olarak bilme ve ilân etme	tevhid-i hakikî: araştırarak, delilleriyle Allah’ın varlığını ve birliğini kabul etme
ulviyet: yücelik	umum: bütün
vahdet: birlik, teklik	vahdâniyet: birlik, ortağının bulunmayışı
ümmet: Hz. Peygambere inanıp onun yolundan giden mü’minler	şahsiyet-i mâneviye: mânevî şahsiyet
şehadet: şahitlik

<tbody>
</tbody>

 

[Ukbaa]

Cevap: Otuzuncu Lem'a - Sayfa 591

<style media="all" type="text/css">body { font-family: 'Trebuchet MS',Arial,serif; font-size: 12pt; }</style>kat’î makbuliyeti cihetiyle, o hadsiz duaların iktiza ettikleri makam ve mertebeyi düşünmekle, şahsiyet-i mâneviye-i Muhammediye Aleyhissalâtü Vesselâmın bu kâinat içinde nasıl bir güneş olduğu anlaşılır.

İKİNCİSİ: Âlem-i İslâmın şecere-i kübrâsının menşei, çekirdeği, hayatı, medarı olan mahiyet-i Muhammediye Aleyhissalâtü Vesselâmın, fevkalâde istidat ve cihazatıyla, âlem-i İslâmiyetin mâneviyâtını teşkil eden kudsî kelimâtı, tesbihâtı, ibâdâtı, en evvel, bütün mânâlarıyla hissedip yapmaktan gelen terakkiyât-ı ruhiyesini düşün, Habîbiyet derecesine çıkan ubudiyet-i Muhammediyenin (a.s.m.) velâyeti sair velâyetlerden ne kadar yüksek olduğunu anla.

Bir zaman, birtek tesbihin, birtek namazda, Sahabelerin tarz-ı telâkkisine yakın bir surette bana inkişafı, bir ay kadar ibadet derecesinde ehemmiyetli göründü; Sahabelerin yüksek kıymetini onunla anladım. Demek, bidâyet-i İslâmiyede kelimât-ı kudsiyenin verdiği feyiz ve nurun başka bir meziyeti var. Tazeliği haysiyetiyle başka bir letâfeti, bir tarâveti, bir lezzeti var ki, gaflet perdesi altında mürur-u zamanla gizlenir, azalır, perdelenir. Zât-ı Muhammediye (a.s.m.) ise, onları menba-ı hakikîsinden (Zât-ı Akdesten) turfanda, taze olarak, fevkalâde istidadıyla almış, emmiş, massetmiş. Bu sırra binaen, o zât, birtek tesbihten, başkasının bir sene ibadeti kadar feyiz alabilir.

İşte bu nokta-i nazardan, zât-ı Muhammediye Aleyhissalâtü Vesselâmın, haddi ve nihayeti olmayan merâtib-i kemâlâtta ne derece terakki ettiğini kıyas et.

ÜÇÜNCÜSÜ: Bu kâinatın Hâlıkı, bu kâinattaki bütün makasıdının en ehemmiyetli medarı nev-i insan olduğundan ve bütün hitâbât-ı Sübhâniyenin en anlayışlı

