Soru: Bazı balıkçılar sattıkları balıkların yanında midye, istiridye, ıstakoz, salyangoz, yengeç... gibi çeşitli deniz ürünlerini de satıyorlar. Kimileri bunların yenmeyeceğini söylerken kimileri de yenmesinde mahzur olmadığını söylüyorlar. Bu deniz ürünleri yenir mi?
Cevap: Bazılarının bunları yiyişleri mezheplerinin gereği olabilir. Şöyle ki: Hanefilere göre, denizde yaşayan balık çeşitlerinin tümü de yenir. Yeter ki balık cinsi olsun, başka bir cinsten olmasın. Bu sebeple yılan balığı, yunus balığı gibi balık çeşitlerinin hepsi de yenen cinsten sayılırlar... Ancak balık gibi denizde yaşadığı halde balık cinsine dahil olmayan habis, yani pis sayılanlar da vardır. Onlar yenmezler.
Nitekim: Kaplumbağa, kurbağa, yengeç, midye, istiridye, ıstakoz, karides... yenmeyenler cinsine dahildirler.
Ancak Şafi ve Maliki'de denizde yaşayan temiz deniz ürünü geniş tutulmuş, suda yaşayanların hepsi de balık cinsi gibi temizdir, yenir, sadece timsah yenmez, denmiştir. Bu itibarla Şafi'de, ıstakoz, istiridye, midye ve benzerleri deniz mahlukları temiz kabul edilmiş, yenenlerden sayılmıştır. Demek ki bunları yiyenler diğer hak mezheplerin görüşüyle amel ederek yemiş olmaktalar...
Bu konuda değerli bir Hanefi fıkıh kitabı Nimet-ül İslam'da şöyle deniliyor:
- Balık cinsinden olmayan deniz mahlukları temiz olmadıkları için yenmezler. Midye, istiridye, ıstakoz... gibi.
Büyük İslam İlmihali'nde şöyle denilmektedir:
- Devamlı olarak suda yaşayan balıklar yenir. Fakat diğer su hayvanları habis (pis) sayılır, yenmezler. Mesela, yengeçler, midyeler, istiridyeler, ıstakozlar helal değildirler..." Anlaşılan odur ki, Hanefi'nin temiz saymayıp da yenmeyenler arasında kabul ettiği midye, istiridye, ıstakoz... gibi deniz ürünlerini yemeye alışanlar, bunları temiz kabul eden Şafi'nin görüşüyle amel ederek yemiş oluyorlar. Bu sebeple bir hak mezhebin görüşüne göre hareket etmiş sayıldıklarından kendilerini dini hükümlerin dışına çıkmış görmezler. Bu da mezheplerin sağladığı bir genişlik ve kolaylık olarak dikkatimizi çeker, bize huzur verir...
Bunlar deniz ürünleri için verilen hükümlerdir. Bir de kara havyalarının yenmeyenleri vardır. Onları da şöyle sıralayabiliriz:
- Kirpi, köstebek, kaplumbağa, salyangoz, fare, akrep, kurbağa...
Bu yenmeyenlere yırtıcı hayvanlar da ilave edilir:
- Kurt, sansar, sırtlan, aslan, kaplan, fil, maymun, sincap, gelincik ve azı dişleriyle avlanan tüm yırtıcı hayvanlar da yenmeyenlerdendirler.
Cevap: Bazılarının bunları yiyişleri mezheplerinin gereği olabilir. Şöyle ki: Hanefilere göre, denizde yaşayan balık çeşitlerinin tümü de yenir. Yeter ki balık cinsi olsun, başka bir cinsten olmasın. Bu sebeple yılan balığı, yunus balığı gibi balık çeşitlerinin hepsi de yenen cinsten sayılırlar... Ancak balık gibi denizde yaşadığı halde balık cinsine dahil olmayan habis, yani pis sayılanlar da vardır. Onlar yenmezler.
Nitekim: Kaplumbağa, kurbağa, yengeç, midye, istiridye, ıstakoz, karides... yenmeyenler cinsine dahildirler.
Ancak Şafi ve Maliki'de denizde yaşayan temiz deniz ürünü geniş tutulmuş, suda yaşayanların hepsi de balık cinsi gibi temizdir, yenir, sadece timsah yenmez, denmiştir. Bu itibarla Şafi'de, ıstakoz, istiridye, midye ve benzerleri deniz mahlukları temiz kabul edilmiş, yenenlerden sayılmıştır. Demek ki bunları yiyenler diğer hak mezheplerin görüşüyle amel ederek yemiş olmaktalar...
Bu konuda değerli bir Hanefi fıkıh kitabı Nimet-ül İslam'da şöyle deniliyor:
- Balık cinsinden olmayan deniz mahlukları temiz olmadıkları için yenmezler. Midye, istiridye, ıstakoz... gibi.
Büyük İslam İlmihali'nde şöyle denilmektedir:
- Devamlı olarak suda yaşayan balıklar yenir. Fakat diğer su hayvanları habis (pis) sayılır, yenmezler. Mesela, yengeçler, midyeler, istiridyeler, ıstakozlar helal değildirler..." Anlaşılan odur ki, Hanefi'nin temiz saymayıp da yenmeyenler arasında kabul ettiği midye, istiridye, ıstakoz... gibi deniz ürünlerini yemeye alışanlar, bunları temiz kabul eden Şafi'nin görüşüyle amel ederek yemiş oluyorlar. Bu sebeple bir hak mezhebin görüşüne göre hareket etmiş sayıldıklarından kendilerini dini hükümlerin dışına çıkmış görmezler. Bu da mezheplerin sağladığı bir genişlik ve kolaylık olarak dikkatimizi çeker, bize huzur verir...
Bunlar deniz ürünleri için verilen hükümlerdir. Bir de kara havyalarının yenmeyenleri vardır. Onları da şöyle sıralayabiliriz:
- Kirpi, köstebek, kaplumbağa, salyangoz, fare, akrep, kurbağa...
Bu yenmeyenlere yırtıcı hayvanlar da ilave edilir:
- Kurt, sansar, sırtlan, aslan, kaplan, fil, maymun, sincap, gelincik ve azı dişleriyle avlanan tüm yırtıcı hayvanlar da yenmeyenlerdendirler.