"Delilin nedir? Bu büyük davaya büyük bir hüccet ve gayet kuvvetli bir delil lazım. Delil nedir?"
Birden şimendiferimiz tünelden çıktı. Biz de başımızı çıkardık, pencereden baktık. Altı yaşına girmemiş bir çocuğu, şimendiferin tam geçeceği yolun yanında durmuş gördük. O iki muallim arkadaşlarıma dedim:
"İşte bu çocuk, lisan-ı haliyle sualimize tam cevap veriyor. Benim bedelime, o masum çocuk bu seyyar medresemizde üstadımız olsun.
İşte lisan-ı hali bu gelecek hakîkati der.
"Bakınız; bu dabbetülarz, dehşetli hücum ve gürültüsü ve bağırmasıyla ve tünel deliğinden çıkıp hücum ettiği dakikada, geçeceği yola bir metre yakınlıkta o çocuk duruyor. O dabbetü'l-arz, tehdidiyle ve hücumunun tahakkümü ile bağırarak tehdit ediyor.
'Bana rast gelenlerin vay haline' dediği halde, o masum, yolunda duruyor. Mükemmel bir hürriyet ve harika bir cesaret ve kahramanlıkla, beş para onun tehdidine ehemmiyet vermiyor. Bu dabbetü'l-arzın hücumunu istihfaf ediyor ve kahramancıklığıyla diyor:
'Ey şimendifer! Sen gökgürültüsü gibi bağırmanla beni korkutamazsın!'
Sebat ve metanetinin lisan-ı haliyle güya der:
'Ey şimendifer, sen bir nizamın esirisin. Senin gemin, dizginin, seni gezdirenin elindedir. Senin bana tecavüz etmen haddin değil. Beni istibdadın altına alamazsın. Haydi yoluna git, kumandanının izniyle yolundan geç!"'
İşte ey bu şimendiferdeki arkadaşlarım ve elli sene sonra fenlere çalışan kardeşlerim! Bu masum çocuğun yerinde Rüstem-i İranî ve Herkül-ü Yunanî, o acîb kahramanlıklarıyla beraber tayy-ı zaman ederek o çocuğun yerinde burada bulunduklarını farzediniz. Onların zamanında şimendifer olmadığı için, elbette, şimendiferin bir intizam ile hareket ettiğine bir îtikadları olmayacak. Birden bu tünel deliğinden başında ateş ve nefesi gök gürültüsü gibi, gözlerinde elektrik berkleri olduğu halde birden çıkan şimendiferin dehşetli tehdit hücumuyla Rüstem ve Herkül tarafına koşmasına karşı, o iki kahraman ne kadar korkacaklar, ne kadar kaçacaklar; o harika cesaretleriyle bin metreden fazla kaçacaklar.
Bakınız; nasıl bu dabbetü'l-arzın tehdidine karşı hürriyetleri, cesaretleri mahvolur. Kaçmaktan başka çare bulamıyorlar. Çünkü, onlar, onun kumandanına ve intizamına îtikad etmedikleri için, mutî bir merkep zannetmiyorlar. Belki, gayet müthiş, parçalayıcı, vagon cesametinde yirmi arslanı arkasına takmış bir nevî arslan tevehhüm ederler.
Ey kardeşlerim ve ey elli sene sonra bu sözleri işiten arkadaşlarım! İşte altı yaşına girmeyen bu çocuğa o iki kahramandan ziyade cesaret ve hürriyet veren ve çok mertebe onların fevkınde bir emniyet ve korkmamak haletini veren, o masumun kalbinde hakîkatin bir çekirdeği olan şimendiferin intizamına ve dizgini bir kumandanın elinde bulunduğuna ve cereyanı bir intizam altında ve birisi onu kendi hesabıyla gezdirmesine olan îtikadı ve itminanı ve îmanıdır.
Ve o iki kahramanı gayet korkutan ve vicdanlarını vehme esir eden, onların, onun kumandanını bilmemek ve intizamına inanmamak olan cahilane îtikadsızlıklarıdır.
................ (Tarihce-i Hayat)
Evet şayet öle değil mi :
Bir Cizgi yada bir baska kahramanların mesela Herkül veya diğer kahraman olarak bilinenler bir tren görseler korkup kacacaklar . Cünkü onun br canavar ve kendisini mahfına calısan bir yaratık olarak düşünürler. Cünkü onların zamanında tren gibi bir yolcu taşıma aracı yokdu ve bilmiyorlardı. Halbu ki : O trenin bir kumandanı olduğunu ve onu bir idare edenin olduğunu bilseler ve Ona guvenseler hem dehsetli korkudan kurtulacaklar hmde yersiz yere telasa düşümüyeceklerdi.. Mesela :
Bir masum ve daha herkül kadar veya bir baska kahramanlar kadar gucu ve kuvveti olmayan bir cocuğun o trenin bir kaptanı olduğunu ve o treni ve o kaptanı ve butun yaratılanları ve butun varlığın bir tek yaratıcısı olduğunu bilmsei ve Onu tanıması ve O yaratıcıya yani Allaha guvenmesi ve Ona sığınması ve herşeyin ve trenin hakimiyetinin Onun kudretinde olduğunu bilmsei o cocğua sonsuz bir guven ve teselli veriyor ve o trenin o haletinden hic korkmuyor ve durusunu hic bozmuyor...
İşde bizler dahi Allahın varlığını ve kudretini bilsek ve her şeyin Onun hakimiyetinde olduğunu O cocuk kadar anlasak hayattaki hic bir hadise bize ne bir korku ne bir endişe dahi vermez... Çünkü bilmişiz dir ki hepsinin hakimiyeti bir tek olan Allahın elindedir...
Birden şimendiferimiz tünelden çıktı. Biz de başımızı çıkardık, pencereden baktık. Altı yaşına girmemiş bir çocuğu, şimendiferin tam geçeceği yolun yanında durmuş gördük. O iki muallim arkadaşlarıma dedim:
"İşte bu çocuk, lisan-ı haliyle sualimize tam cevap veriyor. Benim bedelime, o masum çocuk bu seyyar medresemizde üstadımız olsun.
İşte lisan-ı hali bu gelecek hakîkati der.
"Bakınız; bu dabbetülarz, dehşetli hücum ve gürültüsü ve bağırmasıyla ve tünel deliğinden çıkıp hücum ettiği dakikada, geçeceği yola bir metre yakınlıkta o çocuk duruyor. O dabbetü'l-arz, tehdidiyle ve hücumunun tahakkümü ile bağırarak tehdit ediyor.
'Bana rast gelenlerin vay haline' dediği halde, o masum, yolunda duruyor. Mükemmel bir hürriyet ve harika bir cesaret ve kahramanlıkla, beş para onun tehdidine ehemmiyet vermiyor. Bu dabbetü'l-arzın hücumunu istihfaf ediyor ve kahramancıklığıyla diyor:
'Ey şimendifer! Sen gökgürültüsü gibi bağırmanla beni korkutamazsın!'
Sebat ve metanetinin lisan-ı haliyle güya der:
'Ey şimendifer, sen bir nizamın esirisin. Senin gemin, dizginin, seni gezdirenin elindedir. Senin bana tecavüz etmen haddin değil. Beni istibdadın altına alamazsın. Haydi yoluna git, kumandanının izniyle yolundan geç!"'
İşte ey bu şimendiferdeki arkadaşlarım ve elli sene sonra fenlere çalışan kardeşlerim! Bu masum çocuğun yerinde Rüstem-i İranî ve Herkül-ü Yunanî, o acîb kahramanlıklarıyla beraber tayy-ı zaman ederek o çocuğun yerinde burada bulunduklarını farzediniz. Onların zamanında şimendifer olmadığı için, elbette, şimendiferin bir intizam ile hareket ettiğine bir îtikadları olmayacak. Birden bu tünel deliğinden başında ateş ve nefesi gök gürültüsü gibi, gözlerinde elektrik berkleri olduğu halde birden çıkan şimendiferin dehşetli tehdit hücumuyla Rüstem ve Herkül tarafına koşmasına karşı, o iki kahraman ne kadar korkacaklar, ne kadar kaçacaklar; o harika cesaretleriyle bin metreden fazla kaçacaklar.
Bakınız; nasıl bu dabbetü'l-arzın tehdidine karşı hürriyetleri, cesaretleri mahvolur. Kaçmaktan başka çare bulamıyorlar. Çünkü, onlar, onun kumandanına ve intizamına îtikad etmedikleri için, mutî bir merkep zannetmiyorlar. Belki, gayet müthiş, parçalayıcı, vagon cesametinde yirmi arslanı arkasına takmış bir nevî arslan tevehhüm ederler.
Ey kardeşlerim ve ey elli sene sonra bu sözleri işiten arkadaşlarım! İşte altı yaşına girmeyen bu çocuğa o iki kahramandan ziyade cesaret ve hürriyet veren ve çok mertebe onların fevkınde bir emniyet ve korkmamak haletini veren, o masumun kalbinde hakîkatin bir çekirdeği olan şimendiferin intizamına ve dizgini bir kumandanın elinde bulunduğuna ve cereyanı bir intizam altında ve birisi onu kendi hesabıyla gezdirmesine olan îtikadı ve itminanı ve îmanıdır.
Ve o iki kahramanı gayet korkutan ve vicdanlarını vehme esir eden, onların, onun kumandanını bilmemek ve intizamına inanmamak olan cahilane îtikadsızlıklarıdır.
................ (Tarihce-i Hayat)
Evet şayet öle değil mi :
Bir Cizgi yada bir baska kahramanların mesela Herkül veya diğer kahraman olarak bilinenler bir tren görseler korkup kacacaklar . Cünkü onun br canavar ve kendisini mahfına calısan bir yaratık olarak düşünürler. Cünkü onların zamanında tren gibi bir yolcu taşıma aracı yokdu ve bilmiyorlardı. Halbu ki : O trenin bir kumandanı olduğunu ve onu bir idare edenin olduğunu bilseler ve Ona guvenseler hem dehsetli korkudan kurtulacaklar hmde yersiz yere telasa düşümüyeceklerdi.. Mesela :
Bir masum ve daha herkül kadar veya bir baska kahramanlar kadar gucu ve kuvveti olmayan bir cocuğun o trenin bir kaptanı olduğunu ve o treni ve o kaptanı ve butun yaratılanları ve butun varlığın bir tek yaratıcısı olduğunu bilmsei ve Onu tanıması ve O yaratıcıya yani Allaha guvenmesi ve Ona sığınması ve herşeyin ve trenin hakimiyetinin Onun kudretinde olduğunu bilmsei o cocğua sonsuz bir guven ve teselli veriyor ve o trenin o haletinden hic korkmuyor ve durusunu hic bozmuyor...
İşde bizler dahi Allahın varlığını ve kudretini bilsek ve her şeyin Onun hakimiyetinde olduğunu O cocuk kadar anlasak hayattaki hic bir hadise bize ne bir korku ne bir endişe dahi vermez... Çünkü bilmişiz dir ki hepsinin hakimiyeti bir tek olan Allahın elindedir...
