Safii mezhebine göre sehiv secdesini gerektiren durumlar nedir ve nasil yapilir?
Namazda kasden veya unutarak vâki olacak noksanliklarin tamamlanmasi ve seytanin kahr edilmesi için sehiv ya'ni yanilma secdesi mesru' kilinmistir Meselâ secdede iken itmi'nan hâsil olmadan unutarak basini kaldirirsa hemen tekrar o secdeyi iâde eder ve namazin sonunda yanilma secdesi yapar
Bir seyin kendisinden fazla olarak misli ile tamamlanmasina bir mâni yoktur Nasil ki, bir kimse Ramazan orucunu karisina kasden yaklasarak bozdugu takdirde keffâret olarak bir köle âzad etmesi ve bundan âciz kalirsa kendisinin 60 gün oruç tutmasi lâzim gelmektedir
Cenâze namazi hafiflik üzerine bina edildiginden kendisine yanilma secdesi girmez Bu secdeler bu ümmetin hususiyetlerindendir Yalniz kilan için ve imâm için sünneti müekkede olup, imâmi secde eden me'mum için vâcibdir
Yanilma secdesi namazdaki iki secde gibi, iki tane olup bu iki secde arasinda dösenerek oturur ve bu secdelerden sonra ise teverrük ederek oturur
Iki secde arasindaki zikir, namaz secdeleri arasindaki zikir gibidir
Eger kasden vâki olan bir fiilden dolayi yapiliyorsa istigfar etmek daha iyidir Imâm ve yalniz kilan kimse yanilma secdesi için kalben niyet etmesi lâzimdir Eger niyet etmez veya lâfzan niyet ederse namazi bozulur
Yanilma secdeleri tesehhüdden ve Peygamberimiz Sallallâhu aleyhi veselleme ve ehli beyte salâvattan sonra ve namazin selâmindan evvel yapilir
Kasden verilen selâmdan sonra yanilma secdesi iptal edilmis olur
Ayni zamanda unutarak selâm verir de, hafif iki rekat namaz kilacak kadar bir zaman geçtikten sonra hatirlarsa, gine yanilma secdesi iptal edilmis olur Fakat unutarak selâm verdikten sonra böyle iki rek'at kilacak kadar bir zaman geçmeden hatirlarsa, namazin ilk baslayis tekbirini almadan yeniden yanilma secdelerini yapar ve tekrar selâm verir
Yanilma secdesinin sebepleri sunlardir:
l- Namazin cüz'ü olan sünnetlerden birisini terk etmek:
Ilk tesehhüd ve kunut gibi veya bunlardan birisinde süpheye düsmek Meselâ, tesehhüdü okudum mu? okumadim mi? diye süphe eder ve o anda ayaga kalkmissa tekrar tesehhüdü okumak için geriye dönüp oturmaz, devam eder ve sonunda selâmdan evvel yanilma secdesi yapar Eger haram oldugunu bildigi halde kasden geriye dönerek oturur ve tesehhüdü okursa namazi bozulur Eger unutarak veya bozulacagini bilmeyerek dönerse namazi bozulmaz
Yanilma secdesi yapar Bu bilmeyen kimse Islâm ülemâsinin bulundugu yerde olsa dahi mâzurdur Çünkü bu gibi bilgiler umum halkin malûmu degildir Eger unutarak ayaga kalktigi zaman tamamen dogrulmamis fakat dogrulmaya oturmadan daha yakin ise tekrar tesehhüde dönmesi câizdirVe sonunda da yanilma secdesi yapar Eger bu unutmada oturmaya daha yakin ise gine tesehhüde döner, fakat yanilma secdesi yapmaz
Eger kasden tesehhüdü terk ederse tamâmen ayaga kalkmamis olsa dahi tesehhüde dönmez
Ve haram oldugunu bildigi halde kasden dönerse namazi bozulur
Bunlar yalniz kilan veya imâm olan kimse içindir
Eger imâma uyan bir kimse ise tesehhüdü unutup kalktiginda, imâma uymak için hemen geriye dönmesi vâcibdir Bildigi halde kasden dönmez veya imâmdan ayrilma niyeti yapmazsa, namazi bozulur Burda dönmenin vâcib olmasi unutarak kalktigina göredir
