Katre

[Huseyni]

Cevap: Katre - Sayfa: 91


emaneten oturur. O vücutta yapılan binlerce tasarrufattan, ancak bir tane insana aittir.

Ve keza, esbab içerisinde en eşref, en kuvvetli bir ihtiyar sahibi insan iken, ef’âl-i ihtiyariye namıyla kendisine mal zannettiği ef’âlin ekl, şürb gibi en âdi bir fiilin husûlünde, yüz cüz’ünden ancak bir cüz’ü insana aittir.

Ve keza, insanın elindeki ihtiyar pek dardır. Havâssının en genişi hayal olduğu halde, o hayal akıl ve aklın semerelerini ihata edemez. Bunları, bu kadar büyük iken, nasıl daire-i ihtiyarına idhal edip, onlarla iftihar ediyorsun.

Ve keza, şuurî olmaksızın, senin lehine ve aleyhine çok fiiller cereyan etmektedir. O fiiller şuurî oldukları halde, şuurun taallûk etmediğinden sâbit olur ki, o fiillerin fâili bir Sâni-i Zîşuurdur. Ne sen fâilsin ve ne senin esbabın... Binaenaleyh, mâlikiyet dâvâsından vazgeç. Kendini mehasin ve kemâlâta masdar olduğunu zannetme. Ve kat’iyen bil ki, senden sana yalnız noksan ve kusur vardır. Çünkü, sû-i ihtiyarınla, sana verilen kemâlâtı bile tağyir ediyorsun. Senin hanen hükmünde bulunan cesedin bile emanettir. Mehasinin hep mevhubedir; seyyiatın meksûbedir. Binaenaleyh,

1لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ وَلاَحَوْلَ وَلاَ قُوَّةَ اِلاَّ بِاللهِ de.

Üçüncü hastalık: “Gurur”dur.

Evet, gurur ile, insan maddî ve mânevî kemâlât ve mehasinden mahrum kalır. Eğer gurur saikasıyla başkaların kemâlâtına tenezzül etmeyip kendi kemâlâtını kâfi ve yüksek görürse, o insan nâkıstır. Böyle insanlar, malûmat ve keşfiyatlarını daha yüksek görmekle, eslâf-ı izâmın irşadat ve keşfiyatlarından mahrum



[NOT]Dipnot-1 Mülk Onundur; hamd de Onadır; havl ve kuvvet ise ancak Ondandır.
[/NOT]

Sâni-i Zîşuur: her şeyi san’atla yaratan, şuur sahibi olan Allah	binaenaleyh: bundan dolayı
cereyan etmek: meydana gelmek	cesed: beden
cüz': bölüm, parça	daire-i ihtiyar: etki alanı, dilediğini yapabilme dairesi
ef'âl: fiiller, hareketler	ef'âl-i ihtiyariye: iradeyle yapılan davranışlar, fiiller
ekl: yeme	esbab: sebepler
eslâf-ı izâm: önceden gelmiş olan büyük zâtlar	eşref: en şerefli, en üstün
fâil: bir işi yapan; fiilin sahibi	hane: ev
havâs: hisler, duygular	husûl: meydana gelme
idhal etmek: bir şeyi içine katmak	iftihar etmek: övünmek
ihata etmek: kuşatmak, kapsamak	ihtiyar: irade, dileme, seçim gücü
irşadat: nasihatler, doğru yolu gösteren sözler	kat'iyen: kesinlikle
kemâlât: üstün özellikler ve meziyetler	keza: aynı, aynı biçimde
keşfiyat: keşifler, manevî âlemlerde bazı hakikatleri keşfetme halleri	kâfi: yeterli
lehte ve aleyhte: bir şeyin faydasına veya zararına olan durum	mahrum kalmak: yoksun kalmak
malûmat: bilgiler	masdar: kaynak
mehasin: güzellikler, iyilikler	meksûbe: kesb edilen, irade dairesinde kazanılan şey
mevhube: karşılıksız olarak verilen; hibe edilen	mâlikiyet dâvâsı: sahiplik iddiasında bulunma
nam: ad	nâkıs: eksik, noksan
saika: yönlendiren ve sevkeden sebep	semere: meyve
seyyiat: günahlar, kötülükler	sû-i ihtiyar: irâdenin kötüye kullanılması
taallûk etmek: ilgilendirmek, ait olmak	tasarrufat: dilediği gibi kullanma ve idare etme işlemleri
tağyir etmek: değiştirmek	tenezzül etmek: iltifat etmek, onlara değer vermek
âdi: basit, sıradan	şuur: bilinç, anlayış, idrak
şuurî: şuurluca, bilinçli şekilde	şürb: içme

 

[Huseyni]

Cevap: Katre - Sayfa: 92


kalırlar. Ve evhama mâruz kalarak, bütün bütün çizgiden çıkarlar. Halbuki, eslâf-ı izâmın kırk günde yaptıkları bir keşfiyatı, bunlar kırk senede bulamazlar.

Dördüncü hastalık: “Sû-i zan”dır.

Evet, insan hüsn-ü zanna memurdur. İnsan, herkesi kendisinden üstün bilmelidir. Kendisinde bulunan sû-i ahlâkı, sû-i zan sâikasıyla başkalara teşmil etmesin. Ve başkaların bazı harekâtını, hikmetini bilmediğinden takbih etmesin. Binaenaleyh, eslâf-ı izâmın hikmetini bilmediğimiz bazı hallerini beğenmemek sû-i zandır. Sû-i zan ise, maddî ve mânevî içtimaiyatı zedeler.

Arkadaş! Tahtel’arz yaptığım hayalî bir seyahatte gördüğüm bazı hakikatleri zikredeceğim:

Birinci hakikat: Arkadaş! Mâlik-i Hakikîden gaflet, nefsin firavunluğuna sebep olur. Evet, taht-ı tasarrufunda bulunan bütün eşyanın Mâlik-i Hakikîsini unutan, kendisini kendisine mâlik zannederek hâkimiyet tevehhümünde bulunur. Ve başkaları da, bilhassa esbabı, kendisine kıyas ile hâkim ve mâlik defterine kaydeder. Ve bu vesileyle, Allah’ın mülkünü, malını kendilerine taksim ederek ahkâm-ı İlâhiyeye karşı muaraza ve mübarezeye başlar.

Halbuki, Cenâb-ı Hak tarafından insanlara verilen benlik ve hürriyet, ulûhiyet sıfatlarını fehmetmek üzere bir vahid-i kıyasî vazifesini görüyor. Maalesef, sû-i ihtiyar ile hâkimiyet ve istiklâliyete âlet ederek tam bir firavun olur.

Arkadaş! Bu ince hakikat, tam vuzuh ve zuhuruyla şöyle bana göründü ki:

Gaflet suyu ile tenebbüt eden benlik, Hâlıkın sıfatlarını fehmetmek için bir vahid-i kıyastır. Çünkü, insanlar görmedikleri şeyleri kıyas ve temsillerle bilirler. Meselâ, bir adam Cenâb-ı Hakkın kudretini anlamak için bir taksimat yapar. “Buradan buraya benim kudretimdedir, bundan o yanı da Onun kudretindedir”

Cenâb-ı Hak: Hakkın ta kendisi olan sonsuz şeref ve yücelik sahibi Allah	Hâlık: her şeyi yaratan Allah
Mâlik-i Hakikî: her şeyin gerçek sahibi olan Allah	ahkâm-ı İlâhiye: Allah’ın koyduğu hükümler
bilhassa: özellikle	binaenaleyh: bundan dolayı
esbab: sebepler	eslâf-ı izâm: önceden gelmiş olan büyük zâtlar
evham: kuruntular, şüpheler	eşya: varlıklar
fehmetmek: anlamak	firavunluk/firavun: kendisini Firavun gibi ilâh seviyesine çıkaracak derecede büyük görme hâli
gaflet: duyarsızlık, manevî sorumluluklarından habersiz davranma hâli	garâbet-i san'at-ı İlâhiye: Allah’ın hayranlık uyandıran san’atı
hakikat: bir şeyin aslı ve esası, gerçek mahiyeti	harekât: hareketler, davranışlar
hayalî: hayale dayalı	hikmet: sır; amaç, gaye
hâkim: hükmeden, idareci	hüsn-ü zan: başkaları hakkında iyi zanda bulunma
istiklâliyet: bağımsızlık, bir şeye bağlı olmama	içtimaiyat: sosyal hayat; toplumu meydana getiren temel unsurlar
keşfiyat: keşifler, bazı hakikatleri keşfetme, ortaya çıkarma	kudret: güç ve iktidar
memur: emir altında bulunan; kendisine bir iş emredilen kişi	muaraza: karşı gelme, karşı koyma
mâlik: sahip; mülke sahip olan	mâruz kalmak: bir olay veya bir durumla yüz yüze gelmek
nefis: bir kimsenin kendisi; insanı daima kötülüğe, maddî zevk ve isteklere sevk eden duygu	seyahat: yolculuk
sâika: yönlendiren, sevkeden	sû-i ihtiyar: irâdenin kötüye kullanılması
sû-i zan: başkaları hakkında kötü zanda bulunma	taht-ı tasarruf: tasarrufu altında
tahtel'arz: yer altı; gizli âlemler	takbih etmek: çirkin görmek, kötülemek
taksimat yapma: bölüştürme, paylaştırma	temsil: analoji, kıyaslama tarzında benzetme
tenebbüt eden: yeşeren, büyüyen	tevehhüm: zannetme
teşmil etmek: içine almak, kaplamak	ulûhiyet: ilâhlık; ibadete ve itaat edilmeye lâyık olma
vahid-i kıyasî: ölçü birimi	vesile: aracı, vasıta
vuzuh: açıklık	zikretmek: bildirmek, anlatmak
zuhur: belirme, görünme

 

[Huseyni]

Cevap: Katre - Sayfa: 93


diye vehmî bir çizgi çizmekle meseleyi anlar. Sonra mevhum hattı bozar, hepsini de ona teslim eder. Çünkü, nefis, nefsine mâlik olmadığı gibi, cismine de mâlik değildir. Cismi, ancak acip bir makine-i İlâhiyedir. Kaza ve kader kalemiyle kudret-i ezeliye, bir cilveciği o makinede çalışıyor. Binaenaleyh, insan o firavunluk dâvâsından vazgeçmekle, mülkü mâlikine teslim etsin, emanete hıyanet etmesin! Eğer hıyanetle bir zerreyi nefsine isnad ederse, Allah’ın mülkünü esbab-ı câmideye taksim etmiş olacaktır.

İkinci hakikat: Ey nefs-i emmare! Kat’iyen bil ki, senin hususî ama pek geniş bir dünyan vardır ki, âmâl, ümit, taallûkat, ihtiyacat üzerine bina edilmiştir. En büyük temel taşı ve tek direği, senin vücudun ve senin hayatındır. Halbuki o direk kurtludur. O temel taşı da çürüktür. Hülâsa, esastan fâsit ve zayıftır. Daima harap olmaya hazırdır.

Evet, bu cisim ebedî değil, demirden değil, taştan değil; ancak et ve kemikten ibaret birşeydir. Âni olarak senin başına yıkılıyor, altında kalıyorsun. Bak zaman-ı mâzi, senin gibi geçmiş olanlara geniş bir kabir olduğu gibi, istikbal zamanı da geniş bir mezaristan olacaktır. Bugün sen iki kabrin arasındasın; artık sen bilirsin.

