Kelime Analizi 101: Mısır

kenz-i mahfi

Sorumlu
MISIR (Arapça) (مصر)

Buğdaygillerden, gövdesi boğumlu ve kalın, yaprakları şerit biçiminde, boyu yaklaşık 2 metre olabilen, erkek çiçekleri tepede salkım durumunda, dişi çiçekleri yaprakla gövde arasında koçan biçiminde olan bir kültür bitkisi, bu bitkinin koçan üzerindeki taneli ürünü ve bu ürünün her bir tanesi manalarına gelmektedir.

Mısır bitkisinin bir ülke ismi olan Mısır ile olan irtibatı ise 1600'lü yıllarda Suriye yoluyla İstanbul'a gelen "Mısır buğdayı" veya "Mısır darısı"ndan gelmektedir. Zamanla kelime kısaltılarak sadece "Mısır" kelimesi geriye kalmıştır. Yani bizim "mısır" diye yediğimiz şey aslında "Mısır buğdayı"dır. Yani mısır bitkisi ülkemize Mısır'dan girdiği için bu isimle anılmıştır.

Ülke olan "Mısır" ile bitki olan "mısır"ın Arapça'da yazılışları aynıdır.

Mısır bitkisinin ana vatanı Amerika'dır. Mısır, binlerce yıldan beri tarımı yapılan nadir bitkilerdendir. Amerika'dan Dünya'nın her yerine yayılmıştır. Amerika'nın keşfedildiği zamanlarda bu kıtanın pek çok bölgesinde mısır tarımı yapılmaktaydı. Aztekler ve Kızılderililerde mısırın büyük ehemmiyeti olup mısır tanrıları edinmişlerdir. İspanyollar ve İngilizler Amerika'nın keşfinden sonra mısır tarımının nasıl yapıldığını ve nerelerde kullanıldığını yerli halktan öğrenmiş ve ülkelerine bu değerli bitkiyi götürmüşlerdir. Kristof Kolomb, 1493 yılında, beraberinde getirdiği mısır bitkisi ile İspanya'ya döndüğünde mısır ilk defa yeni dünyadaki anavatanından Avrupa'ya getirilmiş oldu. İspanya'ya gelişinden birkaç yıl sonra Portekiz, Fransa ve İtalya başta olmak üzere, Güneydoğu Avrupa ve Kuzey Afrika'nın geniş alanlarında yetiştirilmeye başlanmıştır. Denizci bir millet olan Portekizliler bu bitkiyi Hindistan ve Çin'e götürmüşlerdir. Buradan da bütün Asya'ya yayılmıştır. Mısır bitkisinin yüksek çoğalma oranından dolayı kendisine kolaylıkla yer edindiği gibi girdiği bazı yerlerde ise ilk sırayı almıştır. Mısır bitkisi Antarktika kıtası haricinde Dünya'nın hemen hemen her yerinde yetiştirilmektedir. Mısır bitkisi, dünyada buğday ve çeltikten sonra en fazla tarımı yapılan tahıl türüdür. Dünya üzerinde 70 milyondan fazla çiftçi ailesi mısır tarımı yapmaktadır. Ekim alanı ile de buğday ve çeltikten sonra 3.sırada gelmektedir. Fakat verim olarak dekar başına 492 kg ile tahıllar arasında birinci gelmektedir. Dünya'da en çok mısır Amerika kıtasında yetiştirilmektedir. ABD, dünya mısır üretiminin yaklaşık olarak % 40-45'ini karşılamaktadır. Ülkemizde mısır üretimi ise ABD'nin yaklaşık olarak % 1'i kadardır. Yani Türkiye, Dünya mısır üretiminin yaklaşık olarak % 0,4'ünü karşılamaktadır. ABD'den sonra Çin, Brezilya, Meksika, Hindistan ve Arjantin gelmektedir. Mısır'ın % 65'i hayvan yemi olarak kullanılmakta, % 20'si insan beslenmesinde ve geriye kalan kısmı ise sanayide kullanılmaktadır. Ülkemizde buğday ve arpadan sonra üçüncü sırada üretimi yapılmaktadır.

