Bakara Sûresi - Mahiyet-i Küfür

[Huseyni]

﴿ اِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا سَوَاۤءٌ عَلَيْهِمْ ءَاَنْذَرْتَهُمْ اَمْ لَمْ تُنْذِرْهُمْ لاَيُؤْمِنُونَ

1 ﴾
​

Bu cümlenin mâkabliyle cihet-i nazmı:

Arkadaş! Cenâb-ı Hakkın sıfât-ı ezeliye âleminde biri celâlî, diğeri cemalî, iki türlü tecellîsi vardır.

Celâl ile cemâlin sıfât-ı ef’al âleminde tecellîsinden lütuf ve kahır, hüsün ve heybet tezahür eder.

Ef’al âlemine tecellî edince, tahliye تَحْلِيَه ile tahliye تَخْلِيَه, (tezyin ile tenzih) doğar.

Âsâr ve a’mâl âleminden âlem-i âhirete intıba’ edince, lütuf Cennet ve nur olarak, kahır da Cehennem ve nar olarak tecellî eder.

Sonra âlem-i zikre in’ikâs edince, biri hamd, diğeri tesbih olmak üzere iki kısma ayrılır.

Sonra âlem-i kelâmda tecellî edince, kelâmın emir ve nehye taksimine sebep olur. Sonra âlem-i irşada intikal edince, irşadı tergib ve terhib, tebşir ve inzara taksim eder.

Sonra vicdana tecellî edince, reca ve havf husule gelir.

Sonra irşadın iktizasındandır ki, havf ile reca arasındaki müvazene devamla muhafaza edilsin ki, reca ile doğru yollara sülûk edilsin, havf ile de, eğri yollara gidilmesin; ne Allah’ın rahmetinden me’yus, ne de azabından emin olunsun.


[NOT]Dipnot-1 “İnkâr edenlere gelince, sen onları inkârlarının âkıbetinden sakındırsan da birdir, sakındırmasan da...” Bakara Sûresi, 2:6.
[/NOT]

Celâl: Allah’ın sonsuz azamet, haşmet ve yücelik sahibi olması	Cemâl: Allah’ın sonsuz güzellik, rahmet, merhamet ve lütuf sahibi olması
Cenâb-ı Hak: Hakkın ta kendisi olan sonsuz şeref ve yücelik sahibi Allah	celâlî: Allah’ın sonsuz büyüklük, yücelik, haşmet ve heybetine dair, isim ve sıfatlarının tecellisiyle ilgili; kudret ve kahr tecellisi gibi
cemalî: Allah’ın sonsuz lütuf, ihsan, rahmet ve merhametine dair isim ve sıfatlarının tecellisiyle ilgili; lütuf ve cemal tecellisi gibi	cihet-i nazm: tertip ve diziliş yönü, alâkası, irtibatı
hamd: şükür, övgü	havf: korku; Allah’tan korkarak azabına ve gazabına uğrayabileceğini düşünme
heybet: saygıyla beraber korku duygusunu uyandıran hal, haşmet	husule gelme: meydana gelme
hüsün: güzellik	iktiza: gereklilik
intikal: geçme	intıba’: aksetme, damgasını vurma
inzar: uyarma, ikaz etme	in’ikas: yansıma
irşad: doğru yolu gösterme, uyarma	kahır: üstünlük, galebe
kelâm: söz, kelime	lütuf: ihsan, ikram, bağış
me’yus: ümitsiz	mâkabli: öncesi
müvazene: ölçü, denge	nar: ateş
nehy: yasak	rahmet: şefkat, merhamet, bağış
reca: ümit; Allah’ın lütfuna ve nimetine erişebileceğini ümit etme	sülûk etmek: yönelmek, yola girmek
sıfât-ı ef’al âlemi: Cenâb-ı Hakkın fiillerinin sıfatları âlemi	sıfât-ı ezeliye âlemi: ezelden beri Allah’ın zatında bulunan nitelikler âlemi
tahliye تَحْلِيَه: tezyin; güzel özelliklerle donatmak, süslemek	tahliye تَخْلِيَه: tenzih; noksanlardan uzak tutma
tebşir: müjdeleme	tecellî: yansıma
tenzih: kusur ve çirkinlikten uzak tutma	tergib: isteklendirme, şevklendirme
terhib: dehşete düşürme, korkutma	tesbih: Allah’ı her türlü kusurdan yüce tutarak şanına lâyık ifadelerle anma
tezahür: görünmek, ortaya çıkmak	tezyin: süslemek
vicdan: kalbe ait hislerin mazharı, aynası	âlem-i irşad: irşat, doğru yolu gösterme âlemi
âlem-i kelâm: söz dünyası	âlem-i zikre in’ikâs etme: zikir dünyasına yansıma
âlem-i âhiret: öldükten sonraki hayat, âhiret âlemi	âsâr ve a’mâl âlemi: eserler ve ameller âlemi, dünyası

 

[Huseyni]

Cevap: Bakara Sûresi - Mahiyet-i Küfür - Sayfa: 99


İşte böylece teselsül eden şu hikmetten dolayı, Kur’ân-ı Kerim, aleddevam, tergibden sonra terhib; ve ebrarı medhettikten sonra füccârı zemmetmiştir.

S - Bu cümle ile

1 اِنَّ اْلاَبْرَارَ لَفِى نَعِيمٍ وَاِنَّ الْفُجَّارَ لَفِى جَحِيمٍ cümlesi arasında ne gibi bir fark vardır ki, orada atıf var, burada yoktur?