Arkadaş! Bildiğimiz, gördüğümüz dünya bir iken, insanlar adedince dünyaları hâvidir. Çünkü, her insanın tam mânâsıyla hayalî bir dünyası vardır. Fakat öldüğü zaman dünyası yıkılır, kıyameti kopar.

Üçüncü hakikat: Şu gördüğün dünyayı, bütün lezâiziyle, sefahetleriyle, safâlarıyla pek ağır ve büyük bir yük gördüm. Ruhu fâsit, kalbi hasta olanlardan başka kimse o ağır yükün altına giremez. Çünkü, bütün kâinatla alâkadar olmaktansa ve herşeyin minnetine girmektense ve bütün esbab ve vesaite el açıp arz-ı ihtiyaç etmektense, bir Rabb-i Vâhid, Semî ve Basîre iltica etmek daha rahat ve daha kârlı değil midir?

Basîr: her şeyi gören Allah	Rabb-i Vâhid: tek ve eşsiz olan Rab, bir olan Allah
Semî: her şeyi duyan ve işiten Allah	acip: hayret verici
alâkadar: bağlantılı, ilgili	arz-ı ihtiyaç: ihtiyacını arzetme, dile getirme
binaenaleyh: bundan dolayı	cilve: görüntü, yansıma
cisim: beden	ebedî: sonsuz
esbab: sebepler	esbab-ı câmide: cansız ve ruhsuz sebepler
firavunluk: kendisini Firavun gibi ilâh seviyesinde büyük görme hâli	fâsit: bozuk
hakikat: gerçek; herbir şeyin aslı ve esası, gerçek mahiyeti	hat: çizgi, sınır
hayalî: hayale dayalı	hususî: özel
hâvi: içine alan	hülâsa: öz, özet
hıyanet: hainlik, ihanet	ihtiyacat: ihtiyaçlar
iltica etmek: sığınmak	isnad etmek: dayandırmak
istikbal: gelecek zaman	kat'iyen: kesinlikle
kaza ve kader kalemi: Cenâb-ı Hakkın plân ve takdirlerini ve zamanı gelen takdirlerin yaratılma kaidelerini yazan kalem	kudret-i ezeliye: ezelden beri var olan Allah’ın kudreti, güç ve kuvveti
kıyamet: dünyanın sonu, varlığın bozulup dağılması	lezâiz: lezzetler
makine-i İlâhiye: İlâhî makine; Allah’ın yarattığı ve bir makineyi andıran insan bedeni	mevhum: gerçekte olmadığı halde var sayılan
mezaristan: mezarlık	minnet: iyilik karşısında kendini borçlu hissetmek
mâlik: sahip	mülk: sahip olunan şey
nefis/nefs-i emmare: bir kimsenin kendisi; insanı daima kötülüğe, maddî zevk ve isteklere sevk eden duygu	safâ: eğlence
sefahet: helâl olmayan zevk ve eğlenceye düşkünlük, beyinsizlik	taallûkat: bağlantılı unsurlar
taksim etmek: bölüştürmek, paylaştırmak	vehmî: olmadığı halde varsayılan
vesait: araçlar, vasıtalar	zaman-ı mâzi: geçmiş zaman
zerre: atom	âmâl: emeller, arzular

 

[Huseyni]

Cevap: Katre - Sayfa: 94


Dördüncü hakikat: Ey nefis!

1 Kâinatın uzak çöllerine gidip Sâniin ispatına deliller toplamaya ihtiyaç yoktur. Bir kulübecik hükmünde bulunan içerisinde oturduğun cisim kafesine bak: Senin o kulübenin duvarlarına asılan icad silsilelerinden, hilkatin mu’cizelerinden ve harika san’atlarından, kulübeden harice uzatılan ihtiyaç ellerinden ve pencerelerinden yükselen “Ah!”, “Oh!” ve enînler lisan-ı haliyle istenilen yardımlarından anlaşılır ki, o kulübeyi müştemilâtıyla beraber yaratan Hâlıkın, o ah u enînleri işitir, şefkat ve merhamete gelir, hâcât ve âmâlin ne varsa taht-ı taahhüde alır. Zîra, sineğin kafasındaki o küçük küçük hüceyratın nidalarına “Lebbeyk!” söyleyen o Sâni-i Semî ve Basîrin, senin dualarını işitmemesi ve o dualara müsbet cevaplar vermemesi imkân ve ihtimali var mıdır?

Binaenaleyh, ey bu küçük hüceyrelerden mürekkep ve ene ile tâbir edilen hüceyre-i kübrâ! O kulübeciğin küçüklüğüyle beraber, dolu olduğu harika icadlarını gör, îmana gel! Ve “Yâ İlâhî! Yâ Rabbî! Yâ Hâlıkî! Yâ Musavvirî! Yâ Mâlikî ve yâ Men Lehü’l-Mülkü ve’l-Hamd! Senin mülkün ve emanetin ve vedîan olan şu kulübecikte misafirim, mâlik değilim” de; o bâtıl temellük dâvâsından vazgeç. Çünkü o temellük dâvâsı, insanı pek elîm elemlere mâruz bırakır.

2

​

[NOT]Dipnot-1 Müellif-i muhterem, kendi nefsine tasrîhen, başkalara da târizen söylüyor.
Dipnot-2 Mütercimin bir itizârı: Mesnevî-i Nûriye’nin Arabî asıl nüshasında bulunan ve yeri burası olan Sübhanallah, Elhamdü lillâh ve Allahu Ekber’e dair çok kıymetli ve ehemmiyetli bir kısmı, üslûbunu ve fesahatini muhafaza edememek ve evrad makamında okunabilen o hakikatleri Türkçeye çevirmekle, kıymet-i asliyesini haleldar etmek endişesiyle tercüme etmedim. Kàrilerden özür diler, rahmet ve hayır dualarını beklerim. Mütercim
[/NOT]

Allahu Ekber: “Allah en büyüktür”	Arabî: Arapça
Elhamdü lillâh: “ezelden ebede her türlü hamd ve övgü Allah’a mahsustur”	Hâlık: her şeyi yaratan Allah
Lebbeyk: “buyurun, emredin”	Sâni: her şeyi san’atla yaratan Allah
Sâni-i Semî ve Basîr: her şeyi işiten ve gören ve her şeyi sonsuz mükemmellikteki san’atlarla yaratan Allah	Sübhanallah: “Allah her türlü eksiklikten sonsuz derecede yücedir”
Yâ Hâlıkî!: Ey beni yaratan Halıkım!	Yâ Men Lehü'l-Mülkü ve'l-Hamd!: Ey bütün mülkün, bütün varlıkların; bütün övgü ve şükürlerin asıl sahibi olan!
Yâ Musavvirî!: Ey bana harika bir şekil ve suret veren Musavvirim!	Yâ Mâlikî: Ey benim asıl sahibim olan Mâlikim!
Yâ Rabbî!: Ey Rabbim!	Yâ İlâhî!: Ey İlâhım!
ah u enîn: ah çekerek inleme	binaenaleyh: bundan dolayı; buradan hareketle
bâtıl: doğru olmayan, yalan, yanlış	cisim: beden, vücut
ehemmiyetli: değerli, önemli	elem: acı, keder
elîm: acı ve sıkıntı veren	ene: ben, benlik
enîn: inleme	evrad: virdler; zikirler
fesahat: dilin doğru, düzgün, açık ve akıcı şekilde kullanılması	haleldar etmek: bozmak
haric: dış	hilkat: yaratılış
hâcât: ihtiyaçlar	hüceyrat: hücreler
hüceyre-i kübrâ: en büyük hücre; maddî yapısı çok küçük olmasına rağmen, değeri çok büyük olan insan	icad: var etme
itizâr: özür dileme	kàri: okuyucu
kıymet-i asliye: aslındaki değer, önem	lisan-ı hal: hal ve beden dili
makam: derece, konum	mâlik: mülke sahip olan
mâruz bırakmak: bir olay veya durum karşısında veya etkisinde bırakmak	müellif-i muhterem: saygı ve hürmete lâyık müellif; Bediüzzaman
mülk: sahip olunan şey	mürekkep: birden fazla unsurdan meydana gelen; birleşik
müsbet: olumlu, uygun	mütercim: tercüme eden
müştemilât: bir bütünü meydana getiren unsurlar	nefis: bir kimsenin kendisi; insanı daima kötülüğe, maddî zevk ve isteklere sevk eden duygu
nida: sesleniş	nüsha: yazılı halde bulunan kitap, kopya
rahmet: merhamet ve şefkat	silsile: zincir
taht-ı taahhüd: sorumluluk ve güvence altı	tasrîhen: açıkça ifade ederek
temellük: sahiplenme, kendine mal etme	tâbir edilen: ifade edilen, adlandırılan
târizen: sözle dokundurarak, dokunaklı söz söyleyerek	vedîa: emanet
âmâl: emeller, arzular	üslûb: ifade tarzı
şefkat: acıma, merhamet

 

[Huseyni]

Cevap: Katre - Sayfa: 95

Nükte
​

Arkadaş! İman, bütün eşya arasında hakikî bir uhuvveti, irtibatı, ittisali ve ittihad rabıtalarını tesis eder.

Küfür ise, bürudet gibi, bütün eşyayı birbirinden ayrı gösterir ve birbirine ecnebî nazarıyla baktırır. Bunun içindir ki, mü’minin ruhunda adâvet, kin, vahşet yoktur. En büyük bir düşmanıyla bir nevi kardeşliği vardır. Kâfirin ruhunda hırs, adâvet olduğu gibi, nefsini iltizam ve nefsine itimadı vardır. Bu sırra binaendir ki, dünya hayatında bazan galebe kâfirlerde olur. Ve keza, kâfir, dünyada hasenatının mükâfatını filcümle görür. Mü’min ise, seyyiatının cezasını görür.

Bunun için dünya, kâfire cennet (yani âhirete nisbeten), mü’mine Cehennemdir (yani saadet-i ebediyesine nisbeten)—yoksa, dünyada dahi mü’min yüz derece ziyade mesuttur—denilmiştir.

Ve keza, iman insanı ebediyete, Cennete lâyık bir cevhere kalb eder. Küfür ise, ruhu, kalbi söndürür, zulmetler içinde bırakır. Çünkü, iman, kabuğunun içerisindeki lübbü gösterir. Küfür ise, lüb ile kabuğu tefrik etmez. Kabuğu aynen lüb bilir ve insanı cevherlik derecesinden kömür derecesine indirir.

Nokta
​

Arkadaş! Kalb ile ruhun hastalığı nisbetinde felsefe ilimlerine meyil ve muhabbet ziyade olur. O hastalık marazı da ulûm-i akliyeye tavaggul etmek nisbetindedir. Demek mânevî olan hastalıklar, insanları aklî ilimlere teşvik ve sevk eder. Ve akliyat ile iştigal eden, emraz-ı kalbiyeye müptelâ olur.

Ve keza, dünyanın iki yüzünü gördüm.

Bir yüzü: Az çok zahirî bir ünsiyet, bir güzelliği varsa da, bâtını ve içi daimî bir vahşetle doludur.İkinci yüzü: Filcümle zahiren vahşetli ise de, bâtınen daimî bir ünsiyetle doludur.