"Mısır" مصر kelimesi Arapça'da "büyük şehir, metropol, başkent" manasına gelmektedir. Çoğulu "Emsâr" امصار kelimesidir. "Mısır" مصر kelimesi aynı zamanda bir yeri mamur etmek, imar etmek şehir haline getirmek demektir. Bir yeri şehir haline getirmeye "Messara" مصر yani "Mısırlılaştırmak" denilmektedir. "Temessera" تمصر kelimesi ise "şehirleşmek, gelişmek, büyük şehir olmak; Mısırlılaşmak, Mısırlı olmak" manalarına gelmektedir.

"Mısır" مصر aynı zamanda başkent olan Kahire'nin eski adıdır. Onun için "Mısr-ul Kahire" مصر القاهرة denilmiştir.

Mısriyye مصرية kelimesi "Mısırlılık" demektir.

Temsîr تمصير kelimesi "şehirleştirme, binalar dikme, imar etme; Mısırlılaştırma" demektir.

Mütemessera متمصر kelimesi ise "Mısırlılaşmış, Mısırlı karakteri kazanmış" demektir.

Mısır ülkesinin coğrafya olarak gelişmiş olmasından dolayı "Mısır ülkesi" dillerde "Mısır" sıfatından isim haline gelmiştir. Hatta o derece ki, Mısırlı olmak veya Mısırlılaşmak gibi sıfatlar kentli olmak, gelişmiş, modern olmak manalarında kullanılmıştır.

"Mısrî" kelimesini Arapların çoğu "Kahireli, Mısırlı, kentli" olarak anlamaktadır. Bina yapan kişiye, şehirleştiren, imar işleriyle uğraşan insanlara "Mısrî" denilmektedir.

"Mısır" مصر kelimesi Arapça'da hem özel hem de cins isim olarak kullanılmaktadır. Cins isim olduğu zaman genellikle "kasaba" manasına gelmektedir. Onun için Cuma'nın şartlarından birisi de "mısır"مصر dır. Bakara Suresi'nin 61.ayetinde iki manada da kullanılmıştır. Hem herhangi bir kasaba kastedilmiş hem de bildiğimiz Mısır kastedilmiştir. Tefsirciler bu kelimeyi her iki anlamıyla da tefsir etmişlerdir. Kur'an-ı Kerim'de 5 defa "mısır" kelimesi kullanılmıştır. Bakara Suresi'nin 61.ayeti haricinde bildiğimiz ülke olan Mısır kastedilmiştir.

Tahılgillerden olan mısır Arapça'da "zura" ذرة kelimesiyle ifade edilir.
 

kenz-i mahfi

Sorumlu
"Kıpti" قبط kelimesi Arap yazarlara göre Hazret-i Nuh'un torunlarından olduğu rivayet edilen Mısır Kralı Kıpt'in isminden gelmektedir. Bir başka görüşe göre Antik Mısır'daki Koptos şehrinden gelmektedir. Kadim Mısır tarihinde devlete başkentlik yapan Memphis şehrinin isimlerinden olan "Hikaptah" kelimesinden türetildiği de rivayet edilmiştir. Diğer bir görüş ise bu kelimenin Yunanca'dan geldiğidir. "Kıptî" kelimesi Yunanca bir kelime olup "aigyptos"tan gelmektedir. "Aigyptos" kelimesi ise eski Mısır'ın başkenti olan "hikaptah" kelimesinden türetilmiştir. Günümüzde ise Mısır'ın eski halkı olan "Kıpti"leri yani Eski Mısırlıları ifade etmektedir. Günümüzde Mısır'ın büyük çoğunluğu Arap olup Kıptiler azınlık teşkil etmektedir. Müslüman Araplardan sonra en büyük çoğunluğu yaklaşık olarak % 7'lik bir nüfus ile Kıptiler oluşturmaktadır. Bir başka görüşe göre "Kıpti" kelimesi Yunanca "Aigos İptios" kelimesinden yani "Ege'den Sonraki" anlamına gelen birleşik kelimeden meydana gelmektedir. Coğrafi olarak düşünüldüğünde doğru olduğu anlaşılmaktadır.

