İkinci Kısım - Hüccetullahi’l-Bâliğa Risalesi - Altıncı Hüccet-i İmâniye

[TaLHa]

Altıncı Hüccet-i İmâniye


ONUNCU SÖZÜN DOKUZUNCU HAKİKATİ​

Bâb-ı İhyâ ve İmâtedir. İsm-i Hayy-ı Kayyûmun, Muhyî ve Mümîtin cilvesidir.


Hiç mümkün müdür ki, ölmüş, kurumuş koca arzı ihyâ eden; ve o ihyâ içinde, herbiri beşer haşri gibi acip, üç yüz binden ziyade envâ-ı mahlûkatı haşir ve neşredip kudretini gösteren; ve o haşir ve neşir içinde, nihayet derecede karışık ve ihtilât içinde nihayet derecede imtiyaz ve tefrik ile ihata-i ilmiyesini gösteren; ve bütün semâvî fermanlarıyla beşerin haşrini vaad etmekle bütün ibâdının enzârını saadet-i ebediyeye çeviren; ve bütün mevcudatı baş başa, omuz omuza, el ele verdirip, emir ve iradesi dairesinde döndürüp birbirine yardımcı ve musahhar kılmakla azamet-i Rububiyetini gösteren; ve beşeri, şecere-i kâinatın en cami’ ve en nazik ve en nazenin, en nazdar, en niyazdar bir meyvesi yaratıp kendine muhatap ittihaz ederek herşeyi ona musahhar kılmakla, insana bu kadar ehemmiyet verdiğini gösteren bir Kadîr-i Rahîm, bir Alîm-i Hakîm, kıyameti getirmesin, haşri yapmasın ve yapamasın, beşeri ihyâ etmesin veya edemesin, Mahkeme-i Kübrâyı açamasın, Cennet ve Cehennemi yaratamasın? Hâşâ ve kellâ!

Evet, şu âlemin Mutasarrıf-ı Zîşânı, her asırda, her senede, her günde bu dar,muvakkat rû-yi zeminde haşr-i ekberin ve meydan-ı kıyametin pek çok emsalini ve nümunelerini ve işârâtını icad ediyor. Ezcümle: Haşr-i baharîde görüyoruz ki, beş altı gün zarfında, küçük ve büyük hayvanat ve nebatattan, üç yüz binden ziyade envâı haşredip neşrediyor. Bütün ağaçların, otların köklerini ve bir kısım hayvanları aynen ihyâ edip iade ediyor. Başkalarını

Alîm-i Hakîm: herşeyi hakkıyla bilen ve hikmetle yaratıp donatan Allah	Hayy-ı Kayyûm: her an diri olup her canlıya hayat veren ve herşeyi ayakta tutan Allah
Kadîr-i Rahîm: sonsuz şefkat ve merhamet sahibi ve herşeye gücü yeten Allah	Mahkeme-i Kübrâ: öldükten sonra âhirette Allah’ın huzurunda kurulacak olan büyük mahkeme
Muhyî: bütün canlılara hayat veren Allah	Mutasarrıf-ı Zîşân: şan ve şeref sahibi ve herşeyde istediği gibi tasarruf eden Allah
Mümît: ölümü yaratan, can verdiği varlıkları vakti gelince öldüren Allah	acip: şaşırtıcı, hayret verici
arz: yer, dünya	azamet-i Rububiyet: Rablığın büyüklüğü; Allah’ın herbir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri vermesi, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulundurması
beşer haşri: insanların öldükten sonra âhirette tekrar diriltilerek Allah huzurunda toplanmaları	bâb: kapı
cami’: kapsamlı	cilve: yansıma, görüntü
emsal: benzerler, örnekler	envâ: çeşitler, türler
envâ-ı mahlûkat: yaratılmışların türleri, çeşitleri	enzâr: bakışlar
ezcümle: örneğin	hayvanat: hayvanlar
haşir ve neşretmek: yeniden diriltip toplamak ve yaymak	haşr-i baharî: bahar mevsiminde bitkilerin ve hayvanların dirilişi
haşr-i ekber: öldükten sonra âhirette tekrar diriltilip Allah’ın huzurunda toplanma	hâşâ ve kellâ: asla ve asla, kesinlikle öyle değil
ibâd: kullar	icad etme: yaratma, var etme
ihata-i ilmiye: ilminin kuşatıcılığı ve genişliği	ihtilât: karışıklık
ihyâ: diriltme, hayat verme	imtiyaz: ayrıcalık
imâte: öldürme	irade: dileme, tercih, istek
ittihaz: edinme, kabullenme	işârât: işaretler
kudret: güç, kuvvet, iktidar	kıyamet: dünyanın sonu, varlığın bozulup dağılması
mevcudat: varlıklar	meydan-ı kıyamet: kıyamet meydanı
musahhar kılmak: boyun eğdirmek	muvakkat: geçici
nazdar: nazlı	nazenin: ince, narin, duyarlı
nazik: ince, zarif	nebatat: bitkiler
nihayet: son	niyazdar: dua eden, yalvarıp yakaran
nümune: örnek	rû-yi zemin: yeryüzü
saadet-i ebediye: sonsuz mutluluk	semâvî ferman: vahiyle gelmiş emir ve tebliğler
tefrik: fark etme, ayırma	ziyade: çok, fazla
âlem: dünya	şecere-i kâinat: kâinat ağacı

 

[TaLHa]

İkinci Kısım - Sayfa 240

ayniyet derecesinde bir misliyet suretinde icad ediyor. Halbuki, maddeten farkları pek az olan tohumcuklar, o kadar karışmışken, kemâl-i imtiyaz ve teşhis ile, o kadar sür’at ve vüs’at ve suhulet içinde, kemâl-i intizam ve mizan ile, altı gün veya altı hafta zarfında ihya ediliyor.

Hiç kabil midir ki, bu işleri yapan Zâta birşey ağır gelebilsin, semâvât ve arzı altı günde halk edemesin, insanı bir sayha ile haşredemesin? Hâşâ!

Acaba, muciznümâ bir kâtip bulunsa, hurufları ya bozulmuş veya mahvolmuş üç yüz bin kitabı tek bir saihfede, karıştırmaksızın, galatsız, sehivsiz, noksansız, hepsini beraber, gayet güzel bir surette, bir saatte yazarsa; birisi sana dese, “Şu kâtip, kenditelif ettiği, senin suya düşmüş olan kitabını yeniden, bir dakika zarfında hafızasından yazacak”; sen diyebilir misin ki, “Yapamaz ve inanmam”?

Veyahut bir sultan-ı mucizekâr, kendi iktidarını göstermek için veya ibret vetenezzüh için, bir işaretle dağları kaldırır, memleketleri tebdil eder, denizi karaya çevirdiğini gördüğün halde, sonra görsen ki, büyük bir taş dereye yuvarlanmış, o zâtın kendi ziyafetine davet ettiği misafirlerin yolunu kesmiş, geçemiyorlar. Biri sana dese, “O zât, bir işaretle, o taşı, ne kadar büyük olursa olsun, kaldıracak veya dağıtacak; misafirlerini yolda bırakmayacak.” Sen desen ki, “Kaldırmaz veya kaldıramaz.”

Veyahut, bir zât, bir günde yeniden büyük bir orduyu teşkil ettiği halde, biri dese, “O zât, bir boru sesiyle, efradı istirahat için dağılmış olan taburları toplar; taburlarnizamı altına girerler.” Sen desen ki, “İnanmam”; ne kadar divanece hareket ettiğini anlarsın.

İşte, şu üç temsili fehmettinse, bak: Nakkâş-ı Ezelî, gözümüzün önünde kışın beyaz sahifesini çevirip, bahar ve yaz yeşil yaprağını açıp, rû-yi arzın sahifesinde üç yüz binden ziyade envâı, kudret ve kader kalemiyle ahsen-i suret üzere yazar. Birbiri içinde, birbirine karışmaz. Beraber yazar; birbirine mani olmaz. Teşkilce, suretçebirbirinden ayrı, hiç şaşırtmaz, yanlış yazmaz.

