ispanyolca gramer- tanım edatları

FaKiR

Meþveret Bþk.
Latin dillerinde ismin cinsini tanımlayan edatlara bu adı veriyoruz. Bir türk olarak düşündüğünüzde çok garip gelecekdir. Fakat İspanyol dilinde hiçbir ismi cümle içinde tanım edatı olmadan kullanamazsınız.

İspanyol dilinde isimlerin cins bakımından ayrılir.

Erkek Karakterli İsimler
Bayan Karakterli İsimler

Belirli Tanım Edatı;

Eğer bahsi geçen isim belli ise, belirli tanım edatları kullanırız
İngiliz dilindeki "the" ekinin görevini yaparlar.


Belirsiz Tanım Edatı;
Eğer bahsi geçen isim belli değilse belirsiz edatları kullanırız
İngiliz dilindeki "a" ekinin görevini yaparlar
Erkek Karakterli Edatlar


Erkek Karakter
Tekil
Belirli Tanım Edatı
El
Los

Çoğul
Belirsiz tanım Edatı
Un
Unos

El banco/Bir banka
Yukarıdaki cümlede belirli bir bankadan bahsedilmekte
Un banco/Herhangi bir banka
Yukarıdaki cümlede herhangi bir bankadan bahsedilmekte.


İsim çoğullaştırıldığında tanım edatı'da çoğullaşmak zorundadır.

Los bancos/ Çoğul Belirli Bankalar
Unos bancos/Çoğul Herhangi Bankalar

El libro/Belirli bir kitap
Un libro/Herhangi bir kitap

Los libros/Çoğul Belirli Kitaplar
Unos libros/Çoğul Belirsiz Kitaplar

Tanıdığınız bir köpeği anlatıyorsunuz
El perro/Bir köpek

Herhangi bir köpeği anlatığınızda
Un perro/Herhangi bir köpek
Los perros/Çoğul Belirli Köpekler
Unos perros/Çoğul Belirsiz Köpekler

Dişi Karakterli Edatlar
Bayan Karakter
Tekil
Çoğul

Belirli Tanım Edatı
La
Las

Belirsiz tanım Edatı
Una
Unas
La casa/Bir ev

Una casa/Herhangi bir ev
Las casas/Çoğul Belirli Evler
Unas casas/Çoğul Belirsiz Evler
La mujer/Bir kadın
Una mujer/Herhangi bir kadın
Las mujeres/Çoğul Belirli Kadınlar
Unas mujeres/Çoğul Belirsiz Kadınlar

Genel bir kanun değil ama isim "o" eki ile sonlanıyorsa isim erkek karakteri, "a" eki ile sonlanıyorsa isim bayan karakteri taşıyordur.
 

FaKiR

Meþveret Bþk.
İspanyolcada eril dişil ayrımı bu dile yeni başlayan herkesin ortak problemi olagelmiştir. Malum Türkçede bu ayrım olmadığı için yani isimlerin bir artikele ihtiyacı olmadığı için yabancı olduğumuz bir mevzu.

Kısaca açıklamaya çalışayım.

İspanyolcada isimlerin bir cinsiyeti vardır ve isimler sahip oldukları cinsiyetlere bağlı olarak kendilerinden önce belirli ya da belirsiz tanım edatları (artikel) alırlar.


Bu tanım edatları şunlardır:



Eril Belirli tanım edatları:

Tekil: EL

Çoğul: LOS



Dişil Belirli tanım edatları:

Tekil: LA

Çoğul: LAS


Eril Belirsiz tanım edatları:

Tekil: UN

Çoğul: UNOS



Dişil Belirsiz tanım edatları:

Tekil: UNA

Çoğul: UNAS


Neye göre eril neye göre dişil sorusunu sormadan önce neye göre belirli neye göre belirsiz sorusunu soralım.


Belirli tanım edatları kullanmak için bahsi geçen ismin bize yabancı olmaması yani bildiğimiz, bahsi daha önce geçen kısacası BELİRLİ bir isim olması gerekir. Bunun tam tersi durumlarda da belirsiz tanım edatları kullanırız. İngilizce bilenler için bu ayrımın "a" ve "the" ayrımıyla aynı olduğunu söylemek faydalı olacaktır diye düşünüyorum.


Türkçe: Köpek

İspanyolca: El perro

İngilizce: The dog


Yukarıdaki bahsi geçen köpek için metin içinde ya da konuşma sırasında hangi artikeli kullanacağız.

Yani el perro mu diyeceğiz yoksa un perro mu diyeceğiz?

Olay çok basit
Eğer köpek BİLİNEN bir köpekse
yani metinde daha önce bahsi geçmiş ya da konuşmada daha önce bahsedilmiş bir köpekse
EL perro diyeceğiz.
Ama BİLİNMEYEN herhangi bir köpekse
UN perro diyeceğiz.

Örnekler vererek konuyu daha da netleştirelim.

