Onuncu Risale

Huseyni · 19 Şub 2012

Onuncu Risale

وَجَعَلْنَاهَا رُجُومًا لِلشَّيَاطِينِ 1

İ’lem eyyühe’l-aziz! Şu âyet-i kerimenin yüksek semâsına çıkıp sırrını fehmetmek için yedi basamaklı bir merdiven kuruyoruz.

Birinci basamak: Semâvâtın, melâike ile tesmiye edilen münasip sakinleri vardır. Çünkü, küre-i arzın semâya nisbeten küçüklüğü ve hakaretiyle beraber zevilhayatla dolu olması, semâvâtın o müzeyyen burçları zevi’l-idrak ile dolu olmasını tasrih ediyor. Ve keza, semâvâtın bu kadar ziynetler ile tezyin edilmesi, behemehal zevi’l-idrâkin takdir ve istihsan ile nazar-ı hayretlerini celb etmek içindir. Çünkü, hüsn-ü ziynet, âşıkların celbi içindir. Yemek ve taam da aç olanlara yapılır. Maahaza, ins ve cin o vazifeyi ifâya kâfi değillerdir. Ancak, gayr-ı mahdut, oraya münasip melâike ve ruhânîler o vazifeyi ifâ edebilir.

İkinci basamak: Arzın semâvat ile alâkası, muamelesi olup aralarında çok büyük irtibat vardır. Evet, arza gelen ziya, hararet, bereket ve saire semâvattan geliyor. Arzdan da semâya dualar, ibadetler, ruhlar gidiyor. Demek, aralarında cereyan eden ticarî muameleden anlaşılıyor ki, arzın sakinleri için semâya çıkmaya bir yol vardır ki, enbiya, evliya, ervah, cesetlerinden tecerrüd ile semâvâta uruç ederler.

[NOT]Dipnot-1 “Şeytanlar için o yıldızları birer mermi yaptık.” Mülk Sûresi, 67:5.

[/NOT]

alâka: bağlantı	arz: yeryüzü, dünya
behemehal: ister istemez; mutlaka	burç: belli bir şekil ve surete benzeyen sabit yıldız kümesi
celb: çekme	celb etmek: çekmek
cereyan eden: meydana gelen	ceset: beden
enbiya: nebiler, peygamberler	ervah: ruhlar
evliya: Allah dostları velîler	fehmetmek: anlamak
gayr-ı mahdut: sınırsız	hakaret: küçüklük
hararet: ısı, sıcaklık	hüsn-ü ziynet: süsteki güzellik, güzel süsleme
ifâ: yerine getirme	ifâ etmek: yerine getirmek
ins: insanlar	irtibat: bağ, ilişki
istihsan: güzel bulma	i’lem eyyühe’l-aziz: ey aziz kardeşim bil ki
keza: bunun gibi	kâfi: yeterli
küre-i arz: yerküre, dünya	maahaza: bununla beraber
melâike: melekler	muamele: iş, alışveriş
münasip: uygun	müzeyyen: ziynetli, süslenmiş
nazar-ı hayret: hayret içinde kalmış şaşkın ve hayran bakış	nispeten: kıyasla
ruhânî: maddî yapısı olmayan, ruh âlemine ait varlık	sair: diğer, başka
sakin: ikâmet eden, yerleşmiş olan	semâ: gök; yücelik
semâvât: gökler	taam: yiyecek
tasrih etmek: açıkça ifade etmek	tecerrüd: soyutlanma
tesmiye edilen: isimlendirilen	tezyin edilmek: süslenilmek
uruç etmek: yükselmek	zevilhayat: hayat sahipleri, canlılar
zevi’l-idrak: düşünebilen varlıklar, idrak sahipleri	ziya: ışık
ziynet: süs	âyet-i kerime: Kur’ân’ın her bir cümlesi
âşık: çok seven, şiddetli sevgi besleyen

Huseyni · 19 Şub 2012

Cevap: Onuncu Risale - Sayfa: 267

Üçüncü basamak: Semâvatta devam ile cereyan eden sükûn, sükût, nizam, intizam, ıttıraddan hissedildiğine nazaran, semâvat ehli, arz sakinleri gibi değildirler. Evet, arzda bulunan nifak, şikak, ihtilâf, ezdâdın içtimâı, hayır ve şerrin ihtilâtı gibi şeyler, semâvatta yoktur. Bu sayede, semâvatta nizam ve intizamı bozacak bir hal yoktur. Sakinleri, verilen emirlere kemâl-i itaatle imtisal ediyorlar.

Dördüncü basamak: Cenâb-ı Hakkın, iktizâları, hükümleri mütegayir bazı esmâları vardır. Meselâ, Bedir gibi bazı gazâlarda Ashab-ı Kirama yardım etmek üzere, küffar ile muharebe etmek için melâikenin semâdan inzâlini iktiza eden ismi, melâike ile şeyâtin (yani semâvî olan ahyar ile arzî eşrar) arasında muharebenin vukuunu istib’ad değil, iktizâ eder. Evet, Cenâb-ı Hak melâikeye bildirmeksizin şeytanları def veya ihlâk edebilir. Fakat satvet ve haşmetin iktizâsı üzerine, bu kabil mücâzâtın müstehaklarına ilân ve teşhiri, azametine lâyıktır.

Beşinci basamak: Ruhânîlerin ahyârı semâda bulunduklarından, eşrarı da letâfetlerine güvenerek onları takliden iltihak etmek istediklerinde, ehl-i semâ, onları şerâretleri için kabul etmeyerek def ediyorlar. Maahaza, bu gibi mânevî mübârezeleri âlem-i şehadete, bilhassa vazifesi şehadet ve müşahede olan insana ilân ve teşhirine recm-i nücum alâmet ve nişan kılınmıştır.

Altıncı basamak: Kur’ân-ı Mu’cizü’l-Beyan, nev-i beşeri itaate irşad, isyandan zecr ve men etmek üzere kullandığı üslûb-u âlisine bak:

يَا مَعْشَرَ الْجِنِّ وَاْلاِنْسِ اِنِ اسْتَطَعْتُمْ اَنْ تَنْفُذُوا مِنْ اَقْطَارِ السَّمَوَاتِ وَاْلاَرْضِ فَانْفُذُوا لاَ تَنْفُذُونَ اِلاَّ بِسُلْطَانٍ

1

[NOT]Dipnot-1 Rahmân Sûresi, 55:23.
[/NOT]

Ashab-ı Kiram: (bk. bilgiler)	Bedir: (bk. bilgiler)
Cenab-ı Hak: Hakkın ta kendisi olan sonsuz şeref ve yücelik sahibi Allah	Kur’ân-ı Mucizü’l-Beyan: açıklamalarıyla mu’cize olan, benzerini yapmakta akılları âciz bırakan Kur’ân
ahyâr: hayırlı kimseler	alâmet: belirti, işaret
arz: yer, dünya	arzî: dünyaya âit, dünyalı
azamet: büyüklük	cereyan eden: meydana gelen
def: uzaklaştırma	def etmek: uzaklaştırmak
ehl-i semâ: gök ehli, melekler ve ruhanîler	esmâ: isimler
ezdâd: zıtlar	eşrar: şerliler, kötüler
gazâ: savaş	hayır: iyilik
haşmet: büyüklük, ihtişam	hüküm: karar
ihlâk etmek: helâk etmek, yok etmek	ihtilâf: anlaşmazlık, uyuşmazlık
ihtilât: karışıklık	iktizâ: bir şeyin gereği
iltihak etmek: katılmak	imtisal etmek: uymak, yerine getirmek
intizam: düzenlilik	inzâl: indirme
irşad: doğru yolu gösterme	istib’ad: akıldan uzak görme
içtimâ: bir araya gelme	kabil: gibi
kemâl-i itaat: tam itaat, emre uyma	küffar: kâfirler
letâfet: hafiflik, incelik	maahaza: bununla beraber
melâike: melekler	men etmek: yasaklamak
muharebe: harp, savaş	mübâreze: karşı koyma
mücâzât: cezalandırma	müstehak: hak etmiş
mütegayir: değişik, birbirine zıt	müşahede: görme, gözlem
nazaran: bakarak, –göre	nev-i beşer: insanlar
nifak: münafıklık, ikiyüzlülük	nizam: düzen
nişan kılmak: işaret yapmak, işaret olarak koymak	recm-i nücum: yıldızlarla taşlama
ruhânî: maddî yapısı olmayan ve gözle görülemeyen ruh âlemine ait varlık; melek ve cin gibi varlıklar	sakin: ikâmet eden, yerleşmiş olan
satvet: güç, ezici kuvvet	semâ: gökyüzü
semâvat: gökler	semâvat ehli: semâda yaşayan varlıklar; melekler, ruhaniler
semâvî: gökle ilgili, uzaylı	sükûn: durgunluk
sükût: sessizlik	teşhir: ilân etme, duyurma
vuku: gerçekleşme, meydana gelme	zecr: sakındırma, yasaklama, kovma
âlem-i şehadet: görünen alem	üslûb-u âli: yüksek ifade tarzı
ıttırad: saat gibi düzenli ritmik olma	şehadet: şahidlik, tanıklık
şer: kötülük	şerâret: şerlilik, kötülük
şeyâtin: şeytanlar	şikak: ayrılık

Huseyni · 19 Şub 2012

Cevap: Onuncu Risale - Sayfa: 268

Yani, “Ey ins ve cin cemaati! Mülkümden hariç bir memlekete çıkıp kurtulmak için semâvat ve arzın aktarından çıkmaya kuvvetiniz varsa çıkınız. Amma ancak bir sultan ile çıkarsınız.”

Kur’ân-ı Kerim bu âyet ile, pek geniş saltanat-ı rububiyete karşı ins ve cinnin aczlerini ilân zımnında nidâ ediyor: “Ey insan-ı hakîr, sağîr, âciz! Ne suretle, şeytanları recmeden melâike ile necimlerin, şemslerin, kamerlerin itaat ettikleri Sultan-ı Ezele isyan ediyorsun. Nasıl kocaman yıldızları mermi, kurşun yerinde kullanabilen bir askere sahip olan bir sultana karşı isyan etmeye cesaret ediyorsun?”

Yedinci basamak: Yıldızların pek küçük efradı olduğu gibi, pek büyükleri de vardır. Semânın veçhini, yüzünü ziyalandıran herşey yıldızdır. Bu neviden bir kısmı, semâya ziynet olmuştur. Bir kısmı da şeytanları recmetmek için semâvî mancınıklardır. Semâda yapılan bu recim, semâ gibi en vâsi dâirelerde bile vukua gelen mübareze hâdisesini insanlara göstermekle, insanların mutîlerini âsiler ile mübarezeye teşvik ile alıştırmaktır.

İ’lem eyyühe’l-aziz! İnsanı hayvandan ayıran şeylerden,

Biri: Mazi ve müstakbel ile alâkadar olmasıdır. Hayvan bu iki zamanı bihakkın düşünecek bir idrâke mâlik değildir.

İkincisi: Gerek enfüsî, gerek âfâkî, yani dahilî ve haricî şeylere taallûk eden idrâki, küllî ve umumîdir.

Üçüncüsü: İnşaata lâzım olan mukaddemeleri keşif ve tertip etmektir: Meselâ, bir evin yapılması için lâzım olan taş, ağaç, çimento misilli lüzumlu mukaddemeleri ihzar ve tertip etmek gibi.

Binaenaleyh, insanın en evvel ve en büyük vazifesi, tesbih ve tahmiddir. Evvelâ mazi, hal ve istikbal zamanlarında görmüş veya görecek nimetler lisanıyla,

acz: acizlik, güçsüzlük, zayıflık	aktar: bölgeler, dört bir taraf
alâkadar: alâkalı, ilgili	arz: yer, dünya
bihakkın: hakkıyla, gerçek anlamıyla	binaenaleyh: bundan dolayı
cemaat: topluluk	dahilî: iç
efrad: fertler, bireyler	enfüsî: iç dünyamıza ait
hadise: olay	hal: şimdiki zaman
haricî: dış	idrâk: anlama, kavrama
ihzar: hazırlama	ins: insan
insan-ı hakîr: ufak tefek olan insan	istikbal: gelecek zaman
i’lemeyyühe’l-aziz: ey aziz kardeşim bil ki	kamer: ay
keşf etmek: bulup ortaya çıkarmak	küllî: geniş
lisan: dil	mancınık: eskiden kale kuşatmalarında ağır taşlar fırlatmak için kullanılan bir savaş âleti
mazi: geçmiş zaman	melâike: melekler
misilli: gibi, benzeri	mukaddeme: ön hazırlık
mutî: itaat eden, emre uyan	mâlik: sahip
mübareze: karşı koyma, çarpışma	mülk: sahip olunan ve hükmedilen şey
müstakbel: gelecek zaman	necim: yıldız
nev: çeşit, tür	nidâ etmek: seslenmek
recim: taşlama	saltanat-ı rububiyet: rablık saltanatı; Allah’ın her varlığa, yaratılış gayelerine ulaşmaları için zarar verici şeylerden koruyup, muhtaç olduğu şeyleri vermesi, onları terbiye etmesi, tedbir, tasarruf ve egemenliği altında bulundurması
sağîr: küçük	semâ: gökyüzü
semâvat: gökler	semâvî: gökle ilgili; gayb âlemiyle ilgili
sultan-ı Ezel: Ezel Sultanı; bütün zamanlara hâkim olan zaman üstü Sultan, Allah	suret: şekil
taallûk etmek: ilgilendirmek, ait olmak	tahmid: Allah’a övgü, minnet ve şükürlerini sunma
tertip etmek: sıralamak, düzenlemek	tesbih: Allah’ı her türlü kusurdan yüce tutarak şanına lâyık ifadelerle anma
teşvik: şevklendirme, isteklendirme	umumî: genel
vech: yüz	vukua gelen: gerçekleşen
vâsi: geniş	ziyalandıran: ışıklandıran
ziynet olmak: süs olmak	zımnında: açıkça olmayıp, dolayısıyla üstü kapalı olarak içinde var olan
âciz: güçsüz, elinden bir şey gelmeyen	âfâkî: dış dünyaya ait
âsi: isyan eden, başkaldıran	âyet: Kur’ân’ın her bir cümlesi
şems: güneş

Huseyni · 19 Şub 2012

Cevap: Onuncu Risale - Sayfa: 269

sonra nefsinde veya haricinde görmekte olduğu in’amlar lisanıyla, sonra mahlûkatın yapmakta oldukları tesbihatı şehadet ve müşahede lisanıyla Sânii hamd ü senâ etmektir.

İ’lem eyyühe’l-aziz! Cenâb-ı Hakkın atâ, kazâ ve kader namında üç kanunu vardır. Atâ, kazâ kanununu; kazâ da, kaderi bozar.

Meselâ: Birşey hakkında verilen karar, kader demektir. O kararın infazı, kazâ demektir. O kararın iptaliyle hükmü kazâdan affetmek, atâ demektir. Evet, yumuşak bir otun damarları katı taşı deldiği gibi, atâ da kazâ kanununun kat’iyetini deler. Kazâ da ok gibi kader kararlarını deler. Demek, atânın kazâya nisbeti, kazânın kadere nisbeti gibidir. Atâ, kazâ kanununun şümulünden ihraçtır. Kazâ da kader kanununun külliyetinden ihracıdır. Bu hakikate vakıf olan ârif, “Yâ İlâhî! Hasenatım senin atândandır. Seyyiatım da senin kazândandır. Eğer atân olmasaydı helâk olurdum” der.

İ’lem eyyühe’l-aziz! Esmâ-i Hüsnâyı tazammun eden bazı fezlekeler ile âyetlere hâtime verilmekte ne gibi bir sır vardır?

Evet, Kur’ân-ı Mu’cizü’l-Beyan, bazan âyât-ı kudreti âyetlerde basteder, sonra içerisinden esmâyı çıkarır. Bazan mensucat toplar gibi açar, dağıtır; sonra toplar, esmâda tayyeder. Bazan da ef’âlini tafsil ettikten sonra, isimler ile icmal eder. Bazan da, halkın a’mâlini tehdidâne söyler; sonra rahmete işaret eden isimler ile tesellî eder. Bazan da bazı makasıd-ı cüz’iyeyi zikrettikten sonra, o makasıdı takdir ve ispat için, burhan olarak kavâid-i külliye hükmünde olan isimleri zikrediyor. Bazan da maddî cüz’iyatı zikreder, sonra esmâ-i külliye ile icmal eder. Ve hâkezâ...

Cenab-ı Hak: Hakkın ta kendisi olan sonsuz şeref ve yücelik sahibi Allah	Kur’ân-ı Mucizü’l-Beyan: açıklamalarıyla benzerini yapmaktan akılları âciz bırakan Kur’ân, açıklamaları mu’cize olan Kur’ân
Sâni: herşeyi san’atlı bir şekilde yaratan Allah	Ya İlâhî: ey Allah’ım
atâ: bağış; ihsan	a’mâl: ameller, işler ve davranışlar
bast etmek: yaymak, genişletmek	burhan: güçlü, açık delil, kanıt
cüz’iyat: ferdî, bireysel şeyler	ef’âl: fiiler, işler
esmâ: Allah’ın isimleri	esmâ-i Hüsnâ: Allah’ın en güzel isimleri
esmâ-i külliye: bütün varlık âleminde yansımaları görünen Allah’ın isimleri	fezleke: hülasa, öz
hakikat: gerçek	hamd ü senâ etmek: hamd etmek ve övmek
haricinde: dışında	hasenat: güzellikler, iyilikler
helâk olmak: mahvolmak, yok olmak	hâkezâ: böylece, bunun gibi
hâtime: son	icmal etmek: özetlemek
ihraç: çıkarılma	infaz: bir hükmü yerine getirme
in’am: nimetler	i’lem eyyühe’l-aziz: ey aziz kadreşim bil ki
kader: Allah’ın meydana gelecek şeyleri olmadan önce bilmesi, takdir etmesi, plânlaması	kanun: emirden gelen ve varlıkların ve tabiat olaylarının fiil, hareket ve hallerini düzen altında tutmasına vesile olan kurallardır
kat’iyet: kesinlik	kavâid-i külliye: herşey hakkında tatbik edilebilen genel kurallar
kazâ: olacağı Allah tarafından bilinen ve takdir olunan şeylerin zamanı gelince yaratılması	külliyet: bütünlük, kapsamlılık
lisan: dil	mahlûkat: yaratılmışlar, yaratılmış varlıklar
makasıd: gayeler, istenilen şeyler	makasıd-ı cüz’iye: ferdî, bireysel gayeler
mensucat: dokunmuş mamüller	müşahede: gözlem
namında: isminde, adında	nefis: bir kimsenin kendisi
nisbet: oran, kıyas	rahmet: İlâhî şefkat ve merhamet
seyyiat: günahlar, kötülükler	tafsil etmek: ayrıntılı olarak açıklamak
tayyetmek: sarıp dürmek	tazammun etmek: içermek, içine almak
tehdidâne: tehdit ederek	tesbihat: Allah’ı her türlü kusurdan yüce tutarak şanına lâyık ifadelerle anma
tesellî etmek: avutmak, acıyı dindirmek	vakıf olma: bütün yönleriyle bilme, haberdar olma
zikretmek: anmak, belirtmek	ârif: bilgide ileri olan
âyet: Kur’ân’ın her bir cümlesi	âyât-ı kudret: kudret âlemi olan kâinat belgeleri, delilleri
şehadet: şahidlik, tanıklık	şümul: kapsamlılık, kuşatıcılık

Huseyni · 19 Şub 2012

Cevap: Onuncu Risale - Sayfa: 270

İ’lem eyyühe’l-aziz! Acz de aşk gibi Allah’a isal eden yollardan biridir. Amma acz yolu, aşktan daha kısa ve daha selâmettir.

Ehl-i sülûk, tarîk-i hafâda letâif-i aşere üzerine, tarîk-i cehirde nüfus-u seb’a üzerine sülûk etmişlerdir. Bu fakir, âciz ise dört hatveden ibâret, hem kısa, hem sehl bir tarîki, Kur’ân’ın feyzinden istifade etmiştir.
Birinci hatveyi

1 فَلاَ تُزَكُّوا اَنْفُسَكُمْâyetinden,
İkinci hatveyi

2 وَلاَ تَكُونُوا كَالَّذِينَ نَسُوا اللهَ فَاَنْسٰيهُمْ اَنْفُسَهُمْ âyetinden,
Üçüncü hatveyi مَا اَصَابَكَ مِنْ حَسَنَةٍ فَمِنَ اللهِ وَمَا اَصَابَكَ مِنْ سَيِّئَةٍ فَمِنْ نَفْسِكَ 3 âyetinden,
Dördüncü hatveyi

4 كُلُّ شَىْءٍ هَالِكٌ اِلاَّ وَجْهَهُ âyetinden ahzetmiştir. Bunların izahı:

Birinci hatve: İnsan yaratılışında kendi nefsine muhib olarak yaratılmıştır. Hattâ bizzat nefsi kadar birşeye sevgisi yoktur. Kendisini, ancak mâbûda lâyık senâlar ile medhediyor. Nefsini bütün ayıplardan, kusurlardan tenzih etmekle—haklı olsun haksız olsun—kemâl-i şiddetle müdafaa ediyor. Hattâ Cenâb-ı Hakkı hamd ü senâ için kendisinde yaratılan cihazatı, kendi nefsine hamd ve senâ için sarf ediyor ve

5 مَنِ اتَّخَذَ اِلٰهَهُ هَوَيهُ ’deki

6 مَنْ şümulüne dahil oluyor. Bu mertebede nefsin tezkiyesi, ancak adem-i tezkiyesiyle olur.

[NOT]Dipnot-1 “Nefislerinizi temize çıkarmayın.” Necm Sûresi, 53:32.
Dipnot-2 “Allah’ı unutanlar gibi olmayın ki, Allah da onlara kendi nefislerini unutturmuştur.” Haşir Sûresi, 59:19.
Dipnot-3 “Sana her ne iyilik erişirse Allah’tandır. Sana her ne kötülük gelirse, o da kendi nefsindendir.” Nisâ Sûresi, 4:79.
Dipnot-4 “Onun zatından başka herşey helâk olup gidicidir.” Kasas Sûresi, 28:88.
Dipnot-5 “Nefsinin arzusunu kendine mâbud edinen kimse.” Furkan Sûresi, 25:43.
Dipnot-6 Kim, kimse.

[/NOT]

Cenab-ı Hak: Hakkın ta kendisi olan sonsuz şeref ve yücelik sahibi Allah	acz: acizlik, güçsüzlük
adem-i tezkiye: temize çıkarmama; hoş görmeme	ahzetmek: almak
bizzat: kendi	cihazat: cihazlar, duyu ve organlar
ehl-i sülûk: tarikat yolunda yürüyenler	fakir: muhtaç
feyz: ihsan, bağış, kerem	hamd: teşekkür ve övgülerini sunma
hamd ü senâ: şükür ve övgü	hatve: basamak, mertebe
ibâret: meydana gelmiş, toplanmış	isal etmek: ulaştırmak, eriştirmek
istifade etmek: faydalanmak, yararlanmak	kemal-i şiddet: çok şiddetli
letâif-i aşere: on lâtife veya duygu	medh etmek: övmek
mertebe: derece, makam	muhib: seven
mâbûd: kendisine ibadet edilen	müdafaa etmek: savunmak
nefis: bir kimsenin kendisi	nüfus-u seb’a: nefsin yedi mertebesi
sarf etmek: harcamak	sehl: kolay
selâmet: esenlikli, güvenli	senâ: övme, methetme
sülûk etmek: yol almak	tarik: mânevî yol
tarik-i hafâ: gizli olarak zikir yapılan tarikat	tarîk-i cehir: açık olarak ve yüksek sesle zikir eden tarikat
tenzih etmek: eksik ve çirkinliklerden arınmış tutmak	tezkiye: temizleme, arındırma
âciz: güçsüz	âyet: Kur’ân’ın her bir cümlesi
İlem eyyühe’l-aziz: ey aziz kadreşim bil ki	şümul: kapsam

Huseyni · 19 Şub 2012

Cevap: Onuncu Risale - Sayfa: 271

İkinci hatve: Nefis hizmet zamanında geri kaçar. Ücret vaktinde ileri safa hücum ediyor. Bu mertebede onun tezkiyesi, yaptığı fiili aksetmekle olur. Yani işe, hizmete ileriye sevk edilmeli, ücret tevziinde geriye bırakılmalıdır.

Üçüncü hatve: Kendi nefsinde, torbasında, kusur, naks, acz, fakrdan mâadâ birşeyi bırakmamalıdır. Bütün mehâsin, iyilikler, Fâtır-ı Hakîm tarafından in’am edilen nimetler olup hamdi iktiza eder. Fahri istilzam etmediklerini itikad ve telâkki edilmelidir. Bu mertebede onun tezkiyesi, kemâlinin adem-i kemâlinde, kudretinin aczinde, gınasının fakrında olduğunu bilmekten ibarettir.

Dördüncü hatve: Kendisi istiklâliyet halinde fâni, hâdis, mâdum olduğunu ve esmâ-i İlâhiyeye ayinedarlık ettiği halde şahit, meşhud, mevcut olduğunu bilmekten ibarettir. Bu mertebede onun tezkiyesi, vücudunda ademini, ademinde vücudunu bilmekle

1 لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ ’yü kendisine vird ittihaz etmektir.

Ve keza, Vahdetü’l-vücud ehli, kâinatı nefyetmekle idam ediyorlar. Vahdetü’ş-şühud halkı ise, bütün mevcudatı, kürek cezalıları gibi nisyan zindanında ebedî hapse mahkûm ediyorlar.

Kur’ân’ın ifham ettiği tarik, kâinatı, mevcudatı hem idamdan, hem hapisten kurtarır. Esmâ-i Hüsnâya mazhariyet ile ayinedarlık etmek gibi vazifelerde istihdam ediyor. Fakat kâinatı, istiklâliyetten ve kendi hesabına çalışmaktan azlediyor.

Ve keza, insanın vücudunda birkaç daire vardır. Çünkü, hem nebatîdir, hem hayvanîdir, hem insanîdir, hem imanî. Tezkiye muamelesi bazan tabaka-i imaniyede

[NOT]Dipnot-1 Mülk umumen Onundur; hamd de Ona mahsustur.
[/NOT]

Esmâ-i Hüsnâ: Allah’ın güzel isimleri	Fâtır-ı Hakîm: herşeyi hikmetle ve benzersiz şeyleri üstün san’atıyla yaratan Allah
Vahdetü’l-vücud ehli: “Allah’ın varlığı o kadar mükemmeldir ki, diğer varlıklar Ona göre bir gölge gibidir ve ‘varlık’ adını almaya lâyık değiller” tarzındaki tasavvufî görüş sahipleri	Vahdetü’ş-şühud: İlâhi tecellilerin karşısında Allah’tan başka bir şeyin görülmemesi ve Allah’tan başka herşeyin unutkanlık perdesiyle örtülmesi
acz: acizlik, güçsüzlük	adem: yokluk, hiçlik
adem-i kemal: kemalsizlik, mükemmel olmama	aksetmek: tersine çevirmek
ayinadarlık: birşeyin özelliklerini yansıtma, aynalık görevi yapma	azletmek: ayırmak, uzaklaştırmak
ebedî: sonsuz	esmâ-i İlâhiye: Allah’ın isimleri
fahr: gurur, övünme	fakr: fakirlik, muhtaçlık
fâni: geçici olan, ölümlü	gına: zenginlik
hamd: minnet, teşekkür ve övgülerini sunma	hatve: basamak, mertebe
hayvanî: hayvansal	hâdis: sonradan olan
idam: yokluğa mahkum etme	ifham etmek: anlatmak, bildirmek
iktiza etmek: gerektirmek	insanî: insana ait
in’am edilen: nimet olarak verilen	istihdam etmek: belli bir görevde çalıştırmak, kullanmak
istiklâliyet: bağımsızlık, birşeye bağlı olmayış	istilzam etmek: gerektirmek
itikat etmek: inanmak	ittihaz etmek: edinmek, kabullenmek
kemal: fazilet, iyilik, mükemmellik	keza: aynı, aynı biçimde
kudret: güç, iktidar	kâinat: evren
mahkûm: cezalandırılma	mahsus: özel, has
mazhariyet: ayna olma	mehâsin: güzellikler, iyilikler
mertebe: makam	mevcudat: varlıklar, var edilenler
mevcut: var	meşhud: şahit olunan, görülen, gözlemlenen
muamele: davranış	mâadâ: -den başka, gayri
mâdum: yok	mülk: hükmedilen yer, sahip olunan şey
naks: eksiklik, noksanlık	nebatî: bitkisel
nefis: bir kimsenin kendisi; insanı zevkli ve lezzetli şeylere sevk eden güç, duygu	nefyetmek: inkâr etmek, reddetmek
nisyan: unutkanlık	sevk etmek: yöneltmek
tarik: mânevî yol	telâkki etmek: kabul etmek
tevzi: dağıtma	tezkiye: temizleme, arındırma
umumen: genellikle	vird: devamlı yapılan zikir
vücud: varlık

Huseyni · 19 Şub 2012

Cevap: Onuncu Risale - Sayfa: 272

olur. Sonra tabaka-i nebatiyeye iner. Bazan da yirmi dört saat zarfında her dört tabakada muamele vaki olur. İnsanı hatâ ve galata atan, bu dört tabakadaki farkı riayet etmemektir.

1 خَلَقَ لَنَا مَا فِى اْلاَرْضِ جَمِيعًا ’ya istinaden insaniyetin mide-i hayvaniye ve nebatiyeye münhasır olduğunun zannıyla galat ediyor. Sonra bütün gayelerin nefsine ait olduğunun hasriyle galat ediyor. Sonra, herşeyin kıymeti, menfaati nisbetinde olduğunun takdiriyle galat ediyor. Hattâ Zühre yıldızını kokulu bir zühreye mukabil almaz. Çünkü kendisine menfaati dokunmuyor.

İ’lem eyyühe’l-aziz! Ubudiyet, sebkat eden nimetin neticesi ve onun fiyatıdır. Gelecek bir nimetin mükâfat mukaddemesi ve vesilesi değildir. Meselâ, insanın en güzel bir surette yaratılışı, ubudiyeti iktizâ eden sâbık bir nimet olduğu ve sonra da, imanın îtâsıyla kendisini sana tarif etmesi, ubudiyeti iktiza eden sabık nimetlerdir. Evet, nasıl ki midenin îtâsıyla bütün mat’ûmat îtâ edilmiş gibi telâkki ediliyor; hayatın îtâsıyla da, âlem-i şehadet müştemil bulunduğu nimetler ile beraber îtâ edilmiş gibi telâkki ediliyor.

Ve keza, nefs-i insanînin îtâsıyla, bu mide için mülk ve melekût âlemleri nimetler sofrası gibi kılınmıştır. Kezâlik, imanın îtâsıyla, mezkûr sofralarla beraber, Esmâ-i Hüsnâda iddihar edilen defineleri de sofra olarak verilmiş oluyor. Bu gibi ücretleri peşin aldıktan sonra, devamile hizmete mülâzım olmak lâzımdır. Hizmet ve amelden sonra verilen nimetler, mahzâ Onun fazlındandır.

İ’lem eyyühe’l-aziz! Envâın efradında, bilhassa haşerat ve hevâm kısmında görünen fevkalâde çoklukta müşahede edilen, hârikulâde gayr-ı mütenâhi bir cûd u sehâvet vardır. Kemâl-i ittikan ve intizamla bütün envâda bulunan şu kesret-i efrad, tecelliyat-ı İlâhiyenin gayr-ı mütenâhi olduğuna ve Cenâb-ı Hakkın

[NOT]Dipnot-1 Yerdeki herşeyi bizim için yarattı.
[/NOT]

Cenab-ı Hak: Hakkın ta kendisi olan sonsuz şeref ve yücelik sahibi Allah	Esmâ-i Hüsnâ: Allah’ın en güzel isimleri
Zühre yıldızı: (bk. bilgiler)	amel: iş, davranış
cûd: cömertlik, el açıklığı	efrad: fertler, bireyler
envâ: çeşitler, türler	fazl: cömertlik, ihsan, yardım
fevkalâde: olağanüstü	galat: hatâ, yanlış
gayr-ı mütenâhi: sınırsız, sonsuz	hasr: sınırlama, bir şeye mahsus kılma
hayvaniye: hayvanî	haşerat: böcekler
hevâm: küçük hayvanlar, küçük böcekler	hârikulâde: olağanüstü, şaşırtıcı derecede
iddihar edilen: biriktirilen, depolanan	iktizâ eden: gerektiren
insaniyet: insanlık	intizam: düzen
istinaden: dayanarak	i’lem eyyühe’l-aziz: ey aziz kadreşim bil ki!
kemal-i itkan: tam bir sağlamlık	kesret-i efrad: fertlerin çokluğu
keza: aynı, aynı şekilde	kezâlik: bunun gibi
mahzâ: tam, sırf	mat’ûmat: yiyecekler
mebde: başlangıç, ilk yaratılış	mezkûr: anılan, sözü geçen
mide-i hayvaniye ve nebatiye: hayvanî ve bitkisel mide	muamele: davranış
mukabil: karşılık	mukaddeme: başlangıç
mülk ve melekût âlemi: Allah’ın sahip olduğu ve hükmettiği görünen ve görünmeyen âlemler	mülâzım: birşeyden ayrılmama, aralıksız devam etme
münhasır: ait, mahsus	müşahede edilen: görülen
müştemil: içine alan, kavrayan	nebatiye: bitkisel
nefis: kişinin kendisi; hazır lezzet ve zevklere düşkün olan duygu	nefs-i insanî: insanı maddî zevk ve isteklere sevk eden duygu
nisbetinde: ölçüsünde	riayet etmek: uymak, gözetmek
sebkat eden: daha önceden verilen	sehâvet: cömertlik
suret: biçim, görünüş	sâbık: önceki, geçmiş
tabaka-i imaniye: iman tabakası, derecesi	tabaka-i nebatiye: insanın bitkisel yönü
tecelliyat-ı İlâhiye: İlâhi tecelliler, İlâhî isimlerin varlıklarda eserini göstermesi	telâkki edilen: kabul edilen
ubudiyet: kulluk	zühre: çiçek
âlem-i şehadet: görünen âlem	îtâ: ihsan, verme

Huseyni · 19 Şub 2012

Cevap: Onuncu Risale - Sayfa: 273

mâhiyeti herşeye mübâyin olduğuna ve bütün eşya onun kudretine nisbeten mütesâvi olduğuna sarahaten delâlet eder.

Evet bu cûd-u icad Sâniin vücubundandır. Nevide celâlîdir, fertte cemâlîdir.

İ’lem eyyühe’l-aziz! İnsanın yaptığı san’atların suhulet ve suubet dereceleri, onun ilim ve cehliyle ölçülür. Ne kadar san’atlarda, bilhassa ince ve lâtif cihazatta ilmî mahareti çok olursa, o nisbette kolay olur. Cehli nisbetinde de zahmet olur. Binaenaleyh, eşyanın hilkatinde sür’at-i mutlaka ile vüs’at-i mutlaka içinde görünen suhulet-i mutlaka, Sâniin ilmine nihayet olmadığına hads-i kat’î ile delâlet eder.

وَمَا اَمْرُنَاۤ اِلاَّ وَاحِدَةٌ كَلَمْحٍ بِالْبَصَرِ

1

İ’lem eyyühe’l-aziz! İnsanın fıtraten mâlik olduğu câmiiyetin acâibindendir ki: Sâni-i Hâkim şu küçük cisimde gayr-ı mahdut envâ-ı rahmeti tartmak için gayr-ı mâdut mizanlar vaz etmiştir. Ve Esmâ-i Hüsnânın gayr-ı mütenâhi mahfî definelerini fehmetmek için, gayr-ı mahsur cihâzat ve âlât yaratmıştır. Meselâ, mesmûat, mubsırat, me’kûlât âlemlerini ihata eden insandaki duygular, Sâniin sıfât-ı mutlakasını ve geniş şuûnatını fehmetmek içindir.

Ve keza, hardaleden daha küçük kuvve-i hâfızasında öyle bir lâtife-i müdrike bırakılmıştır ki, o hardalenin tazammun ettiği geniş âlemde o lâtife daimî seyir ve cevelân etmekte ise de, sahiline vâsıl olamaz. Maahaza, bazan bu büyük

[NOT]Dipnot-1 “Bizim birşeyi yapmamız, gözün bir bakışı gibi kolay ve sür’atli tek bir emirledir.” Kamer Sûresi, 54:50.

[/NOT]

Esmâ-i Hüsnâ: Allah’ın en güzel isimleri	Sâni: herşeyi san’atlı bir şekilde yaratan Allah
Sâni-i Hâkim: herşeyi hikmetle ve san’atlı bir şekilde yaratan Allah	acâib: şaşırtıcı, garip şeyler
binaenaleyh: bundan dolayı	cehl / cehil: câhillik, bilgisizlik
celâlî: Allah’ın büyüklük ve azametinin tecellîsine ait	cemalî: Allah’ın lütuf ve ihsanının tecellîsine ait
cevelân etmek: dolaşmak, gezmek	cihazat: cihazlar, duyular ve organlar
cisim: beden	câmiiyet: kapsamlılık
cûd-u icad: bolca, çokça yaratma	daimî: devamlı, sürekli
delâlet etmek: delil olmak, işaret etmek	envâ-ı rahmet: rahmet çeşitleri
eşya: varlıklar	fehmetmek: anlamak
fert: tek, birey	fıtraten: yaratılış gereği
gayr-ı mahdut: sınırsız	gayr-ı mahsur: kuşatılamayacak kadar
gayr-ı mâdut: sayısız	gayr-ı mütenâhi: sınırsız, sonsuz
hads-i kat’î: doğru ve kesin sezgi	hardale: çok küçük tohumları olan bir bitki
hilkat: yaratılış	ihata eden: kuşatan
i’lem eyyühe’l-aziz: ey aziz kardeşim bil ki	keza: aynı, aynı biçimde
kudret: güç, iktidar	kuvve-i hâfıza: hafıza gücü, bellek
lâtif: ince	lâtife: duygu; burada hafıza merkezindeki idrak duygusu kastediliyor
lâtife-i müdrike: idrâk etme duygusu, anlama ve kavrama hassesi	maahaza: bununla beraber
maharet: beceri, hüner	mahfî: gizli
mesmûat âlemi: işitilen ve duyulan varlıklar dünyası	me’kûlât âlemi: yenilen şeyler, yiyecekler dünyası
mizan: ölçü	mubsırat âlemi: görülen varlıklar dünyası
mâhiyet: brişeyin neden ibaret olduğu, aslı, esası, hakikati	mâlik: sahip
mübâyin: farklı; diğerinin zıddı	mütesâvi: birbirine eşit
nevi: çeşit, tür	nihayet: son
nisbet: oran, kıyas	nisbeten: göre, oranla
sarahaten: açıkça	seyir: yolculuk, gezinti
suhulet: kolaylık	suhulet-i mutlaka: sınırsız kolaylık
suubet: zorluk	sür’at-i mutlaka: son derece hız
sıfât-ı mutlaka: sınırsız sıfatlar, vasıflar, nitelikler	tazammun etmek: içermek, içine almak
vaz etmek: koymak, yerleştirmek	vâsıl olmak: ulaşmak
vücub: Allah’ın varlığının zorunlu oluşu	vüs’at-i mutlaka: sınırsız genişlik
âlem: dünya	âlât: âletler, organlar
şuûnat: Cenâb-ı Hakkın yüce sıfatlarının mahiyetlerinde bulunan ve onları tecelliye sevk eden Zâtına ait mukaddes özellikler

Huseyni · 19 Şub 2012

Cevap: Onuncu Risale - Sayfa: 274

âlem o lâtifeye o kadar darlaşır ki, âlem o lâtifenin karnında bir zerre gibi olur. Ve o lâtifeyi, bütün seyahat meydanlarıyla, mütalâa ettiği kitaplarıyla o hardale dahi yutar, yerinde oturur, karnı da ağrımaz.

İşte, insanın mütefâvit mertebeleri bu sırdan anlaşılır.

Evet, bazı insanlar zerrede boğulurlar. Bazısında da dünya boğulur. Bazılar da, kendilerine verilen anahtarlardan birisiyle kesretin en geniş bir âlemini açar, fakat içinde boğulur. Sahil-i vahdet ve tevhide zorla vasıl olur. Demek, insanın seyr-i ruhânîsinde çok tabakalar vardır. Bir tabakada, insanlara huzur-u tevhid pek suhuletle nasip ve müyesser olur. Bir tabakasına da gaflet ve evham öyle istilâ eder ki, kesret içinde gark olmakla, tam mânâsıyla tevhidi unutmuş olur. Sukutu suûd, tedennîyi terakki, cehl-i mürekkebi yakîn, uykunun son perdesini intibah zan ve tevehhüm eden bir kısım medenîler, ikinci tabakadaki insanlardandır. Onlar, hakaik-i imâniyeyi derk etmekte bedevîlerin bedevîleridir.

İ’lem eyyühe’l-aziz! İsm-i Celâl, alelekser nevilerde, külliyatta tecellî eder. İsm-i Cemâl ise, mevcudatın cüz’iyatına tecellî eder. Bu itibarla, nevilerdeki cûd-u mutlak, celâlin tecellîsidir. Cüz’iyatın nakışları, eşhasın güzellikleri cemâlin tecellîyatındandır.

Ve keza, celâl, vahidiyetin tecellîsinden, cemâl dahi ehadiyetin tecellîsinden zahir olur. Bazan da cemâl, celâlden tecellî eder. Evet, cemâlin gözünde celâl ne kadar cemîldir; celâlin gözünde dahi cemâl o kadar celîldir.

İ’lem eyyühe’l-aziz! Basar masnuatı görüp de, basiret Sânii görmezse çok garip ve pek çirkin düşer. Çünkü, o halde Sâniin mânen, kalben görünmemesi, ya basiretin fıkdânındandır veya kalb gözünün kör olmasındandır. Veya pek dar olduğundan,

Sâni: herşeyi san’atlı bir şekilde yaratan Allah	alelekser: çoğunlukla
basar: görme duyusu	basiret: feraset, seziş
bedevî: çölde yaşayan, köylü	cehl-i mürekkeb: bilmediği halde kendini bilmiş sayma; katmerli cehalet
celâl: azamet, yücelik, haşmet	celîl: yüce, haşmetli
cemal: güzellik	cemîl: güzel
cûd-u mutlak: sınırsız cömertlik	cüz’iyat: ferdler, bireyler
derk etmek: anlamak	ehadiyet: Allah’ın birliği ve İlâhî isimlerin her bir varlıkta ayrı ayrı tecellî etmesi
evham: kuruntular, şüpheler	eşhas: şahıslar, fertler
fıkdân: yokluk, kayıp	gaflet: dalgınlık, umursamazlık
gark olmak: boğulmak	hakaik-i imâniye: iman hakikatleri, esasları
hardale: çok küçük tohumları olan bir bitki	huzur-u tevhid: her şeyin bir olan Allah’a ait olduğuna kesin olarak inandıktan sonra kendini herzaman Allah’ın huzurunda hissetme
intibah: uyanma	ism-i Celâl: büyüklük, haşmet ve görkem ifade eden isim
ism-i Cemal: güzelliği ifade eden isim, Cemal ismi	istilâ etmek: ele geçirmek
itibar: özellik	i’lem eyyühe’l-aziz: ey aziz kadreşim bil ki
kalben: kalp yoluyla	kesret: çokluk
keza: aynı şekilde	külliyat: bütün fertler, bütün türler
lâtife: duygu	masnuat: san’atla yaratılmış varlıklar
mevcudat: varlıklar	mânen: mânevî olarak
mütalâa etmek: dikkatle okumak, incelemek	mütefâvit: çeşitli, farklı
müyesser: kolay	nakış: işleme, süsleme
nasip (olma): elde etme	nev: çeşit, tür
sahil-i vahdet ve tevhid: vahdet ve tevhid sahili; insanların mânevî kurtuluşuna ve ebedî saadet sahiline ulaştıran tevhid ve vahdet inancı	seyahat: yolculuk
seyr-i ruhânî: ruhanî ve mânevî âlemlerdeki seyir, gezinti	suhulet: kolaylık
sukut: alçalış, düşüş	suûd: yükseliş
tabaka: derece, katman	tecellî: görünüm, yansıma
tecellîyat: yansımalar, görünmeler	tedennî: alçalma, gerileme
terakki: ilerleme, yükselme	tevehhüm eden: kuruntuya kapılan, zanneden, sanan
tevhid: birleme; her şeyin bir olan Allah’a ait kılınması	vahdet: birlik; Allah’ın birliği
vahidiyet: Allah’ın birliği ve birliğin her tarafı kaplaması	vasıl olmak: ulaşmak
yakîn: kesin ve doğru bilgi	zahir olmak: görünmek
zan: şüphe, sanma, zannetme	zerre: maddenin en küçük parçası
âlem: dünya

Huseyni · 19 Şub 2012

Cevap: Onuncu Risale - Sayfa: 275

meseleyi azametiyle kavramadığındandır. Veya bir hızlandır. Ve illâ, Sâniin inkârı, basarın şuhudunu inkârdan daha ziyade münkerdir.

İ’lem eyyühe’l-aziz! Bir tarlaya zer edilen bir tohum, mânevî bir sur ve bir duvardır; o tarlayı tohum sahibine mal eder, başkasının tasarrufuna mâni olur. Kezâlik, küre-i arz tarlasına zer edilen nebatat, hayvanat tohumları, mânevî bir sur ve bir seddir ki, şirketi men ediyor; gayrı, müdahaleden tard eder.

İ’lem eyyühe’l-aziz! Tabiatları lâtif, ince ve lâtif san’atlara meftun bazı insanlar, bilhassa has bahçelerinde pek güzel hendesevâri bir şekilde şekilleri, arkları, havuzları, şadırvanları yaptırmakla, bahçelerine pek muntazam bir manzara verirler. Ve o letâfetin, o güzelliğin derecesini göstermek için, bazı çirkin kaya, kaba, gayr-ı muntazam mağara ve dağ heykelleri gibi şeyleri de ilâve ediyorlar ki, onların çirkinliğiyle, adem-i intizamıyla bahçenin güzelliği, letâfeti fazlaca parlasın. Çünkü,

1 اِنَّمَا اْلاَشْيَاۤءُ تُعْرَفُ بِاَضْدَادِهَا Lâkin, müdakkik bir kimse, o ezdadı cem eden bahçenin manzarasına baktığı zaman anlar ki, o çirkin, kaba şeyler kasten yapılmıştır ki, güzellik, intizam, letâfet artsın. Zira, güzelin güzelliğini arttıran, çirkinin çirkinliğidir. Demek bahçenin tam intizamını ikmal eden, o çirkinlerdir. Ve o çirkinlerin adem-i intizamı nisbetinde bahçenin intizamı artar.

Kezalik, dünya bahçesinde nizam ve intizamın son sisteminde bulunan mahlûkat ve masnuat arasında—hayvanlarda olsun, nebatatta olsun, cemâdatta olsun-bazı çirkin, intizamdan hariç şeyler bulunur. Bunların çirkinliği, intizamsızlıkları, dünya bahçesinin güzelliğine, intizamına bir ziynet, bir süs olmak üzere Sâni‑i Hakîm tarafından kasten yapılmış olduğunu, pek yüksek, geniş, şâirâne bir hayal ile dünyanın o bahçe manzarasını nazar altına alabilen adam, görebilir.

Maahaza, o gibi şeyler kastî olmasaydı, şekillerinde hikmetli tehâlüf olmazdı.

[NOT]Dipnot-1 Eşyânın hakikati, ancak zıtlarıyla bilinir.
[/NOT]

Sâni: herşeyi san’atlı bir şekilde yaratan Allah	Sâni-i Hakîm: herşeyi hikmetle ve san’atlı bir şekilde yapan Allah
adem-i intizam: düzensizlik	ark: su kanalı
azamet: büyüklük	basar: göz, görme duyusu
bilhassa: özellikle	cem eden: toplayan, bir araya getiren
cemâdat: cansız varlıklar	ezdad: zıtlar
gayr: diğer, başka	gayr-ı muntazam: muntazam olmayan
hakikat: her bir şeyin aslı, esası	has: özel
hayvanat: hayvanlar	hendesevâri: plânlı
hikmet: herşeyi bir gayeye yönelik olarak, anlamlı ve tam yerli yerine koyma	hızlan: rezalet, rezil rüsvay olma; iflâs etme
ikmal eden: tamamlayan	illâ: ancak
intizam: düzenlilik, düzgün olma hâli	i’lem eyyühe’l-aziz: ey aziz kardeşim bil ki
kasden: amaçlı olarak, bilerek	kezâlik: bunun gibi
küre-i arz: yerküre, dünya	letâfet: şirinlik, güzellik
lâkin: ancak, fakat	lâtif: güzel, ince
maahaza: bununla beraber	mahlûkat: yaratılmışlar, yaratıklar
mal etmek: mülk olarak vermek, isnad etmek	manzara: bakılıp seyredilen yer
masnuat: san’atla yaratılmış varlıklar	meftun: düşkün
men etmek: yasaklamak	muntazam: düzenli, tertipli
mâni olmak: engellemek	müdahale: karışma
müdakkik: dikkatli bir şekilde araştıran	münker: çirkin şey; istenmeyen durum
nazar: bakış	nebatat: bitkiler
nisbet: oran	nizam: düzen
sed: engel	tard etmek: kovmak, uzaklaştırmak
tasarruf: kullanım	zer edilen: ekilen
ziyade: fazla	ziynet: süs
şirket: ortaklık	şuhud: görme, şahid olma
şâirâne: şâirce, şâirler gibi

Huseyni · 19 Şub 2012

Cevap: Onuncu Risale - Sayfa: 276

Evet, tehâlüfte kast ve ihtiyar vardır. Her insanın bütün insanlara simâca muhalefeti buna delildir.