Evet, en büyük bir ağacın ruh programını, bir nokta gibi en küçük bir çekirdektederc edip muhafaza eden Zât-ı Hakîm-i Hafîz, vefat edenlerin ruhlarını

Nakkâş-ı Ezelî: herşeyi zâtına has olarak nakış nakış işleyen ve evveli olmayan Allah	Zât-ı Hakîm-i Hafîz: herşeyi koruyup saklayan ve hikmetli bir şekilde yapan Zât, Allah
ahsen-i suret: en güzel şekil	arz: yer
ayniyet: aynılık, aynı oluş	derc etmek: yerleştirmek
divanece: akılsızca	efrad: fertler
envâ: çeşitler, türler	fehmetmek: anlamak
galatsız: yanlışsız, hatasız	halk etmek: yaratmak
haşir: öldükten sonra âhirette tekrar diriltilip Allah’ın huzurunda toplanma	huruf: harfler
hâşâ: asla öyle değil	ibret: ders çıkarma
icad: yaratma, var etme	ihya: diriltme, hayat verme
iktidar: güç, kudret	istirahat: dinlenme
kabil: mümkün, olabilir	kemâl-i imtiyaz ve teşhis: mükemmel bir seçme ve ayırma
kemâl-i intizam ve mizan: mükemmel bir düzen ve ölçü	kudret ve kader kalemi: Allah’ın olacak hadiseleri olmadan önce bilip yazması, takdir etmesi ve yaratması
kâtip: yazar	mahvolmak: yok olmak
mani: engel	misliyet: benzerlik
muhafaza: koruma	mu’ciznümâ: mu’cize gösteren
nizam: düzen, kanun	rû-yi arz: yeryüzü
sayha: sesleniş	sehivsiz: yanılmadan, şaşırmadan
semâvât: gökler	suhulet: kolaylık
sultan-ı mu’cizekâr: mu’cize gösteren sultan	suret: şekil
suretçe: şekilce	sür’at: hız
tabur: bir askerî birlik	tebdil etmek: değiştirmek
telif etmek: yazmak	temsil: analoji; kıyaslama tarzında benzetme
tenezzüh: gezinti	teşkil etmek: meydana getirmek
teşkilce: meydana gelişiyle, oluşuyla	vüs’at: genişlik
ziyade: çok, fazla

 

[TaLHa]

İkinci Kısım - Sayfa 241

nasıl muhafaza eder, denilir mi? Ve küre-i arzı bir sapan taşı gibi çeviren Zât-ı Kadîr, âhirete giden misafirlerinin yolunda nasıl bu arzı kaldıracak veya dağıtacak, denilir mi? Hem, hiçten, yeniden bütün zîhayatın ordularını, bütün cesetlerinin taburlarında kemâl-i intizamla zerrâtı emr-i

1 كُنْ فَيَكُونُ ile kaydedip yerleştiren, ordular icad eden Zât-ı Zülcelâl, tabur-misal cesedin nizamı altına girmekle birbiriyle tanışan zerrât-ı esasiye ve eczâ-yı asliyesini bir sayha ile nasıl toplayabilir, denilir mi?

Hem bu bahar haşrine benzeyen, dünyanın her devrinde, her asrında, hattâ gece gündüzün tebdilinde, hattâ cevv-i havada bulutların icad ve ifnâsında haşre nümuneve misal ve emare olacak ne kadar nakışlar yaptığını gözünle görüyorsun. Hattâ, eğer hayalen bin sene evvel kendini farz etsen, sonra zamanın iki cenahı olan maziile müstakbeli birbirine karşılaştırsan; asırlar, günler adedince misal-i haşir ve kıyametin nümunelerini göreceksin. Sonra, bu kadar nümune ve misalleri müşahede ettiğin halde, haşr-i cismânîyi akıldan uzak görüp istib’âd etmekle inkâr etsen, ne kadar divanelik olduğunu sen de anlarsın. Bak, Ferman-ı Âzam, bahsettiğimiz hakikate dair ne diyor:

فَانْظُرْ اِلٰۤى اٰثَارِ رَحْمَتِ اللهِ كَيْفَ يُحْيِى اْلاَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَاۤ اِنَّ ذٰلِكَ لَمُحْيِى الْمَوْتٰى وَهُوَ عَلٰى كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ

2

Elhasıl: Haşre mâni hiçbir şey yoktur. Muktazî ise, herşeydir. Evet, mahşer-i acaipolan şu koca arzı, âdi bir hayvan gibi imâte ve ihyâ eden ve beşer ve hayvana hoş bir beşik, güzel bir gemi yapan ve güneşi onlara şu misafirhanede ışık verici ve ısındırıcı bir lâmba eden, seyyârâtı meleklerine tayyare yapan bir


[NOT]Dipnot-1 “(Cenâb-ı Hak) Birşeyin olmasını murad ettiği zaman, Onun işi sadece ‘Ol’ demektir; o da oluverir.” Yâsin Sûresi, 36:82.