İkinci yüzü: Filcümle zahiren vahşetli ise de, bâtınen daimî bir ünsiyetle doludur.

adâvet: düşmanlık	akliyat: aklın kapasitesine göre ele alınan meseleler, bilimsel şeyler
aklî: akılla ilgili	binaen: -dayanarak
bâtın: bir şeyin iç yüzü	bâtınen: bir şeyin iç yönü açısından
bürudet: soğukluk	cevher: değerli öz ve unsur
daimî: devamlı; sürekli	ebediyet: sonsuzluk
ecnebî: yabancı	emraz-ı kalbiye: kalb hastalıkları
felsefe ilimleri: aklı esas alan, vahye itimat etmeyen ilimler	filcümle: kısmen
galebe: üstünlük	hakikî: gerçek
hasenat: güzel davranışlar ve işler	iltizam: taraftarlık; sıkı sıkıya bağlılık
irtibat: bağ, ilişki	itimad: güvenme
ittihad: birlik	ittisal: yakınlık, bağ
iştigal etmek: meşgul olmak	kalb etmek: dönüştürmek
keza: aynı, aynı biçimde	kâfir: Allah’ı veya Allah’ın kesin olarak bildirdiği şeylerden birini inkâr eden kimse
küfür: inkâr ve inançsızlık	lüb: öz, iç
maraz: hastalık	mesut: mutlu
meyil: eğilim, yönelme	muhabbet: sevme
mükâfat: ödül	müptelâ olmak: bağımlı olmak, tutulmak
mü’min: Allah’a inanan	nazar: bakış, görüş
nefis: bir kimsenin kendisi; insanı daima kötülüğe, maddî zevk ve isteklere sevk eden duygu	nevi: çeşit
nisbet: kıyas, oran	nisbeten: kıyasla, oranla
nükte: ince ve derin mânâ	rabıta: bağ
saadet-i ebediye: sonsuz mutluluk	sevk etmek: yöneltmek
seyyiat: günahlar, hatalar	tavaggul: fazla meşguliyet, çok uğraşmak
tefrik etmek: ayırmak	tesis etmek: kurmak
uhuvvet: kardeşlik	ulûm-i akliye: akıldan hareketle ortaya konulan bilimler
vahşet: yalnızlıktan kaynaklanan korku ve dehşet	zahiren: dış görünüş açısından
zahirî: açık, görünürde	ziyade: çok
zulmet: koyu karanlık; inkâr karanlığı	âhiret: öteki dünya, öldükten sonraki ebedî hayat
ünsiyet: yakınlık

 

[Huseyni]

Cevap: Katre - Sayfa: 96


Kur’ân-ı Azîmüşşan, nazarları âhiret ile muttasıl olan ikinci veçhe tevcih eder. Birinci vecih ise, âhiretin zıddı olup ademle muttasıldır.

Ve keza, mümkinatın da iki veçhi vardır:

Birisi: Enaniyet ile vücuttur. Bu ise, ademe gider ve ademe kalb olur.
İkincisi: Enaniyetin terkiyle ademdir. Bu ise Vâcibü’l-Vücuda bakar, bir vücut kazanır. Binaenaleyh, vücut istersen, mün’adim ol ki vücudu bulasın.

Nükte

Mukaddemede zikredilen dört kelimeden, niyet hakkındadır.

​

Arkadaş! Bu niyet meselesi, benim kırk senelik ömrümün bir mahsulüdür. Evet, niyet öyle bir hâsiyete mâliktir ki, âdetleri, hareketleri ibadete çeviren pek acip bir iksir ve bir mayedir.

Ve keza, niyet ölü ve meyyit olan hâletleri ihya eden ve canlı, hayatlı ibadetlere çeviren bir ruhtur.

Ve keza, niyette öyle bir hâsiyet vardır ki, seyyiatı hasenata ve hasenatı seyyiata tahvil eder. Demek, niyet bir ruhtur. O ruhun ruhu da ihlâstır. Öyleyse, necat, halâs, ancak ihlâs iledir. İşte bu hâsiyete binaendir ki, az bir zamanda çok ameller husule gelir. Buna binaendir ki, az bir ömürde Cennet, bütün lezaiz ve mehâsiniyle kazanılır. Ve niyet ile insan daimî bir şâkir olur, şükür sevabını kazanır.

Ve keza, dünyadaki lezzet ve nimetlere iki cihetle bakılır:

Bir cihette, o nimetlerin bir Mün’im tarafından verildiği düşünülür. Ve nazar, o lezzetten in’am edene döner, Onu düşünür. Mün’imi düşünmek lezzeti, nimeti düşünmekten daha lezizdir.

İkinci cihet, nimeti görür görmez nazarını ona hasrederek, o nimeti ganimet telâkki ederek minnetsiz yer.

Kur’ân-ı Azîmüşşan: şan ve şerefi çok büyük olan Kur’ân	Mün’im: gerçek nimet verici olan Allah
Vâcibü'l-Vücud: varlığı zorunlu olan, var olmak için hiçbir sebebe ihtiyacı bulunmayan Allah	acip: hayret verici, şaşırtıcı
adem: hiçlik, yokluk	amel: iş, davranış
binaen: -dayanarak	binaenaleyh: bundan dolayı
cihet: yön, taraf	daimî: devamlı, sürekli
enaniyet: benlik	halâs: kurtulma
hasenat: iyilikler, sevaplar	hasretmek: bir noktada toplamak, başka şeyleri görmemek
husule gelmek: meydana gelmek	hâlet: durum, hâl
hâsiyet: özellik	ihlâs: ibadet ve davranışlarda sadece Allah rızasını gözetme; samimiyet
ihya etmek: hayat vermek, diriltmek	iksir: dertlere devâ olan çok tesirli ilâç
in’am etmek: nimet vermek	kalb olmak: dönüşmek
keza: aynı, aynı biçimde	lezaiz: lezzetler
mahsul: ürün	maye: esas, temel; maya
mehâsin: güzellikler, iyilikler	meyyit: ölü
minnet: iyilik karşısında kendini borçlu hissetmek	mukaddeme: başlangıç; giriş bölümü
muttasıl: yapışık, bitişik	mâlik: sahip olan
mümkinat: olması veya olmaması imkân dahilinde olan, varlığı Allah’ın var etmesine bağlı olan şeyler; sonradan yaratılan tüm varlıklar	mün’adim: kendi adına davadan vazgeçip kendini Allah’a feda etmek
nazar: bakış, görüş, düşünce	necat: kurtuluş
nimet: iyilik, lütuf, ihsan, rızık	nükte: ince ve derin anlamlı söz
seyyiat: günahlar, kötülükler	tahvil etmek: dönüştürmek
telâkki etmek: kabul etmek	tevcih etmek: yöneltmek
vecih: şekil, tarz	vücud bulmak: var olmak; varlığa kavuşmak
vücut: varlık, var olma	zikretmek: anmak, belirtmek
âdet: alışkanlık haline gelmiş sıradan davranışlar	âhiret: öteki dünya, öldükten sonraki ebedî hayat
şâkir: şükreden	şükür: minnet duyma, teşekkür etme

 

[Huseyni]

Cevap: Katre - Sayfa: 97


Halbuki, birinci cihette lezzet, zeval ile zâil olsa bile ruhu bâkidir. Çünkü Mün’imi düşünür. Mün’im ise merhametlidir. “Daima bu nimetleri bana verir” diye ümitvâr olur. İkinci cihette, nimetin zevali ölüm değildir ki, ruhu kalsın. Ruhu da söner, ancak dumanı kalır. Musibetlerin ise, zevâlinden sonra dumanları söner, nurları kalır. Lezzetlerin zevâlinden sonra kalan dumanları, günahlarıdır.

Arkadaş! Dünya ve âhiretteki lezzet ve nimetlere, imanla bakılırsa, bunlarda bir hareket-i devriye görülür ki, emsaller birbirini takip eder. Biri gider, yerine onun misli gelir. Bu sayede o nimetlerin mahiyeti sönmez. Ancak teşahhusat-ı cüz’iyede firak ve iftirakları vardır. Bunun içindir ki, lezaiz-i imaniye, firak ve iftirakla müteessir ve mükedder olmuyor. Fakat ikinci cihette, herbir lezzetin zevâli var. Ve o zeval, hadd-i zâtında elem olduğu gibi, düşünmesi de elemdir. Çünkü bu ikinci cihette, hareket devriye değildir, müstakimdir. Lezzet, ebedî bir ölüm ile mahkûm olur.

Nokta

​

Arkadaş! Esbab ve vesaiti insan kucağına alıp yapışırsa, zillet ve hakarete sebep olur. Meselâ, kelp, bütün hayvanlar içerisinde birkaç sıfat-ı haseneyle muttasıftır ve o sıfatlar ile iştihar etmiştir. Hattâ, sadakat ve vefâdarlığı darb-ı mesel olmuştur. Bu güzel ahlâkına binaen, insanlar arasında kendisine mübarek bir hayvan nazarıyla bakılmaya lâyık iken, maalesef, insanlar arasında mübarekiyet değil, necisü’l-ayn addedilmiştir. Tavuk, inek, kedi gibi sair hayvanlarda, insanların onlara yaptıkları ihsanlara karşı şükran hissi olmadığı halde, insanlarca aziz ve mübarek addedilmektedirler.

Bunun esbabı ise, kelpte hırs marazı fazla olduğundan esbab-ı zahiriyeye öyle bir derece ihtimam ile yapışır ki, Mün’im-i Hakikîden bütün bütün gafletine sebep

Mün'im-i Hakikî: gerçek nimet verici olan Allah	Mün’im: gerçek nimet verici olan Allah
addedilmek: sayılmak	aziz: izzetli, büyük
binaen: -dayanarak	bâki: devamlı, kalıcı, ölümsüz
cihet: yön	darb-ı mesel: meşhur söz, atasözü
devriye: dairesel, çember gibi; birbirinin yerini alma	ebedî: sonsuz
elem: acı, keder	emsal: benzer
esbab: sebepler	esbab-ı zahiriye: görünürdeki sebepler
firak: ayrılık	gaflet: duyarsızlık, manevî sorumluluklarından habersiz davranma hâli
hadd-i zatında: esasen, aslında	hakaret: hakir ve alçak bir konumda olma
hareket-i devriye: dairesel hareket; birinin gidip yerine başkasının geçmesi	iftirak: ayrılma
ihsan: bağış, ikram	ihtimam: özen, önem verme
iştihar etmek: meşhur olmak; tanınmak	kelp: köpek
lezaiz-i imaniye: imandan gelen lezzetler	mahiyet: özellik, esas
mahkûm olmak: hüküm altında olmak; belirli bir cezaya çarptırılmak	maraz: hastalık
misli: benzeri, eş değeri	musibet: belâ, dert, felâket
muttasıf: sıfata sahip olan, belli bir özelliği üzerinde taşıyan	mübarek: bereketli, hayırlı
mübarekiyet: bereketli olma	mükedder olmak: dertlenmek, üzüntü duymak
müstakim: doğru bir çizgi takip etme	müteessir: üzüntü
nazar: bakış açısı	necisü’l-ayn: bir şeyin bizzat kendisinin pis olması
nimet: rızık, iyilik, lütuf, ihsan	sair: diğer
sıfat-ı hasene: güzel özellik	teşahhusat-ı cüz’iye: ferdî şahıslanma, bireysel kimlik ve yapı kazanma
vefâdar: vefâlı olan	vesait: araçlar, vasıtalar
zeval: kaybolma, yok olma	zillet: alçalma, aşağılanma
zâil: geçip gitme, yok olma	âhiret: öteki dünya, öldükten sonraki sonsuz hayat
ümitvâr: ümitli olan	şükran: minnettarlık, teşekkür

 

[Huseyni]

Cevap: Katre - Sayfa: 98


olur. Binaenaleyh, vasıtayı müessir bilerek Müessir-i Hakikîden yaptığı gaflete ceza olarak necis hükmünü almıştır ki tâhir olsun. Çünkü hükümler, hadler, günahları affeder. Ve beynennâs tahkir darbesini, gaflete kefaret olarak yemiştir.

Öteki hayvanlar ise, vesaiti bilmiyorlar ve esbaba o kadar kıymet vermiyorlar. Meselâ, kedi seni sever, tazarru eder—senden ihsanı alıncaya kadar. İhsanı aldıktan sonra öyle bir tavır alır ki, sanki aranızda muârefe yokmuş ve kendilerinde sana karşı şükran hissi de yoktur. Ancak Mün’im-i Hakikîye şükran hisleri vardır. Çünkü, fıtratları Sânii bilir ve lisan-ı halleriyle ibadetini yaparlar—şuur olsun, olmasın. Evet, kedinin mırmırları “Yâ Rahîm, yâ Rahîm, yâ Rahîm”dir.

Nükte

​

Yine gördüm ki: Eğer herşey Cenâb-ı Hakka isnad edilmezse, bir ân-ı vahidde, gayr-ı mütenahî ilâhların ispatı lâzım gelir. Ve bütün zerrat-ı kâinattan daha çok olan şu ilâhların herbirisi, bütün ilâhlara hem zıd, hem misil olması lâzım geliyor. Ve aynı zamanda, herbirisi, bütün kâinata elini uzatmış, tasarrufatta bulunuyor gibi bir vaziyet alması lâzım gelir. Meselâ, balarısının bir ferdini yaratan bir kudretin hükmü, bütün kâinata cari ve nâfiz olması lâzımdır. Zîra, o balarısı kâinatın unsurlarına nümunedir, eczâsını kâinattan alıyor. Halbuki, vücut sahasında mahal ve makam, yalnız ve yalnız Vâcib-i Ehade mahsustur. Eğer eşya kendi nefislerine isnad edilirse, herbir zerreye bir ulûhiyet lâzımdır. Meselâ, Ayasofya’nın bânisi inkâr edildiği takdirde, herbir taşı bir Mimar Sinan olması lâzım geliyor. Öyleyse, kâinatın Sânie olan delâleti, kendi nefsine olan delâletinden daha vâzıh, daha zâhir, daha evlâdır. Öyleyse, kâinatın inkârı mümkün olsa bile, Sâniin inkârı mümkün değildir.

Ayasofya: (bk. bilgiler)	Cenâb-ı Hak: Hakkın ta kendisi olan sonsuz şeref ve yücelik sahibi Allah
Mimar Sinan: (bk. bilgiler)	Müessir-i Hakikî: gerçek tesir sahibi olan, bütün sebepleri harekete geçiren Allah
Mün'im-i Hakikî: gerçek nimet verici olan Allah	Sâni: her şeyi san’atlı bir şekilde yaratan Allah
Vâcib-i Ehad: varlığı zorunlu olan ve her bir varlık üzerinde birliğinin izleri görünen Allah	beynennâs: insanlar arasında
binaenaleyh: bundan dolayı	bâni: bina eden; mimar
cari: geçerli	darbe: vuruş; ceza
delâlet: delil olma, işaret etme	eczâ: parçalar, bölümler
esbab: sebepler	evlâ: daha iyi
fıtrat: yaratılış, mizaç	gaflet: duyarsızlık, manevî sorumluluklarından habersiz davranma hâli
gayr-ı mütenahî: sınırsız, sonsuz	had: dinin emrettiği bir işi terk eden kişiye verilecek cezâ
ihsan: bağış, ikram	ilâh: tanrı
isnad etmek: dayandırmak	kefaret: günahın bağışlanmasına vesile olan şey
kudret: güç ve kuvvet	lisan-ı hal: hal ve beden dili
mahal: yer	mahsus: özel, has
makam: konum, yer	misil: benzer, eş değer
muârefe: karşılıklı tanışma, birbirini bilip tanıma	müessir: tesir eden; tesir sahibi
necis: pis; dinî ibadetlere engel sayılan pislik	nefis: bir kimsenin kendisi
nâfiz: etkili, hükmü geçen	nükte: ince anlamlı söz
nümune: örnek, misal	tahkir: aşağılanma, hakarete uğrama
tasarrufat: dilediği gibi kullanma ve idare etme	tazarru: dua, yakarış
tâhir: temiz, pak; dinen temiz sayılan	ulûhiyet: ibadete ve itaat edilmeye layık olma, İlâhlık
unsur: madde, parça	vasıta: aracı ve vesile olan
vaziyet almak: belli bir konumda bulunmak	vesait: araçlar, vasıtalar
vâzıh: açık	vücut sahası: varlık alanı
yâ Rahîm: ey sonsuz merhamet ve şefkat sahibi olan ve özel ihsanları bulunan Allah	zerrat-ı kâinat: kâinattaki, evrendeki atomlar
zerre: atom	zâhir: açık, görünür
zîra: çünkü	ân-ı vahid: bir an, pek kısa bir süre
şuur: bilinç, idrak	şükran: minnettarlık, teşekkür

 

[Huseyni]

Cevap: Katre - Sayfa: 99

Nokta
​

Gafletten neş’et eden dalâlet, pek garip ve aciptir. Mukareneti, illiyete kalb eder. İki şey arasında bir mukarenet olursa, yani daima beraber vücuda gelirlerse, birisinin ötekisine illet gösterilmesi o dalâletin şe’nindendir. Halbuki, devamlı mukarenet, illiyete delil olamaz.

Nükte
​

Arkadaş! نَعْبُدُ

1 ’deki ن ’un ifade ettiği cem’ ve cemaat, fikri ve kalbi ayık olan musallînin nazarında sath-ı arzı bir mescid şekline getirir. Ve bütün mü’minlerden teşekkül etmiş, şarktan garba kadar dizilmiş safları hâvi o cemaat-i kübrâ içinde namaz kıldığını ihtar ettirir.


Ve keza, لاٰ اِلٰهَ ِالاَّ اِللهُolan kelime-i zikriyeyi bir insan vird-i zeban ettiği zaman, zamanı bir halka-i zikir tahayyül etmekle, o halkanın sağ tarafı olan mâzi cihetinde enbiyanın, sol tarafı olan istikbal cihetinde de evliyanın oturup cemaatle zikrettiklerini ve kendisi de, o cemaat-ı uzmâ içinde bulunarak şu kubbe‑i minâyı dolduran yüksek, İlâhî ve tatlı sadâlarına iştirak ettiğini tahayyül etsin. Kuvve-i hayaliyesi daha keskin olanlar da kâinat mescidinde bütün masnuatın teşkil ettikleri halka-i zikirlerine girsin, şu fezayı velvelelendiren o sadâları dinlesin.

Nokta
​

Cenâb-ı Hakkın mâsivâsına yapılan muhabbet iki çeşit olur. Birisi yukarıdan aşağıya nâzil olur; diğeri aşağıdan yukarıya çıkar. Şöyle ki:

Bir insan en evvel muhabbetini Allah’a verirse, onun muhabbeti dolayısıyla



[NOT]

Dipnot-1 “İbadet ederiz.” Fatiha Sûresi, 1:5.

[/NOT]

Cenâb-ı Hak: Hakkın ta kendisi olan sonsuz şeref ve yücelik sahibi Allah	Lâ ilâhe illâllah: “Allah’tan başka ilâh yoktur”
acip: acayip, hayret verici, şaşırtıcı	ayık: uyanık
cemaat: topluluk	cemaat-i kübrâ: büyük cemaat, topluluk
cemaat-ı uzmâ: büyük cemaat, topluluk	cem’: çoğul mânâsını ifade eden fiil kalıbı
cihet: yön	dalâlet: doğru yoldan sapkınlık
enbiya: nebiler, peygamberler	evliya: Allah dostları, velîler
evvel: önce	feza: uzay, gökyüzü
gaflet: duyarsızlık, manevî sorumluluklarından habersiz davranma hâli	halka-i zikir: zikir halkası
hâvi: içine alan	ihtar etmek: hatırlatmak
illet: esas sebep	illiyet: ana sebep ve illet olma özelliği
istikbal: gelecek zaman	iştirak etmek: katılmak
kalb etmek: dönüştürmek	kelime-i zikriye: sürekli anılan ve tekrar edilen cümle
keza: aynı, aynı biçimde	kubbe-i minâ: mavi gökkubbe; geçmiş ve geleceğin bir bütün olarak düşünülmesiyle ortaya çıkan ve büyük bir mescidi andıran varlıklar âleminin kubbesi
kuvve-i hayaliye: hayal duyusu, gücü	masnuat: her birisi san’at eseri varlıklar
muhabbet: sevgi	mukarenet: beraber bulunma, yan yana olma
musallî: namaz kılan	mâsivâ: Allah’tan başka her şey, bütün varlıklar
mâzi: geçmiş zaman	mü’min: iman eden, Allah’a ve Onun gönderdiği şeylere inanan
nazar: bakış açısı, görüş, düşünce	neş’et eden: kaynaklanan
nâzil olmak: inmek	nükte: ince anlamlı söz
sadâ: ses	sath-ı arz: yeryüzü
tahayyül etmek: hayal etmek	teşekkül etmek: meydana gelmek
teşkil etmek: meydana getirmek	velvele: coşku, haykırış
vird-i zeban: dilden düşmeyen zikir	vücuda gelmek: var olmak, meydana gelmek
zikretmek: Allah’ı anmak	İlâhî: Allah tarafından olan
şarktan garba: doğudan batıya	şe’n: hâl, özellik, nitelik

 

[Huseyni]

Cevap: Katre - Sayfa: 100


Allah’ın sevdiği herşeyi sever. Ve mahlûkata taksim ettiği muhabbeti, Allah’a olan muhabbetini tenkis değil, tezyid eder.

İkinci kısım ise, en evvel esbabı sever ve bu muhabbetini Allah’ı sevmeye vesile yapar. Bu kısım muhabbet, topluluğunu muhafaza edemez, dağılır. Ve bazan da kavî bir esbaba rastgelir. Onun muhabbetini mânâ-yı ismiyle tamamen cezb eder, helâkete sebep olur. Şayet Allah’a vâsıl olsa da, vüsulü nâkıs olur.

Nükte
​

1 وَمَا مِنْ دَابَّةٍ فِى اْلاَرْضِ اِلاَّ عَلَى اللهِ رِزْقُهَا âyet-i kerimesiyle, rızık taahhüt altına alınmıştır. Fakat, rızık dediğimiz iki kısımdır: Hakikî rızık, mecâzî rızık. Yani zarurî var, gayr-ı zarurî var.

Âyetle taahhüt altına alınan, zarurî kısmıdır. Evet, hayatı koruyacak derecede gıda veriliyor. Cisim ve bedenin semizliği ve zaafiyeti, rızkın çok ve az olduğuna bakmaz. Denizin balıklarıyla karanın patlıcanları şâhittir. Mecâzî olan rızık ise, âyetin taahhüdü altında değildir. Ancak sa’y ve kisbe bağlıdır.

Nokta

​

Arkadaş! Mâsum bir insana veya hayvanlara gelen felâketlerde, musibetlerde, beşer fehminin anlayamadığı bazı esbab ve hikmetler vardır. Yalnız, meşiet-i İlâhiyenin düsturlarını hâvi şeriat-ı fıtriye ahkâmı, aklın vücuduna tâbi değildir ki, aklı olmayan birşeye tatbik edilmesin. O şeriatın hikmetleri kalb, his, istidada bakar. Bunlardan husule gelen fiillere, o şeriatın hükümleri tatbik ile tecziye edilir. Meselâ, bir çocuk, eline aldığı bir kuş veya bir sineği öldürse, şeriat-ı fıtriyenin ahkâmından olan hiss-i şefkate muhalefet etmiş olur. İşte bu muhalefetten



[NOT]
Dipnot-1“Yeryüzünde hareket eden hiçbir canlı yoktur ki, onun rızkını vermek Allah’a ait olmasın.” Hûd Sûresi, 11:6.[/NOT]

ahkâm: hükümler, kurallar	beşer: insan
cezb etmek: kendine doğru çekmek	cisim: beden
düstur: kâide, kural	esbab: sebepler
evvel: önce	fehim: anlama, kavrama
gayr-ı zarurî: zorunlu olmayan	hakikî rızık: hayatın devamı için sahip olmamız gereken nimetler
helâket: mahvolma	hikmet: sır, fayda, gaye; bir gaye ve faydaya yönelik olarak, tam yerli yerinde olma
hiss-i şefkat: şefkat hissi; acıma, merhamet duygusu	husule gelen: meydana gelen
hâvi: içine alan	hüküm: kural
istidad: kabiliyet, kapasite	kavî: güçlü, kuvvetli
kisb: kazanma	mahlûkat: yaratılmış varlıklar
masum: günahsız, suçsuz	mecâzî rızık: yaşamı devam ettirmek için zorunlu olmayan ve çalışıp çabalamakla elde edilmesi gereken nimetler
meşiet-i İlâhiye: Allah’ın dilemesi, iradesi	muhabbet: sevgi
muhafaza etmek: korumak	muhalefet: karşıt olma, aykırılık
musibet: belâ, dert, felâket	mânâ-yı ismi: bir şeyin sahibine değil de, bizzat kendisine bakan ve kendisini tanıtan mânâsı
nâkıs: eksik, noksan	nükte: ince anlamlı söz
rızık: Allah’ın ihsan ettiği nimetler, yiyecekler, içecekler	sa'y: çalışma, emek
semiz: besili	taahhüt: garanti
taksim etmek: bölüştürmek, paylaştırmak	tatbik: uygulama
tecziye etmek: cezalandırmak	tenkis etmek: azaltmak
tezyid etmek: arttırmak, çoğaltmak	tâbi: bağlı, ait
vâsıl olmak: ulaşmak	vücud: varlık
vüsul: kavuşma, erişme	zaafiyet: zayıflık
zarurî: zorunlu, gerekli	âyet/âyet-i kerime: Kur’ân’ın her bir cümlesi
şeriat: Allah tarafından konulan İlâhî kanun; burada kâinatta yürürlükte olan kanunlar kastedilmektedir	şeriat-ı fıtriye: Allah’ın yaratılışa koyduğu ve bütün varlıkların tâbi olduğu kanunlar

 

[Huseyni]

Cevap: Katre - Sayfa: 101


dolayı düşüp başı kırılırsa müstahak olur. Çünkü, bu musibet o muhalefete cezadır. Veya dişi bir kaplan, öz evlâtlarına olan şiddet-i şefkat ve himâyeyi nazara almayarak, zavallı ceylânın yavrucuğunu parçalayarak yavrularına rızık yapar. Sonra, bir avcı tarafından öldürülür. İşte, hiss-i şefkat ve himâyeye muhalefet ettiğinden, ceylâna yaptığı aynı musibete mâruz kalır.HAŞİYE-1HTAR

İtizar
​

Arkadaş! Bu risale, Kur’ân’ın bazı âyâtını şuhudî bir tarzda beyan eden bir nevi tefsirdir. Ve hâvi olduğu mesâil, Furkan-ı Hakîmin Cennetlerinden koparılmış birtakım gül ve çiçekleridir. Fakat, ibaresindeki işkâl ve îcazdan tevahhuş edip, mütâlaasından vazgeçme. Mütalâasına tekrar ile devam edilirse, meluf ve menus bir şekil alır. Kezâlik, nefsin temerrüdünden de korkma. Çünkü, benim nefs-i emmârem bu risalenin satvetine dayanamayarak inkıyada mecbur olduğu gibi, şeytanım da “Eyne’l-meferr?” diye bağırdı. Sizin nefis ve şeytanlarınız benim nefis ve şeytanımdan daha âsi, daha tâği, daha şakî değiller.

Kezâlik, Birinci Babda tevhidin beyanı için zikredilen delillerde vâki olan tekrarları faidesiz zannetme. Hususî makamlarda, ihtiyaca binaen zikredilmişlerdir. Evet, hatt-ı harpte siperde oturup müdafaa eden bir nefer, etrafında bulunan boş siperlere gitmeyip, bulunduğu siper içinde diğer bir pencereyi açması, elbette bir ihtiyaca binaendir.

Kezâlik, bu risalelerin ibarelerindeki işkâl ve iğlâkın, keyif için ihtiyarımdan çıkmış olduğunu zannetme. Çünkü, bu risale, dehşetli bir zamanda, nefsimin hücumuna karşı yapılan âni ve irticâlî bir münakaşadır. Kelimeleri, o müthiş mücadele esnasında zihnimin eline geçen dikenli kelimelerdir. O, ateşle nurun



[NOT]Haşiye-1HTAR Kaplan gibi hayvanların helâl rızıkları, ölü hayvanlardır. Sağ hayvanları öldürüp rızık yapmak, şeriat-ı fıtriyece haramdır.[/NOT]

Furkan-ı Hakîm: doğru ile yanlışı; hak ile batılı birbirinden ayıran, içinde sonsuz hikmetler bulunan Kur’ân	bab: kısım, bölüm
beyan: açıklama, anlatım	beyan etmek: açıklamak, izah etmek
binaen: dayanarak	eyne’l-meferr: "Nereye kaçayım?" mânâsına gelen korku ifadesi
hatt-ı harp: savaş hattı, düşmanla savaş yapılan alan	helâl: dinen yapılmasına ve yenilmesine izin verilen
himâye: muhafaza	hiss-i şefkat ve himaye: şefkat ve koruma hissi
hususî: özel	hâvi: içine alan
ibare: cümle, ifade	ihtiyar: irade
inkıyad: boyun eğme, itaat etme	irticâlî: sözlü konuşma
itizar: bir özür beyanıyla, bir konu hakkında yapılan açıklama	işkâl: zorluk
işkâl ve iğlâk: zor anlaşılma, kapalılık	kezâlik: bunun gibi, buradan hareketle
meluf: alışılan, ülfet edilen	menus: sevimli, yakın
mesâil: meseleler	muhalefet: karşıt olma, aykırılık
musibet: belâ, dert, felâket	mâruz kalmak: bir şeyle yüzyüze gelmek
müdafaa etmek: savunmak	mütâlaa: dikkatlice okuyup düşünme
nazara almak: dikkate almak	nefer: asker
nefs-i emmâre/nefis: insanı daima kötülüğe, yasak zevk ve isteklere sevk eden duygu	nevi: çeşit
rızık: yiyecekler	rızık yapmak: yedirmek
satvet: güç, ezici kuvvet	tefsir: açıklama; Kur’ân’ın âyetlerini açıklayıp yorumlayan eser
temerrüt: inat etme, ayak direme	tevahhuş etmek: çekinmek, uzak durmak
tevhid: Allah’ın birliği	tâği: azgın
vâki: mevcut, var	zikretmek: bildirmek, anmak
âni: birden bire	âsi: isyankâr
âyât: âyetler	îcaz: az sözle çok mânâlar anlatma, özlü söz, veciz söz söyleme
şakî: eşkiya, haydut	şeriat-ı fıtriye: Allah’ın yaratılışa koyduğu ve bütün varlıkların tabi olduğu kanunlar
şiddet-i şefkat: şiddetli şefkat hissi	şuhudî: açıkça, gözle görür derecede

 

[Huseyni]

Cevap: Katre - Sayfa: 102


karıştıkları bir hengâmda, başım dönmeye başlıyordu. Kâh yerde, kâh gökte, kâh minarenin dibinde, kâh minarenin şerefesinde kendimi görüyordum. Çünkü, tâkib ettiğim yol, akıl ile kalb arasında yeni açılan berzahî bir yoldur. Akıldan kalbe, kalbden akla inip çıkmaktan bîzar olmuştum. Bunun için, bir nur bulduğum zaman, hemen üstüne bir kelime bırakıyordum. Fakat, o nurların üstüne bıraktığım kelime taşları, delâlet için değildi. Ancak, kaybolmamak için birer nişan ve birer alâmet olarak bırakırdım. Sonra baktım ki, o zulmetler içinde bana yardım eden o nurlar, Kur’ân güneşinden ilham edilen misbah ve kandillerdi.

اَللّٰهُمَّ اجْعَلِ الْقُرْاٰنَ نُورًا لِعُقُولِنَا وَقُلُوبِنَا وَاَرْوَاحِنَا وَمُرْشِدًا ِلاَنْفُسِنَا اٰمِينَ اٰمِينَ اٰمِينَ

1

​

[NOT]Dipnot-1 Allah’ım, Kur’ân’ı akıllarımıza, kalblerimize, ruhlarımıza nur ve nefislerimize de mürşid eyle. Âmin, âmin, âmin.
[/NOT]

berzahî: iki dünya arasına ait, iki yer arasında bulunan	bîzar: bezmiş, usanmış
delâlet: delil olma, işaret etme	hengâm: zaman, an
ilham: Allah tarafından kalbe atılan mânâlar	kâh: bazen
misbah: lamba	nişan: alâmet, işaret
zulmet: karanlık	şerefe: minarede müezzinin ezan okuduğu yer

 

[Huseyni]

Cevap: Katre - Sayfa: 103

Katrenin Zeyli

اَلْحَمْدُ ِللهِ رَبِّ الْعٰالَمِينَ وَالصَّلاَةُ وَالسَّلاَمُ عَلٰى سَيِّدِنَا مُحَمَّدٍ وَعَلٰى اٰلِهِ وَصَحْبِهِ اَجْمَعِينَ

1

Remz

​

Arkadaş! Vaktin evvelinde, Kâbe’yi hayalen nazara almakla namaz kılmak mendubdur ki, birbirine giren daireler gibi Beytin etrafında teşekkül eden safları görmekle, yakın saflar Beyti ihata ettikleri gibi, en uzak safların da âlem-i İslâmı ihata etmiş olduğunu hayal ile görsün. Ve o saflara girmekle, o cemaat-ı uzmâya dahil olsun ki, o cemaatin icmâ ve tevatürü, onun namazda söylediği her dâvâya ve herbir sözüne bir hüccet ve bir burhan olsun.