"Carlos köpeği gördü." diye bir cümlemiz olsun. Bu cümlede bahsi geçen köpeğin bu cümleyi söyleyen ve söylenen kişi tarafından bilindiği ortadadır o yüzden bu cümlede EL perro demek gerekir. Fakat cümlemiz şöyle olsaydı: "Carlos bir köpek gördü", işte o zaman bilinmeyen, herhangi bir köpekten bahsedildiği anlaşılacak ve UN perro demek gerekecekti.
İngilizce bilenlere yardımcı olacak bir bilgi:

El - la -= The

Un- una: a

the dog = el perro

a dog = un perro


İngilizce bilmeyenlere de yardımcı olacak bir bilgi daha:

Cümlenin türkçesinde bir ya da birkaç kelimeleri geçiyorsa kesin belirsiz artikel kullanılmalıdır. Bir kedi var cümlesini kurarken asla El gato diyemezsiniz. Un gato demelisiniz. Bir de cins isimler belirli tanım edatıyla kullanılır. Yani Kediler derken unos gatos denmez, Los gatos denir. Örnek cümle:

Kediler evcil hayvanlardır. Bu cümlede herhangi bir kediden ya da bildiğimiz bir kediden değil bir cins isim olarak kediden bahsediliyor.


Belirli belirsiz edatlar konusunun anlaşıldığını düşünüyorum. Şimdi aşağıdaki türkçe cümlelere bakarak kullanmamız gereken artikellerin belirli mi yoksa belirsiz mi olduğunu söylemeye çalışalım:

Banka caddenin sonunda soldadır. - Banka için?

Burada bir çocuk gördünüz mü? - çocuk için

Köpekler tehlikesiz hayvanlardır - köpekler için?

Buralarda bazı köpekler görülmüş - köpekler için?

Havuz çok küçüktü - Havuz için?

Bir arkadaşım söyledi - Arkadaş için?

Bana bir kitap satın al - Kitap için?


Yukarıdaki sorulara belirli tanım edatı ya da belirsiz tanım edatı diye kısaca yanıtınızı verdikten sonra okumaya devam edin

***

Bu konuyu derslerde anlatırken en sık karşılaştığım soru şudur: "Hocam bir kelimenin eril ya da dişil olduğunu nasıl anlarız?" Bu soruya benim verdiğim cevap ise her zaman şudur: "Anlayamazsınız! Bu ezberlenmesi gereken bir konudur". Yani sözlükten yeni kelime öğrenirken o kelimeyi artikeliyle birlikte öğrenmek gerekiyor. Fakat bütün bunlara rağmen bir kelimenin eril mi dişil mi olduğunu "tahmin" etmemize yarayabilece bazı ipuçları vardır. Bunlar üzerine yazmaya başlamadan öğrenci arkadaşları uyarmak isterim. Bu ipuçları, madde yazılırken aksi belirtilmemişse, kesinlik taşımazlar. İstisnalar her zaman vardır!

Şimdi bu ipuçlarını ve bazı istisnaları sıralayalım.

Önden Femeninolar...

1 ) -a ile biten isimler genellikle (dikkat edin, kesinlikle değil!) femeninodur ve La artikeli alırlar.

Excepción (İstisna): el día

2 ) umbre, -ie, -ión, -dad, -tad o -is ile biten isimlerin büyük çoğunluğu dişildir.(ión, tad, dad bitimlilerde bu oran daha da yüksektir.)

Örnekler: la especie la costumbre la educación la ciudad la crisis la serie la muchedumbre la formación la facultad

Algunas Excepciónes (bazı istisnalar): el pie el avión el análisis el puente el camión el énfasis


Şimdi Masculinolar:

1 ) N-O-R-S-E-L harflerinden herhangi biri ile biten isimlerin büyük kısmı eriildir.

Algunas Excepciónes (bazı istisnalar): la fuente la imagen la nube la foto la moto la radio


2 ) -ma, -pa, ta heceleriyle biten isimler grekçe kökenlidir ve büyük çoğunlukla erildirler.

Örnekler: el drama el idioma el mapa el planeta el poema el problema

Algunas Excepciónes (bazı istisnalar): la cima la dama


3 ) ve bir ayrıntı olarak birleşik isimlerin hepsi eril artikel alır. Örneğin cumplir (tamamlamak) fiilinden ve yıl (año) kelimesinden oluşan cumpleaños (doğum günü) kelimesi tekil ya da çoğul yazılması hiç farketmez her zaman eril artikeller alır...


Bunların dışında bilinmesi gereken önemli bir nokta bazı isimlerin hem eril hem de dişil artikel alabildiğidir ve bu isimler genelde: -nte, -sta bitimli isimlerdir.

Örneğin;
Öğrenci anlamına gelen Estudiante kelimesi öğrencinin cinsiyetine göre el ya da la takısı alabilir.
Gazeteci anlamına gelen periodista kelimesi de bu kurala göre eril ya da dişil tanım edatı alabilir. Yani bu kelimeler çift cinsiyetlidir...

Ağaç isimleri Eril Meyvalarının isimleri ise dişildir (istisnalar mevcuttur)
El manzano : Elma ağacı
la manzana : Elma (meyva)

Şimdilik bu kadar..


Youtube kullanabilen öğrenciler şu videoyu da izleyebilir:

YouTube - Spanish Lessons #02 - El Género de los Nombres

Ercan S. Bayraz
 
Üst