Kelime Analizi 105: Endülüs

kenz-i mahfi

Sorumlu
ENDÜLÜS (?) (اندلس)

Endülüs kelimesi hakkında değişik görüşler mevcuttur. Kelime olarak Arapça'nın dil kurallarına uymasa da Endülüs denildiği zaman akla Müslümanlar ve Müslüman İspanya gelmektedir. Günümüzde de varlığını devam ettiren bu kelime Andalucia olarak Güney İspanya'da özerk bir bölgenin adıdır.

Endülüs kelimesinin kökeni kesin olarak tespit edilmiş değildir. Kelimenin yaygın olarak İberik yarımadasının güneyine ve Kuzey Afrika'ya yerleşen Vandallardan türediği düşünülmektedir. Buna göre Endülüs kelimesi Vandal Ülkesi demektir. Bu bakımdan Müslümanlar tarafından İberik yarımadasını isimlendirmek için kullanılmıştır. Fakat bu konuda görüş birliği yoktur.

Endülüs kelimesi "Hispania" karşılığı olarak ilk defa fetihten sonra basılanbir sikkenin üzerinde görülmüştür. Hristiyanların 11.yüzyıldan itibaren yarımadayı Müslümanlardan geri almaya başlamalarına kadar bu isim sadece Müslümanların kontrolü altındaki topraklara verilmiştir. Endülüs kelimesinin "Vandalucia, Endeliş, Atlantis ve Landahlauts" kelimelerinden türetildiğine dair 4 farklı görüş vardır.

Endülüs kelimesinin kökeni tam olarak tespit edilememekle birlikte Arap tarihçiler bu bölgeye "Endelüs", Yunanlılar "İberya", Romalılar ise "İspanya" demişlerdir. Her ne kadar müslümanlar bu topraklara Endelüs deseler de bu toprakları fetheden ve bu topraklarda yaşayan Müslüman fatihlerin dillerinde bu kelime bulunmamaktadır. Hatta bu isim yapı itibariyle Arapça kelime yapısına benzememektedir. "Hispania" ve "Spania" karşılığı olarak ilk defa fetihten sonra basılan bir sikke üzerinde görülmüştür. Sikkenin bir yüzünde Arapça olarak "Endülüs'te basıldı" ibaresinin yer alması, Müslümanların fethin hemen sonrasında İspanya için Endülüs ismini kullandıklarını göstermektedir.

Yukarıda bahsettiğimiz 4 farklı görüş şunlardır.
1- Vandalucia kelimesi: Bu isim o yörede yaşamış olup daha sonra Kuzey Afrika'ya göç ederek Berberileşmiş kabilelerden kaynaklanmaktadır. Bu görüşü batılı bir çok bilim adamı dile getirdiği gibi ülkemizde ilmi kanaat de bu yöndedir. Milattan Sonra 409 yılında Süeviler, Vandallar ve Alanlar gibi bir kısım Cermen kavimleri İberik yarımadasına akınlar düzenlediler. Vandallar ülkenin tamamını istila etmelerime rağmen çoğunlukla güney İspanya'ya yerleştiler. Bu sebepten bu bölgeye Vandalların ülkesi manasına gelen Vandalucia denilmiştir. Fakat Vandalların bu topraklarda 18 yıl gibi kısa bir müddet kalmaları bu bölgenin isminin Vandallardan geldiği ihtimalini zayıflatmaktadır.

2- Endeliş veya Endelüş kelimeleri: Nuh Tufanından sonra Endülüs'e ilk yerleşen kavmin Endeliş olduğu rivayet edilmiştir. Bazı coğrafya kaynakları da bunu doğrulamaktadır. İbn-i Esir, bu bölgeye ilk yerleşen kavmin Endelüş olduğunu ve daha sonra kelimenin sonundaki "ş" harfinin "s" harfine dönüştürülerek Arapçalaştırıldığını söylemektedir. Başka bir rivayete göre bu toprakların Arapların Akdeniz'in kuzeyinde kalan toprakların batı kesimini Endelüşolarak isimlendirdikleri yönündedir. Bir başka rivayete göre Nuh (AS)'in oğlu Yafes'in oğlu Tubal'ın oğlu Endelüs'ten geldiği yönündedir.