Eger kasden tesehhüdü okumadan kalkarsa; imâm kalkincaya kadar dönmesi mendup olur Bu fiillerin kasden terkedilmesi ile unutarak terkedilmesi arasindaki fark sudur: Kasden terketmede fazileti bile bile terketmis ve baska bir farza geçmis olup, iki farz arasinda muhayyer birakilmistir Birisi gitmis oldugu farz digeri imâmin mütâbeatidir Unutmada ise ecrinin daha yükseltilmesi için geriye dönmesi teayyün eder Buna misal, yukarida zikredildigi gibi imâmin tesehhüdü terketmeyip ona uyanin unutarak terketmesidir Eger imâm terkedip ona uyan terketmemisse bu uyan kimsenin de imâmdan geriye kalmasi câiz degildir
Bilerek kasden geriye kalirsa ayrilma niyeti de yapmazsa namazi bozulur Yalniz kilan veya imâm olan bir kimse kunutu unutarak tamamen secdeye giderse kunut için geriye dönmez sonunda yanilma secdesi yapar
Eger bilerek kasden geriye dönerse namazi bozulur
Kunutu unuttugunda tamâmen sücuda gitmemis veya rükûun en az bir kismina vâsil olmussa geriye dönmesi câiz olup sonunda yanilma secdesi yapar
Eger rükûun en az bir kismina vâsil olmamissa geriye döner ve yanilma secdesi yapmaz Eger kunutu kasden terkeder ve rüku haddine vâsil olmussa geriye dönmez Kasden haram oldugunu bilerek geriye dönerse namâzi bozulur
Fakat imâma uyan kimse ise unutarak veya kasden terketmesi arasinda fark vardir Eger unutarak terkeder veya imâmi islemedigi halde kendisi unutarak islerse, imâma uymak için imâm bulundugu hâle dönmesi vâcib olur Bilerek kasden dönmezse namâzi bozulur
Eger kasden terkederse geriye imâmin bulundugu hâle dönmesi lâzim olmayip, dönmede, imâmi secdede beklemede veya ayrilma niyeti yapmada muhayyerdir
Ayni zamanda imâmi okumadigi halde, ona uyan kimse kasden kunutu okursa, bunu terkederek imâmin bulundugu hâle dönmesi lâzim degildir Imâma birinci secdede veya iki secde arasindaki oturmada yetisecegine kanâati varsa, kunutu tamamlayip imâma yetismesi mendup olur Eger imâmin ancak ikinci secdeye egilmesinden sonra yetisecegine kanâati varsa o zaman ona uyan bu kimsenin kunutu terketmesi veya ayrilma niyeti yapmasi vâcip olur
Imâm, birinci tesehhüdü veya kunutu terkettikten sonra tekrar geriye dönerse, ona uyan kimse dönmez Çünkü imâm ya unutmustur veya câhildir, arkasinda olan kimse bu hatalarda ona uymaz Veya imâm kasden yapmistir ki namâzi bozulmustur Bu halde ona uyan kimse, ya ayrilma niyeti yapar veya imâmin unuttuguna veya cehâletine hamlederek ayakta veya sücutta imâmi bekler Eger ona uyan kimse kasden bilerek imâmin döndügü hâle dö nerse namâzi bozulur Fakat unutarak veya cehaletle imâmin döndügü hâle dönerse namâzi bozulmaz
Ayni zamanda imâm birinci tesehhüdü terkederek kalkar sonra, daha ona uyan kimse kalkmadan evvel dönerse, ona uyan kimsenin oturmakta devam etmesi haram olur Imâmi kalktigi için o da kalkar ve imâminin geriye dönmesi ma'zuriyetine hamlederek, onu ayakta bekler veya ayrilma niyeti yapar
Namâzin hey'etinden olan sünnetlerin kasden veya sehven terkinde yanilma secdesi yapilmaz
2- Kaç rek'at kildiginda süpheye düsmek;