İ’lem eyyühe’l-aziz! İnsanı fıtraten bütün hayvanlara tefevvuk ettiren câmiiyetinin meziyetlerinden biri, zevilhayatın Vâhibü’l-Hayata olan tahiyye ve tesbihlerini fehmetmektir. Yani, insan kendi kelâmını fehmettiği gibi, iman kulağıyla zevilhayatın da, belki cemâdâtın da bütün tesbihlerini fehmeder. Demek, herşey sağır adam gibi yalnız kendi kelâmını anlar. İnsan ise, bütün mevcudatın lisanlarıyla tekellüm ettikleri Esmâ-i Hüsnânın delillerini fehmeder. Binaenaleyh, herşeyin kıymeti kendisine göre cüz’îdir. İnsanın kıymeti ise küllîdir. Demek bir insan, bir fert iken, bir nevi gibi olur.

وَاللهُ اَعْلَمُ بِالصَّوَابِ

1

İ’lem eyyühe’l-aziz! Zâhir ile bâtın arasında müşabehet varsa da, hakikate bakılırsa aralarında büyük uzaklık vardır.

Meselâ, âmiyâne olan tevhid-i zâhirî, hiçbirşeyi Allah’ın gayrısına isnad etmemekten ibarettir. Böyle bir nefiy sehil ve basittir. Ehl-i hakikatin hakikî tevhidleri ise, herşeyi Cenâb-ı Hakka isnad etmekle beraber, herşeyin üstünde bulunan mührünü, sikkesini görüp okumaktan ibarettir. Bu huzuru ispat, gafleti nefyeder.

İ’lem eyyühe’l-aziz! Hayat-ı dünyeviyeye kasten ve bizzat teveccüh edip bağlanan kâfirin, imhâl-i ikabında ve bilâkis terakkiyat-ı maddiyede muvaffakiyetindeki hikmet nedir?

[NOT]Dipnot-1 En doğrusunu Allah bilir.
[/NOT]

Cenâb-ı Hak: Hakkın tâ kendisi olan şeref ve yücelik sahibi Allah	Esmâ-i Hüsnâ: Cenab-ı Hakkın güzel isimleri
Vâhibü’l-Hayat: hayatı veren Allah	bilâkis: tersine
binaenaleyh: bundan dolayı	bizzat: doğrudan
bâtın: iç	cemâdât: cansız varlıklar
câmiiyet: kapsamlılık, kapsamlı oluş	cüz’î: bireysel; az, sınırlı
ehl-i hakikat: hakikate ve her hangi bir şeyin aslına ve gerçeğine araştırarak ulaşanlar	fehmetmek: anlamak
fert: birey	fıtraten: yaratılış itibarıyla
gaflet: habersiz davranma; Allah’ın bildirdiği şeylere karşı duyarsız olma	gayr: başka
hakikat: asıl, esas	hakikî: gerçek
hayat-ı dünyeviye: dünya hayatı	hikmet: fayda, gaye
ihtiyar: dileme, irade	imhâl-i ikab: cezanın sonraya bırakılması
isnad etmek: dayandırmak	i’lem eyyühe’l-aziz: ey aziz kardeşim bil ki
kasıt: bir maksat gözetme	kelâm: ifade, söz
kâfir: Allah’ı veya Allah’ın kesin olarak bildirdiği birşeyi inkâr eden kimse	küllî: geniş ve kapsamlı; bir tür veya bir sınıf kadar
kıymet: değer	lisan: dil
mevcudat: varlıklar	meziyet: üstün özellik
muhalefet: başkalarından farklı olma, farklılık	muvaffakiyet: başarı
müşabehet: benzeyiş	nefiy: inkar, reddetme; hiçbirşeyi Allah’tan başkasına isnad etmeme, vermeme
nevi: tür	sehil: kolay
sikke: damga, mühür	simâ: yüz, çehre
tahiyye: selâm, hediye	tefevvuk: üstün gelme
tehâlüf: birbirinden farklı olma	tekellüm etmek: konuşmak
terakkiyat-ı maddiye: maddî ilerlemeler	tesbih: Allah’ı her türlü kusurdan yüce tutarak şanına lâyık ifadelerle anma
teveccüh etmek: yönelmek	tevhid: birleme
tevhid-i zâhirî: yüzeysel bir bakış açısıyla “Allah’ın ortağı yok ve bu kâinat Onun mülküdür” şeklindeki taklidî tasdik	zevilhayat: hayat sahipleri, canlılar
zâhir: dış görünüm	âmiyâne: körü körüne

Huseyni · 19 Şub 2012

Cevap: Onuncu Risale - Sayfa: 277

Evet, o kâfir, kendi terkibiyle, sıfâtıyla Cenâb-ı Hakça nev-i beşere takdir edilen nimetlerin tezâhürüne, şuuru olmaksızın hizmet ediyor. Ve güzel masnuat-ı İlâhiyenin mehasinini bilâ-şuur tanzim ediyor. Ve kuvveden fiile çıkartmakla garâbet-i san’at-ı İlâhiyeye nazarları celb ediyor. Ne faide ki, farkında değildir. Demek, o kâfir, saat gibi kendi yaptığı amelden haberi yok. Amma, vakitleri bildirmek gibi nev-i beşere pek büyük bir hizmeti vardır. Bu sırra binaen dünyada mükâfatını görür.

İ’lem eyyühe’l-aziz! Tevfik-i İlâhî refiki olan adam, tarikat berzahına girmeden zahirden hakikate geçebilir. Evet, Kur’ân’dan, hakikat-i tarikati, tarikatsiz feyiz suretiyle gördüm ve bir parça aldım. Ve keza, maksud-u bizzat olan ilimlere ulûm-u âliyeyi okumaksızın isâl edici bir yol buldum.

Serîüsseyir olan bu zamanın evlâdına, kısa ve selâmet bir tarîki ihsan etmek rahmet-i hâkimenin şânındandır.

İ’lem eyyühe’l-aziz! İnsanı gaflete düşürtmekle Allah’a ubudiyetine mâni olan, cüz’î nazarını cüz’î şeylere hasretmektir. Evet, cüz’iyat içerisine düşüp cüz’îlere hasr-ı nazar eden, o cüz’î şeylerin esbabdan sudûruna ihtimal verebilir. Amma başını kaldırıp nev’e ve umuma baktığı zaman, ednâ bir cüz’înin en büyük bir sebepten sudûruna cevaz veremez. Meselâ, cüz’î rızkını bazı esbaba isnat edebilir. Fakat menşe-i rızk olan arzın, kış mevsiminde kup kuru, kıraç olduğuna, bahar mevsiminde rızıkla dolu olduğuna baktığı vakit, arzı ihya etmekle bütün zevilhayatın rızıklarını veren Allah’tan maadâ kendi rızkını verecek birşey bulunmadığına kanaati hasıl olur. Ve keza, evindeki küçük bir ışığı veya kalbinde bulunan küçük bir nuru bazı esbaba isnat edebilirsin. Amma, o ışığın, şemsin ziyasıyla, o nurun da Menbâü’l-Envârın nuruyla muttasıl olduğuna vakıf

Cenab-ı Hak: Hakkın tâ kendisi olan şeref ve yücelik sahibi Allah	Menbâü’l-Envâr: nurların kaynağı
amel: iş, davranış	arz: yeryüzü
berzah: geçit	bilâ-şuur: şuursuzca; körü körüne
binaen: dayanarak	celb etmek: çekmek
cevaz: izin, müsaâde, ruhsat	cüz’iyat: bireyler, ferdler
cüz’î: ferd, birey; ferdî, bireysel; az, sınırlı	ednâ: en basit, en küçük
esbab: sebepler	evlâd: çocuklar, nesil
feyiz: mânevî gıda, bereket	fiil: hareket, iş, etki
gaflet: dalgınlık; dünya ile ilgili şeylere dalıp mânevî sorumluluklarından habersiz olma	garâbet-i san’at-ı İlâhiye: Allah’ın hayranlık uyandıran san’atı
hakikat: her bir şeyin aslı, esası	hakikat-i tarikat: tarikatin özü, tarikatle ulaşılan hakikat ve eşyanın gerçeği
hasr-ı nazar: dikkati yöneltme	hasretmek: sadece bir tek şeye bakmak
hasıl olmak: meydana gelmek	ihsan etmek: bağışlamak, ikram olarak sunmak
ihya etmek: hayat vermek	isnat etmek: bir şeye dayandırmak
isâl edici: ulaştırıcı	i’lem eyyühe’l-aziz: ey aziz kadreşim bil ki
kanaat: inanma, razı olma	keza: aynı, aynı biçimde
kuvve: güç, duyu veya duygu	kâfir: Allah’ı veya Allah’ın kesin olarak bildirdiği birşeyi inkâr eden kimse
maadâ: başka, dışında	maksud-u bizzat: asıl gaye
masnuat-ı İlâhiye: Allah’ın san’atla yarattığı varlıklar	mehasin: güzellikler
menşe-i rızk: rızkın kaynağı	muttasıl: yapışık, bitişik
mükâfat: ödül	nazar: bakış, görüş
nev-i beşer: insanlık, insan türü	nev’: çeşit, tür
rahmet-i hâkime: Allah’ın herşeye hükmeden rahmeti	refik: arkadaş; bir kimsenin beraberinde olan
selâmet: güven	serîüsseyir: çok hızlı olan, süratle akan
sudûr: bir şeyden çıkma, meydana gelme	suret: biçim, şekil
sıfât: sıfatlar, nitelikler	tarikat: mânevî yol; mânevî alanda ilerleme sağlayan yol
tarîk: yol, usul	terkib: birleşme, sentez
tevfik-i İlâhî: Allah’ın yardımı ve başarıya ulaştırması	tezâhür: ortaya çıkma
ubudiyet: kulluk	ulûm-u âliye: yüksek ilimler
umum: genel	zahir: dış görünüş
zevilhayat: canlılar	ziya: ışık
şems: güneş	şuur: bilinç
şân: bir şeyin gereği, özelliği

Huseyni · 19 Şub 2012

Cevap: Onuncu Risale - Sayfa: 278

olduğun zaman anlarsın ki, kalıbını ışıklandıran, kalbini tenvir eden, ancak leyl ve neharı birbirine kalb eden Fâtır-ı Hakîmdir.

Ve keza, senin vücudunun zuhur ve vuzuhça Hâlıkın vücuduna nisbeti, Hâlıkın vücuduna delâlet edenlerin nisbeti gibidir. Çünkü, sen, bir vecihle kendi vücuduna delâlet ediyorsun. Amma Hâlıkın vücuduna, bütün mevcudat, bütün zerratıyla delâlet ediyor. Öyleyse, onun vücudu senin vücudundan âlemin zerratı adedince zuhur dereceleri vardır.

Ve keza, seni nefsini sevmeye sevk eden esbab:

“1. Bütün lezzetlerin mahzeni nefistir.

“2. Vücudun merkezi ve menfaatin madeni nefistir.

“3. İnsana en karib (yakın) nefistir” diyorsun. Pekâlâ. Fakat, o fâni lezzetlere mukabil, lezâiz-i bâkiyeyi veren Hâlıkı daha ziyade ubudiyetle sevmek lâzım değil midir? Nefis vücuda merkez olduğundan muhabbete lâyık ise, o vücudu icad eden ve o vücudun kayyûmu olan Hâlık, daha fazla muhabbete, ubudiyete müstehak olmaz mı? Nefsin maden-i menfaat ve en yakın olduğu sebeb-i muhabbet olursa, bütün hayırlar, rızıklar elinde bulunan ve o nefsi yaratan Nâfi’, Bâki ve daha karib olan, daha ziyade muhabbete lâyık değil midir? Binaenaleyh, bütün mevcudata inkısam eden muhabbetleri cem ve muhabbetinle beraber mahbub-u hakikî olan Fâtır-ı Hâkîme ihdâ etmek lâzımdır.

İ’lem eyyühe’l-aziz! Senin önünde çok korkunç büyük meseleler vardır ki, insanı ihtiyata, ihtimama mecbur eder.

Birisi: Ölümdür ki, insanı dünyadan ve bütün sevgililerinden ayıran bir ayrılmaktır.

İkincisi: Dehşetli, korkulu ebed memleketine yolculuktur.

Üçüncüsü: Ömür az, sefer uzun, yol tedariki yok, kuvvet ve kudret yok, acz-i mutlak gibi elîm elemlere mâruz kalmaktır. Öyleyse, bu gaflet ü nisyan nedir? Devekuşu gibi başını nisyan kumuna sokar, gözüne gaflet gözlüğünü takarsın ki

Bâki: Kendi varlığı sonsuza kadar devam eden ve dilediği varlığa bekà veren, onları sonsuz ve kalıcı hâle getiren, Allah	Fâtır-ı Hakîm: herşeyi hikmetle ve benzersiz olarak yaratan Allah
Hâlık: herşeyi yaratan Allah	Nâfi’: bütün yararlı şeyleri ihsan eden, Allah
acz-i mutlak: sınırsız güçsüzlük	binaenaleyh: bundan dolayı
cem: bir araya gelme	delâlet etmek: delil olmak, işaret etmek
elem: acı, keder	elîm: acı ve sıkıntı veren
esbab: sebepler	fâni: gelip geçici, ölümlü
gaflet: dalgınlık, dünya ile ilgili şeylere dalarak mânevî sorumluluklarına karşı habersiz olma	icad eden: var eden
ihdâ etmek: hediye etmek, hediye olarak sunmak	inkısam eden: bölünen
kalb eden: dönüştüren	karib: yakın
kayyûm: her bir şeyi ayakta tutan ve varlıklarını devam ettiren	keza: aynı, aynı biçimde
kudret: güç, iktidar	leyl: gece
lezâiz-i bâkiye: bâki, sonsuz lezzetler	maden-i menfaat: menfaat kaynağı
mahbub-u hakikî: gerçek sevgili, sevilmeye lâyık olan	mahzen: kaynak
menfaat: fayda	mevcudat: varlıklar
muhabbet: sevgi	mukabil: karşılık
mâruz kalmak: etkisi altına girmek	müstehak: hak etmiş, lâyık
nefis: maddî, geçici lezzetlere düşkün olan duygu	nehar: gündüz
nisbet: oran	nisyan: unutkanlık
rızık: Allah’ın ihsan ettiği nimetler, yiyecekler	sebeb-i muhabbet: sevginin sebebi
sevk eden: yönlendiren	tedarik: hazırlık
tenvir eden: aydınlatan	ubudiyet: kulluk
vakıf olmak: bilgi sahibi ve farkında olmak	vecih: yön
vuzuh: açık, açık olma	vücud: varlık
zerrat: zerreler	ziyade: fazla
zuhur: ortaya çıkma, görünme	âlem: dünya, evren

Huseyni · 19 Şub 2012

Cevap: Onuncu Risale - Sayfa: 279

Allah seni görmesin. Veya sen Onu görmeyesin. Ne vakte kadar zâilât-ı fâniyeye ihtimam ve bâkiyat-ı dâimeden tegafül edeceksin?

İ’lem eyyühe’l-aziz! Cenâb-ı Hakka hamdler, şükürler olsun ki, mesâil-i nahviyeden isim ile harf arasındaki mânevî fark ile çok mühim meseleleri bana öğretmiştir. Şöyle ki:

Harf, gayrın mânâsını izah için bir âlet, bir hâdim olduğu gibi, şu mevcudat da Esmâ-i Hüsnânın tecelliyatını izhar, ifham, izah için birtakım İlâhî mektuplardır ki, içlerinde yazılı delâil, berâhin, havârık, mu’cize-i kudrettir. Mevcudat bu vecihle nazara alınması, ilim, iman, hikmettir. Şayet isim gibi müstakil ve maksud-u bizzat cihetiyle bakılırsa, küfran ve cehl-i mürekkep olur.

Ve keza, mesâil-i mantıkıyeden “küllî” ile “küll” arasındaki fark ile rububiyete dair çok meseleleri öğrenmiş bulunuyorum. Cemâl ile ehadiyet كُلِّىٌّ ذُو جُزْئِيَّاتٍ 1 şümulüne dahildir. Celâl ile Vâhidiyet كُلٌّ ذُو اَجْزَاۤءٍ 2 unvanına dahildir.

İ’lem eyyühe’l-aziz! Dünya, âlem-i âhirete bir fihriste hükmündedir. Bu fihristede âlem-i âhiretin mühim meselelerine olan işaretlerden biri, cismânî olan rızıklardaki lezzetlerdir. Bu fâni, rezil, zelil dünyada bu kadar nimetleri ihsas ve ifaza etmek için insanın vücudunda yaratılan havâs, hissiyat, cihazat, azâ gibi alât ve edevatından anlaşılır ki, âlem-i âhirette de

3 تَجْرِى مِنْ تَحْتِهَا اْلاَنْهَارُ kasırların altında, ebediyete lâyık cismanî ziyafetler olacaktır.

[NOT]Dipnot-1 Fertleri içinde barındıran küllî; bireyler sahibi tür.
Dipnot-2 Cüz’leri içinde barındıran küll.
Dipnot-3 “Altlarından ırmaklar akar.” Bakara Sûresi, 2:25.
[/NOT]

Cenab-ı Hak: Hakkın tâ kendisi olan şeref ve yücelik sahibi Allah	Esmâ-i Hüsnâ: Cenab-ı Hakkın güzel isimleri
Vâhidiyet: birlik; İlâhî isimlerin bütün varlıkları kaplaması	alât: aletler, araçlar
azâ: uzuvlar, organlar	berâhin: güçlü deliller
bâkiyat-ı dâime: daimî, bâki şeyler	cehl-i mürekkep: bilmediğinden habersiz olan kimsenin cehaleti
celâl: haşmet, görkem, yücelik; Allah’ın büyüklük ve haşmetini bildiren ismi	cemal: sonsuz derecede güzellik sahibi, Allah
cihazat: cihazlar, duyular, organlar	cismânî: maddî yapısı olan
dahil: içinde	delâil: deliller
ebediyet: sonsuzluk	edevat: takımlar, gereçler
ehadiyet: birlik; İlâhî isimlerin her bir varlıkta ayrı ayrı tecellî etmesi	fihriste: içindekiler, özet bilgiler, nümuneler
fâni: gelip geçici, ölümlü	gayr: başka
hamd: övgü ve şükür	havârık: harikalar
havâs: duyular; duyu organları	hikmet: fayda, gaye
hissiyat: hisler, duygular	hâdim: hizmetçi
ifaza etmek: feyizlendirmek	ifham: anlatmak
ihsas etmek: hissettirmek	ihtimam: önem verme
izhar: açığa çıkarmak, göstermek	i’lem eyyühe’l-aziz: ey aziz kadreşim bil ki!
kasır: saray	keza: aynı, aynı biçimde
küfran: nankörlük	küll: bütün; parcalardan, bölümlerden oluşan bütün
küllî: sınıf, tür; bireylerden oluşan sınıf, tür	maksud-u bizzat: asıl gaye
mesâil-i mantıkıye: mantık meseleleri	mesâil-i nahviye: Arapça dilbilgisi konuları
mevcudat: varlıklar	mu’cize-i kudret: Allah’ın kudret mu’cizesi
müstakil: bağımsız	nazara almak: göz önünde bulundurmak
rububiyet: rablık; Allah’ın bütün varlık âlemini kuşatan egemenliği idaresi ve terbiyesi	rızık: Allah’ın ihsan ettiği nimetler, yiyecekler
tecelliyat: tecelliler, yansımalar	tegafül etmek: gaflet ediyormuş gibi davranmak, zorla unutmak
unvan: isim, ad	vecih: yön
zelil: alçak, aşağı	zâilât-ı fâniye: geçici, yok olucu şeyler
âlem-i âhiret: âhiret âlemi, öteki dünya	âlet: araç, vasıta
İlâhî: Allah tarafından gönderilen, bildirilen	şümul: kapsam

Huseyni · 19 Şub 2012

Cevap: Onuncu Risale - Sayfa: 280

İ’lem eyyühe’l-aziz! İnsanın havf ve muhabbeti halka teveccüh ettiği takdirde, havf bir belâ, bir elem olur. Muhabbet bir musibet gibi olur. Zira o korktuğun adam, ya sana merhamet etmez veya senin istirhamlarını işitmez. Muhabbet ettiğin şahıs da ya seni tanımaz veya muhabbetine tenezzül etmez. Binaenaleyh, havfın ile muhabbetini dünya ve dünya insanlarından çevir. Fâtır-ı Hakîme tevcih et ki, havfın Onun merhamet kucağına—çocuğun anne kucağına kaçtığı gibi—leziz bir tezellül olsun. Muhabbetin de saadet-i ebediyeye vesile olsun.

İ’lem eyyühe’l-aziz! Sen şecere-i hilkatin ya bir semeresi veya bir çekirdeğisin. Cismin itibarıyla küçük, âciz, zayıf bir cüzsün. Lâkin Sâni-i Hakîm lütfu ile, lâtif san’atı ile seni cüz’lükten küllîliğe çıkartmıştır.

Evet cismine verilen hayat sayesinde, geniş duyguların ile âlem-i şehadet üzerinde cevelân etmekle filcümle cüz’iyet kaydından kurtulmuşsun. Ve keza, insaniyet itâsıyla bilkuvve “küll” hükmündesin. Ve keza, iman ve İslâmiyet ihsanıyla bilkuvve “küllî” olmuşsun. Ve keza, mârifet ve muhabbetin in’âmıyla muhit bir nur olmuşsun.

Binaenaleyh, dünyaya ve cismanî lezâize meyledersen, âciz, zelil bir “cüz’î” olursun. Eğer cihazatını insaniyet-i kübrâ denilen İslâmiyet hesabına sarf edersen, bir “küllî” ve bir “küll” olursun.

İ’lem eyyühe’l-aziz! Bu kadar elîm firak ve ayrılıklara mâruz kalmakla çektiğin elemlerin sebebi ve kabahati sendedir. Çünkü o muhabbetleri gayr yerinde sarf ediyorsun. Eğer o muhabbetleri cem’ edip Vâhid-i Ehade tevcih ve Onun hesabıyla, izniyle sarf edersen, bütün mahbuplarınla beraber bir anda birleşip sevinçlere, memnuniyetlere mazhar olacaksın.

Evet, bir sultana intisab eden bir adam, o sultanın herşeyle alâkadar, her mekânda

Fâtır-ı Hakîm: her şeyi hikmetle ve eşi benzeri olmayan san’atıyla yaratan Allah	Sâni-i Hakîm: her şeyi hikmetle ve san’atlı bir şekilde yaratan Allah
Vâhid-i Ehad: bir ve tek olan, birliği bütün varlıkları kuşattığı gibi herbir varlıkta da tecellî eden Allah	alâkadar: alâkalı, ilgili
belâ: büyük sıkıntı, musibet	bilkuvve: potansiyel; yetenek ve kabiliyet halinde
binaenaleyh: bundan dolayı	cem' etmek: toplamak, içine almak
cevelân etmek: dolaşmak, gezmek	cihazat: cihazlar, duyu ve organlar
cisim: maddî varlık	cismanî: maddî, bedenî
cüz: parça	cüz’iyet: bireylik, ferdîlik, küçüklük
cüz’î: ferd, birey	elem: acı, keder
elîm: acı veren	filcümle: kısmen
firak: ayrılık	gayr: diğer, başka
havf: korku	ihsan: bağış, ikram
insaniyet: insanlık	insaniyet-i kübrâ: en büyük insanlık
intisab etmek: bağlanmak	in’âm: nimetlendirme
istirham: merhamet dileme	itibarıyla: bakımından
itâ: ihsan etme, verme	i’lem eyyühe'l-aziz: ey aziz kardeşim bil ki!
keza: aynı, aynı biçimde	küll: bütün
küllî: bir tür veya bir sınıf kadar kapsamlı; kapsamlı varlık	leziz: lezzetli, tatlı
lezâiz: lezzetler	lâtif: ince, güzel
lütuf: ihsan, ikram	mahbup: sevgili
mazhar olmak: erişmek, nail olmak	merhamet: acıma, şefkat
meyletmek: eğilim göstermek	muhabbet: sevgi
muhit: her şeyi içine alan, kuşatan	musibet: felaket, dert
mârifet: Allah’ı tanıma, bilme	mâruz kalmak: yüzyüze gelmek
saadet-i ebediye: sonsuz mutluluk	sarf etmek: harcamak, kullanmak
semere: meyve	tenezzül etmek: inmek, tevazu göstermek
tevcih etmek: yöneltmek	teveccüh etmek: yönelmek
tezellül: boyun eğme, alçak gönüllülük	zelil: aşağı, alçak
âciz: güçsüz, elinden bir şey gelmeyen	âlem-i şehadet: görünen âlem
şecere-i hilkat: yaratılış ağacı

Huseyni · 19 Şub 2012

Cevap: Onuncu Risale - Sayfa: 281

herkes ile muhaberesi, alâkası zımnında, o adam da bir cihette, bir derece alâkadar olabilir.

