teblið
Vefasýz
MEKTUBA
BİST U DUDÛYAN
Ev mektub du mebhase.
Mebhesa ewwel: Da'veta ehlê imanê
bal-bıratî û mubebbetê dıke
Seîd Norsê
MEBHESA EWWEL
بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ
﴿اِنَّمَا المُؤْمِنُونَ اِخْوَةٌ فَاَصْلِحُوا بَيْنَ اَخَوَيْكُم﴾(الحجرات: 10)
﴿اِدْفَعْ بِالّتي هِيَ اَحْسَنُ فَاِذَا الَّذي بَيْنَكَ وَبَيْنَهُ عَدَاوَةٌ كَاَنَّهُ وَلِيٌّ حَميمٌ﴾ (فصلت: 34)
﴿وَالْكَاظِمينَ الْغَيْظَ وَالْعَافِينَ عَنِ النَّاسِ والله يُحِبُّ الْمُحْسِنينَ﴾(آل عمران: 134)
Bı tehqıq terafdariyû alikâri û inad û hesed kû dıbın sebeb-ê bıhevketın u ji hevketını. Û kinu edawetê dı mabeyna mü'minada tışte ne başın û nelicihin. Bı hesebê heqiqetu hikmet u bı heseb insaniyeta mezın, ku İslâmiyete; û bı heseb heyata (jîn) şexsî (komel) û heyata ma'newî, hım mızırın û zılmın; û jı bo heyata beşer jehre û semma qetile; jı vê hakiketahara pır vech (ruy) hene. Lakin (digel) emê şeş vechê wi bıtenê beyan bıkın.
Wecha Yekan: Ev xesletaha nebaş, dı ne zera heqiqetêda zılme: Ey bê insaf, ku tû kin û edawetê jı mü'minan dı ki, çawa ku tû dı gemikêda bî yanji dı xanıkedabi dıgel te neh mırovê cani be; mırovek axerji bo ğerqkırına wê gemi weya jı bo şewtandına wi xani bı xebıte , ew merow çı derece zılm dikm dike; tu dızani. Û tû wusa bı qirr u bang bıki bı derece ki wusan, zılma wî zalımî bı ehlê asimana bıdite sehkırın. Hetta yek me'sum û neh canibin disa ew gemi bı tu qanunu edaletê naîte ğerqkırın. Eynen bı vî misalê mırovê mü'min şexse wi bı mıslê xaneki Rabbaniyye weya (yanwek) gemiki ilahiyye. Dı vıcûdû bedena wîde imanû İslamiyet u ciranti ne kunek sıfet bıtenê, belki bist sıfetê me'sume hene. Bı sebeb yek sıfetek wî canî, kû jı bo te mızırre u xweşa te naçe tu kin û edavetê jê bıki, her weki ew xani yê ma'newyê bedena wî me'nen tû ğerq bıki veya (yanwek) bışewtini. Û jı bo texribu qlupandını wîe bilfiil teşebbüs weya arzu bıki, evji herweki misala berin, şeni u nebaşe; û sitemek ğedare.
Wecha Dudûyan: Dı nezera hikmetêdaji zılme. Kewra malume: Edawet û mıhebbet yanê kîn (neyîn) u hezkırın mislê nur (rohneki) û taritî, zıddek jı bo hev. Herdu bı hesebê me'na heqîqî bı hevra cem' (kom) nabın. Ger mıhebbet û hezkırın tercih u teqwiya (qaros) hınek esbaban dı qelbek da bı me'na heqîqî cih gırtebe, ew çağ edawet mecaziye û inqılab dıke bı suretê dılşewatê. Belê mırovê mu'min jı brayê xwe hezdıke û lazıme jê hezbıke. Emma jıber (lêbel) ne başiyu xerabiya wî, dılê wî jı berve dışewte. Neku bı tehekkım, belki bı lıtfu bı rıfq, jı bo ısleha wi dıxebıte.