Meselâ: Namaz kılan اَلْحَمْدُ ِللهِ dediği zaman, sanki o cemâat-i uzmâyı teşkil eden bütün mü’minler “Evet, doğru söyledin” diye onun o sözünü tasdik ediyorlar. Ve bu tasdikler, hücum eden evham ve vesveselere karşı mânevî bir kalkan vazifesini görür. Ve aynı zamanda, bütün hasseleri, lâtifeleri, duyguları o namazdan zevk ve hisselerini alırlar. Yalnız musallînin Kâbe’ye olan şu hayalî nazarı, kasdî değil, tebeî bir şuurdan ibaret bulunmalıdır.HAŞİYE-1HTAR



[NOT]Dipnot-1 Rahmân ve Rahîm olan Allah’ın adıyla. Âlemlerin Rabbi olan Allah’a hamd olsun. Salât ü selâm ise, efendimiz Muhammed’e (a.s.m.) ve onun âl ve Ashâbına olsun.


Haşiye-1HTAR Sath-ı arz mescidini mütehâlif ve muntazam harekâtıyla tezyin eden o cemaat-i uzmânın, satırları andıran saflarının o güzel manzarası muhafaza edilmek üzere, âlem-i misal sahifesinde kalem-i kaderle, İlâhî bir fotoğrafla tersim ve terkîm edilmekte olduğu, ihtimâl ve imkândan hâli değildir.

[/NOT]

Beyt: (bk. bilgiler – Kâbe)	Elhamdü lillâh: “ezelden ebede her türlü hamd ve övgü Allah’a mahsustur”
Kâbe: (bk. bilgiler)	burhan: güçlü ve sarsılmaz delil
cemaat: topluluk	cemâat-i uzmâ: büyük cemaat, topluluk
evham: asılsız kuruntu ve şüpheler	evvel: önce
harekât: hareketler	hasse: hisler, duyular
hayalen: hayal ederek	hayalî: hayale dayalı
haşiye: dipnot, açıklayıcı not	hisse: pay
hâli: uzak	hüccet: kanıt, delil
icmâ: fikir birliği, birleşme	ihata etmek: kuşatmak
imkân: mümkün olma, olabilirlik	kalem-i kader: kader kalemi
kasdî: bilerek, kasıtlı olarak	katre: damla; Katre Risalesi Mesnevî-i Nuriye adlı eserde yer alır
lâtife: insanın manevî yapısındaki ince duygulardan her biri	mendub: dinen yapılması emredilmese de, güzel görülen davranış
muntazam: düzenli	musallî: namaz kılan
mütehâlif: birbirinden farklı	mü’min: iman eden, Allah’a ve Onun gönderdiği şeylere inanan
nazar: bakış, görüş	nazara almak: dikkate almak
remiz: işaret	sath-ı arz: yeryüzü
tasdik etmek: doğruluğunu kabul etmek	tebeî: dolaylı
tersim ve terkîm etmek: resim ve yazı olarak belirlemek	tevatür: güvenilir insanların birbirlerine anlatarak getirdikleri kesin haber
tezyin etmek: süslemek, donatmak	teşekkül eden: oluşan
teşkil eden: meydana getiren	vesvese: şüphe, tereddüt
zeyil: ilâve, ek	âlem-i misal: bütün varlıkların ve olayların görüntülerinin yansıdığı madde ötesi âlem
âlem-i İslâm: İslâm dünyası	İlâhî: Allah tarafından olan
şuur: bilinç, anlayış, idrak

 

[Huseyni]

Cevap: Katre - Sayfa: 104

Remz

​

Arkadaş! Vesvese ve evham zulmetleri içinde yürürken, Resul-i Ekrem’in (a.s.m.) sünnetleri birer yıldız, birer lâmba vazifesini gördüklerini gördüm. Her bir sünnet veya bir hadd-i şer’î, zulmetli dalâlet yollarında güneş gibi parlıyor. O yollarda, insan zerre miskal o sünnetlerden inhiraf ve udûl ederse, şeytanlara mel’ab, evhama merkeb, ehval ve korkulara ma’rez ve dağlar kadar ağır yüklere matiye olacaktır.

Ve keza, o sünnetleri, sanki semâdan tedellî ve tenezzül eden ipler gibi gördüm ki, onlara temessük eden yükselir, saadetlere nâil olur. Muhalefet edip de akla dayananlar ise, uzun bir minare ile semâya çıkmak hamakatinde bulunan Firavun gibi bir firavun olur.

Remz

​

Arkadaş! Nefiste öyle dehşetli bir nokta ve açılmaz bir ukde var ki, zıtları birbirinden tevlid eder. Ve aleyhte olan herbirşeyi lehte zanneder. Meselâ, güneşin eli sana yetişir, ziyasıyla başını okşar. Fakat, senin elin ona yetişemez. Ve senin keyfin üzerine hareket etmez. Demek, şemsin sana karşı iki ciheti vardır: biri kurb, diğeri bu’d. Eğer senin ondan baîd olduğun cihetle “O bana tesir edemez” ve onun sana karîb olduğu cihetle “Ona tesir edebilirim” desen, cehlini ilân etmiş olursun.

Kezâlik, Hâlık ile nefis arasında da bir kurb ve bu’d vardır. Kurb Hâlıkındır, bu’d nefsindir. Eğer nefis uzaklığı cihetiyle enâniyet ile Hâlıka bakıp “Bana tesir edemez” diye bir ahmaklıkta bulunursa, dalâlete düşer. Ve keza, nefis mükâfatı gördüğü zaman “Keşke ben de öyle yapaydım, böyle olaydım” der. Mücâzâtın şiddetini de gördüğü vakit, teâmî ve inkâr ile kendisini tesellî eder.

Ey ahmak nokta-i sevda! Hâlıkın ef’âli sana nâzır değildir. Ancak Ona bakar. Kâinatı senin hendesen üzerine yapmış değildir. Ve seni hilkat-i âlemde şahit

Firavun: (bk. bilgiler)	Hâlık: her şeyi yaratan Allah
Resul-i Ekrem: Allah’ın en şerefli ve değerli elçisi olan Hz. Muhammed (a.s.m.)	baîd: uzak
bu’d: uzaklık	cehil: cahillik, bilgisizlik
cihet: yön	dalâlet: doğru yoldan sapkınlık
dalâlete düşmek: doğru yoldan sapmak	ef'âl: fiiller, işler
ehval: korkular	enâniyet: benlik
evham: kuruntular, şüpheler	hadd-i şer'î: İslâm dininin emir ve yasakları, esasları
hamakat: ahmaklık	hendese: mühendislik ilmi; plân, proje
hilkat-i âlem: âlemin yaratılışı	inhiraf etmek: sapmak, yönünü değiştirmek
karîb: yakın	keza: aynı, aynı biçimde
kezâlik: bunun gibi	kurb: yakınlık
matiye: binek hayvanı	ma’rez: ortaya çıkma yeri
mel'ab: oyuncak	merkeb: binek
muhalefet etmek: karşı durmak, zıt gitmek	mücâzât: cezalandırma
mükâfat: ödül	nefis: bir kimsenin kendisi; insanı daima kötülüğe, maddî zevk ve isteklere sevk eden duygu
nokta-i sevda: siyah nokta; burada nefis kastediliyor	nâil olmak: ulaşmak, erişmek
nâzır: bakan; yönelik	remz/remiz: işaret
saadet: mutluluk	semâ: gökyüzü
sünnet: Peygamberimizin (a.s.m.) söz, fiil ve hareketlerine dayanan yüce prensipler	tedellî eden: aşağıya sarkan
temessük eden: sarılan, tutunan	tenezzül eden: aşağıya inen
tesir etmek: etkilemek	tevlid etmek: doğurmak, sebep olmak
teâmî: görmez gibi görünmek, görmezden gelmek	udûl etmek: geri dönmek
ukde: düğüm, çözümü zor iş	vesvese: şüphe; asılsız düşünceler
zerre miskal: çok az miktarda, zerre ağırlığında	ziya: ışık, parlaklık
zulmet: karanlık	şems: güneş

 

[Huseyni]

Cevap: Katre - Sayfa: 105


tutmamıştır. İmam-ı Rabbânî’nin (r.a.) dediği gibi: “Melikin atiyelerini, ancak matiyyeleri taşıyabilir.”

Remz

​

Arkadaş! Bilhassa muztar olanların dualarının büyük bir tesiri vardır. Bazan o gibi duaların hürmetine, en büyük birşey en küçük birşeye musahhar ve muti’ olur. Evet, kırık bir tahta parçası üzerindeki fakir ve kalbi kırık bir mâsumun duası hürmetine, denizin fırtınası, şiddeti, hiddeti inmeye başlar. Demek dualara cevap veren Zât, bütün mahlûkata hâkimdir. Öyleyse, bütün mahlûkata dahi Hâlıktır.

Remz

​

Kardeşlerim! Nefsin en mühim bir hastalığı da şudur ki, küllü cüz’îde, büyüğü küçükte görmek istiyor. Göremediği takdirde red ve inkâr eder. Meselâ, küçük bir kabarcıkta, güneşin tamamıyla tecelliyâtını ister. Bunu göremediği için, o kabarcıktaki cilvenin güneşten olduğunu inkâr eder. Halbuki, şemsin vahdeti, tecelliyâtının da vahdetini istilzam etmez.

Ve keza, delâlet etmek tazammun etmeyi iktizâ etmez. Meselâ, kabarcıktaki güneşin cilvesi güneşin vücuduna delâlet eder, fakat güneşi tazammun edemez, yani içine alamaz.

Ve keza, birşeyi birşeyle tavsif edenin o şeyle muttasıf olması lâzım gelmez. Meselâ, şeffaf bir zerre, şemsi tavsif eder, fakat şems olamaz. Balarısı Sâni-i Hakîmi vasıflandırır, amma Sâni olamaz.

Remz

​

Arkadaş! Küfür yolunda yürümek, buzlar üzerinde yürümekten daha zahmetli ve daha tehlikelidir. İman yolu ise, suda, havada, ziyada yürümek ve yüzmek gibi pek kolay ve zahmetsizdir. Meselâ: Bir insan, gövdesinin cihât-ı sittesini güneşlendirmek istediği zaman, ya bir Mevlevî gibi dönerek gövdesinin her tarafını güneşe karşı getirir veya güneşi o mesafe-i baîdeden celp ile gövdesinin etrafında döndürecektir. Birinci şık, tevhidin kolaylığına misaldir. İkincisi de, küfrün zahmetlerine misaldir.

Hâlık: her şeyi yaratan Allah	Mevlevî: Mevlevîlik tarikatına mensup kimse
Sâni: her şeyi san’atla yaratan Allah	Sâni-i Hakîm: her şeyi hikmetle ve san’atlı bir şekilde yaratan Allah
Zât: Cenâb-ı Hakkın Kendisi	atiye: hediye
bilhassa: özellikle	celp: çekme
cihât-ı sitte: altı yön; sağ, sol, ön, arka, yukarı ve aşağı yönleri	cilve: görüntü, yansıma
cüz’î: ferd, birey	delâlet etmek: delil olmak, işaret etmek
hâkim: hükmeden, idareci	iktizâ etmek: gerektirmek
istilzam etmek: gerektirmek	keza: aynı, aynı biçimde
küfür: inkâr ve inançsızlık	küll: bütün, genel
mahlûkat: yaratılmış varlıklar	matiyye: binek hayvanı
melik: hükümdar, sultan	mesafe-i baîde: uzak mesafe
misal: örnek	musahhar: boyun eğen, emre uyan
muti’: itaat eden	muttasıf olma: sıfatı üzerinde taşıma
muztar: çaresiz, zorda kalan	mühim: önemli
nefis: bir kimsenin kendisi; maddî zevk ve isteklere sevk eden duygu	remiz: işaret
tavsif etme: tanıtma, niteliğini bildirme	tazammun etmek: içine almak
tecelliyât: yansımalar, görünümler	tevhid: birleme, her şeyi bir şeye verme
vahdet: bir, tek olma	vasıf: belli bir özellik
vücud: varlık (v-c-d)	zerre: atom, maddenin en küçük parçası
ziya: ışık, parlaklık	İmam-ı Rabbânî: (bk. bilgiler)
şems: güneş

 

[Huseyni]

Cevap: Katre - Sayfa: 106


Sual: Şirk bu kadar zahmetli olduğu halde niçin kâfirler kabul ediyorlar?