Meselâ üç mü kildim dört mü kildim diye süpheye düserse ve süphesi dördüncü rek'ate kalkincaya kadar devam ederse, en azi nazari i'tibara alarak geriye kalani kilar ve sonunda yanilma secdesi yapar Çünkü bu kimse ziyadede tereddüt etmistir
Eger üçüncü rek'atte iken onun üçüncü oldugunu hatirlarsa, devam eder ve sonunda yanilma secdesi yapmaz
Bir kimse kildigi rekatlarin adedinde süpheye düserse kendi zannina ve baskasinin söz ve fi'line uymaz Fakat baskalarinin îkazlari teaddüd eder ve tevâtür hâline gelirse o vakit onlara uyar
Dört rek'atli bir namâzda unutarak dördüncü rekatten besinci rekate kalkarsa ve daha oturmadan evvel hatirlarsa, hemen kalktigi oturusa döner ve bu unutarak kalktigi oturusta ilk tesehhüd oldugunu zannetmis olsa dahi tesehhüdü okumussa bu onun için kâfidir, tekrar okumaya hâcet yoktur
Eger besinciye unutarak kalkip oturduktan sonra hatirlarsa ve dördüncüde tesehhüdü okumussa gine bu ona kâfidir Tesehhüdü tekrar okumaz eger oturmadan evvel besinciye kalkmis oldugunu hatirlarsa ve dördüncüde tesehhüdü okumamissa oturur ve tesehhüdü okur
Oturduktan sonra hatirlarsa gine tesehhüd eder ve bütün bunlarda yanilma secdesi yapar
3-Kasden yapildiginda namâzi bozan fiiller unutarak yapildiklari takdirde yanilma secdesini îcâb ettirirler Fazla bir rek'at yapmak veya az bir kelâm söylemek veya az yiyip içmek veya i'tidal ile iki secde arasindaki oturma rüknü olan kisa rükünleri uzatmak gibi fiiller unutarak yapildiginda namâzin sonunda yanilma secdesi yapmak lâzimdir Eger böyle fiillerin yapilip yapilmadiginda süpheye düserse sonunda yanilma secdesi yapmaz, çünkü asil olan böyle fiillerin olmamasidir
Fakat çok yemek içmek ve hareket etmek gibi fiiller kasden olsun veya unutarak olsun islendiklerinde namâzi bozduklari için sonunda yanilma secdesi yapilmaz Yapilsa dahi namâzi bozulmaktan kurtarmaz
4- Namâzda yapilmasi istenen bir okumayi kasden veya unutarak baska bir yere nakletmek;
Gerek Fâtiha gibi bir rükün olsun gerekse birinci tesehhüd ve kunut gibi namâzin cüzlerinden olan sünnetler olsun veya gerekse zammi sure gibi namâzin heyetinden olan sünnetlerden olsun hepsi müsâvidir
Rüknün kasden veya unutarak nakledilmesi ile yanilma secdesi yapilir Ayni zamanda cüz' sünnetlerden birinci tesehhüd de bunun gibidir
Kunut ise, bunu gene kunut niyeti ile baska yere nakletmisse sonunda yanilma secdesi yapar
Eger zikir kasdi ile nakletmisse yanilma secdesi yapmaz Zammi sureden gayri namâzin heyetinden olan sünnetleri baska yere naklettiginde yanilma secdesi yapmaz Fakat zammi sûreyi rüku'da veya dogrulduktan sonra okursa yanilma secdesi yapar Fâtihadan evvel okursa secde etmez, çünkü kiyâmin içindedir Tesehhüdden evvel Peygamberimiz Sallallâhu aleyhi veselleme salavat getirilmesi ayni sekilde buna kiyas edilir
Hülâsa Fâtihanin rüku'dan dogrulduktan sonra veya oturarak okunmasi veya ikinci tesehhüdün ayakta veya iki secde arasinda okunmasi gibi okumalarin kasden veya unutarak yerlerinin degistirilmesi ile sonunda yanilma secdesi yapilir