Aleyhissalâtü Vesselâm: Allah’ın salât ve selâmı onun üzerine olsun	Habîbiyet: Allah’ın en sevgili kulu olma
Hâlık: herşeyi yaratan Allah	Sahabe: Hz. Peygamberi dünya gözüyle görüp onun yolundan giden Müslümanlar
Zât-ı Akdes: bütün kusurlardan, çirkinliklerden, eksiklikten, benzer ve ortak edinmekten sonsuz derecede yüce olan Allah	Zât-ı Muhammediye: Hz. Muhammed’in şahsiyeti
bidâyet-i İslâmiye: İslâmiyetin başlangıcı	binaen: dayanarak
cihazat: cihazlar, donanım	cihet: yön
ehemmiyetli: değerli, önemli	evvel: önce
fevkalâde: olağanüstü	feyiz: mânevî gıda, bereket
gaflet: umursamazlık, dalgınlık	had: sınır
haysiyet: özellik	hitâbât-ı Sübhâniye: her türlü kusur ve noksanlıktan uzak olan Allah’ın kendine has hitap ve konuşmaları
ibâdât: ibâdetler	iktiza etmek: gerektirmek
inkişaf: ortaya çıkma, açılma	istidat: kabiliyet
kat’î: kesin	kelimât: kelimeler, sözler
kelimât-ı kudsiye: kutsal kelimeler	kudsî: her türlü kusur ve noksandan uzak, kutsal
kâinat: evren	letâfet: hoşluk, güzellik
mahiyet-i Muhammediye: Hz. Muhammed’e ait temel özellik	makam: derece, yer
makasıd: maksatlar, gayeler	makbuliyet: kabul edilmişlik
massetmek: emmek	medar: dayanak noktası, kaynak
menba-ı hakikî: gerçek kaynak	menşe: kaynak
merâtib-i kemâlât: mükemmellik dereceleri	meziyet: üstün özellik
mâneviyât: mânâ âlemine ait özellikler	mürur-u zaman: zamanın geçmesi
nev-i insan: insan türü, insanlık	nihayet: son
nokta-i nazar: bakış açısı	sair: başka, diğer
suret: biçim, şekil	tarz-ı telâkki: anlayış tarzı
tarâvet: tazelik	terakki etmek: ilerlemek, yükselmek
terakkiyât-ı ruhiye: ruh ile mânevî mertebelere yükselme	tesbih: Allah’ı her türlü kusurdan yüce tutarak şanına lâyık ifadelerle anma
tesbihât: Allah’ın her türlü kusurdan uzak olduğunu, herşeyden büyük ve yüce olduğunu ifade eden kelimeleri tekrarlamak	teşkil eden: oluşturan
turfanda: yeni, taze	ubudiyet-i Muhammediye: Hz. Muhammed’in mükemmel kulluk ve ibadeti
velâyet: velilik	âlem-i İslâm: İslâm âlemi
şahsiyet-i mâneviye-i Muhammediye: Hz. Muhammed’in mânevî şahsiyeti	şecere-i kübrâ: büyük ağaç

<tbody>
</tbody>

 

[Ukbaa]

Cevap: Otuzuncu Lem'a - Sayfa 592

<style media="all" type="text/css">body { font-family: 'Trebuchet MS',Arial,serif; font-size: 12pt; }</style>bir muhatabı nev-i beşer olduğundan; o nev-i beşer içinde en meşhur, en namdar ve âsârıyla ve icraatıyla en mükemmel, en muhteşem fert olan zât-ı Muhammediyeyi (a.s.m.) o nevi namına, belki umum kâinat hesabına kendine muhatap ittihaz eden Zât-ı Ferd-i Zülcelâl, elbette onu hadsiz kemâlâtta hadsiz feyzine mazhar etmiştir.

İşte, bu üç nokta gibi çok noktalar var, kat’î bir surette ispat ederler ki, şahsiyet-i mâneviye-i Muhammediye (a.s.m.), kâinatın mânevî bir güneşi olduğu gibi; bu kâinat denilen Kur’ân-ı kebîrin âyet-i kübrâsı ve o furkan-ı âzamın ism-i âzamı ve ism-i Ferdin cilve-i âzamının bir âyinesidir. Kâinatın umum zerrâtının, umum zamanlarındaki umum dakikalarının bütün âşirelerine darb edilip, hâsıl-ı darb adedince o zât-ı Ahmediyeye salât-ü selâm, nihayetsiz hazine-i rahmetinden inmesini, Zât-ı Ferd-i Ehad-i Samedden niyaz ediyoruz.