C - Atfın hüsnü, münasebetin hüsnüne bakar. Hüsn-ü münasebet, her iki cümleden takip edilen arz ve maksadın bir olmasına mütevakkıftır. Halbuki oradaki maksat, burada yoktur. Burada birinci cümledeki maksat, Kur’ân’ın medhine incirar eden mü’minlerin medhidir. İkinci cümleden maksat, yalnız tahvif ve terhib için kâfirlerin zemmidir. Bu ise Kur’ân’ın medhiyle alâkadar değildir.

Sonra bu cümlenin ihtiva ettiği eczanın nazmında tezahür eden letaif cihetine bakalım.

اِنَّ ile اَلَّذِينَ

2 mevkilere göre ifade ettikleri nüktelerden maada, belâgatçe kıymetli sayılan iki nükteyi daha tazammun etmişlerdir ki, Kur’ân, pek çok yerlerinde اِنَّ ile اَلَّذِينَ ’yi mükerreren zikretmiştir.

Tahkiki ifade eden اِنَّ ’deki nükte şöyle tasvir edilebilir ki: اِنَّ herhangi bir cümlede bulunursa, o cümlenin damını deler, hakikate nüfuz eder. Ve o dâvâyı veya hükmü aşağıya indirir. Hakikate yapıştırmakla, o hükmün hayalî veya zannî veya mevzu veya hurafe hükümlerden olmadığını ve ancak hakaik-i sâbiteden olduğunu ispat eder.

Bu cümlede اِنَّ ’nin hususî nüktesi: Bu âyetin muhatabı olan Hazret-i Muhammed’e (a.s.m.) şek ve inkâr bulunmadığı halde şek ve inkârı ref etmek şe’ninde


[NOT]Dipnot-1 “İhlas ile kulluk edenler, nimetlerle dolu Cennet içindedir. Günaha dalan kâfirler ise Cehennem ateşindedir.” İnfitar Sûresi, 82:13-14.
Dipnot-2 O kimseler ki (bk. n-ḥ-v: İsm-i mevsûl).
[/NOT]

aleddevam: devamlı, sürekli	atıf: (Ar. gr.) bağlaç; kendinden öncesiyle sonraki kelime veya cümle grubu arasındaki irtibatı sağlayan edat; “vav” harfi gibi
belâgat: sözün düzgün, kusursuz, hâlin ve makamın icabına göre söylenmesi	cihet: yön, taraf
dam: tavan, çatı	dâvâ: iddia
ebrar: iyiler; fazilet sahibi kimseler	ecza: cüzler, bölümler, parçalar
füccâr: günahkârlar, açıktan günah işleyenler	hakaik-i sâbite: sabit, değişmez hakikatler, gerçekler
hakikat: gerçek mahiyet, asıl	hikmet: sır, sebep
hurafe: delile dayanmayan asılsız, batıl, boş	hüsn: güzellik
hüsn-ü münasebet: irtibatın güzelliği	ihtiva etme: içine alma, kapsama
incirar etmek: bağlanmak, çekilip bir yerde durmak	inkâr: reddetme, kabul etmeme
letaif: sırlar, güzellikler, ince mânâlar	maada: başka, -in dışında
medh: övgü	mevzu: uydurma
muhatap: kendisiyle konuşulan, seslenilen	mükerreren: tekrar tekrar, tekrarla
mütevakkıf: -e bağlı, -in üzerine durma	nazm: dizme, tertip edip düzenleme; Kur'ân-ı Kerîmin Allah Teâlâ tarafından dizilen mübârek sözleri, ifadeleri
nükte: ince ve derin mânâ	ref: kaldırma
tahkik: gr. pekiştirme	tahvif: korkutma
tasvir: anlatma, ifade etme	tazammun etme: kapsama, içine alma
tergib: isteklendirme, şevklendirme	terhib: dehşete düşürme, korkutma
teselsül etme: sürüp gitme, zincirleme peş peşe devam etme	tezahür etme: ortaya çıkma, görünme
zannî: kesin olmayan, zanna dayalı	zem: kötüleme, çirkin görme
şek: şüphe	şe’n: durum, hal
اِنَّ: gr. pekiştirme edatı olup muhakkak, kesinlikle anlamına gelir

 

[Huseyni]

Cevap: Bakara Sûresi - Mahiyet-i Küfür - Sayfa: 100


olan اِنَّ ile karşılanması, onların iman etmesi için Peygamberin (a.s.m.) şiddet-i hırsına işarettir.

اَلَّذِينَ

1 kelimesi ise, göze görünmezden evvel akla görünen garip ve yeni hakikatlere bir vasıta-i işarettir. Bunun içindir ki, hakikatleri tebdil ve tecdid eden ve inkılâpları tasvir için kullanılan işaret ve vasıtalardan en çok kullanılan اَلَّذِينَ ve emsalidir.Kur’ân’ın tecellîsiyle çok neviler silindi, hakikatler yıkıldı. Onlara bedel, yeni yeni neviler, hakikatler teşekkül etti. Evet, zaman-ı cahiliyete bak: O zamanda bütün neviler millî rabıtalar üzerine teşekkül ettiği gibi, içtimaî hakikatler de taassub-u kavmî üzerine bina edilmişti. Kur’ân’ın tecellîsiyle o rabıtalar kesildi, o hakikatler tahrip edildi. Onlara bedel, dinî rabıtalar üzerine yeni neviler ve hakikatler ihdas edildi.