Kıptilerin kökeni Antik Mısır'ın yerli halkı olan Firavun zamanına kadar dayanmaktadır. Yunanlıların Mısırlılarla tanışmasından sonra Mısırlı yerli halk için kullanılan Kıpti kelimesi, Müslümanların Mısır'ı fethinden sonra Mısır'da yaşayan Hristiyan halk için kullanılmıştır. Bu yüzden bu kelime her ne kadar günümüzde dinsel bir nitelendirme olarak kullanılsa da tarihsel açıdan bakıldığında sosyolojik bir terim olduğu anlaşılmaktadır. Kıptiler, Mısır'da hiç bir şekilde çoğunluk teşkil etmemektedirler. Fakat Kıptilerin yaklaşık olarak dörtte biri Kahire'de yaşamaktadır. Mısır'ın Asut, Minya ve Kira gibi şehirlerinde diğer yerlerden daha fazla Kıpti yaşamaktadır. Bununla birlikte Asya Kıtasında kalan Sina Yarımadasında önemlibir Hristiyan nüfus yaşamaktadır. Mısır, Müslümanlar tarafından 640 yılında fethedilmiştir. Fetihten sonra buraya "Dar-ül Kıbt" demişlerdir. 640 yılına kadar çeşitli baskılara maruz kalan Kıptiler, Müslümanların hoşgörülü yönetimini tercih etmişlerdir. Onun için Müslüman hakimiyetini, Bizans hakimiyetine tercih etmişlerdir.

Kıptiler Hıristiyan olup alfabelerinde Yunan harfleri kullanılır."Kıpti" kelimesi önceleri Mısır halkını tanımlamak için kullanılırken günümüzde Mısır'ın Arap olmayan Hıristiyan halkını tanımlamak için kullanılmaktadır. Pek çok dilde "Mısır Devleti" birbirine yakın kelimeler ile ifade edildiği halde Avrupalı'lar "Mısır Devleti" için bu kelimeyi kullanmaktan çekinerek "Kıpti" manasına gelen birbirine yakın kelimeler kullanmışlardır. Mesela İngilizler ve Fransızlar Egypt, Almanlar Agypten, İspanyollar Egipto demişlerdir. Bunların hepsi de "Kıpti" demektir. Yani Kıptilerin ülkesini kastetmektedirler. Zamanında İngilizce öğretmeni bir kardeşimizin "Mısır'a niçin Egypt dediklerini anlayamıyorum?" demişti. Hakikaten Mısır ile hiç alakası olmayan bir kelimedir. Onun için Mısır kelimesini kullanmaktan şiddetle kaçınıp, Egypt kelimesini kullanmışlardır. Yani Mısır'ın eski Hristiyan halkı olan Kıpti'leri sanki Mısır'ın gerçek sahipleri olarak kabul etmekte ve öyle de isimlendirmektedirler. Bugün Mısır'ın % 91'i Müslümandır. % 7'lik kısmı ise Kıpti olup Hristiyan'dır.
 

kenz-i mahfi

Sorumlu
"Mısır" kelimesi Risale-i Nur'da 7 defa "mısır bitkisi" manasında zikredilmiştir. Ülke ismi olarak "Mısır" kelimesi 70 defa zikredilmiştir. Arapça ibare ile sadece Barla Lahikası'nda 1 yerde "Mısrî" kelimesi geçmektedir.
 
Üst