Ne caize mu'min jı bırayê xwe yê mu'min, jı sê rojan zêdetır bıxeyde, û xeberdan pêra neke. Û herdu lıqaê hev (bergıtê) bıbın yek herê xwe bı cihetekda dıke, ê axer berê xwe bı cihetek uxra (dine) dıke. Bı ğeyrê herdu wan ew ku ibtidaê sılam bıke. Ger esbabê edavetê galebe bıke u edawet bı heqîqeta xwe dı qelbekida mewcudbe (hebıt) ew çağ mıhebbet (hezkırın) mecazi dibe, dıkeve suretê zordan û xweşkırınê û kosteki.
Ey mırovê bê insaf! Tû viga bıbine: Kîn û edaweta bı bıraê xweh mü'mınra çıkas zılmek (iêdan) ezîme. Çunki (lewra) herweki bıbêji ev kevirê adiyê pıçuk jı Ke'ba Şerif daha bı qedr u qıymet û jı çiyayê Uhud meztıre. Dı vê iddia xwede cewab aqlê ki nebaş û ehmeqi dıki. Eynen waha, ew imana ku hurmeta wî dı mesaba hurmeta Ka'bêdaye û ew İslamiyeta ku di ezemetû mezınetıya çiyayê Uhudêdaye û mıslê evana gellek ewsafê İslamiye ku mıhebbet û ittifaqı dıxwaze û ıqtıza dıke; mırow rabe hınek qusûrê ku dı hıkmê kevırê âdî sebeb wan qusûran kîn û edawetê jı bırayê xweye mu'min bıke û terciha wan qusûran bıke lıser iman û İslamiyetê, herweki misala berin, bı insanîyetıye û bê aklıye û zılmek ezîme, ger eqlê te hebe tû fehm bıki.
Belê, tewhida imanê yakbuna qelban dıxwaze, wehdeta i'tiqadê jı yekbun û ittihad û ittifaqa cemaetê (cıvat) iqtiza dıke. Belê; tu nıkari inkarê (qedeğ) bıkî, ev hissiyatı ha, ger tû mırovek diva taburek eskerida bın, tu (hemberi) wi murovi rabıteki dostanî hıss bıkî û eger dıbın emrê yek qumandankidebın, tû bı wîre elaqa hevalti bıkî û eğer hun herdu memleketki da bıhevrabun we çağ (wêçağ) münasebetek bırati tu hiss bıkî. Halbuki (halvaki) bı wi nûr û şuura ku imanê daye te, dı mabeyna (navên) te u brayê teyi mıslımande eleqa wehdet û yekbûin, rabıta ittifaqê, mınasebeta bıratîyê hene bı ededê esmaî ilahiyye ku iman bı te daye nişandan.
Mesela: Xalıqê we herduyan yeke, malikê we yeke, me'budê we yeke, razıqê we yeke; yek yek hetta hezari yek. Û hem Peyğemberê we yeke, dinê we yeke, qıbla we yeke; yek yek hette sedî. Paiê gundê we yeke, devleta we yeke, memleketâ we yeke; yek yek hetta dehan yek. Evqas yekana wifaq u ittifaqê, mehebbet u bıratiyê iqtizadıke û dıxwaze, evan wehdeta me'newi zincirê (kabık) wusane ku kâinat û kurrê asimana bıtıte rebt û gırêdan, dıgel viqasê tû rabe terciha esbabê iftiraqû nıfaqê û kin û edewetê biki, ku ewji sebebên zaife mina konê pîrêye. Û jı bırayê xweye mü'min kinû buğzê biki, ev tevrê ha çi bı hırmeteki mezıne lı hember wan rebıtê wehdete û çı istihfafû bê hırmetîye dı mıkabılê wan esbabê mıhebbete û çı zulm û zorek mezıne hember wan mınasebatê bıratîyê, eger qelbê te ne mırıbe û eqlê te ne tefîbe tu fehm bıkî.
Wecha Sısêyan: Bı sırrê vê ayeta kerime ku edaleta mehzâ
﴿وَلاَ تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ اُخْرٰى﴾
"Tukes guneha kesi hılnagre" dı murovek mu'minda bı sebeb sıfatek wi ye cani yu nebaş, mırov kîn û edavetê je bıke; herweki sıfate wine ma'sume jê biyben mehkûm kırın, şıqas zılmek bê hedd-û bê hesabe û baxusus weqta ji iexsek mu'min murov jê bı xeyde bı sebeb sıfatek wî nebaş û murov rabe vî edaweta xwe teşmilê (blavdor) ser eqrebayê (meryê-nîzık) wina bıke:
﴿اِنَّ اْلاِنْسَانَ لَظَلُومٌ﴾
"Bıtehqî insan pır zâlıme" bı sîğaya mıbaleğe gayet zılmek ezîm û mezın dıke. Vêcar heqiqetû şeri'et u hikmeta İslamiye jı heqdar dibini û "heqê mın heye" dıbêji?
Tû bizan dı nezera heqiqetêda ew nebaşiyu xerabiyê, ku dıbın sebebê kîn u edaweê; û buğdu nefretê, mislê axê (xweli), madda kesifın. Lazıme sirayetê bal ğeyran (dîgel kesên dın) ve neke. Û eqsa xûn nedın ğeyran. Lakın ger ew ğeyr jı wi nebaşîyê ders bıgre u e'mel pê bıke, ew ayri mes'eleye. Ew qencî û başî ku dıbın sebebê mıhebbet u hezkırınê, ewjî mısle mıhebbetê nûr'ın. Jı şe'nê wiye sirayeta bal ğeyran vebıke û şewqa rohniya xwe bıdıt ğeyran. Jı vî qasê "dostê dostan doste". Ev kelamêha ketiye rêza darba-ı mesel. (Yanê: Gotınê peşiyaye.) U hım disa jı bo vî qasê: "Jı bo xatırê çavek, jı gellek çavan tête hezkırın." Ev kelîmêha lıser lisanê umumîde dıgere câri buye.
Ey mırovî bê insaf! Heqiqet bı vî terzê madem ditiye; eğer tu jı wî mırovê, ku tu jê hesnaki, bı sebebê wi jı bıraye wîyê me'sum veya jı eqrebaê wira bığzu edawetê bıkî, çuqas xilafê heqiqet te hereket kıriye, tu yê fehm bıki, eğer tu jı ehlê heqiqet bi.
Wecha Çaran: Kîn u edawet dı nezera heyeta şexsîde jî, zılme. Tu gohdar be jı bo çend heb dıstur û qaidê ku esasın jı bo vî wechê çaran.
Dıstûra ewwel: Weqta ku tu meslegu meşreba xwe heq bızanıt, heq jı tera heye, ku bêji: Meslega mın heqqe weya daha qenc u beşe. Lakin heqqê te tu nîne ku bêji: Heq, meslega mın bıteneêye. Meslegê mırovên dın betalın. Bı sırra vê şı'ra (helbest-newşe) hanê.
وَعَيْنُ الرِّضَا عَنْ كُلِّ عَيْبٍ كَلِيلَةٌ
وَلـٰكِنَّ عَيْنَ السُّخْطِ تُبْدِى الْمَسَاوِيَا
Yanı: "Çavê rıdayê, dîtına temaê eyban ra kore, nabîne. Welakın çavê dujmıntayî temamê eybu qısuran izhar dıke (dide nîşan)"
Ew nezera teya bê-insaf û ew fikra teya ku tu buye esîr û bındest jêra, ew na be hekem. Nıkare meslegêdın mırovan butlanke, yanjî mehkûm bıke.
Dıstûra Dudûyan: Lazıme lıserte, her tıştê tû bıbêji gerek heqbe. Vêcar heqê te nine ku temamê heqıyan tu bıbêji û neşir (belev) bıki. Disan lazıme lıserte her tışti tu bıbêji gerek rastbın feqet ne raste gotın, gotıne (wajen) temamê rastıyan. Lewra carna şîret lı temara mırovê ku mıslête ne sahibê (xweyê) niyeta xalıse, tê dı keve û eks u e'mel dıke. Ya'nı dıbe sebebê wi mırovê, emel kırına wi bızıddê nesihetê.
Dıstûra Sısêyan: Eger tû dıxwazî buğz u edawetê bıkî, ev edaweta ku dı qelbê te daye jê wî buğzê bıke. Û jı bo kin u edawetê jı qelbê xwe avêtına wi bıxebıte. Û hem edawetê bıke bı nefsa xweya emmare û bı hewa-hewes nefsa xwe ku zırara wan zêdetır dı gehête û jı bo islaha wan bıxebıte, jı bo xatırê wi nefsa xweya mızzır jı muminan buğz u edawetê meke û eger tu dıxwazi dujmıntayî bıki, kafır u zendiq pırrın; jı wan buğz u edawetê bıke. Belê çewa ku sıfetê mıhebbetû hezkırınê, layîqê mıhebbetêye, eyen wusa jî, xesleta edawetê berya hertışti ew bıxwe layıqê edawetêye. Eger tû dıxwazi xesmê xwe meğlub bıki, lı hemberê xerabiyu nebaşiya wi, tû bı qenci mıkabele bıke. Lewra ger eğer tû jı bı xerabi mukabele bıki, ew çağ xusumet û duşmınî daha zêde dıbe. Eger zahiren mağlub bıbe jî feqet qelbet kin û edawetê jê dıgre. Û dujmınî bıki, ewê nedamet (poşmani) û peşiman bıbe. Û ewê bıbe dost jı bo te.
اِذَا اَنْتَ اَكْرَمْتَ الْكَرِيمَ مَلَكْتَهُ
وَاِنْ اَنْتَ اَكْرَمْتَ اللَّئِيمَ تَمَرَّدَا
"Weqta tu ikramê jı bo mırovê qenc bıki, tûwi dıxi ber mılkê xwe. We eger tû ikramê bıki jı bo mırovê nebaş, tû ewi sehl u mısexer bıki jı bo xwe bı hıkmê vi şı'rê (helbest) mırovê mu'min işi wi (şol), şe'ni wi gerek ehlê keremê be, cuwamêr be.
Lewra bı ikrama te, şexs mısexxer dıbe jıbo te. Zahiren ew mırowê tû ikram jêre dıki leim be, (nebaşbe ji) lâkin jı cihetê imanêde, kerîme; Belê jı mırovê nebaşre, tu başi, tu başi bête gotın, ew jî baş dıbe. Û mırovê başre ji; tu nebaşî, tu nebaşî bête gotın, ew ji nebaş dıbe; pır car wusan buye. Madem wusane:
﴿وَاِذَا مَرُّوا بِاللَّغْوِ مَرُّوا كِرَاماً﴾
﴿وَاَنْ تَعْفُوا وَتَصْفَحُوا وَتَغْفِرُوا فَاِنَّ اللهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ﴾
Tu guhdarbe lı dısturê Qur'ani-yê Qudsî wuha; ku seadet-u selamet dı widane.
BİST U DUDÛYAN
Ev mektub du mebhase.
Mebhesa ewwel: Da'veta ehlê imanê
bal-bıratî û mubebbetê dıke
Seîd Norsê
MEBHESA EWWEL
بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ
﴿اِنَّمَا المُؤْمِنُونَ اِخْوَةٌ فَاَصْلِحُوا بَيْنَ اَخَوَيْكُم﴾(الحجرات: 10)
﴿اِدْفَعْ بِالّتي هِيَ اَحْسَنُ فَاِذَا الَّذي بَيْنَكَ وَبَيْنَهُ عَدَاوَةٌ كَاَنَّهُ وَلِيٌّ حَميمٌ﴾ (فصلت: 34)
﴿وَالْكَاظِمينَ الْغَيْظَ وَالْعَافِينَ عَنِ النَّاسِ والله يُحِبُّ الْمُحْسِنينَ﴾(آل عمران: 134)
Bı tehqıq terafdariyû alikâri û inad û hesed kû dıbın sebeb-ê bıhevketın u ji hevketını. Û kinu edawetê dı mabeyna mü'minada tışte ne başın û nelicihin. Bı hesebê heqiqetu hikmet u bı heseb insaniyeta mezın, ku İslâmiyete; û bı heseb heyata (jîn) şexsî (komel) û heyata ma'newî, hım mızırın û zılmın; û jı bo heyata beşer jehre û semma qetile; jı vê hakiketahara pır vech (ruy) hene. Lakin (digel) emê şeş vechê wi bıtenê beyan bıkın.
Wecha Yekan: Ev xesletaha nebaş, dı ne zera heqiqetêda zılme: Ey bê insaf, ku tû kin û edawetê jı mü'minan dı ki, çawa ku tû dı gemikêda bî yanji dı xanıkedabi dıgel te neh mırovê cani be; mırovek axerji bo ğerqkırına wê gemi weya jı bo şewtandına wi xani bı xebıte , ew merow çı derece zılm dikm dike; tu dızani. Û tû wusa bı qirr u bang bıki bı derece ki wusan, zılma wî zalımî bı ehlê asimana bıdite sehkırın. Hetta yek me'sum û neh canibin disa ew gemi bı tu qanunu edaletê naîte ğerqkırın. Eynen bı vî misalê mırovê mü'min şexse wi bı mıslê xaneki Rabbaniyye weya (yanwek) gemiki ilahiyye. Dı vıcûdû bedena wîde imanû İslamiyet u ciranti ne kunek sıfet bıtenê, belki bist sıfetê me'sume hene. Bı sebeb yek sıfetek wî canî, kû jı bo te mızırre u xweşa te naçe tu kin û edavetê jê bıki, her weki ew xani yê ma'newyê bedena wî me'nen tû ğerq bıki veya (yanwek) bışewtini. Û jı bo texribu qlupandını wîe bilfiil teşebbüs weya arzu bıki, evji herweki misala berin, şeni u nebaşe; û sitemek ğedare.
Wecha Dudûyan: Dı nezera hikmetêdaji zılme. Kewra malume: Edawet û mıhebbet yanê kîn (neyîn) u hezkırın mislê nur (rohneki) û taritî, zıddek jı bo hev. Herdu bı hesebê me'na heqîqî bı hevra cem' (kom) nabın. Ger mıhebbet û hezkırın tercih u teqwiya (qaros) hınek esbaban dı qelbek da bı me'na heqîqî cih gırtebe, ew çağ edawet mecaziye û inqılab dıke bı suretê dılşewatê. Belê mırovê mu'min jı brayê xwe hezdıke û lazıme jê hezbıke. Emma jıber (lêbel) ne başiyu xerabiya wî, dılê wî jı berve dışewte. Neku bı tehekkım, belki bı lıtfu bı rıfq, jı bo ısleha wi dıxebıte.
Ne caize mu'min jı bırayê xwe yê mu'min, jı sê rojan zêdetır bıxeyde, û xeberdan pêra neke. Û herdu lıqaê hev (bergıtê) bıbın yek herê xwe bı cihetekda dıke, ê axer berê xwe bı cihetek uxra (dine) dıke. Bı ğeyrê herdu wan ew ku ibtidaê sılam bıke. Ger esbabê edavetê galebe bıke u edawet bı heqîqeta xwe dı qelbekida mewcudbe (hebıt) ew çağ mıhebbet (hezkırın) mecazi dibe, dıkeve suretê zordan û xweşkırınê û kosteki.
Ey mırovê bê insaf! Tû viga bıbine: Kîn û edaweta bı bıraê xweh mü'mınra çıkas zılmek (iêdan) ezîme. Çunki (lewra) herweki bıbêji ev kevirê adiyê pıçuk jı Ke'ba Şerif daha bı qedr u qıymet û jı çiyayê Uhud meztıre. Dı vê iddia xwede cewab aqlê ki nebaş û ehmeqi dıki. Eynen waha, ew imana ku hurmeta wî dı mesaba hurmeta Ka'bêdaye û ew İslamiyeta ku di ezemetû mezınetıya çiyayê Uhudêdaye û mıslê evana gellek ewsafê İslamiye ku mıhebbet û ittifaqı dıxwaze û ıqtıza dıke; mırow rabe hınek qusûrê ku dı hıkmê kevırê âdî sebeb wan qusûran kîn û edawetê jı bırayê xweye mu'min bıke û terciha wan qusûran bıke lıser iman û İslamiyetê, herweki misala berin, bı insanîyetıye û bê aklıye û zılmek ezîme, ger eqlê te hebe tû fehm bıki.
Belê, tewhida imanê yakbuna qelban dıxwaze, wehdeta i'tiqadê jı yekbun û ittihad û ittifaqa cemaetê (cıvat) iqtiza dıke. Belê; tu nıkari inkarê (qedeğ) bıkî, ev hissiyatı ha, ger tû mırovek diva taburek eskerida bın, tu (hemberi) wi murovi rabıteki dostanî hıss bıkî û eger dıbın emrê yek qumandankidebın, tû bı wîre elaqa hevalti bıkî û eğer hun herdu memleketki da bıhevrabun we çağ (wêçağ) münasebetek bırati tu hiss bıkî. Halbuki (halvaki) bı wi nûr û şuura ku imanê daye te, dı mabeyna (navên) te u brayê teyi mıslımande eleqa wehdet û yekbûin, rabıta ittifaqê, mınasebeta bıratîyê hene bı ededê esmaî ilahiyye ku iman bı te daye nişandan.
Mesela: Xalıqê we herduyan yeke, malikê we yeke, me'budê we yeke, razıqê we yeke; yek yek hetta hezari yek. Û hem Peyğemberê we yeke, dinê we yeke, qıbla we yeke; yek yek hette sedî. Paiê gundê we yeke, devleta we yeke, memleketâ we yeke; yek yek hetta dehan yek. Evqas yekana wifaq u ittifaqê, mehebbet u bıratiyê iqtizadıke û dıxwaze, evan wehdeta me'newi zincirê (kabık) wusane ku kâinat û kurrê asimana bıtıte rebt û gırêdan, dıgel viqasê tû rabe terciha esbabê iftiraqû nıfaqê û kin û edewetê biki, ku ewji sebebên zaife mina konê pîrêye. Û jı bırayê xweye mü'min kinû buğzê biki, ev tevrê ha çi bı hırmeteki mezıne lı hember wan rebıtê wehdete û çı istihfafû bê hırmetîye dı mıkabılê wan esbabê mıhebbete û çı zulm û zorek mezıne hember wan mınasebatê bıratîyê, eger qelbê te ne mırıbe û eqlê te ne tefîbe tu fehm bıkî.
Wecha Sısêyan: Bı sırrê vê ayeta kerime ku edaleta mehzâ
﴿وَلاَ تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ اُخْرٰى﴾
"Tukes guneha kesi hılnagre" dı murovek mu'minda bı sebeb sıfatek wi ye cani yu nebaş, mırov kîn û edavetê je bıke; herweki sıfate wine ma'sume jê biyben mehkûm kırın, şıqas zılmek bê hedd-û bê hesabe û baxusus weqta ji iexsek mu'min murov jê bı xeyde bı sebeb sıfatek wî nebaş û murov rabe vî edaweta xwe teşmilê (blavdor) ser eqrebayê (meryê-nîzık) wina bıke:
﴿اِنَّ اْلاِنْسَانَ لَظَلُومٌ﴾
"Bıtehqî insan pır zâlıme" bı sîğaya mıbaleğe gayet zılmek ezîm û mezın dıke. Vêcar heqiqetû şeri'et u hikmeta İslamiye jı heqdar dibini û "heqê mın heye" dıbêji?