5-Imâm veya yalniz kilan bir kimse niyetten ve baslangiç tekbirinden mâada bir rüknün terkedilmesinde süpheye düserse ve bunun bir mislini yapmadan evvel hatirlarsa, hemen o terkettigini yapar aksi takdirde namâzi bozulur Eger onun bir mislini isledikten sonra hatirlarsa, o misli olarak isledigi onun yerine geçer ve ikisi arasindaki iptal edilmis olur Ya'ni o kismi namazdan saymiyarak namâzi tamamlar ve her iki halde de yanilma secdesini yapar Imâma uyan kimse ise bir rükün terkettigine dair selâmdan evvel süpheye düserse imâmi selâm verdikten sonra kalkar bir rek'at kilar ve yanilma secdesi yapmaz
Eger selâm verdikten sonra böyle bir süphe gelirse kalkar bir rek'at kilar ve sonunda yanilma secdesi yapar Çünkü süphesi imâmdan ayrildiktan sonra vâki olmustur
Selâmdan sonraki bu halde su sartlar vardir Selâmdan sonraki fâsilanin örfen fazla uzamamasi, af edilenden gayri necâsetin isâbet etmemesi, alti kelimeden fazla konusmamis olmasi, ve ameli kesîr yapmamis olmasi lâzimdir Aksi takdirde bütün namâzini yeniden kilar
Niyetde veya baslangiç tekbirinde süpheye düserse ve en az olan bir itmi'nan mikdâri geçinceye kadar hatirlamazsa yeniden namâza baslar Çünkü süphesi namâzin baglanmasinda olup asil olan onun yoklugudur
Eger selâm vermeden ve en az bir itmi'nan mikdâri geçmeden evvel yaptigini hâtirlarsa, ondan evvel kildigi kendisine sayilir ve geriye kalani bunun üzerine bina eder
Eger süphesi selâmdan sonra olursa gine zarar verir yeniden kilmasi lâzimdir
Selâmdan sonra olan bu süphe niyetten veya baslangiç tekbirinden gayri seylerde olursa bir te'siri yoktur Çünkü selâmla namâz tamamlanmisdir
Imâma rüku'da uyan bir kimse, onunla beraber rükûa ulastim mi? diye süpheye düserse o rek'at kendisine sayilmaz Çünkü asil olan ulasmamaktirBu reka'ti selâmdan sonra tamamlar ve yanilma secdesi yapar Çünkü ziyade olmasi ihtimâli olan bir rek'at kilmistir Imâma sonradan ulasan yani mesbuk olan bir kimse unutarak imamla beraber selâm verirse ve hemen hatirlarsa devam ederek kildigi mikdar üzerine bina eder ve sonunda yanilma secdesi yapar Çünkü unutma imâmdan ayrildiktan sonra vukua gelmistir
Mesbuk olan bir kimse, imâm yanilma secdesi yaparsa o da onunla beraber yapmasi vâcibdir
Ve kendi namâzini bitirdikten sonra da yanilma secdesi yapmasi mendup olur
Ayni sekilde kendisi yalniz basina kildiktan sonra kendisine iktida eden (uyan) olursa o da onunla beraber yanilma secdesi yapmasi vâcip olup, kendi namazinin sonunda da yanilma secdesi yapmasi medup olur
Namâz kilan bir kimse yanilma secdesini icâb ettiren bir sey yapar da yanilma secdesi yaptim mi_ yapmadim mi? diye süpheye düserse yanilma secdesi yapar Çünkü asil olan sücudun olmamasidir
Eger yanilma secdesi için bir mi? iki mi? secde ettim diye süpheye düserse bir tane daha secde eder
Namâz kilan bir kimse namâzda bir unutmanin yapildigini zannederek yanilma secdesi yapar da sonra böyle bir yanilmanin olmadigi tebeyyün ederse, ziyâde olan ilk yanilma secdesi için tekrar yanilma secdesi yapar
Kisaltilmis bir nâmazin sonunda yanilma secdesi yapar da sonra bu namâzi tamamlama lüzumu hâsil olursa, namâzi tamamladiktan sonra ikinci defa olarak yanilma secdesi yapar