Cevap: Kasten ve bizzat kimse küfrü kabul etmez. Yalnız şirk hevâ-i nefislerine yapışır. Onlar da içine düşer; mülevves, pis olurlar. Ondan çıkması müşkülleşir. İman ise, kasten ve bizzat takip ve kabul edilmekle kalbin içine bırakılır.

Remz

​

Arkadaş! Bir kelime-i vahidenin işitilmesinde, bir adam, bin adam birdir. Yaratılış hususunda da, kudret-i ezeliyeye nisbeten birşey, bin şey birdir. Nev’ ile fert arasında fark yoktur.

Remz

​

Arkadaş! Bütün zamanlarda, bütün insanların maddî ve mânevî ihtiyaçlarını temin için nâzil olan Kur’ân’ın hârikulâde hâiz olduğu câmiiyet ve vüs’atle beraber, tabakat-ı beşerin hissiyatına yaptığı mürâat ve okşamalar, bilhassa en büyük tabakayı teşkil eden avâm-ı nâsın fehmini okşayarak, tevcih-i hitap esnasında yaptığı tenezzülât, Kur’ân’ın kemâl-i belâgatine delil ve bâhir bir burhan olduğu halde, hasta olan nefislerin dalâletine sebep olmuştur. Çünkü, zamanların ihtiyaçları mütehaliftir. İnsanlar fikirce, hisçe, zekâca, gabâvetçe bir değildir. Kur’ân mürşiddir. İrşad umumî oluyor. Bunun için, Kur’ân’ın ifadeleri zamanların ihtiyaçlarına, makamların iktizasına, muhatapların vaziyetlerine göre ayrı ayrı olmuştur. Hakikat-i hal bu merkezde iken, en yüksek, en güzel ifade çeşitlerini Kur’ân’ın herbir ifâdesinde aramak hatâ olduğu gibi, muhatabın hissine, fehmine uygun olan bir üslûbun mizan ve mirsadıyla, mütekellime bakan, elbette dalâlete düşer.

avâm-ı nâs: halk tabakası	bilhassa: özellikle
burhan: güçlü ve sarsılmaz delil	bâhir: çok açık
câmiiyet: kapsımlılık, kapsamlı oluş	dalâlet: doğru yoldan sapkınlık
fehim: anlama, kavrayış	fert: birey
gabâvet: anlayışsızlık	hakikat-i hal: işin aslı, gerçeği
hevâ-i nefis: nefsin gelip geçici arzu ve istekleri	hissiyat: duygular, hisler
hâiz: sahip	hârikulâde: olağanüstü, şaşırtıcı derecede
iktiza: gerektirme	iman: inanç, inanma
irşad: doğru yolu gösterme	kasten ve bizzat: bilerek ve kendisi isteyerek
kelime-i vahide: bir tek kelime	kemâl-i belâgat: hal neyi gerektiriyorsa tam ona göre, mükemmel bir şekilde konuşma
kudret-i ezeliye: Allah’ın ezelden beri var olan kudreti, güç ve kuvveti	kâfir: Allah’ı veya Allah’ın bildirdiği kesin şeylerden birini inkâr eden kimse
küfür: inkâr ve inançsızlık	makam: derece, konum
mirsad: gözetleme vasıtası; dürbün	mizan: terazi
muhatap: hitap edilen kimse	mülevves: kirli, pis
mürâat: riayet etme, uyma	mürşid: doğru yolu gösteren
mütehalif: farklı	mütekellim: konuşan
müşkül: zor	nefis: bir kimsenin kendisi; insanı daima kötülüğe, maddî zevk ve isteklere sevk eden duygu
nev': tür	nisbeten: oranla, kıyasla
nâzil olan: inen, indirilen	remiz: işaret
sual: soru	tabakat-ı beşer: insan tabakaları
tenezzülât: muhatabın seviyesine göre hitap etmeler	tevcih-i hitap: sözü birine yöneltme, birine hitap etmeler
teşkil eden: oluşturan	umumî: genel, herkese ait
vaziyet: durum	vüs’at: genişlik
üslûb: ifade ve söyleyiş tarzı	şirk: Allah’a ortak koşma

 

[Huseyni]

Cevap: Katre - Sayfa: 107

Remz

​

Arkadaş! Dünyanın üç vechi vardır:

Birisi: Âhirete bakar. Çünkü onun mezraasıdır.

İkincisi: Esmâ-i Hüsnâya bakar. Çünkü onların mektep ve tezgâhlarıdır.

Üçüncüsü: Kasten ve bizzat kendi kendine bakar. Bu vecihle insanların hevesatına, keyiflerine ve bu fâni hayatın tekâlifine medar olur.

Nur-u iman ile dünyanın evvelki iki vechine bakmak, mânevî bir cennet gibi olur. Üçüncü vecih ise, dünyanın fena yüzüdür ki zâtî ve ehemmiyetli bir kıymeti yoktur.

Remz

​

Arkadaş! İnsanın vücudu, bedeni, emvâl-i mîriyeden bir neferin elinde bulunan bir hayvan gibidir. O nefer, o hayvanı beslemeye ve hizmetine mükellef olduğu gibi, insan da o vücudu beslemeye mükelleftir

Aziz kardeşlerim! Burada bana bu sözü söylettiren, nefsimle olan bir münakaşamdır. Şöyle ki:

Mehâsiniyle mağrur olan nefsime dedim ki: “Sen birşeye mâlik değilsin, nedir bu gururun?”

Dedi ki: “Madem mâlik değilim, ben de hizmetini görmem.”

Dedim ki: “Yâhu, bu sineğe bak. Gayet küçücük zarif elleriyle kanatlarını, gözlerini siler süpürür. Her işini görür. Sen de lâakal onun kadar vücuduna hizmet etmelisin” diye ikna ettim.

Takdis ederiz o Zâtı ki, bu sineğe nezafeti ilhamen öğretir, bana da üstad yapar. Ben de onunla nefsimi ikna ve ilzam ederim.

Remz

​

İnsanı dalâletlere sürükleyen cihetlerden biri de şudur ki: İsm-i Zâhir ile ism-i Bâtın’ın hükümleri ayrı ayrı oluyor; bunları birbirine karıştırıp mercilerini kaybetmek mahzurludur.

Zât: Allah	aziz: çok değerli, izzetli
cihet: yön	dalâlet: doğru yoldan sapkınlık inançsızlık
ehemmiyetli: önemli	emvâl-i mîriye: devlete âit mallar
esmâ-i Hüsnâ: Allah’ın sonsuz mükemmellikte ve güzellikte olan isimleri	fena: gelip geçici olan
fâni: geçici olan, ölümlü	gayet: çok
hevesat: nefsin hoşuna giden gelip geçici istek ve arzular	ilhamen: ilham yoluyla
ilzam etmek: susturmak, cevap veremez hâle getirmek	ism-i Bâtın: Cenâb-ı Hakkın her varlığın içine hükmettiğini ifade eden ismi
ism-i Zâhir: Cenâb-ı Hakkın bütün varlıkları dıştan kuşatan ve varlığını eserleriyle ve delilleriyle açıkça ifade eden ismi	kasten ve bizzat: bilerek ve kendisi isteyerek
lâakal: en azından	mahzurlu: sakıncalı
mağrur: gururlu, kendini beğenmiş	medar: dayanak noktası, kaynak
mehâsin: güzellikler, iyilikler	mektep: ders okutulan yer; okul
merci: başvurulacak, sığınılacak yer	mezraa: tarla
mâlik: sahip	mükellef: yükümlü
nefer: asker	nefis: bir kimsenin kendisi; insanı daima kötülüğe, maddî zevk ve isteklere sevk eden duyu
nezafet: temizlik	nur-u iman: iman nuru, aydınlığı
remz: işaret	takdis etmek: Allah’ın her türlü eksiklikten pak ve yüce olduğunu dile getirmek
tekâlif: yükümlülükler, sorumluluklar	tezgâh: vitrin
vecih: yön, yüz	zarif: ince, hoş
zatî: özüne ait olan, esas	âhiret: öteki dünya, öldükten sonraki ebedî hayat
üstad: hoca, öğretmen

 

[Huseyni]

Cevap: Katre - Sayfa: 108


Kezâlik, kudretin levazımıyla hikmetin levâzımı bir değildir. Birisine ait levazımatı ötekisinden talep etmek hatadır.

Ve keza daire-i esbabın iktizasıyla daire-i itikad ve tevhidin iktizası bir değildir Onu bundan istememeli.

Ve keza, kudretin taallûkatı ayrı, vücudun cilveleri veya sair sıfatın tecelliyâtı ayrıdır; birbirine iltibas edilmemeli. Meselâ, dünyada vücudun tedricîdir; berzahî ayinelerde âni ve def’îdir. Çünkü, icad ile tecellî arasında fark vardır.

Remz

​

Arkadaş! İslâmiyet, bütün insanlara bir nur, bir rahmettir. Kâfirler bile onun rahmetinden istifade etmişlerdir. Çünkü, İslâmiyetin telkinatiyle küfr-ü mutlak, inkâr-ı mutlak, şek ve tereddüde inkılâp etmiştir. O telkinatın kâfirlerde de yaptığı in’ikâs ve tesirat sayesinde, kâfirlerin, hayat-ı ebediye hakkında ümitleri vardır. Bu sayede, dünya lezzetleri ve saadeti onlarca tamamıyla zehirlenmez. Bütün bütün o lezzetler elemlere inkılâp etmez. Yalnız tereddütleri vardır. Tereddüt ise, her iki tarafa baktırır. Devekuşu gibi, tam mânâsıyla ne kuş olur ve ne de deve olur. Ortada kalarak her iki tarafın zahmetinden kurtulur.

Remz

​

Arkadaş! Nefis, tembellik saikasıyla vazife-i ubudiyetini terk ettiğinden, tesettür etmek istiyor. Yani, onu görecek bir rakibin gözü altında bulunmasını istemiyor. Bunun için bir Hâlıkın, bir Mâlikin bulunmamasını temennî eder. Sonra mülâhaza eder. Sonra tasavvur eder. Nihayet, ademini, yok olduğunu itikad etmekle dinden çıkar. Halbuki, kazandığı o hürriyetler, adem-i mes’uliyetler altında ne gibi zehirler, yılanlar, elîm elemler bulunduğunu bilmiş olsa, derhal tevbe ile vazifesine avdet eder.

