kenz-i mahfi
Sorumlu
HAYDUT (Macarca) (حيدود)
Kelime manası olarak silahlı soygun yapan kimse demektir.
Kelime kökeni olarak Macarca "başıbozuk asker, eşkiya" manalarına gelen "hajdu" kelimesinden gelmektedir.
Yol kesici, soyguncu, eşkiya gibi manalara da gelmektedir. Aynı zamanda bir masal ve efsane motifi olarak edebiyatta kullanılmıştır. Balkan halklarının hikayelerinde zenginden çalarak yoksula veren ve adaletsiz yönetime karşı başkaldırıyı simgeleyen hayduk ve hajduk sanki bir kahraman olarak anlatılmaktadır. Türklerdeki Efeler gibi Macarlarda da kahramanlara Hajduk denilmiştir. Macar paralı askerlerini ifade etmek için kullanılan hajduk kelimesi Boşnak ve Hırvatça dillerinde "eşkiya" manasında kullanılmaktadır.
Kelimenin kökeni tam olarak tespit edilemese de Macarca Hajduk biçiminden kaynaklandığı tahmin edilmektedir. Macarcada "hajdo" kelimesi "çoban" demektir. Hajduk veya Hajduk kelimesi Macarca, Bulgarca, Arnavutça ve Slav dillerinin tamamında ortak bir tabir olarak kullanılmaktadır. Ukraynaca "haydamak" kelimesi "eşkiya" demektir.
Haydut kelimesi özellikle 19.yüzyılda Balkanlarda, Orda Avrupa ve Doğu Avrupa'da kanun kaçakları, haydutlar ve bağımsızlık savaşçıları için kullanılan ortak bir terim olmuştur.
Pek çok Avrupa ülkesinin dilinde benzer kelimeler kullanılmaktadır. Mesela
Fransızca "haidouk"
İsveççe "hejduk"
Portekizce "haiduque"
Rumence "haiduc"
Rusça "gajduk"
Ermenice "hayduk"
İtalyanca "aiducco"
Lehçe "hajduk" gibi
Kelimenin çıkış zamanı ise 17.yüzyıl ile 19.yüzyılın sonlarına kadar kanun dışı faaliyetler yürüten kişileri tasvir etmek için kullanılmışken bu tarihlerden sonra sanki halk kahramanları gibi gösterilmeye başlanmıştır. Bilhassa Osmanlı Devleti'ne karşı Balkanlarda savaşmış Bulgar haydutları kahraman olarak kabul edilmiştir.
Macaristan'ın doğusunda Romanya sınırında yer alan ve merkezi Debrecen vilayeti olan Hajdu-Bihar ilinde Habsburg Hanedanına karşı ayaklanan Macar feodal beyi Istvan Bocskay tarafından kurulan orduya Habsburg yönetiminden kaçan çoğu serf olan köylüleri almıştır. Katolik mezhebine zorla geçirilmek istenilen bu köylülere Macarca'da "çoban" anlamına gelen "hajduk" denilmiştir. Başarılı ayaklanmanın ardından Istvan Bocskay serfleri toprak beylerinin elinden kurtararak mülkiyet ve kişisel haklarını tanımıştır. Macaristan'da "hajdu" kelimesiyle başlayan pek çok yerleşim birimi mevcuttur. Hırvatistan'ın Adriyatik Denizi kenarındaki Split kentinde faaliyet gösteren Hajduk Split klübü futbol alanında faaliyet göstermektedir. Sırbistan'da 4 tane futbol kulübünün ismi Hajduk kelimesiyle başlamaktadır. Ayrıca Makedonya'da Hajduk Vratnica takımı bulunmaktadır.
Lehistan Krallığının piyade birliğini ifade etmek için 16.yüzyılda "hajduk" kelimesi kullanılmıştır. 17.yüzyıl ile birlikte tüfekli birlikler haline gelmişlerdir.
Kırsal kesimlerde kanunsuz bir şekilde yaşayan insanlar sosyal haydut olarak isimlendirilmiştir.
Risale-i Nur Küliyatı'nda "haydut" kelimesi sadece 3 yerde geçmektedir. Üçü de Divan-ı Harb-i Örfi adlı eserden parçaların yer aldığı yerde geçmektedir. Bahisler şöyledir:
1."Peygambere tabi olmayıp zulüm edenler, padişah da olsalar haydutturlar." (Tarihçe-i Hayatı, sayfa 64)
2."Bir insan yılan suretine girse, yahut bir veli haydut kıyafetine girse veyahut meşrutiyet, istibdad şekline girse ona taarruz edenlerin cezası nedir? Belki hakikaten onlar yılandırlar, haydutturlar ve istibdaddırlar." (Tarihçe-i Hayatı, sayfa 74)
Kelime manası olarak silahlı soygun yapan kimse demektir.