Dipnot-2 “Şimdi bak Allah’ın rahmet eserlerine: Yeryüzünü ölümünün ardından nasıl diriltiyor! Bunu yapan, elbette ölüleri de öylece diriltecektir; O herşeye hakkıyla kadirdir.” Rum Sûresi, 30:50.[/NOT]

Ferman-ı Âzam: en büyük buyruk olan Kur’ân-ı Kerim	Zât-ı Kadîr: herşeye gücü yeten, sonsuz güç ve kudret sahibi Allah
Zât-ı Zülcelâl: sonsuz haşmet ve yücelik sahibi Zât, Allah	arz: yer, dünya
bahar haşri: bahar mevsiminde bitkilerin ve hayvanların dirilişi	beşer: insan
cenah: taraf, yön	cevv-i hava: hava boşluğu
divanelik: akılsızlık	eczâ-yı asliye: esas parçalar
elhasıl: özetle, sonuç olarak	emare: belirti, işaret
farz etmek: varsaymak	haşir: öldükten sonra âhirette tekrar diriltilip Allah’ın huzurunda toplanma
haşr-i cismânî: âhirette tekrar bedenlerin ve vücudların dirilişi	icad: yaratma, var etme
ifnâ: öldürme, yok etme	ihyâ: diriltme, hayat verme
imâte: öldürme	inkâr: kabul etmeme, inanmama
istib’âd: akıldan uzak görme	kemâl-i intizam: mükemmel bir düzen
küre-i arz: yerküre, dünya	kıyamet: dünyanın sonu, varlığın bozulup dağılması
mahşer-i acaip: şaşkınlık veren şeylerin toplandığı yer	mazi: geçmiş
misal: örnek, benzer	misal-i haşir: haşrin benzeri
muktazî: gerekçe, gerektirici sebep	mâni: engel
müstakbel: gelecek	müşahede etmek: görmek, gözlemlemek
nizam: düzen	nümune: örnek
sayha: sesleniş	seyyârât: gezegenler
tabur-misal: tabur gibi	tayyare: uçak
tebdil: değişme	zerrât: zerreler, atomlar
zerrât-ı esasiye: temel zerreler	zîhayat: canlı
âdi: sıradan, basit	âhiret: öteki dünya

 

[TaLHa]

İkinci Kısım - Sayfa 242

Zâtın, bu derece muhteşem ve sermedî Rububiyeti ve bu derece muazzam ve muhît hâkimiyeti, elbette, yalnız böyle geçici, devamsız, bîkarar, ehemmiyetsiz, mütegayyir, bekàsız, nâkıs, tekemmülsüz umûr-u dünya üzerinde kurulmaz ve durmaz. Demek, Ona şayeste, daimî, berkarar, zevâlsiz, muhteşem bir diyar-ı âhar var, başka bâki bir memleketi vardır. Bizi onun için çalıştırır. Oraya davet eder. Ve oraya nakledeceğine, zahirden hakikate geçen ve kurb-u huzuruna müşerref olan bütün ervâh-ı neyyire ashabı, bütün kulûb-u münevvere aktâbı, bütün ukul‑u nuraniye erbabı şehadet ediyorlar ve bir mükâfat ve mücazat ihzar ettiğini müttefikan haber veriyorlar ve mükerreren pek kuvvetli vaad ve pek şiddetli tehdit eder, naklederler.

Hulfü’l-vaad ise, hem zillet, hem tezellüldür; hiçbir cihetle celâl-i kudsiyetine yanaşamaz. Hulfü’l-vaîd ise, ya aftan, ya aczden gelir. Halbuki küfür cinayet-i mutlakadır; HAŞİYE-1 affa kabil değil. Kadîr-i Mutlak ise, aczden münezzeh ve mukaddestir.


[NOT]Haşiye-1 Evet, küfür, mevcudatın kıymetini iskat ve mânâsızlıkla itham ettiğinden, bütün kâinata karşı bir tahkir ve mevcudat âyinelerinde cilve-i Esmâyı inkâr olduğundan, bütün esmâ-i İlâhiyeye karşı bir tezyif ve mevcudatın vahdâniyete olan şehadetlerini reddettiğinden, bütün mahlûkata karşı bir tekzip olduğundan, istidad-ı insanîyi öyle ifsad eder ki, salâh ve hayrı kabule liyakati kalmaz. Hem bir zulm-ü azîmdir ki, umum mahlûkatın ve bütün esmâ-i İlâhiyenin hukukuna bir tecavüzdür. İşte şu hukukun muhafazası ve nefs-i kâfir hayra kabiliyetsizliği, küfrün adem-i affını iktiza eder. اِنَّ الشِّرْكَ لَظُلْمٌ عَظِيمٌ [“Muhakkak ki şirk pek büyük bir zulümdür.” Lokman Sûresi, 31:13] şu mânâyı ifade eder.[/NOT]

Kadîr-i Mutlak: herşeye gücü yeten, sınırsız güç ve kudret sahibi Allah	acz: âcizlik, güçsüzlük
adem-i af: affedilmeme	bekàsız: gelip geçici, ölümlü
berkarar: kararlı, yerleşmiş	bâki: kalıcı ve sürekli
bîkarar: kararsız	celâl-i kudsiyet: kutsal büyüklük, haşmet
cihet: yön, şekil	cilve-i Esmâ: Allah’ın isimlerinin varlıklardaki yansıması, görüntüsü
cinayet-i mutlaka: sınırsız cinayet	diyar-ı âhar: başka memleket
ervâh-ı neyyire ashabı: nurlu ruhların sahipleri, peygamberler gibi	esmâ-i İlâhiye: Allah’ın isimleri
hakikat: gerçek	hayr: iyilik
haşiye: dipnot, açıklayıcı not	hukuk: haklar
hulfü’l-vaad: verdiği sözden dönme	hulfü’l-vaîd: söz verdiği halde azap ve cezayı yerine getirmeme
hâkimiyet: hükümranlık, egemenlik	ifsad etmek: bozmak
ihzar etmek: hazırlamak	iktiza etme: gerektirme
iskat: düşürme	istidad-ı insanî: insanın yaratılışında var olan bütün özellikleri, konuşma, sevme gibi
itham: suçlama	kabil: mümkün, olabilir
kulûb-u münevvere aktâbı: nurlu kalplerin kutupları, veliler gibi	kurb-u huzur: huzura yakınlık
kâinat: evren, yaratılmış herşey	küfür: inkâr, inançsızlık
liyakat: layık olma	mahlûkat: yaratılmışlar
mevcudat: varlıklar	muazzam: azametli, çok büyük
muhafaza: koruma	muhteşem: ihtişamlı, görkemli
muhît: kapsamlı, kuşatıcı	mukaddes: her türlü çirkinlik ve eksiklikten yüce, kutsal
mücazat: ceza	mükerreren: tekrarla, defalarca
mükâfat: ödül	münezzeh: her türlü kusur ve noksandan arınmış
mütegayyir: değişen	müttefikan: ittifakla, birleşerek
müşerref olan: şereflenen	nefs-i kâfir: inanmayan kişinin kendisi
nâkıs: eksik, noksan	rububiyet: Rablık; Allah’ın herbir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri vermesi, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulundurması
salâh: düzelme, yararlı olma	sermedî: devamlı, sürekli
tahkir: hakaret etme	tecavüz: saldırma
tekemmülsüz: olgunlaşmamış	tekzip: yalanlama
tezellül: alçalma	tezyif: hakaret, küçük düşürme
ukul-u nuraniye erbabı: aydın akılların sahipleri, âlimler gibi	umûr-u dünya: dünya işleri
vaad: söz verme	vahdâniyet: Allah’ın birliği
zahir: görünür	zevâlsiz: devamlı, yok olmayan
zillet: alçaklık, aşağılık	zulm-ü azîm: çok büyük zulüm
âyine: ayna	şayeste: layık

 

[TaLHa]