Evet, Şems-i Kur’ân’ın tulûu ile, bazı kalbler, onun ziyasıyla tenevvür etti. Ve mü’minlerin nev’ini temyiz ve tayin eden bir hakikat-i nuraniye meydana geldi. Kezalik, o keskin ziya karşısında, mezbeleye benzeyen bazı pis kalbler de yanıp kömür oldular. Ve o kâfirlerin nev’ini ilân eden zehirli bir hakikat-i küfriye husule geldi. İşte bu hakikat-i küfriyeye işaret için اَلَّذِينَ zikredilmiştir.Maahâzâ, her iki اَلَّذِينَ arasında tam bir münasebet vardır. Çünkü, herbirisi birbirine zıt olan bir hakikate işarettir.

Ve keza, harf-i tarif olan اَلْ ’in ifade ettiği beş mânâyı اَلَّذِينَ ’de ifade ediyor. O mânâların en meşhuru, ahiddir. Yani, gerek اَلْ ’den, gerek اَلَّذِينَ ’den, mâhut ve malûm birşey kasdedilir. Binaenaleyh, Ebu Cehil, Ebu Leheb,


[NOT]
Dipnot-1 O kimseler ki (bk. n-ḥ-v: İsm-i mevsûl).
[/NOT]

Ebu Cehil: (bk. bilgiler)	Ebu Leheb: (bk. bilgiler)
ahid: belirlilik, bilinen bir şey olma	emsal: benzerler, arkadaşlar
hakikat: gerçek mahiyet, asıl	hakikat-i küfriye: küfrün hakikati, inkâr ve inançsızlığın gerçeği
hakikat-i nuraniye: nurlu, aydınlık gerçek	harf-i târif: gr. Arapça’da isimlerin başına gelen ve o ismi belirli, bilinen bir isim yapan “el” takısı
husule gelmek: ortaya çıkmak, meydana gelmek	ihdas: icad etme, bir şeyi meydana getirme
inkılâp: değişim	içtimaî: sosyal, toplumsal, topluma ait
keza: böylece, bunun gibi	kezalik: bunun gibi, böylece
maahâzâ: bununla birlikte	malûm: bilinen
mezbele: çöplük	mâhut: bilinen, tayin edilmiş
mü’min: iman eden, Allah’a ve Onun gönderdiği şeylere inanan	nevi: tür, çeşit
rabıta: bağ	taassub-u kavmî: aşırı milliyetçilik, ırkçılık
tahrip edilme: yıkılma, yok edilme	tasvir: anlatma, ifade etme
tayin: belirtme, belirleme	tebdil: değiştirme
tecdid: yenileme, tazeleme	tecellî: ortaya çıkma, yansıma
temyiz: üstün tutma, ayırma	tenevvür: aydınlanma
teşekkül: oluşma, meydana gelme	tulû: doğma
vasıta-i işaret: işaret vasıtası, aracı	zaman-ı cahiliye: cahiliye dönemi
ziya: ışık	Şems-i Kur’ân: Kur’ân güneşi
şiddet-i hırs: aşırı hırs, şiddetli istek, arzu	اَلْ: (bk. ḥ-r-f
اِنَّ: (bk. ḥ-r-f

 

[Huseyni]

Cevap: Bakara Sûresi - Mahiyet-i Küfür - Sayfa: 101


Ümeyye ibni Halef ve saire gibi mâhut ve meşhur büyük kâfirlere اَلَّذِينَ

1 ile işaret edilmiş olduğu ihtimali pek kavîdir. Bu ihtimale binaen, şu âyet, gaybdan ihbar eden âyetlerden biri olur. Çünkü onlar küfür üzerine ölmüşlerdir. Ve aynı zamanda, i’câz‑ı mânevînin dört nev’inden bir nev’i, şu gaybî ihbarlardan tezahür eder.

S - Kur’ân, zaruriyat-ı diniyedendir. Zaruriyatta ihtilâf olamaz. Halbuki müfessirlerce verilen ayrı ayrı mânâların bir kısmı birbirine muhaliftir.

C - Azizim! Kur’ân’ın herbir kelâmı, üç kaziyeyi müştemildir.

Birincisi: Bu, Allah’ın kelâmıdır.

İkincisi: Allah’ca murad olan mânâ, haktır.

Üçüncüsü: Mânâ-yı murad, budur.

Eğer Kur’ân’ın o kelâmı, başka bir mânâya ihtimali olmayan muhkemattan olursa veya Kur’ân’ın başka bir yerinde beyan edilmişse, birinci ve ikinci kaziyeleri aynen kabul etmek lâzımdır ve inkârları da küfürdür. Şayet Kur’ân’ın o kelâmı, başka bir mânâya ihtimali olan bir nass veya zâhir olursa, üçüncü kaziyeyi kabul etmek lâzım olmadığı gibi, inkârı da küfür değildir. İşte, müfessirlerin ihtilâfları, ancak ve ancak şu kısma aittir.
İhtar: Mütevatir hadîsler de, bu hususta, âyetler gibidir. Yalnız birinci kaziye, teemmül yeridir. Çünkü هٰذَا ile işaret edilen hadîsin hakikaten hadîs olup olmadığında tereddüt yeri vardır.

S - Küfür, cehildir. Halbuki kâfirler,Hazret-i Muhammed’i (a.s.m.) evlâtları kadar tanıyorlardı.


