Dünyanın dıştan çekilmiş resimlerini hepimiz görmüşüzdür. Bu resimlerde bizimde içinde yer aldığımız dünya düzeni görülmez. Biraz yaklaştığınızda karalar ve denizlerden müteşekkil bir tablo, biraz daha yaklaştığınızda, karıncalar gibi sağa sola koşuşan insan toplulukları, belli yönlere giden gemiler, arabalar,uçaklar. Artık yere inildiğinde ise gelir-gider hesapları olan, giriş çıkış saatleri belirlenmiş, bir nizam ve intizam dahilinde işleyen fabrikalar,şirketler, ordular, evler, marketler gibi günlük hayatın intizamı ile karşılaşırız.
Uzaydan gördüğümüz dünya manzarasından semtimizdeki bir markete ve onun tezgâh düzeninden kasasına kadar olan intizamına indiğimiz duruma benzer şekilde;dıştan gördüğümüz insan bedeninden, o insanın bir hücresine indiğimizi hayal edelim. Hücrenin hayatını idame için çevre sıvılardan besleyici maddeleri ve diğer elementleri alması gereklidir. Bu maksatla hücre zarında bulunan küçük delikçiklerden difüzyon denen maddenin daha konsantre olduğu yerden diğer tarafa pasif akışı ile bir nakil, hücre zarında bulunan bazı enzim sistemleri ve özel taşıyıcı proteinlerin rol oynadığı aktif nakil, ve endositoz denen bir mekanizma ile hücre zarının dıştaki özel bir maddeyi, sıvıyı ve sıvı içeriğini yutması şeklinde üç tarz işleyiş vardır. Endositoz, hücre zarında, yutulacak maddeyi içine alacak şekilde oyuk oluşması ve bu oyuğun içe doğru küre şekline dönüşerek üstünün kapanması ve zarın vezikül adı verilen ve küçük bir küreye dönüşen bu kısmının hücre içine doğru kopması ile olur.
Bunlar hücre içinde çok ince hesap, hassas zamanlama ve mükemmel koordinasyonla işleyen binlerce mekanizmadan yalnızca biri. Mesela, ancak mikroskopla görülebilen küçücük hücre içinde mitokondri denilen bir kısımda cereyan eden sitrik asit siklusu, bu açıdan çok çarpıcıdır. Bir maddeden diğerinin ortaya çıktığı her bir adımdan diğerine geçişte enzimlerin rol oynadığı bu enzimleri ortaya çıkaran başka enzimler, geri beslemeler, kontrol mekanizmaları ve bütün bunların neticesinde hücrenin ve bedenin enerji ihtiyacının karşılanması için döndürülen çark. Bu, Tıp öğrencilerinin akıllarına yerleştirmekte bile yetersizkaldığı işleyişin sırf şematize edilmiş haline bakmak bile olayınkompleksliğini, intizamın incelik ve mükemmelliğini gözler önüne seriyor.
Şimdi,döviz kurlarını, hükümet planlarını, enflasyonu, geçim sıkıntısı gibiproblemleri, bir tarafa bırakalım. Sonra hücrelerimizde yukarıda anlatmayaçalıştığımız türden binlerce işin intizam içinde devam ettiğini, milyarlarcainsanın trilyonlarca hücresinde bu işlemleri bir tahayyül edelim. Bu intizamatom içinde çekirdek, elektron bir formülle ifade edilecek intizamı sergiliyor.Atomların molekülleri, moleküllerin elementleri, elementlerin hücreleri,bunların organları ve bitkileri, canlıları oluşturuyor gibi gösterdiği intizam,hücre içindekine benzer tarzda işliyor. Arabaların, gemilerin, uçaklarınçalıştığı; tonlar ağırlığındaki gemilerin bir parmakla çevrildiği, fabrikaçarklarının dönderildiği alemin nizamı, hep bu intizam sırrıyla yürüyor. Allahınkainata koyduğu intizan sırrıyla.
Uzaydan gördüğümüz dünya manzarasından semtimizdeki bir markete ve onun tezgâh düzeninden kasasına kadar olan intizamına indiğimiz duruma benzer şekilde;dıştan gördüğümüz insan bedeninden, o insanın bir hücresine indiğimizi hayal edelim. Hücrenin hayatını idame için çevre sıvılardan besleyici maddeleri ve diğer elementleri alması gereklidir. Bu maksatla hücre zarında bulunan küçük delikçiklerden difüzyon denen maddenin daha konsantre olduğu yerden diğer tarafa pasif akışı ile bir nakil, hücre zarında bulunan bazı enzim sistemleri ve özel taşıyıcı proteinlerin rol oynadığı aktif nakil, ve endositoz denen bir mekanizma ile hücre zarının dıştaki özel bir maddeyi, sıvıyı ve sıvı içeriğini yutması şeklinde üç tarz işleyiş vardır. Endositoz, hücre zarında, yutulacak maddeyi içine alacak şekilde oyuk oluşması ve bu oyuğun içe doğru küre şekline dönüşerek üstünün kapanması ve zarın vezikül adı verilen ve küçük bir küreye dönüşen bu kısmının hücre içine doğru kopması ile olur.
Bunlar hücre içinde çok ince hesap, hassas zamanlama ve mükemmel koordinasyonla işleyen binlerce mekanizmadan yalnızca biri. Mesela, ancak mikroskopla görülebilen küçücük hücre içinde mitokondri denilen bir kısımda cereyan eden sitrik asit siklusu, bu açıdan çok çarpıcıdır. Bir maddeden diğerinin ortaya çıktığı her bir adımdan diğerine geçişte enzimlerin rol oynadığı bu enzimleri ortaya çıkaran başka enzimler, geri beslemeler, kontrol mekanizmaları ve bütün bunların neticesinde hücrenin ve bedenin enerji ihtiyacının karşılanması için döndürülen çark. Bu, Tıp öğrencilerinin akıllarına yerleştirmekte bile yetersizkaldığı işleyişin sırf şematize edilmiş haline bakmak bile olayınkompleksliğini, intizamın incelik ve mükemmelliğini gözler önüne seriyor.
Şimdi,döviz kurlarını, hükümet planlarını, enflasyonu, geçim sıkıntısı gibiproblemleri, bir tarafa bırakalım. Sonra hücrelerimizde yukarıda anlatmayaçalıştığımız türden binlerce işin intizam içinde devam ettiğini, milyarlarcainsanın trilyonlarca hücresinde bu işlemleri bir tahayyül edelim. Bu intizamatom içinde çekirdek, elektron bir formülle ifade edilecek intizamı sergiliyor.Atomların molekülleri, moleküllerin elementleri, elementlerin hücreleri,bunların organları ve bitkileri, canlıları oluşturuyor gibi gösterdiği intizam,hücre içindekine benzer tarzda işliyor. Arabaların, gemilerin, uçaklarınçalıştığı; tonlar ağırlığındaki gemilerin bir parmakla çevrildiği, fabrikaçarklarının dönderildiği alemin nizamı, hep bu intizam sırrıyla yürüyor. Allahınkainata koyduğu intizan sırrıyla.
Son düzenleme: