topraktoprak
Well-known member
Adem-i emirlerde Cenab-ı Hakk'ın kudreti taalluk eder mi? Yani nasıl itibari emirlerde taalluk etmiyor, onun gibi tahribat nevinden olan fiilerde, mesela camın kırılmasında, veyahut tohuma filizlenme emri geldiği zaman toprağın açılmasında kudretin taaluku var mıdır?
Allah’ın ezeli ve ebedi olan sıfatları, taalluk noktasından farklı farklı tecelli ederler
İlim ve Kelam Sıfatı: Varlığın hem vacip hem mümkün hem de mümteni olan kısmına tecelli eder. Yani Allah’ın ilmi hem kendini, hem mümkünü, hem de muhali ihata eder. Kelam sıfatı da aynı ilim gibidir.
İrade ve Kudret Sıfatı: Varlığın sadece mümkün sınıfına taalluk ve tecelli eder. Vacip ve mümteni sınıflara tecelli ve taallukları yoktur. Şayet olsa idi; Allah’ın kendi zatı ve sıfatları hakkında tebdil ve tagayyürü, aynı zamanda mahlukatı ilah yapmak gibi şeyler caiz olurdu. Bu sebeple bu iki sıfat sadece mümkünde tecelli ve taalluk ederler.
Sem ve Basar Sıfatı: Bu sıfatlar mümkün içinde sadece mevcut sınıfında tecelli eder. Yani madum sınıfında tecelli ve taallukları yoktur. Zaten madum; olmayan demek olduğu için, görülmesi ve işitilmesi söz konusu değildir.
Adem-i emir, küçük bir şartın yapılması ile çok neticelerin husule gelmesidir. Mesela bir bahçeyi sulamak ve bakmak emr-i sabittir ki, binlerce sebep ve şartın olması ve icat edilmesi gerekiyor. Bu yüzden emr-i sabit vücudi olup, tamamı ile Allah’a aittir, insanın buradaki hissesi yüz cüzden bir cüzdür, o da iradesidir. Ama adem-i emir, o bahçenin sulanmamasından kurumasıdır ki, burada bir şartın olmaması bahçeyi kurutmaya yetiyor. Adem-i emiri de yüz cüz üzerinden düşünürsek, bir cüzü onu yaratmak, diğer doksan dokuz cüzü ise itibari olan iradeden gelen vazifesizliktir.
Hal böyle olunca, kainatta ister vucüdi olan hayır olsun, ister ademi olan şer olsun, her şeyin yaratılma ve icat kısmı Allah’ın kudretine bakar ve onun ile husule gelir. Mevcudat ve mahlukat içinde herhangi bir şeyi, bu ademe yakın olan şer ve tahrip de olsa fark etmez, İlahi kudretten istisna etmek şirk olur.
Camın kırılması, toprağın yarılması, tohumun çürümesi, aklımıza ne gelirse gelsin, hepsini icat edip yaratan Allah’ın kudretidir; bunun istisnası yoktur.
Mahlukat zaten varlık mertebesinin mümkün kısmına ait bir kavramdır. Varlığın mümkün mertebesi ise Allah’ın irade ve kudretine bakar. Bu hususu yukarıda tasnif etmiştik.
Sorularla risale
Allah’ın ezeli ve ebedi olan sıfatları, taalluk noktasından farklı farklı tecelli ederler
İlim ve Kelam Sıfatı: Varlığın hem vacip hem mümkün hem de mümteni olan kısmına tecelli eder. Yani Allah’ın ilmi hem kendini, hem mümkünü, hem de muhali ihata eder. Kelam sıfatı da aynı ilim gibidir.
İrade ve Kudret Sıfatı: Varlığın sadece mümkün sınıfına taalluk ve tecelli eder. Vacip ve mümteni sınıflara tecelli ve taallukları yoktur. Şayet olsa idi; Allah’ın kendi zatı ve sıfatları hakkında tebdil ve tagayyürü, aynı zamanda mahlukatı ilah yapmak gibi şeyler caiz olurdu. Bu sebeple bu iki sıfat sadece mümkünde tecelli ve taalluk ederler.
Sem ve Basar Sıfatı: Bu sıfatlar mümkün içinde sadece mevcut sınıfında tecelli eder. Yani madum sınıfında tecelli ve taallukları yoktur. Zaten madum; olmayan demek olduğu için, görülmesi ve işitilmesi söz konusu değildir.
Adem-i emir, küçük bir şartın yapılması ile çok neticelerin husule gelmesidir. Mesela bir bahçeyi sulamak ve bakmak emr-i sabittir ki, binlerce sebep ve şartın olması ve icat edilmesi gerekiyor. Bu yüzden emr-i sabit vücudi olup, tamamı ile Allah’a aittir, insanın buradaki hissesi yüz cüzden bir cüzdür, o da iradesidir. Ama adem-i emir, o bahçenin sulanmamasından kurumasıdır ki, burada bir şartın olmaması bahçeyi kurutmaya yetiyor. Adem-i emiri de yüz cüz üzerinden düşünürsek, bir cüzü onu yaratmak, diğer doksan dokuz cüzü ise itibari olan iradeden gelen vazifesizliktir.
Hal böyle olunca, kainatta ister vucüdi olan hayır olsun, ister ademi olan şer olsun, her şeyin yaratılma ve icat kısmı Allah’ın kudretine bakar ve onun ile husule gelir. Mevcudat ve mahlukat içinde herhangi bir şeyi, bu ademe yakın olan şer ve tahrip de olsa fark etmez, İlahi kudretten istisna etmek şirk olur.
Camın kırılması, toprağın yarılması, tohumun çürümesi, aklımıza ne gelirse gelsin, hepsini icat edip yaratan Allah’ın kudretidir; bunun istisnası yoktur.
Mahlukat zaten varlık mertebesinin mümkün kısmına ait bir kavramdır. Varlığın mümkün mertebesi ise Allah’ın irade ve kudretine bakar. Bu hususu yukarıda tasnif etmiştik.
Sorularla risale