[NOT]
Dipnot-1 O kimseler ki (bk. n-ḥ-v: İsm-i mevsûl).
[/NOT]

aziz: çok değerli, izzetli, saygın	beyan edilme: açıklanma
cehil: bilgisizlik	gaybdan: bilinmeyen, görünmeyen âlemden
gaybî ihbar: bilinmeyen, görünmeyen şeyleri haber verme	hadîs: Peygamber Efendimizin (a.s.m.) mübarek söz, fiil ve hareketi veya onun onayladığı başkasına ait söz, iş veya davranış
hak: doğru	hakikaten: gerçekten
ihbar: haber verme, bildirme	ihtimal: olasılık
inkâr: reddetme	i’câz-ı mânevî: mânevî mu’cizelik
kavî: kuvvetli, güçlü	kaziye: önerme, hüküm
kelâm: söz, ifade	küfür: inkâr etme, kabul etmeme
muhalif: farklı, aykırı	muhkemât: İslâmiyetin sağlam ve kuvvetli kanunları, emirleri; yoruma ihtiyaç bırakmayacak derecede mânâsı açık olan ve nesh edilme imkânı olmayan sözler, hükümler
murad: maksat, istenilen	mâhut: bilinen, tayin edilmiş
mânâ-yı murad: kastedilen, istenilen mânâ	müfessir: Kur’ân-ı Kerimi mânâ bakımından tefsir eden, yorumlayan âlim kimse
mütevatir hadis: yalanda birleşmeleri mümkün olmayan toplulukların birbirinden ve ilk topluluğun da Peygamber Efendimizden (a.s.m.) aktardığı hadîs	müştemil: kapsayan, içine alan
nass: kesin hüküm; söyleyen kişideki bir mânâ sebebiyle zâhirden daha açık olan lafız; meselâ	nev’i: tür, çeşit
saire: başkaları, diğerleri	teemmül: etraflıca düşünme, tefekkür etme
tereddüt: kararsızlık, kuşku	tezahür: ortaya çıkma, görünme
zahir: açık, görünen; söyleyenin maksadı, düşünülmeye muhtaç olmaksızın anlaşılmakla birlikte mânâsı, tevil ve yoruma açık olan söz	zaruriyât-ı diniye: din ve dünya işlerinin kıvamının kendilerine bağlı zorunlu hususlar; dinî esaslar
Ümeyye ibni Halef: (bk. bilgiler)	هٰذَا: (bk. n-ḥ-v

 

[Huseyni]

Cevap: Bakara Sûresi - Mahiyet-i Küfür - Sayfa: 102


C - Küfür iki kısımdır. Bir kısmı, bilmediği için inkâr eder; ikincisi, bildiği halde inkâr eder. Bu da, birkaç şubedir. Birincisi, bilir, lâkin kabul etmez. İkincisi, yakîni var, lâkin itikadı yoktur. Üçüncüsü, tasdiki var, lâkin vicdanî iz’ânı yoktur.

S - Şeytanın kalbinde marifet var mıdır?

C - Yoktur. Çünkü, san’at-ı fıtriyesi iktizasınca, kalbi daima idlâl ile telkin için, fikri, daima küfrü tasavvur etmekle meşgul olduğundan, kalbinde veya fikrinde boş bir yer marifet için kalmıyor.

S - Küfür, kalbe ait bir sıfattır. Kalbde o sıfat bulunmadığı takdirde, zünnar bağlanmasından veya ona kıyas edilen şapkanın giyilmesinden niçin küfür hasıl olsun?

C - Gizli olan umura, şeriat, emarelere göre hükmeder. Hattâ illet olmayan esbab-ı zahirîyi, illet yerine kabul eder. Binaenaleyh itmam-ı rükûa mâni olan bir kısım zünnarların bağlanması ve secdenin ikmâline mâni olan bazı şapkaların giyilmesi, ubudiyetten istiğna ve küfre teşebbüh etmeye emarelerdir. Gizli olan o sıfat-ı küfriyenin yok olduğuna kat’iyetle hükmedilemediğinden, bu gibi emarelere göre hükmedilir.

S – Eğer inzar fayda vermeyecekse teklif niçin yapılıyor?

C - İnzar yapılmadığı takdirde teklif de yapılmazsa, adem-i tecziyelerine bir hüccet olur. Zira, “Biz ne yapalım? Ne tebliğat yapıldı ve ne tekliften haberimiz var” diye mücazattan kurtuluşlarına bir medar olur.

S - Cenâb-ı Hakkın onların küfür ve temerrüdlerinden yaptığı ihbar, onların imana gelmelerini imtinâ derecesine çıkarıyor. Mümteni ve muhal birşey teklif edilir mi?

C - Cenâb-ı Hakkın ihbarı, ilmi ve iradesi, sebepten kat-ı nazarla yalnız küfürlerine taallûk etmez. Ancak ihtiyarlarıyla küfürlerine birlikte taallûk eder. Bu ise ihtiyarlarını nefyetmez ki, teklif-i bilmuhal olsun. Bu bahsin tafsilâtı gelecektir.