İkinci Kısım - Sayfa 243

Şahitler, muhbirler ise, mesleklerinde, meşreplerinde, mezheplerinde muhtelif oldukları halde, kemâl-i ittifakla şu meselenin esasında müttehiddirler. Kesretçe tevatür derecesindedirler. Keyfiyetçe icmâ kuvvetindedirler. Mevkice herbiri nev-i beşerin bir yıldızı, bir taifenin gözü, bir milletin azizidirler. Ehemmiyetçe şu meselede hem ehl-i ihtisas, hem ehl-i ispattırlar. Halbuki bir fende veya bir san’atta iki ehl-i ihtisas, binler başkalara müreccahtırlar ve ihbarda iki müsbit, binler nâfîlere tercih edilir. Meselâ, Ramazan hilâlinin sübutunu ihbar eden iki adam, binler münkirlerin inkârlarını hiçe atarlar.

Elhasıl, dünyada bundan daha doğru bir haber, daha sağlam bir dâvâ, daha zahirbir hakikat olamaz. Demek, şüphesiz dünya bir mezraadır. Mahşer ise bir beyderdir, harmandır. Cennet, Cehennem ise birer mahzendir.

​

Hakîm: herşeyi hikmetle, belirli gayelere yönelik olarak, mânâlı, faydalı ve tam yerli yerinde yaratan Allah	Kerîm: sonsuz ikram ve cömertlik sahibi Allah
Mâlikü’l-Mülk-i Zülcelâl: bütün mülkün gerçek sahibi, haşmet ve yücelik sahibi olan Allah	Rahîm: sonsuz şefkat ve merhamet sahibi Allah
Zât-ı Hakîm: herşeyi hikmetle, belirli gayelere yönelik olarak, mânâlı, faydalı ve tam yerli yerinde yaratan Zât, Allah	adalet: hak sahibine hakkını verme, haksız terbiye etme ve cezalandırma
aziz: şerefli, değerli, büyük	bekàsız: geçici, devamsız
beyder: harman yeri	bâb: kapı
bâhir: açık, görünen, berrak	bâki: devamlı, sürekli
cilve: yansıma, görüntü	daimî: devamlı, sürekli
daire-i memleket: memleket dairesi	ebedî: sonsuz
ehl-i ihtisas: sahasında uzman olan kimseler	ehl-i ispat: doğruyu ortaya çıkaran kimseler
elhasıl: özetle, sonuç olarak	fen: ilim
hakikat: gerçek mâhiyet, asıl ve esas, içyüz	hikmet: herşeyin belirli gayelere yönelik olarak, mânâlı, faydalı ve tam yerli yerinde olması
hilâl: yay şeklinde görülen yeni ay	icmâ: fikir birliği
ihbar: haber verme	ihbar eden: haber veren
inayet: yardım, ikram; bütün yararların, hikmetlerin ve faydaların kaynağı olan düzenlilik	kabil: mümkün, olabilir
kahir: üstün	kemâl-i ittifak: tam ve mükemmel birlik
kesret: çokluk	keyfiyet: nitelik, içerik
mahlûk: yaratık	mahlûkat: yaratıklar
mahzen: erzak yeri, içinde eşya saklanacak yer	mahşer: haşir meydanı, toplanma yeri
mesken: oturulacak ve kalınacak yer	meslek: hizmet yolu, ekolü
mevki: konum	meydan-ı imtihan: imtihan meydanı
mezhep: tutulan yol, ekol	mezraa: tarla
meşrep: tarz, usül	misafirhane-i dünya: dünya misafirhanesi
muhbir: haber veren	muhtelif: çeşitli, farklı
mukim: ikamet eden, oturan	münkir: inkârcı
müreccah: tercih edilir	müsbit: ispat edici
müttehid: birleşmiş	nev-i beşer: insanlık
nâfî: yok sayan, inkârcı	rahmet: şefkat, merhamet
sebatsız: sabit olmayan	sübut: meydana çıkma, gerçekleşme
taife: topluluk, grup	tevatür: doğruluğu kesin olarak kanıtlanan haber
teşhirgâh-ı arz: yeryüzü sergisi	vâsi: geniş
zahir: açık, âşikar	Âdil: sonsuz adalet sahibi, adaletle iş gören, herşeyin hakkını veren Allah
âlem-i mülk ve melekût: görünen ve görünmeyen âlem, herşeyin dış ve iç yüzü	âsâr: eserler