İ’lem eyyühe’l-aziz! Meselâ, kamerin ahvaline veya istikbalin hakikatine dair itâ-i malûmat eden adama, bütün mâmelekini ona feda etmeye hazırsın. Amma daire-i mülkünde bir arı hükmünde bulunan kamerin Hâlıkından haber getiren ve ezel, ebede, hayat-ı ebediyeye, hakaik-i esasiyeye, azîm meselelere dair malûmat itâ eden ve seni mânevî perişaniyetlerden, dalâletlerden kurtarıp kesretten vahdete doğru yol gösteren ve hayat-ı ebediyeye iman ile mâülhayatı sana içirtmekle firak ve ayrılmak ateşlerinden kurtaran ve Hâlıkın marziyatını, metalibini tarif eden ve Sultan-ı Ezel, Ebedin muhaberesine tercümanlık yapan Resul-i Rahmân’ı dinlemeye ve o Muhbir-i Sadıka iman ile teslim olmaya mâni olan nefsin hevâ ve hevesini terk etmiyorsun.

İ’lem eyyühe’l-aziz! Görüyoruz ki, Sâni-i Hakîm, kemâl-i hikmetiyle, pek âdi şeylerden pek harika, mu’cize-i mensucat yapıyor. Ve keza, abesiyet ve israfa mahal bırakılmamak üzere, bir ferdi envâen vazifelerle tavzif ediyor. Hattâ, insanın başında, insanın muvazzaf olduğu vazifeleri görmek için her vazifeye göre birer tırnak kadar maddî birşeyin bulunması icab etseydi, bir başın Cebel-i Tûr büyüklüğünde olması lâzım gelirdi ki, ashab-ı vezâife yer olsun.

Ve keza, lisan sair vezâifiyle beraber, erzak hazinesine ve kudretin matbahında pişirilen bütün taamlara müfettiştir. Ve bütün taamların tatlarını yakîn eden, bilen bir ehl-i vukuftur.

İşte bu faaliyet-i hakîmiyeden anlaşılır ki, zamanın seyliyle beraber gelip geçen eşya-yı seyyâleden ve geçen günlerden, senelerden, asırlardan, leyl ve neharın

Cebel-i Tûr: (bk. bilgiler – Tûr Dağı)	Hâlık: her şeyi yaratan Allah
Muhbir-i Sadık: doğru haber veren, Peygamber Efendimiz (a.s.m.)	Resul-i Rahmân: rahmet ve şefkati bütün varlıkları kaplayan Allah'ın elçisi, Hz. Muhammed (a.s.m.)
Sultan-ı Ezel, Ebed: başlangıç ve sonu olmayan, hüküm ve saltanatı ezelden ebede devam eden Sultan, Allah	Sâni-i Hakîm: her şeyi hikmetle ve san’atlı bir şekilde yaratan Allah
abesiyet: faydasız ve gayesiz oluş	ahval: haller
alâka: ilgi, bağlantı	alâkadar: alâkalı, ilgili
ashab-ı vezâif: görevli kişiler	azîm: büyük, yüce
cihet: yön	daire-i mülk: sahip olunan şeylerin dairesi; her şeyin sahibi olan Allah'ın yarattığı varlıklar âlemi
dalâlet: sapkınlık, doğru ve hak yoldan ayrılma,	ebed: sonu olmayan gelecek zaman, sonsuz
ehl-i vukuf: bilirkişi	envâen: çeşitli
erzak: rızıklar, yenilecek ve içilecek şeyler	ezel: başlangıcı olmayan sonsuzluk
eşya-yı seyyâle: akıp giden ve sürekli değişen şeyler	faaliyet-i hakîmiye: hikmetli işler
ferd: birey, şahıs	firak: ayrılık
hakaik-i esasiye: esas hakiketler, temel gerçekler	hakikat: gerçek
hayat-ı ebediye: sonsuz âhiret hayatı	heves: gelip geçici arzu ve istek
hevâ: boş, faydasız ve gelip geçici arzular	i'lem eyyühe'l-aziz: ey aziz kardeşim bil ki!
icab etmek: gerekli olmak	istikbal: gelecek
itâ etmek: ihsan etmek, vermek	itâ-i malûmat: bilgi verme
kamer: ay	kemal-i hikmet: eksiksiz ve mükemmel hikmet
kesret: çokluk	keza: aynı, aynı biçimde
kudret: güç ve iktidar	leyl: gece
lisan: dil	mahal: yer
malûmat: bilgiler	marziyat: Allah’ın rızasına uygun işler
metalib: istekler, arzular	muhabere: haberleşme
muvazzaf: görevli	mu’cize-i mensucat: mu’cize dokumalar; nakış nakış dokunmuş olan ve her birisi Allah'ın mu'cizesi olan varlıklar
mâmelek: sahip olunan herşey	mâülhayat: hayat suyu
nefis: insanı daima kötülüğe, maddî zevk ve isteklere sevk eden duygu	perişaniyet: perişanlık
sair: diğer, başka	seyl: akım
taam: gıda, yiyecek	tavzif etmek: görevlendirmek
teslim olmak: kabul etmek	vahdet: birlik, teklik
vezâif: görevler	yakîn: şüphesiz ve kesin bilgi
zımnında: içinde	âdi: basit, önemsiz

Huseyni · 19 Şub 2012

Cevap: Onuncu Risale - Sayfa: 282

takallübü ile pek çok mensucat-ı gaybiye ve uhreviye yapılmaktadır. Evet, âlemin fihristesi hükmünde olan insan fabrikasında dokunan mensucat o hakikati tenvir eder. Öyleyse, bu fani dünyada mevt, fena, devâir-i gaybiyede sâfi bir bekaya intikal ederek bâki kalır. Evet, rivâyetlerde vardır ki, “İnsanın ömür dakikaları insana avdet ederler. Ya gaflet ile muzlim olarak gelirler veya hasenat-ı muzîe ile avdet ederler.”

İ’lem eyyühe’l-aziz! Görüyoruz ki, Sâni-i Hakîmin, efrad ve cüz’iyatın tasvirinde büyük büyük tefennünleri vardır. Evet, hayvanların pek büyük ve pek küçükleri olduğu gibi, kuşlarda, balıklarda, meleklerde ve sair ecramda, âlemlerde dahi pek küçük ve pek büyük fertleri vardır. Cenâb-ı Hakkın şu tefennünde takip ettiği hikmet:

1. Tefekkür ve irşad için bir lütuf, bir teshilattır.

2. Kudret mektupları okunup fehmetmekte bir kolaylıktır.

3. Kudretin kemâlini izhar etmektir.

4. Celâlî ve cemâlî her iki nevi san’atı ibraz etmektir.

Maahaza, pek ince yazıları herkes okuyamaz ve pek büyük şeyler de nazar-ı ihataya alınamaz. İşte irşadı teshil ve tâmim için bir kısmını küçük harflerle, bir kısmını da büyük harflerle yazmakla irşadın iktizâsı yerine getirilmiştir.

Amma şeytanın talebesi olan nefs-i emmâre, cismin küçüklüğünü san’atın küçüklüğüne atfetmekle, esbabdan sudûrunu tecviz ediyor. Ve pek büyük cisimler dahi hikmetle yaratılmamış iddiasında bulunarak, bir nevi abesiyete isnat ediyor.

İ’lem eyyühe’l-aziz! Gerek vücutta, gerek rızıkta ifrat derecesinde mebzuliyet vardır. Bu ise, hikmetten uzak, abesiyete yakın görünür. Evet, eğer yaratılan şey

Cenab-ı Hak: Hakkın ta kendisi olan şeref ve yücelik sahibi Allah	Sâni-i Hakîm: her şeyi hikmetle ve san’atlı bir şekilde yaratan Allah
abesiyet: faydasız ve gayesiz oluş	atfetmek: vermek, bağlamak
avdet etmek: dönmek	beka: devamlılık, kalıcı olma
bâki kalmak: kalıcı ve sürekli olmak	celâlî: Allah’ın azamet, haşmet, kahır ifade eden isimlerine ait
cemalî: Allah’ın rahmet, lütuf, ihsan ifade eden isimlerine ait	cisim: varlık
cüz’iyat: ferdler, bireyler	devâir-i gaybiye: gaybî, görünmeyen daireler
ecram: gök cisimleri, yıldızlar	efrad: fertler, bireyler
esbab: sebepler	fani: ölümlü, geçici
fehmetmek: anlamak	fena: gelip geçicilik
fert: birey	fihriste: özet
gaflet: dalgınlık, umursamazlık	hasenat-ı muzîe: aydınlatıcı güzellikler, iyilikler
hikmet: fayda, gaye, sır; bir gaye ve faydaya yönelik olarak, tam yerli yerinde olma	ibraz etmek: göstermek
ifrat: aşırılık	iktizâ: bir şeyin gereği
intikal etmek: geçmek, ulaşmak	irşad: doğru yol gösterme
isnat etmek: dayandırmak	izhar etmek: açıklamak, göstermek
i’lem eyyühe'l-aziz: Ey aziz kardeşim bil ki!	kemal: kusursuzluk, mükemmellik
kudret: güç ve iktidar	lütuf: iyilik, bağış
maahaza: bununla beraber	mebzuliyet: bolluk, çokluk
mensucat: dokumalar	mensucat-ı gaybiye ve uhreviye: gayba ve âhirete ait dokumalar
mevt: ölüm	muzlim: karanlıklı
nazar-ı ihata: her şeyi içine alan, kuşatan bakış	nefs-i emmâre: insanı daima kötülüğe, yasak zevk ve isteklere sevk eden duygu
nehar: gündüz	nevi: çeşit, tür
rivâyet: nakledilen haber; Peygamber’e (a.s.m.) ait nakledilen haberler, hadisler	rızık: Allah’ın ihsan ettiği nimetler, yiyecekler
sair: diğer, başka	sudûr: olma, meydana gelme
sâfi: arınmış, temiz	takallüb: çevrilme; dönüşme
tecviz etmek: uygun bulmak, izin vermek	tefekkür: etraflıca ve derinlemesine düşünme
tefennün: çeşitlilik	tenvir etmek: aydınlatmak, ışıklandırmak
teshil: kolaylaştırma	teshilat: kolaylıklar
tâmim: genelleştirme, yayma	vücud: var olma
âlem: dünya, evren

Huseyni · 19 Şub 2012

Cevap: Onuncu Risale - Sayfa: 283

bir gaye için yaratılıyorsa hakkın var; amma gayeler pek çoktur. Binaenaleyh, bir gayeye nazaran abesiyet hissedilse bile, gayelerin mecmuuna nazaran ayn-ı hikmet ve ayn-ı adalettir.

İ’lem eyyühe’l-aziz! İnsanın san’atıyla Hâlıkın san’atı arasındaki fark: İnsan kendi san’atının arkasında görünebilir; amma Hâlıkın masnuu arkasında yetmiş bin perde vardır. Fakat, Hâlıkın bütün masnuatı def’aten bir nazarda görünebilirse, siyah perdeler ortadan kalkar, nuranîler kalır.

İ’lem eyyühe’l-aziz! Hayvanattan olsun, nebatattan olsun, tevellüd ile tenasül şümulüne dahil olan her fert, veçh-i arzı istilâ ve tasallut etmek niyetindedir ki, arzı kendisine ve zürriyetine has ve hâlis bir mescid yapmakla Fâtır-ı Hakîmin esmâ-i hüsnâsını izharla Hâlıkına gayr-ı mütenâhi bir ibadette bulunsun.

Evet, kuşların, balıkların, karıncaların, yumurtalarında, eşcar ve sebzevatın semeratında ve o semeratın tohumlarındaki ifrat derecesini bulan kesret o vaziyeti tenvir eder. Lâkin âlem-i şehadetin darlığına ve müstakbel ibadetlerin Allamü’l-Guyûbun ilminde mevcut olduğuna binaen, niyetten fiile henüz çıkmayan onların ibadetleri kabul edilmiştir.

İ’lem eyyühe’l-aziz! Kur’ân-ı Kerim, bazan birşeyin müteaddit gayelerinden insanlara ait bir gayeyi zikre tahsis eder. Bu ihtar içindir, inhisar için değildir. Yani, o şeyin gayeleri, zikredilen gayeye münhasır değildir. Ancak o şeyin nizam ve intizam ve sair faidelerine insanın nazar-ı dikkatini celbetmek için insanlara râci o faideyi zikrediyor. Meselâ: وَاْلقَمَرَ قَدَّرْنَاهُ مَنَازِلَ

1 لِتَعْلَمُوا عَدَدَ السِّنِينَ وَالْحِسَابَ 2 âyet-i kerimeyle zikredilen faide, takdir-i kamerin binlerce faidelerinden biridir.