Cenâb-ı Hak: Hakkın ta kendisi olan sonsuz şeref ve yücelik sahibi Allah	adem-i tecziye: cezalandırmama
emare: işaret, alâmet, belirti	esbab-ı zahirî: görünürdeki sebepler
hasıl olmak: meydana gelmek	hüccet: delil
idlâl: saptırma, yoldan çıkarma	ihbar: haber verme, bildirme
ihtiyar: irade, istek, tercih	ikmâl: tamamlama, tam olarak yapma
iktiza: gereklilik	illet: hükmün gerekçesi olan asıl sebep, neden
imtinâ: imkânsızlık	inkâr: reddetme
inzar: uyarı, ikaz	irade: Allah’ın iradesi, dilemesi
istiğna: ihtiyaç hissetmeme, uzak durma	itikad: inanç
itmam-ı rükû: namazda rükûyu tamamlama, tam olarak yapma	kat-ı nazar: bakmamak, dikkate almamak
küfür: nimeti örtme, nankörlük, inkâr	kıyas etme: karşılaştırma, mukayese etme
lâkin: ama, fakat	marifet: Allah’ı bilme, tanıma
medar: sebep	muhal: olması imkânsız şey
mâni: engel	mücâzât: cezalandırma
mümteni: olması imkânsız, muhal	nefyetmek: uzaklaştırmak, kovmak, tesirsiz hâle getirmek
san’at-ı fıtriye: yaratılıştaki san’at, doğal yapı	sıfat-ı küfriye: küfre ait özellikler, inkârâ ait nitelikler
taallûk etme: ilgili olma, bağlı olma	tafsilât: ayrıntılar, detaylar
tasavvur: düşünme, zihinde şekillendirme, tasarlama	tasdik: doğrulama, onaylama
tebliğat: tebliğler, bildirilen şeyler	teklif: tebliğ, bildirme
teklif-i bilmuhal: imkânsız ve olmayacak birşeyi teklif etme	telkin: fikrini kabul ettirme, bir şeyi zihnine yerleştirme çabası
temerrüd: inat, direnme	teşebbüh etme: benzeme
ubudiyet: Allah’a kulluk	umur: işler, haller
vicdanî iz’ân: kalbe ait hislerin aynası olan vicdanın kesin kabulü	yakîn: şüphe edilmeyecek derecede kesin bilgi
zünnar: papazların beline bağladığı demir kuşak	şeriat: Allah tarafından bildirilen İlâhî hükümlerin hepsi, İslâmiyet

 

[Huseyni]

Cevap: Bakara Sûresi - Mahiyet-i Küfür - Sayfa: 103


S - İman etmeyeceklerini ifade eden لاَيُؤْمِنُونَ

1 ve emsali âyetlere, onları iman etmeye dâvet etmekten, adem-i imana iman çıkıyor. Bu ise, muhal-i aklîdir.

C - Onlara teklif edilen iman, icmalîdir, tafsilî değildir. “Herbir âyete, herbir hükme ayrı ayrı, birer birer iman ediniz” diye teklif yapılmıyor ki bu mahzur lâzım gelsin.

Sonra, küfürlerini sîga-i mâzi ile zikretmek, Hakkın izhar ve ispatından evvel onların, küfrü kucaklayıp kabul etmelerine işarettir. Bunun içindir ki, onlara karşı inzarın adem-i inzar gibi faidesiz kaldığına, سَوَۤاءٌ

2 kelimesiyle işaret yapılmıştır.

Sonra, fevkaniyeti ifade eden عَلَيْهِمْ

3 ’deki عَلَى onların yüzleri yere yapışmış gibi, başlarını kaldırıp âmirlerinin sözünü dinleyemediklerine işarettir.
Ve keza mânâya bir zarar ve bir halel iras etmeyen ve terkine tercih edilen عَلَيْهِمْ ’in zikri, Hazret-i Muhammed Aleyhissalâtü Vesselâma nazaran, inzarın, adem-i inzar gibi olmadığına işarettir. Zira inzarda ecr ü sevap vardır.

ءَاَنْذَرْتَهُمْ اَمْ لَمْ تُنْذِرْهُمْ

4 cümlesindeki hemze ile اَمْ müsavatı ifade ettiğinden سَوَۤاءٌ kelimesine tekittir. Yahut سَوَاۤءٌ kelimesinden müsavatın bir mânâsı, hemze ile اَمْ ’den ikinci mânâsı irade edilir. Çünkü, müsavatın medarı ya adem-i faidedir veya mûcibin adem-i vücududur.

S - İstifham şekliyle müsavatı ifade etmekte ne mânâ vardır?

C - Yapmış olduğu fiilinde bir faidesi olmayan muhatabın fiilinin faidesiz olduğuna


[NOT]Dipnot-1 İman etmezler.
Dipnot-2 Eşittir.
Dipnot-3 Onlar üzerinde.
Dipnot-4 “O inkar edenleri korkutarak ikaz etsen de, etmesen de...” Bakara Sûresi, 2:6.
[/NOT]

Aleyhissalâtü Vesselâm: Allah’ın salât ve selâmı onun üzerine olsun	Hak: her şeyi hakkıyla yaratan, varlığı hak olan ve her hakkın sahibi olan Allah
adem-i fayda: faydasızlık	adem-i iman: iman etmeme, imansızlık
adem-i inzar: uyarmama, ikaz etmeme	adem-i vücud: var olmama
ecr ü sevap: iyilik ve sevap	emsal: benzerler
fevkaniyet: üstte, üst tarafta olma	halel: eksiklik, zarar
hemze: Arap albesinin ilk harfi, harekeli elif	icmalî (iman): Resûl-i Ekremin (a.s.m.) tebliğ ettiği İslâmî esasların tamamına, ayrıntılara girmeden topluca inanma
inzar: haber vererek uyarma, ikaz	istifham: soru, sual
izhar: gösterme, açığa çıkarma	keza: bunun gibi, böylece
küfr: inkâr, reddetme	mahzur: sakıncalı
medar: sebep	muhal-i aklî: akıl yoluyla imkânsız görme, aklen muhal olan şey
muhatab: kendisiyle konuşulan, seslenilen	mûcib: gerektirici sebep
müsavat: eşitlik, aynı olma	nazaran: bakarak, –göre
sîga-i mâzi: gr. geçmiş zaman fiil kipi	tafsilî (iman): Resûl-i Ekrem‘in (a.s.m.) tebliğ ettiği İslâmî esasların her bir hükmüne ayrıntılı olarak inanma
tekit: pekiştirme, kuvvetlendirme	âmir: yönetici, lider
îras etme: netice verme, sebep olma	اَمْ: (bk. ḥ-r-f
عَلَى: (bk. ḥ-r-f