سُبْحَانَكَ لاَعِلْمَ لَنَاۤ اِلاَّ مَاعَلَّمْتَنَاۤ اِنَّكَ اَنْتَ الْعَلِيمُ الْحَكِيمُ

1

​

[NOT]
Dipnot-1 “Seni her türlü noksandan tenzih ederiz. Senin bize öğrettiğinden başka bilgimiz yoktur. Muhakkak ki Sen, ilmi ve hikmeti herşeyi kuşatan Alîm-i Hakîmsin.” Bakara Sûresi, 2:32.
[/NOT]

Kur’ân-ı kebîr: büyük Kur’ân	Zât-ı Ferd-i Ehad-i Samed: herşey Kendisine muhtaç olduğu halde Kendisi hiçbir şeye muhtaç olmayan, bir ve benzersiz olup ortağı olmayan Zât, Allah
Zât-ı Ferd-i Zülcelâl: sonsuz büyüklük sahibi, tek ve benzersiz olan Zât, Allah	cilve-i âzam: en büyük yansıma
darb etmek: matematikteki çarpma işlemini yapmak	fert: birey, kişi
feyz: mânevî gıda, bereket	furkan-ı âzam: hakkı batıldan ayıran en büyük ve muazzam kitap, kâinat
hadsiz: sınırsız, sayısız	hazine-i rahmet: Allah’ın rahmet hazinesi
hâsıl-ı darb: çarpma işleminin sonucu	icraat: faaliyet, iş yapma
ism-i Ferd: Allah’ın tek ve benzersiz oluşunu ifade eden ismi	ism-i âzam: Cenâb-ı Hakkın bin bir isminden en büyük ve mânâca diğer isimleri kuşatmış olanı
ittihaz eden: edinen, kabullenen	kat’î: kesin
kemâlât: mükemmellik ve kusursuzluk özellikleri	kâinat: evren
mazhar etmek: eriştirmek	muhatap: hitap edilen
namdar: şan ve şöhret sahibi	namına: adına
nev-i beşer: insanlar	nevi: çeşit, tür
nihayetsiz: sonsuz	niyaz: dua etme, yalvarıp yakarma
salât-ü selâm: Peygamberimiz için yapılan dua	suret: biçim, şekil
umum: bütün	zerrât: zerreler, atomlar
zât-ı Ahmedî: Peygamberimiz Hz. Muhammed’in velâyet sahibi zâtı	zât-ı Muhammediye: Hz. Muhammed’in şahsiyeti
âsâr: eserler	âyet-i kübrâ: en büyük delil
âşire: saatin dakika ve saniye gibi on birim küçüğü olan zaman dilimi	şahsiyet-i mâneviye-i Muhammediye: Hz. Muhammed’in mânevî şahsiyeti

<tbody>
</tbody>

 

[Ukbaa]

Cevap: Otuzuncu Lem'a - Sayfa 593

Otuzuncu Lem’anın Beşinci Nüktesi

فَانْظُرْ اِلٰۤى اٰثَارِ رَحْمَتِ اللهِ كَيْفَ يُحْيِـى اْلاَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا اِنَّ ذٰلِكَ لَمُحْيِـى الْمَوْتٰى وَهُوَ عَلٰى كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ

1
​

âyet-i azîmenin ve

اَللهُ لاَ اِلٰهَ اِلاَّ هُوَ الْحَىُّ الْقَيُّومُ لاَ تَاْخُذُهُ سِنَةٌ وَلاَ نوْمٌ

2
​

âyet-i azîmin birer nüktesi ile, İsm-i Âzam veyahut İsm-i Âzamın iki ziyasından bir ziyası veya altı nurundan bir nuru olan ism-i Hayyın bir cilvesi, Şevvâl-i Şerifte, Eskişehir Hapishanesinde uzaktan uzağa aklıma göründü. Vaktinde kaydedilmedi ve çabuk o kudsî kuşu avlayamadık. Tebâud ettikten sonra, hiç olmazsa bazı remizlerle o hakikat-i ekberin ve nur-u âzamın bazı şualarını muhtasaran göstereceğiz.