Imâm unutarak selâm vermesi üzerine ona uyan kimse de selâm verdikten sonra imâm tekrar namaza girerek, salâvâti okuyup, tekrar selâm verdiginde ona uyan (bundan evvel selâm vermistiniz) ikâzina karsi imâm cevâben (Peygamberimiz Sallallâhu aleyhi veselleme salâvati unutmustum) derse Her ikisinin de namâzi bozulmamistir Çünkü imâmin konusmasi ikinci selâmdan sonradir Ona uyan kimsenin de konusmasi azdir Fakat bu kimse hemen yanilma secdesi yapar çünkü ilk selâmla imâmdan ayrildigi için kendisine de sirâyet eden hatayi, imâm yüklenemez
Yalniz bir kimseden bir unutma husule gelir de sonra bu hâli ile bir imâma iktida ederse imâm onun hatasini yüklenmez ya'ni namâzin sonunda yanilma secdesi yapar veya açiktan okumada unutma ve hatalar hâsil olursa, bunlari imâm yüklenir Ve kendisine yanilma secdesi lâzim olmayip sevabi da eksilmez
Fakat imâm yüklenmeye ehil bir kimse degilse meselâ abdestsiz veya gizli necâseti muhtevi imisse, ona uyan kimsenin unutma veya baska seylerini yüklenemez
imâm namâzi bitirdikten sonra abdestsiz oldugu veya kendisinde gizli bir necâset bulundugunu hatirlarsa ve kendisine uyan kimsenin Fâtihayi bitirmeden rükûa gittigini ya'ni onun bir rek'atini yüklendigini bilirse, ona uyan kimsenin namazini iâde etmesi için ona vaz'iyeti bildirmesi lâzimdir Fakat bu, arada uzun bir fâsila geçtigine göredir Böyle bir fâsila geçmemisse kendisine haber verildikten sonra hiç ara vermeden kalkar bir rek'at kilar ve sonunda yanilma secdesi yapar
Imâma sonradan yetisen bir kimse imâmin selâm verdigini zannederek ayaga kalkar da, imâmin selâm vermedigi anlasilirsa velevki artik imâm selâm vermis olsa dahi, onun gine oturup sonra kalkmasi teayyün eder Burada ayrilma niyeti ve sonra da yanilma secdesi yapmaz Çünkü unutma ona uyma halinde vâki olmustur
Imama uyan kimse imamin selam verdigini zannederek selam verir, sonra da selam vermemis oldugunu tebeyyün ederse uyan kimsenin selamini tekrar iade etmesi lâzimdir Ve sonra da yanilma secdesi yapmaz Çünkü unutma uyma zamaninda vaki olmustur
Imâma uyan kimse imâmin, basini secdeden kaldirdigini zannederek basini kaldirir ve ikinci secdede oldugunu zannederek ikinci secdeye gittikten sonra imâmin daha birincide oldugu tebeyyün ederse, ona uyan kimsenin yapmis oldugu iki secde arasindaki oturus ve ikinci secde sayilmaz, hemen imâminin bulundugu hâle uyar, onunla beraber oturur ve onunla ikinci secdeyi yapar Ve yanilma secdesi yapmaz Çünkü unutma uyma zamaninda hâsil olmustur
Namaz kilan bir kimse son rek'atte ikinci secdeyi unutur da selâm vermeden evvel aklina gelirse, o secdeyi yapar ve yanilma secdesi yapmaz
Namâz kilan bir kimse selâmi unutarak terkeder ve uzun bir müddet geçse dahi bulundugu yerden baska yere geçmemisse, selâmi verir ve yanilma secdesi yapmaz
Not:
Hanefi imâmi arkasinda kilan bir sâfiînin sabah ve diger namazlarda yanilma secdesi yapmasi sünnetdir
Çünkü Hanefî mezhebinden olan bir sahis sabahleyin kunut duâsini okumaz ve diger namâzlarda da ilk tesehhüdte Peygamberimiz Sallal'âhu aleyhi veselleme salâvat getirmez, hattâ getirse kendi mezhebine göre yanilma secdesi yapmasi lâzimdir Sâfiîye göre ise bunlarin terkinde yanilma secdesi yapildigindan imâmin selâmindan sonra Sâfiî muktedinin yanilma secdesi yapmasi sünnetdir
Selam ve dua ile