 

[Huseyni]

Cevap: Bakara Sûresi - Mahiyet-i Küfür - Sayfa: 104


lâtif ve mukniâne bir vecihle ikaz edilmesi ancak istifham ile olur ki, muhatap, fiilini düşündükten sonra, kötü neticesini nazara alarak kalbi mutmain olsun.

S - سَوَاۤءٌ

1 kelimesi inzar ve adem-i inzardan mecaz ise, aralarındaki alâka nedir?

C - İstifhamın müsavatı tazammun etmesidir. Zira istifham eden adamın bilgisine göre vücut ile adem mütesavidir. Maahaza bu gibi istifhamlara verilen cevaplar, alelekser şu müsavat-ı zımniye ile verilir.

S - Mâzi sigasıyla inzardan yapılan tabir neye işarettir?

C - İkinci ve üçüncü inzarlara lüzum kalmadığına işarettir. Yani “Yaptığın inzar faide vermedi, bundan sonra da faidesiz kalır.”

S - İnzar etmemekte faidenin bulunmaması zâhirdir. اَمْ لَمْ تُنْذِرْهُمْ

2 kaydında ne faide vardır?

C - Sükût etmek, bazan muhatabın insafa gelip matlup işe muvafakatine sebep olur.

S - Kur’ân-ı Kerim, başka makamlarda terhibden sonra tergib de yaptığı halde, burada tergibi terketmiştir. Esbabı nedir?

C - Küfür makamına, ancak terhib ve tahvif münasiptir. Hem de küfür gibi mazarratları def etmek, Cenneti kazanmak gibi menfaatlerin celbinden daha evlâ ve daha tesirlidir. Maahâzâ, buradaki terhib, tergibi de andırıyor. Çünkü, inzar ve adem-i inzarı gören hayal, zıddiyet münasebetiyle, derhal tebşir ve adem‑i tebşire intikal eder.

Azizim! Herbir hükmün başka şeylere hizmet eden çok mânâları olduğu ve herbir hükümden takip edilen gizli maksatlar bulunduğu ve bu kelâmın da Hazret-i Muhammed’e (a.s.m.) işaret eden mânâları olduğu gibi, küfrü takbih etmek maksadıyla büyük bir ölçüde tenkiratta bulunmuştur.


[NOT]Dipnot-1 Eşittir.
Dipnot-2 Uyarmasan da.
[/NOT]

adem: yokluk	adem-i inzar: uyarmama, haber verip ikaz etmeme
adem-i tebşir: müjdelememe	alelekser: çoğunlukla, genellikle
celb: çekme	def etmek: uzaklaştırmak
esbab: sebepler	evlâ: daha iyi, güzel
harfî (mânâ): başkalarına hizmet eden ve onlara işaret eden mânâ	ikaz: uyarı
intikal: geçme	inzar: uyarı, ikaz
istifham: soru	kavl: söz, ibare
küfür: inkâr, inançsızlık	lâtif: ince, hoş, güzel
maahaza: bununla birlikte	matlup: istek, arzu edilen şey
mazarrat: zararlar, zararlı, kötü ve çirkin şeyler	mecaz: bir ilgi veya benzetme sonucu gerçek mânâsından başka mânâda kullanılan söz
mukniâne: ikna ederek, ikna edici bir şekilde	mutmain: kalbi hoş ve rahat
muvafakat: başarı	mâzi sigası: gr. geçmiş zaman kipi
müsavat: eşitlik	müsavat-ı zımniye: gizli eşitlik
mütesavi: eşit	sükût: susma, suskunluk
tahvif: korkutma	takbih: çirkin görme, gösterme
tazammun: içine alma, kapsama	tebşir: müjdeleme
tenkirat: hoş görmeme, yasaklama	tergib: istek uyandırma, şevklendirme
terhib: dehşete düşürme, korkutma	vecih: yön, şekil, tarz
vücut: varlık, var olma	zâhir: açık, âşikâr
zıddiyet: terslik, zıtlık

 

[Huseyni]

Cevap: Bakara Sûresi - Mahiyet-i Küfür - Sayfa: 105


Ezcümle, Peygamber Aleyhissalâtü Vesselâmın görmekte olduğu zahmetlerin tahfifine ve göstermekte olduğu hırs ve şiddetin tehvinine medar olmak için, mânâ-yı harfî kabilinden bazan imalarda bulunmuş ve eski resullerin hallerini nazara alarak, onlara iktida ile tesellî yollarını göstermişse de, bu bir kanun-u fıtrîdir, tahammül ve inkıyad lâzımdır diye lisan-ı hal ile ilân etmiştir.