BİRİNCİ REMİZ

İsm-i Hayy ve ism-i Muhyînin bir cilve-i âzamından olan “Hayat nedir? Ve mahiyeti ve vazifesi nedir?” sualine karşı, fihristevâri cevap şudur ki:

Hayat,

• şu kâinatın en ehemmiyetli gayesi,
• hem en büyük neticesi,
• hem en parlak nuru,
• hem en lâtif mâyesi,

[NOT]Dipnot-1 “Şimdi bak Allah’ın rahmet eserlerine: Yeryüzünü ölümünün ardından nasıl diriltiyor. Bunu yapan, elbette ölüleri de öylece diriltecektir; O herşeye hakkıyla kadirdir.” Rum Sûresi, 30:50.
Dipnot-2 “Allah Teâlâ ki, Ondan başka ibadete lâyık hiçbir ilâh yoktur. O Hayy ve Kayyûmdur. Onu ne uyuklama ve ne de uyku tutmaz, gafletin hiçbir çeşidi hiçbir zaman Ona ârız olamaz.” Bakara Sûresi, 2:255.[/NOT]

Eskişehir Hapishanesi: (bk. bilgiler - Eskişehir)	cilve: görüntü, yansıma
cilve-i âzam: en büyük yansıma	ehemmiyetli: değerli, önemli
fihristevâri: özet şeklinde, başlıklar halinde	hakikat-i ekber: en büyük gerçek
ism-i Hayy: Allah’ın gerçek hayat sahibi olduğunu ve her canlıya hayat verdiğini bildiren ismi	ism-i Muhyî: Allah’ın bütün canlılara hayat verdiğini ifade eden ismi
kudsî: kutsal	kâinat: evren
lem’a: parıltı	lâtif: güzel, hoş
mahiyet: öz nitelik, özellik	muhtasaran: özet olarak
mâye: maya	netice: sonuç
nur-u âzam: en büyük nur	nükte: derin ve ince anlamlı söz
remiz: işaret	tebâud etmek: uzaklaşmak
ziya: ışık	âyet-i azîme: büyük ve yüce âyet
İsm-i Âzam: Cenâb-ı Hakkın bin bir isminden en büyük ve mânâca diğer isimleri kuşatmış olanı	Şevvâl-i Şerif: Hicrî aylardan onuncusu; Ramazan’dan sonraki ay
şua: ışık, parıltı

<tbody>
</tbody>

 

[Ukbaa]

Cevap: Otuzuncu Lem'a - Sayfa 594

<style media="all" type="text/css">body { font-family: 'Trebuchet MS',Arial,serif; font-size: 12pt; }.listlevel1WW8Num1 { margin-top: 0pt; margin-bottom: 0pt; list-style-type: disc; clear: left; }.listlevel2WW8Num1 { margin-top: 0pt; margin-bottom: 0pt; clear: left; }.listlevel3WW8Num1 { margin-top: 0pt; margin-bottom: 0pt; list-style-type: square; clear: left; }.listlevel4WW8Num1 { margin-top: 0pt; margin-bottom: 0pt; list-style-type: disc; clear: left; }.listlevel5WW8Num1 { margin-top: 0pt; margin-bottom: 0pt; clear: left; }.listlevel6WW8Num1 { margin-top: 0pt; margin-bottom: 0pt; list-style-type: square; clear: left; }.listlevel7WW8Num1 { margin-top: 0pt; margin-bottom: 0pt; list-style-type: disc; clear: left; }.listlevel8WW8Num1 { margin-top: 0pt; margin-bottom: 0pt; clear: left; }.listlevel9WW8Num1 { margin-top: 0pt; margin-bottom: 0pt; list-style-type: square; clear: left; }</style>

• hem gayet süzülmüş bir hülâsası,

• hem en mükemmel meyvesi,
• hem en yüksek kemâli,
• hem en güzel cemâli,
• hem en güzel ziyneti,
  