Kelime kökeni olarak Macarca "başıbozuk asker, eşkiya" manalarına gelen "hajdu" kelimesinden gelmektedir.
Yol kesici, soyguncu, eşkiya gibi manalara da gelmektedir. Aynı zamanda bir masal ve efsane motifi olarak edebiyatta kullanılmıştır. Balkan halklarının hikayelerinde zenginden çalarak yoksula veren ve adaletsiz yönetime karşı başkaldırıyı simgeleyen hayduk ve hajduk sanki bir kahraman olarak anlatılmaktadır. Türklerdeki Efeler gibi Macarlarda da kahramanlara Hajduk denilmiştir. Macar paralı askerlerini ifade etmek için kullanılan hajduk kelimesi Boşnak ve Hırvatça dillerinde "eşkiya" manasında kullanılmaktadır.
Kelimenin kökeni tam olarak tespit edilemese de Macarca Hajduk biçiminden kaynaklandığı tahmin edilmektedir. Macarcada "hajdo" kelimesi "çoban" demektir. Hajduk veya Hajduk kelimesi Macarca, Bulgarca, Arnavutça ve Slav dillerinin tamamında ortak bir tabir olarak kullanılmaktadır. Ukraynaca "haydamak" kelimesi "eşkiya" demektir.
Haydut kelimesi özellikle 19.yüzyılda Balkanlarda, Orda Avrupa ve Doğu Avrupa'da kanun kaçakları, haydutlar ve bağımsızlık savaşçıları için kullanılan ortak bir terim olmuştur.
Pek çok Avrupa ülkesinin dilinde benzer kelimeler kullanılmaktadır. Mesela
Fransızca "haidouk"
İsveççe "hejduk"
Portekizce "haiduque"
Rumence "haiduc"
Rusça "gajduk"
Ermenice "hayduk"
İtalyanca "aiducco"
Lehçe "hajduk" gibi
Kelimenin çıkış zamanı ise 17.yüzyıl ile 19.yüzyılın sonlarına kadar kanun dışı faaliyetler yürüten kişileri tasvir etmek için kullanılmışken bu tarihlerden sonra sanki halk kahramanları gibi gösterilmeye başlanmıştır. Bilhassa Osmanlı Devleti'ne karşı Balkanlarda savaşmış Bulgar haydutları kahraman olarak kabul edilmiştir.
Macaristan'ın doğusunda Romanya sınırında yer alan ve merkezi Debrecen vilayeti olan Hajdu-Bihar ilinde Habsburg Hanedanına karşı ayaklanan Macar feodal beyi Istvan Bocskay tarafından kurulan orduya Habsburg yönetiminden kaçan çoğu serf olan köylüleri almıştır. Katolik mezhebine zorla geçirilmek istenilen bu köylülere Macarca'da "çoban" anlamına gelen "hajduk" denilmiştir. Başarılı ayaklanmanın ardından Istvan Bocskay serfleri toprak beylerinin elinden kurtararak mülkiyet ve kişisel haklarını tanımıştır. Macaristan'da "hajdu" kelimesiyle başlayan pek çok yerleşim birimi mevcuttur. Hırvatistan'ın Adriyatik Denizi kenarındaki Split kentinde faaliyet gösteren Hajduk Split klübü futbol alanında faaliyet göstermektedir. Sırbistan'da 4 tane futbol kulübünün ismi Hajduk kelimesiyle başlamaktadır. Ayrıca Makedonya'da Hajduk Vratnica takımı bulunmaktadır.
Lehistan Krallığının piyade birliğini ifade etmek için 16.yüzyılda "hajduk" kelimesi kullanılmıştır. 17.yüzyıl ile birlikte tüfekli birlikler haline gelmişlerdir.
Kırsal kesimlerde kanunsuz bir şekilde yaşayan insanlar sosyal haydut olarak isimlendirilmiştir.
Risale-i Nur Küliyatı'nda "haydut" kelimesi sadece 3 yerde geçmektedir. Üçü de Divan-ı Harb-i Örfi adlı eserden parçaların yer aldığı yerde geçmektedir. Bahisler şöyledir:
1."Peygambere tabi olmayıp zulüm edenler, padişah da olsalar haydutturlar." (Tarihçe-i Hayatı, sayfa 64)
2."Bir insan yılan suretine girse, yahut bir veli haydut kıyafetine girse veyahut meşrutiyet, istibdad şekline girse ona taarruz edenlerin cezası nedir? Belki hakikaten onlar yılandırlar, haydutturlar ve istibdaddırlar." (Tarihçe-i Hayatı, sayfa 74)