Bu âyet وَلَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ

1 cümlesine kadar bütün eczasıyla küfrü takbih, ve tenfir ile nehyeder. Ve ehl-i küfrü, tehdit ve tahvifle küfürden terhib eder. Ve keza, bütün kelimatıyla, küfrün büyük bir musibet olmakla beraber, lezzeti yok, elemi var; nimeti yok, nikmeti var diye ilân eder. Ve keza, bütün cümleleriyle küfrün herşeyden zararlı olduğunu tasrih eder.

Evet, onlar iman etmediklerinden ve cevher-i ruhu ifsad ve bütün elemleri içine alan küfür musibetine maruz kaldıklarından

2 لَمْ يُؤْمِنُوا ’ya bedel كَفَرُوا

3 tabiriyle işaret edilmiştir. Ve keza

4 لاَيَتْرُكُونَ الْكُفْرَ kelimesine bedel لاَيُؤْمِنُونَ

5 tabiriyle, onların büyük musibete maruz kaldıkları gibi, pırlanta gibi cevher-i imanîyi de kaybettiklerine işarettir.

Ve keza, خَتَمَ اللهُ عَلٰى قُلُوبِهِمْ

6 cümlesiyle, kalb ile vicdan, nur-u iman sayesinde hakaik-i İlâhiyenin tecellîsine mazhar olmakla menba-ı kemâlât, hayattar ve ziyadar oldukları halde; küfrün ihtiyar edilmesiyle zulmetli, ıssız haşarat-ı


[NOT]Dipnot-1 Onlar için çok büyük bir azap vardır. Bakara Sûresi, 2:7.
Dipnot-2 İmân etmediler.
Dipnot-3 Onlar Allah'ı inkâr ettiler.
Dipnot-4 Küfrü terk etmezler.
Dipnot-5 İman etmezler.
Dipnot-6 Allah onların kalpleri üzerine mühür vurmuştur. Bakara Sûresi, 2:7[/NOT].

Aleyhissalâtü Vesselâm: Allah’ın salât ve selâmı onun üzerine olsun	cevher-i imanî: imana ait öz, cevher, iman hakikati
cevher-i ruh: ruh cevheri, ruh hakikati	ecza: bölümler, kısımlar
ehl-i küfür: inkârcılar, inançsızlar, kâfirler	ezcümle: örneğin
hakâik-i İlâhiye: İlahî hakikatler; Allah’ın Kur’ân’da açıkladığı ince hakikatler, gerçekler	hayattar: canlı, hayat dolu
ifsad: bozma	ihtiyar edilme: tercih edilme, seçilme
iktida: uyma, tabi olma	ima: işaret
inkıyad: boyun eğme	kabilinden: türünden, çeşidinden
kanun-u fıtrî: yaratılışa ait kanun	keza: bunun gibi, böylece
küfr: peygamber Efendimizin (a.s.m.) kesin olarak bildirdiği bir şeyi inkâr etme, inançsızlık	lisan-ı hal: hal dili
maruz: tesiri altında kalma, uğrama	mazhar: ayna
medar: sebep	menba-ı kemâlât: mükemmelliklerin kaynağı
mânâ-yı harfî: harf gibi başka bir şeyin mânâsını gösteren	nazara almak: dikkate alma, gözününde bulundurma
nehyetmek: yasaklamak	nikmet: musibet, belâ
nur-u iman: iman ışığı, iman aydınlığı	resul: peygamber
tahammül: yüklenme	tahfif: hafifleme, hafifletme
tahvif: korkutma	takbih: çirkinliğini göstermek, kötüleme
tasrih etme: açıkça bildirme	tecellî: yansıma
tehvin: kolay gösterme, küçük gösterme	tenfir: nefret ettirme
terhib: korkutma, dehşete düşürme	ziyadar: ışıklı, parlak
zulmet: karanlık

 

[Huseyni]

Cevap: Bakara Sûresi - Mahiyet-i Küfür - Sayfa: 106


muzırra yuvasına inkılâp ettikleri için mühürlenmiş, kilitlenmiş ki, o korkunç yuvadaki akreplerden veya yılanlardan içtinap edilmesine işaret edilmiştir.

Ve keza وَعَلٰى سَمْعِهِمْ

1 kelimesiyle, küfür sebebiyle kulağa ait pek büyük bir nimeti kaybettiklerine işaret edilmiştir. Hattâ kulaktaki zar, nur-u iman ile ışıklandığı zaman, kâinattan gelen mânevî nidaları işitir. Lisan-ı hal ile yapılan zikirleri, tesbihatları fehmeder. Hattâ o nur-u iman sayesinde rüzgârların terennümatını, bulutların nâralarını, denizlerin dalgalarının nağamatını ve hâkezâ yağmur, kuş ve saire gibi her neviden Rabbânî kelâmları ve ulvî tesbihatı işitir. Sanki kâinat, İlâhî bir musikî dairesidir. Türlü türlü avazlarla, çeşit çeşit terennümatla kalblere hüzünleri ve Rabbânî aşkları intiba ettirmekle kalbleri, ruhları, nuranî âlemlere götürür, pek garip misalî levhaları göstermekle o ruhları ve kalbleri lezzetlere, zevklere garkeder.

Fakat o kulak, küfürle tıkandığı zaman, o leziz, mânevî, yüksek savtlardan mahrum kalır. Ve o lezzetleri îras eden avazlar, mâtem seslerine inkılâp eder. Kalbde, o ulvî hüzünler yerine, ahbabın fıkdanıyla ebedî yetimlikler, mâlikin ademiyle nihayetsiz vahşetler ve sonsuz gurbetler hasıl olur.