[NOT]Dipnot-1 “Ay için de menziller takdir ettik.” Yâsin Sûresi, 36:39.
Dipnot-2 “Yılları ve hesabı bilesiniz diye.” Yûnus Sûresi, 10:5.
[/NOT]

Allamü'l-Guyûb: gaybı, görünmeyen her şeyi bilen Allah	Fâtır-ı Hakîm: her şeyi hikmetle ve benzersiz şeyleri üstün san’atıyla yaratan Allah
Hâlık: her şeyi yaratan Allah	abesiyet: faydasız ve gayesiz oluş
arz: yer, dünya	ayn-ı adalet: adaletin tâ kendisi
ayn-ı hikmet: hikmetin tâ kendisi	binaen: -dayanarak
binaenaleyh: bundan dolayı	celbetmek: çekmek
def’aten: birden bire	esmâ-i hüsnâ: Allah’ın güzel isimleri
eşcar: ağaçlar	fert: birey
gayr-ı mütenâhi: sınırsız, sonsuz	has: özel
hayvanat: hayvanlar	hâlis: katıksız, saf
ifrat: aşırılık	ihtar: hatırlatma, ikaz
inhisar: bir şeyle sınırlanma	intizam: düzenlilik, tertip
istilâ etmek: kuşatmak	izhar: gösterme
i’lem eyyühe'l-aziz: ey aziz kardeşim bil ki!	kesret: çokluk
masnu: san’atlı şekilde yaratılmış varlık	masnuat: san’at eseri varlıklar
mecmu: bütün, genel	mevcut: var
münhasır: sadece bir şeye ait, bir şeye özel	müstakbel: gelecek
müteaddit: bir çok, çeşitli	nazar: bakış, düşünce
nazar-ı dikkat: dikkatli bakış	nazaran: bakarak, –göre
nebatat: bitkiler	nizam: düzen
nuranî: nurlu varlıklar	râci: ait, dönen
sair: diğer, başka	sebzevat: sebzeler
semerat: meyveler, neticeler	tahsis etme: bir şeye ait kılma, ayırma
tasallut etmek: baskı kurmak, hâkim olmak	tenasül: üreme
tenvir etmek: aydınlatmak, ışıklandırmak	tevellüd: doğum, doğma
vaziyet: durum, hâl	veçh-i arz: yeryüzü
zikretmek: bildirmek, anmak	zürriyet: soy, nesil
âlem-i şehadet: görünen alem	âyet-i kerime: Kur’ân’ın herbir cümlesi
şümul: kapsamlılık, kapsam

Huseyni · 19 Şub 2012

Cevap: Onuncu Risale - Sayfa: 284

Yoksa, takdir-i kamer bu faideye münhasır değildir. Yani, kamer yalnız bu gaye için değildir. Bu gaye onun gayelerinden biridir.

İ’lem eyyühe’l-aziz! Cenâb-ı Hakka mahsus taklidi mümkün olmayan en bâhir tevhid sikke ve mühürlerinden biri, gayr-ı mâdud muhtelif eşyayı basit bir şeyden halk etmektir. Evet, pek basit olan şu topraktan binlerce envâ, muhtelif nebatat, gayr-ı mütenâhi bir kudretle, bir ilimle, pek büyük bir itkan, bir suhuletle yaratılmakta olduğu tevhidin öyle bir burhanıdır ki, hem taklidi, hem tenkidi imkân haricidir.

İ’lem eyyühe’l-aziz! Hayat-ı insaniyenin vezâifinden biri de, kendi cüz’î sıfatlarını, şuûnatını, Hâlıkın küllî sıfatlarını, şuûnatını fehmetmek için bir mikyas yapmaktır. Amma, âlem-i âhirette, haşirdeki şuûnat-ı azîmesini ve kıyamette emvatın ihyâsıyla ahvâl-i umumiyesini fehmetmek için, ancak güz mevsiminin kıyametiyle baharların haşri, haşir ve kıyamet-i kübrâda Hâlıkın şuûnatına mikyas olabilir.

İ’lem eyyühe’l-aziz! Müslümanları lehviyat-ı nevmiye mesabesinde olan dünya hayatına davet etmekle, Cenâb-ı Hakkın helâl ettiği tayyibat dairesinden, haram ettiği habîsat mezbelesine teşvik eden adamın meseli öyle bir sarhoşa benzer ki:

Parçalayıcı arslan ile, ünsiyetli ehlî atı birbirinden tefrik edemiyor. Sehpa ağacıyla jimnastik ağacını birbirinden ayıramıyor. Kanlı yarayı kırmızı gülden temyiz edemediği halde, kendisini mürşid bilerek irşad ve nasihata çıkıyor.

Esnâ-yı irşadda bir adama rastgelir. Zavallı adamın arka tarafında korkunç bir arslan duruyor. Ön tarafında da sehpa ağacı kurulduğu gibi, her iki yanında da dehşetli yaralar var. Fakat adamcağızın elinde iki ilâç vardır. Ve lisanıyla kalbinde

Cenab-ı Hak: Hakkın ta kendisi olan sonsuz şeref ve yücelik sahibi Allah	Hâlık: her şeyi yaratan Allah
ahvâl-i umumiye: genel haller, durumlar	burhan: güçlü delil
bâhir: açık	cüz’î: ferdî, bireysel
ehlî: evcil	emvat: ölüler
envâ: çeşitler, türler	esnâ-yı irşad: doğru yolu gösterme, uyarma esnası, ânı
eşya: varlıklar	fehmetmek: anlamak
gayr-ı mâdud: sayılamayacak kadar çok	gayr-ı mütenâhi: sınırsız, sonsuz
güz: sonbahar	habîsat: pis ve çirkin şeyler
halk etmek: yaratmak	hariç: dış
hayat-ı insaniye: insan hayatı	haşir: öldükten sonra âhiret âleminde tekrar diriltilip Allah’ın huzurunda toplanma
ihyâ: ediriltme, hayat verme	imkân hârici: olabilir ihtimalinin dışında, mümkün olmama
irşad: doğru yolu gösterme	itkan: san’atta kusursuzluk, pürüzsüzlük
i’lem eyyühe'l-aziz: ey aziz kardeşim bil ki!	kamer: ay
kudret: güç ve iktidar	küllî: kapsamlı
kıyamet: dünyanın sonu, varlığın bozulup dağılması	kıyamet-i kübrâ: büyük kıyâmet, bütün varlığın bozulup dağılması
lehviyat-ı nevmiye: insanları uyutucu zevk ve eğlenceler	lisan: dil
mahsus: has, özel	mesabe: derece
mesel: örnek	mezbele: çöplük
mikyas: ölçü	muhtelif: çeşitli
münhasır: sadece bir şeye ait, bir şeye özel	mürşid: doğru yolu gösteren
nasihat: öğüt	nebatat: bitkiler
sikke: damga, mühür	suhulet: kolaylık
sıfat: nitelik, özellik	takdir-i kamer: aya nizam verilmesi; konaklar takdir edilmesi
tayyibat: temiz, güzel ve helâl şeyler	tefrik etmek: birbirinden ayırmak
temyiz etmek: birbirinden ayırmak	tenkid: eleştiri
tevhid: birleme; her şeyi bir olan Allah’a verme ve Ona ait kılma	teşvik eden: şevklendiren, isteklendiren
vezâif: görevler	âlem-i âhiret: âhiret âlemi
ünsiyetli: canayakın, dost	şuûnat: işler, hâller; Cenâb-ı Hakkın yüce sıfatlarının mahiyetlerinde bulunan ve onları tecelliye sevk eden Zâtına ait kutsal nitelikler, özellikler
şuûnat-ı azîme: büyük işler, fiiller, haller, icraatlar

Huseyni · 19 Şub 2012

Cevap: Onuncu Risale - Sayfa: 285

iki tılsım vardır. Onları istimal ederse şifâyab olur. Ve o arslan ata inkılâp eder. Burak gibi bineği olur. O sehpa ağacı da daima teceddüd etmekte olan ahvâl-i âlemi, seyyal manzaraları seyretmeye âlet ve vasıta olur. O sarhoş herif, o zavallı adamcağıza diyor:

“Yâhu, nedir o ilâçları, tılsımları saklıyorsun? Onları at, keyfine bak.”

Adamcağız:

“Yok baba! Bu ilâçlar ve tılsımların hıfz ve himayelerindeyim. Onlardan almakta olduğum haz, lezzet, keyif bana kâfidir. Fakat o arslan gibi parçalayıcı ölümü öldürebilirsen ve sehpayı kırmakla kabir ağzını kapatabilirsen ve hayatımın mâruz kaldığı fenâ ve zeval yaralarını bir hayat-ı bâkiyeye tebdil etmekle tedavi edebilirsen, pekâlâ, seninle beraber dans oynayalım. Ve illâ gözümün önünden def ol, git. Sen ancak kendin gibi sarhoşları kandırabilirsin. Ben sarhoş değilim. Dünyanıza, keyfinize ihtiyacım yok. Çünkü, bana yeter.” حَسْبُنَا اللهُ وَنِعْمَ الْوَكِيلُ 1 نِعْمَ الْمَوْلىَ وَنِعْمَ النَّصِيرُ 2

İ’lem eyyühe’l-aziz! Felsefe talebesiyle medeniyet tilmizleri, Müslümanları ecnebî âdetlerine ittibâ ile şeâir-i İslâmiyeyi terk etmeye davet ettiklerinde, Kur’ân Nurcuları böylece müdafaada bulunurlar: “Eğer dünyadan zeval ve ölümü ve insandan acz ve fakrı kaldırmaya iktidarınız varsa, pekâlâ, dini de terk ediniz, şeâiri de kaldırınız. Ve illâ dilinizi kesin, konuşmayınız. Bakınız arkamızda pençelerini açmış hücuma hazır ecel arslanı tehdit ediyor. Eğer iman kulağıyla Kur’ân’ın sadâsını dinleyecek olursan, o ecel arslanı bir burak olur. Bizleri rahmet-i Rahmâna ulaştıracaktır. Ve illâ o ecel, yırtıcı bir hayvan gibi bizleri parçalar. Bâtıl itikadınız gibi, ebedî bir firak ile dağıtacaktır. Ve keza, önümüzde idam sehpaları kurulmuştur. Eğer imân ile, îkanla Kur’ân’ın irşadını dinlersen, o sehpa ağaçlarından, sefine-i Nuh gibi sahil-i selâmete, yani âlem-i âhirete ulaştırıcı bir sefine yapılacaktır.

[NOT]Dipnot-1 “Allah bize yeter; O ne güzel vekildir.” Âl-i İmrân Sûresi, 3:173.
Dipnot-2 “O ne güzel dost ve O ne güzel yardımcıdır.” Enfâl Sûresi, 8:40.
[/NOT]

acz: güçsüzlük	ahvâl-i âlem: âlemin halleri, dünyanın durumu
burak: Cennete ait bir binek	bâtıl: doğru olmayan, din açısından bir gerçeği olmayan
ebedî: sonsuz	ecel: ölüm vakti
ecnebî: yabancı	fakr: muhtaçlık
fenâ: geçip gitme, kaybolma	firak: ayrılık
hayat-ı bâkiye: devamlı ve kalıcı hayat	haz: zevk, hoşlanma
himaye: koruma altına alma	hücum: saldırı
hıfz: saklanma	idam sehpası: hayata son vermek için kurulan sehpa, darağacı
ikan: iyi ve kesin olarak bilmek	iktidar: güç, kudret
illâ: aksi halde	inkılâp etmek: dönüşmek
irşad: doğru yol gösterme	istimal etmek: kullanmak
itikad: inanç	ittibâ: tâbi olmak, bağlanmak
i’lem eyyühe’l-aziz: ey aziz kardeşim bil ki!	keza: bunun gibi
kâfi: yeterli	mâruz kalmak: birşeyin tesirine uğramak
müdafaa: savunma	nurcu: Risale-i Nur talebeleri
rahmet-i Rahmân: rahmet ve şefkat tecellîsi bütün varlıkları kuşatan Allah’ın rahmeti	sadâ: ses
sahil-i selâmet: kurtuluş sahili	sefine: gemi
sefine-i Nuh: Nuh’un gemisi	seyyal: akıcı, akıp giden
talebe: öğrenci	tebdil etmek: değiştirmek
teceddüd etmek: yenilenmek	tilmiz: öğrenci
tılsım: olağanüstü kuvvet ve tesire sahip bulunan şey	zeval: geçip gitme, sona erme
âdet: alışkanlık	âlem-i âhiret: âhiret âlemi, öldükten sonraki hayat
âlet: araç, vasıta	şeâir: işaretler; İslâm’a sembol olmuş şeyler, iş ve ibâdetler
şeâir-i İslâmiye: İslâm’a sembol olmuş şeyler, iş ve ibâdetler	şifâyab: şifa bulma

Onuncu Risale

Müdavim

Müdavim

Müdavim

Müdavim

Müdavim

Müdavim

Müdavim

Müdavim

Müdavim

Müdavim

Müdavim

Müdavim

Müdavim

Müdavim

Müdavim

Müdavim

Müdavim

Müdavim

Müdavim

Müdavim