Hâlık: her şeyi yaratan Allah	Mâlik: her şeyin hakiki sahibi olan Allah
adem: hiçlik, yokluk	adem-i mes'uliyet: sorumsuzluk
avdet etmek: dönmek	berzahî: dünya ile âhiretin ortasında bulunan kabir âlemine ait; iki şey arasındaki ara bölme
cilve: görüntü, yansıma	daire-i esbab: sebepler dairesi
daire-i itikad ve tevhid: sarsılmaz inanç ve her şeyin bir olan Allah’a ait olduğuna inanma dairesi	def'î: birden bire, âni
elem: acı, keder	elîm: acı ve sıkıntı veren
hayat-ı ebediye: sonsuz âhiret hayatı	hikmet: bir gaye ve faydaya yönelik olarak tam yerli yerinde olma
icad: yaratma, var etme	iktiza: gerektirme
iltibas etme: karıştırma	inkâr-ı mutlak: sınırsız bir inkâr, her türlü kutsal değeri inkâr etme
inkılâp etmek: değişmek, dönüşmek	in’ikâs: yansıma
itikad etmek: sağlam bir şekilde inanmak	keza: aynı, aynı biçimde
kezâlik: bunun gibi	kudret: güç, kuvvet ve iktidar
kâfir: Allah’ı veya Allah’ın kesin olarak bildirdiği şeylerden birini inkâr eden kimse	küfr-ü mutlak: kesin ve tam bir inkâr, bütün kutsal şeyleri inkâr etme
levazım: gerekli olan ve ihtiyaç duyulan şeyler	levazımat: gerekli olan ve ihtiyaç duyulan şeyler
mülâhaza etmek: düşünmek, akla getirmek	nefis: bir kimsenin kendisi; insanı daima kötülüğe, maddî zevk ve isteklere sevk eden duygu
nihayet: sonunda	rahmet: İlâhî şefkat, merhamet ve ihsan
rakib: gözetleyen	remiz: işaret
saadet: mutluluk	saika: yönlendirici sebep
sair: diğer, başka	sıfat: özellik, vasıf
taallûkat: ilgili ve bağlantılı hususlar	tasavvur etmek: düşünmek, hayal ederek canlandırmak
tecelliyât: tecellîler; yansımalar	tecellî: yansıma
tedricî: aşamalı	telkinat: telkinler
temennî etmek: dilemek, istemek	tereddüt: şüphe
tesettür etmek: gizlenmek	tesirat: tesirler, etkiler
tevbe: pişmanlık duyarak günahtan dönüş	vazife-i ubudiyet: kulluk görevi
vücud: var olma (v-c-d)	âni: en kısa zamanda
şek: şüphe, tereddüt

 

[Huseyni]

Cevap: Katre - Sayfa: 109

Remz

​

Arkadaş! Herbir insanın bir nokta-i istinadı bulunduğuna nazaran, istinad noktalarının tefâvütüne göre insanların yapabileceği işler de tefâvüt eder. Meselâ, büyük bir sultana istinadı olan bir nefer, bir şâhın yapamadığı bir işi yapar. Çünkü, nokta-i istinadı şahtan büyüktür. Evet, kudret-i ezeliye tarafından memur edilen baûda, yani sivrisineğin Nemrud’a olan galebesi; ve bir çekirdeğin Fâlıku’l-Habbi ve’n-Nevâ tarafından verilen izin ve kuvvete binâen koca bir ağacın cihazatını, malzemesini tazammun etmesi, yani içine alması bu hakikati tenvir eden birer hakikattir.

Remz

​

Arkadaş! Katre nâmındaki eserimde Kur’ân’dan ilhamen takip ettiğim yol ile ehl-i nazar ve felsefenin takip ettikleri yol arasındaki fark şudur:

Kur’ân’dan tavr-ı kalbe ilham edilen asâ-yı Mûsâ gibi, mânevî bir asâ ihsan edilmiştir. Bu asâ ile, kitab-ı kâinatın herhangi bir zerresine vurulursa, derhal mâ-i hayat çıkar. Çünkü müessir ancak eserde görünebilir.

Mânevî asansör hükmünde olan murakabeler ile mâ-i hayatı bulmak pek müşküldür.

Vesaite lüzum gösteren ehl-i nazar ise, etraf-ı âlemi Arşa kadar gezmeleri lâzımdır. Ve o uzun mesafede hücum eden vesveselere, vehimlere, şeytanlara mağlûp olup caddeden çıkmamak için, pek çok burhanlar, alâmetler, nişanlar lâzımdır ki yolu şaşırtmasınlar.

Kur’ân ise, bize asâ-yı Mûsâ gibi bir hakikat vermiştir ki, nerede olsam, hattâ taş üzerinde de bulunsam, asâyı vuruyorum, mâ-i hayat fışkırıyor. Âlemin haricine giderek uzun seferlere ve su borularının kırılmaması ve parçalanmaması için muhafazaya muhtaç olmuyorum. Evet,

Arş: Cenâb-ı Allah’ın sınırsız egemenliğinin ve büyüklüğünün tecellî ettiği yer	Fâlıku’l-Habbi ve’n-Nevâ: tohum ve çekirdekleri çatlatıp açarak filiz çıkaran Allah
Nemrud: (bk. bilgiler)	alâmet: belirti, işaret
asâ: değnek, baston	asâ-yı Mûsâ: Hz. Mûsâ’nın asâsı, değneği [bk. bilgiler – Mûsâ (a.s.)]
baûda: sivrisinek	binâen: –dayanarak
burhan: güçlü ve sarsılmaz delil	cihazat: cihazlar, donanım
ehl-i nazar: tecrübeye dayanarak görüş ve düşünceye sahip olanlar	ehl-i nazar ve felsefe: tecrübeye dayanarak görüş ve düşünce sahibi olanlar ve felsefeciler
etraf-ı âlem: âlemin her tarafı	galebe: üstün gelme
hakikat: herbir şeyin aslı ve esası, gerçek mahiyeti	hariç: dış
ihsan edilmek: bağışlanmak	ilham: Allah tarafından kalbe atılan mânâlar
ilhamen: kalbe gelen mânâlar ve ilhamlar olarak	istinad: dayanak
kitab-ı kâinat: kâinat kitabı, evren	kudret-i ezeliye: Allah’ın ezelden beri var olan kudreti, güç ve kuvveti
mağlûp olmak: yenilmek	muhafaza: koruma, saklama
murakabe: iç âleme kapanıp kendini tamamen ibadet ve taate vermek, iç âleminde gözlem yapmak	mâ-i hayat: hayat suyu
müessir: eser sahibi	müşkül: zor
nazaran: bakarak, –göre	nefer: asker
nişan: işaret	nokta-i istinad: dayanak noktası
nâmında: isminde	remiz: işaret
tavr-ı kalb: kalbin merkezi	tazammun etmek: içermek, içine almak
tefâvüt: farklı olma, farklılık arz etme	tenvir etmek: aydınlatmak, ışıklandırmak
vehim: kuruntu, olmayan şeyi varmış gibi gösteren düşünce	vesait: vasıtalar
vesvese: kuruntu, şüphe	zerre: atom, maddenin en küçük parçası
âlem: dünya, evren	şâh: padişah

 

[Huseyni]

Cevap: Katre - Sayfa: 110

وَفِى كُلِّ شَىْءٍ لَهُ اٰيَةٌ تَدُلُّ عَلٰۤى اَنَّهُ وَاحِدٌ

1
​

beytiyle, bu hakikat hakikatiyle tebarüz eder.HAŞİYE-1HTAR

Remz

​

Arkadaş! Nefsin vücudunda bir körlük vardır. O körlük vücudunda zerre-miskal kaldıkça, hakikat güneşinin görünmesine mâni bir hicap olur. Evet, müşâhedemle sabittir ki, kat’î, yakînî burhanlarla deliller dolu olan büyük bir kalede, küçük bir taşta bir zafiyet görünürse, o kör olası nefis o kaleyi tamamen inkâr eder, altını üstüne çevirir. İşte nefsin cehaleti, hamakati, bu gibi insafsızca tahribattan anlaşılır.

Remz

​

Ey insan! Senin vücudunun sahasında yapılan fiiller ve işlerden senin yed-i ihtiyarında bulunan, ancak binde bir nisbetindedir. Bâki kalan Mâlikü’l-Mülke aittir. Binaenaleyh, kendi kuvvetine göre yük al. Yoksa altında ezilirsin. Kıl kadar bir şuur ile büyük taşları kaldırmak teşebbüsünde bulunma. Mâlikinin izni olmaksızın Onun mülküne el uzatma. Binaenaleyh, gafletle, kendi hesabına bir iş yaptığın zaman, haddini tecavüz etme. Eğer Mâlikin hesabına olursa, istediğin şeyi al ve yap—fakat izin ve meşiet ve emri dairesinde olmak şartıyla. İzin ve meşîetini de şeriatından öğrenirsin.

Remz

​

Ey şan ve şerefi, nam ve şöhreti isteyen adam! Gel, o dersi benden al.

Şöhret ayn-ı riyâdır ve kalbi öldüren zehirli bir baldır. Ve insanı insanlara abd ve köle yapar. O belâ ve musibete düşersen,

2 اِنَّا ِللهِ وَاِنَّاۤ اِلَيْهِ رَاجِعُونَde, o belâdan kurtul.

​

[NOT]Dipnot-1 “Herbir şeyde, Onun bir olduğuna delâlet eden bir âyet vardır.” İbnü’l-Mu’tez’in bir şiirinden alınmıştır. İbn-i Kesîr, Tefsîrü’l-Kur’âni’l-Azîm, 1:24.


Haşiye-1HTAR Kur’ân’ın delâletiyle bulduğum yola gitmek isteyen için ve ona o yolu güzelce tarif etmek için, Risale-i Nur Külliyatı güzel bir tarifçidir.


Dipnot-2 “Biz Allah’ın kullarıyız; sonunda yine Ona döneceğiz.” Bakara Sûresi, 2:156.
[/NOT]

Bâki: kendi varlığı sonsuza kadar devam eden ve dilediği varlığa bekà veren, onları sonsuz ve kalıcı hale getiren Allah	Mâlik: her şeyin hakiki sahibi olan Allah
Mâlikü'l-Mülk: bütün mülkün gerçek sahibi olan Allah	abd: kul
ayn-ı riyâ: gösteriş ve ikiyüzlülüğün tâ kendisi	beyt: anlam bakımından birbirine bağlı iki dizeden oluşmuş şiir parçası
binaenaleyh: bundan dolayı	cehalet: cahillik
delâlet: delil olma, işaret etme	gaflet: âhirete, Allah’ın emir ve yasaklarına duyarsız davranma hâli, umursamazlık
haddini tecavüz etme: haddini aşma, ileri gitme	hakikat: herbir şeyin aslı ve esası, gerçek mahiyeti
hamakat: ahmaklık	hicap: örtü, perde
meşiet: dileme, irade, istek	musibet: belâ, dert, felâket
mâni: engel	mülk: sahip olunan şey, hükmedilen yer
müşâhede: gözlem	nam: ad, şan
nefs/nefis: bir kimsenin kendisi; insanı daima kötülüğe, maddî zevk ve isteklere sevk eden duygu	nisbetinde: ölçüsünde, oranında
remz: işaret	tahribat: tahripler, yıkıp bozmalar
tebarüz etmek: ortaya çıkmak	teşebbüs: girişim
vücud: varlık	yakînî burhan: güçlü ve sarsılmaz şüphesiz, kesin delil
yed-i ihtiyar: irâde eli	zafiyet: zayıflık, güçsüzlük
zerre miskal: zerre ağırlığınca, çok az	şeriat: Allah tarafından bildirilen hükümlerin hepsi
şuur: bilinç, anlayış, idrak