Bu sırra binaendir ki, şeriatça bazı savtlar helâl, bazıları da haram kılınmıştır. Evet, ulvî hüzünleri, Rabbânî aşkları îras eden sesler helâldir. Yetimâne hüzünleri, nefsânî şehevâtı tahrik eden sesler haramdır. Şeriatın tayin etmediği kısım ise, senin ruhuna, vicdanına yaptığı tesire göre hüküm alır.

وَعَلٰى اَبْصَارِهِمْ غِشَاوَةٌ

2 Bu cümle ile rüyete, yani göze ait büyük bir nimet-i basariyenin küfürle kaybolduğuna işaret edilmiştir. Zira, gözün nuru, nur-u imanla ışıklanırsa ve kavîleşirse, bütün kâinat gül ve reyhanlarla müzeyyen bir



[NOT]Dipnot-1 Kulakları üzerine de.
Dipnot-2 “Gözlerinde de bir çeşit perde vardır.” Bakara Sûresi, 2:7.
[/NOT]

Nuranî âlem: nurlu, aydınlık âlem	Rabbânî: Rabbe ait ve Ona yönelik
adem: yok olma, yokluk	ahbab: dostlar, sevgililer
avaz: ses, sada; sesleniş	ebedî: sonu olmayan sonsuz
fehmetmek: anlamak	fıkdan: kaybolma
garip: şaşırtıcı, harika	garketmek: boğmak
hasıl olma: meydana gelme	haşerat-ı muzırra: zararlı böcekler
hâkezâ: işte bunun gibi, böylece	inkılâp etme: dönüşme
intiba ettirmek: basmak, nakşetmek; iz ve tesir bırakmak	içtinap: kaçınma
kavîleşmek: güçlenmek, kuvvetlenmek	keza: bunun gibi, böylece
küfür: nimeti örtmek, inkâr, inançsızlık	lisan-ı hal: hal dili
mahrum: yoksun	misalî: görüntüye dayalı
mâlik: sahip	mânevî: mânâ ile ilgili, maddî olmayan
mâtem: yas	müzeyyen: süslü
nağamat: nağmeler, hoş ve güzel sesler	nefsânî: nefse ait, nefsin hoşuna gider şekilde
nevi: çeşit, tür	nidâ: ses, sesleniş
nimet-i basariye: görme nimeti	nur-u iman: iman nuru, ışığı
reyhân: hoş ve güzel koku veren çiçek	ruh: canlı, şuurlu, çevresini görüp gösteren hayat kaynağı olan nurlu varlık
rüyet: görme, görüş	saire: diğer, başka
savt: ses	tahrik etme: harekete geçirme
terennümat: terennümler; dile getirilen sesler	tesbihat: Allah’ı her türlü noksan ve kusurdan yüce tutarak şanına lâyık ifadelerle anma
ulvî: yüce, yüksek	vicdan: kalbe ait hislerin mazharı, aynası
îras etmek: netice vermek	İlâhî: Allah’a ait ve Ona yönelik
şeriat: Allah tarafından bildirilen İlâhî emir ve yasaklara dayanan hükümlerin hepsi, İslâmiyet

 

[Huseyni]

Cevap: Bakara Sûresi - Mahiyet-i Küfür - Sayfa: 107


cennet şeklinde görünür. Gözün gözbebeği de, balarısı gibi, bütün kâinat safhalarında menkuş gül ve çiçek gibi delillerinden, burhanlarından alacağı ibret, fikret, ünsiyet gibi usare ve şıralarından vicdanda o tatlı imanlı balları yapar.

Eğer o göz küfür zulmetiyle kör olursa, dünya, genişliğiyle beraber bir hapishane şekline girer. Bütün hakaik-i kevniye, nazarından gizlenir. Kâinat ondan tevahhuş eder. Kalbi ahzan ve ekdar ile dolar. وَلَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ

1 cümlesiyle, küfür şeceresinin âhirete ait zakkum gibi semeresine işaret edilmiştir. لاَيُؤْمِنُونَ

2 kelimesi ise, inzar ile adem-i inzar arasındaki müsavata nassederek سَوَاۤءٌ

3 kelimesine tekittir.

​

[NOT]Dipnot-1 Onlar için büyük bir azap vardır. Bakara Sûresi, 2:7.
Dipnot-2 İman etmezler.
Dipnot-3 Eşittir.
[/NOT]

adem-i inzar: uyarmama, ikaz etmeme	ahzan: hüzünler
burhan: güçlü ve sarsılmaz kesin delil	delil: işaret, alâmet; kendisine, doğru bir bakış açısıyla bakıldığında istenilen hedefe ulaştıran şey
ekdar: kederler	fikret: fikir, düşünce
hakaik-i kevniye: kâinattaki hakikatleri	inzar: uyarma, ikaz
küfür: inkâr, imansızlık	menkuş: nakışlı
müsavat: eşitlik	nassetmek: delil olmak, kesin olarak açıklamak
nazar: göz, görüş, bakış	safha: sayfa, yüz
semere: meyve	tekit: pekiştirme
tevahhuş: vahşete düşme, ürkme, korkma	usare: öz su, sıkılmış meyve suyu
zakkum: meyvesi acı olan cehennem ağacı	zulmet: karanlık
âhiret: öteki dünya, öldükten sonraki ebedî hayat	ünsiyet: alışkanlık, yakınlık
şecere: ağaç	şıra: meyveden sıkılan su