• hem sırr-ı vahdeti,
• hem rabıta-i ittihadı,
• hem kemâlâtının menşei,
• hem san’at ve mahiyetçe en harika bir zîruhu,
• hem en küçük bir mahlûku bir kâinat hükmüne getiren mu’cizekâr bir hakikati,
• hem güya kâinatın küçük bir zîhayatta yerleşmesine vesile oluyor gibi, koca kâinatın bir nevi fihristesini o zîhayatta göstermekle beraber, o zîhayatı ekser mevcudatla münasebettar ve küçük bir kâinat hükmüne getiren en harika bir mu’cize-i kudrettir.
• Hem en büyük bir küll kadar, hayat ile küçük bir cüz’ü büyülten ve bir ferdi dahi küllî gibi bir âlem hükmüne getiren ve rububiyet cihetinde kâinatı tecezzî ve iştiraki ve inkısamı kabul etmez bir küll, bir küllî hükmünde gösteren fevkalâde harika bir san’at-ı İlâhiyedir.
• Hem kâinatın mahiyetleri içinde Zât-ı Hayy-ı Kayyûmun vücub-u vücuduna ve vahdetine ve ehadiyetine şehadet eden burhanların en parlağı, en kat’îsi ve en mükemmeli,
• hem masnuat-ı İlâhiye içinde en hafîsi ve en zâhiri, en kıymettarı ve en ucuzu, en nezihi ve en parlak ve en mânidar bir nakş-ı san’at-ı Rabbâniyedir.
• Hem sair mevcudatı kendine hâdim ettiren, nâzenin, nazdar, nazik bir cilve-i rahmet-i Rahmâniyedir.
  

Zât-ı Hayy-ı Kayyûm: her an diri olup her canlıya hayat veren ve herşeyi ayakta tutan zât, Allah	burhan: güçlü ve sağlam delil
cemâl: güzellik	cihet: yön
cilve-i rahmet-i Rahmâniye: sonsuz şefkat ve merhameti bütün varlık âlemini kuşatan Allah’ın rahmetinin yansıması	cüz’: kısım, parça
ehadiyet: Allah’ın birliğinin her bir varlıkta görünmesi	ekser: pek çok
ferd: kişi	fevkalâde: olağanüstü
fihriste: ana özelliklerin sıralandığı liste, içerik	hafî: gizli
hakikat: gerçek	hâdim: hizmetçi
hülâsa: öz, esas	inkısam: bölünme, kısımlara ayrılma
iştirak: ortaklık	kat’î: kesin
kemâl: kusursuzluk, mükemmellik	kemâlât: kusursuzluklar, mükemmellikler
kâinat: evren	küll: bütün, genel
küllî: tür, geniş, kapsamlı	kıymettar: değerli
mahiyet: temel özellik	mahlûk: varlık
masnuat-ı İlâhiye: Allah’ın san’atla yarattığı varlıklar	menşe: kaynak
mevcudat: varlıklar	mu’cize-i kudret: Allah’ın kudret mu’cizesi
mu’cizekâr: mucize dolu	mânidar: mânâlı, anlamlı
münasebettar: ilgili, bağlantılı	nakş-ı san’at-ı Rabbâniye: herşeyin Rabbi olan Allah’a ait san’atlı nakış
nazdar: nazlı	nazik: ince, zarif
nevi: çeşit, tür	nezih: temiz, hoş
nâzenin: ince, nazik	rabıta-i ittihad: birlik bağı
rububiyet: herbir varlığa muhtaç olduğu şeyleri verme, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulundurma	sair: başka, diğer
san’at-ı İlâhiye: Allah’ın san’atı	sırr-ı vahdet: birlik sırrı
tecezzî: bölünme, parçalanma	vahdet: Allah’ın birliğinin bütün varlıklarda görünmesi
vesile olmak: aracı olmak	vücub-u vücud: Allah’ın varlığının zorunlu olması
ziynet: süs	zâhir: açık bir şekilde görünen
zîhayat: canlı	zîruh: ruh sahibi
âlem: dünya	şehadet eden: şahidlik eden

<tbody>
</tbody>