3- Atlantis kelimesi: Endülüs kelimesinin efsanevi batık ve kayıp kıta olan Anlantis kelimesinin Arapça söylenişi olduğu iddia edilmektedir. Fakat bu görüş ilmi çevrelerce pek benimsenmemiştir.

4- Landahlouts kelimesi: Endülüs kelimesi İberik yarımadasına Araplar tarafından verilen bir isimdir. Araplar burayı fethettikten sonra Vizigot hakimiyetine son verdiler. Vizigotlar kendi ülkelerine Landahlouts demişlerdir. Vizigotların kendi ülkeleri için kullandığı Landahlouts kelimesinin Arapça telaffuzu olarak Endülüs kelimesini göstermişlerdir. "Landahlouts" kelimesi ise "kalan topraklar, kader ülkesi, şans ülkesi" gibi manalara gelmektedir. Bir başka rivayete göre bu kelimenin Hint-Avrupa dil ailesinden önceye ait bir kelime olduğu ve iki kelimenin birleşmesinden meydana geldiği kabul edilmektedir. Bu kelimeler ise "Anda" ve "Luz" kelimeleridir. İlk 3 görüşe göre Endülüs kelimesinin "Landahlouts" kelimesinden gelme ihtimali daha kuvvetlidir. Müslüman fatihlerin fethettikleri ülke ve yerlerin isimlerini değiştirme gibi bir adetleri pek bilinmemektedir. Bundan dolayı fethettikleri Vizigotların ülkesinin, Vizigotlar tarafından Landahlouts olarak isimlendirilmesinden dolayı muhtemelen Müslüman Araplar da bu kelimeyi tercih etmişler ve dolayısıyla Endülüs kelimesi Landahlouts kelimesinin Arapça söylenişidir.

Risale-i Nur'da "Endülüs" kelimesi 4 yerde zikredilmiştir. Bunlar;
"Hem ne vakit ehl-i İslam, dine ciddi sahib olmuşlarda, o zamana nisbeten yüksek terakki etmişler. Buna şahid, Avrupa'nın en büyük üstadı, Endülüs Devlet-i İslamiyesidir." (Mektubat, 325.sayfa)

"Halbuki din ve şeriat-ı İslamiye'nin sahibi olan Fahr-i Alem Aleyhissalatü Vesselam iki cihanın sultanı, şark ve garb ve Endülüs ve Hind, birer taht-ı saltanatı olduğundan; Din-i İslam'ın esasatını bizzat kendisi gösterdiği gibi, o dinin teferruatını ve sair ahkamını, hatta en cüz'i adabını dahi bizzat o getiriyor, o haber veriyor, o emir veriyor." (Mektubat, 435)

"...diğer bir kısmı Endülüs'te, bir kısmı Yemen'de, bir kısmı Sibirya'dan başka yerde bulunmuyor." (Lem'alar, 135) (Aynı bahis Mesnevi-i Nuriye 176.sayfada geçmektedir.)
 

kenz-i mahfi

Sorumlu
Endülüs özerk bölgesi (İspanyolca "Andalucia") bugün halen İspanya'nın güneyinde 87.268 km2'lik yüzölçümüne sahip ve nüfus olarak 8.5 milyon ile bölgeler arasında İspanya'nın en kalabalık yeridir. Bölgenin başkenti Sevilla şehridir. Bölgede konuşulan dil İspanyolca'nın Endülüs lehçesidir. Bölgenin diğer şehirleri "Malaga, Almeria, Granada, Cordoba, Huelva, Cadız ve Jaen"dir. Endülüslerden kalma El Hamra sarayı Granada (Gırnata) şehrindedir. Kurtuba (Cordoba) şehri 3 asır kadar Endülüs Emevi Devleti'nin başkenti olmuştur.
 
Üst