Tû bizan dı nezera heqiqetêda ew nebaşiyu xerabiyê, ku dıbın sebebê kîn u edaweê; û buğdu nefretê, mislê axê (xweli), madda kesifın. Lazıme sirayetê bal ğeyran (dîgel kesên dın) ve neke. Û eqsa xûn nedın ğeyran. Lakın ger ew ğeyr jı wi nebaşîyê ders bıgre u e'mel pê bıke, ew ayri mes'eleye. Ew qencî û başî ku dıbın sebebê mıhebbet u hezkırınê, ewjî mısle mıhebbetê nûr'ın. Jı şe'nê wiye sirayeta bal ğeyran vebıke û şewqa rohniya xwe bıdıt ğeyran. Jı vî qasê "dostê dostan doste". Ev kelamêha ketiye rêza darba-ı mesel. (Yanê: Gotınê peşiyaye.) U hım disa jı bo vî qasê: "Jı bo xatırê çavek, jı gellek çavan tête hezkırın." Ev kelîmêha lıser lisanê umumîde dıgere câri buye.
Ey mırovî bê insaf! Heqiqet bı vî terzê madem ditiye; eğer tu jı wî mırovê, ku tu jê hesnaki, bı sebebê wi jı bıraye wîyê me'sum veya jı eqrebaê wira bığzu edawetê bıkî, çuqas xilafê heqiqet te hereket kıriye, tu yê fehm bıki, eğer tu jı ehlê heqiqet bi.
Wecha Çaran: Kîn u edawet dı nezera heyeta şexsîde jî, zılme. Tu gohdar be jı bo çend heb dıstur û qaidê ku esasın jı bo vî wechê çaran.
Dıstûra ewwel: Weqta ku tu meslegu meşreba xwe heq bızanıt, heq jı tera heye, ku bêji: Meslega mın heqqe weya daha qenc u beşe. Lakin heqqê te tu nîne ku bêji: Heq, meslega mın bıteneêye. Meslegê mırovên dın betalın. Bı sırra vê şı'ra (helbest-newşe) hanê.
وَعَيْنُ الرِّضَا عَنْ كُلِّ عَيْبٍ كَلِيلَةٌ
وَلـٰكِنَّ عَيْنَ السُّخْطِ تُبْدِى الْمَسَاوِيَا
Yanı: "Çavê rıdayê, dîtına temaê eyban ra kore, nabîne. Welakın çavê dujmıntayî temamê eybu qısuran izhar dıke (dide nîşan)"
Ew nezera teya bê-insaf û ew fikra teya ku tu buye esîr û bındest jêra, ew na be hekem. Nıkare meslegêdın mırovan butlanke, yanjî mehkûm bıke.
Dıstûra Dudûyan: Lazıme lıserte, her tıştê tû bıbêji gerek heqbe. Vêcar heqê te nine ku temamê heqıyan tu bıbêji û neşir (belev) bıki. Disan lazıme lıserte her tışti tu bıbêji gerek rastbın feqet ne raste gotın, gotıne (wajen) temamê rastıyan. Lewra carna şîret lı temara mırovê ku mıslête ne sahibê (xweyê) niyeta xalıse, tê dı keve û eks u e'mel dıke. Ya'nı dıbe sebebê wi mırovê, emel kırına wi bızıddê nesihetê.
Dıstûra Sısêyan: Eger tû dıxwazî buğz u edawetê bıkî, ev edaweta ku dı qelbê te daye jê wî buğzê bıke. Û jı bo kin u edawetê jı qelbê xwe avêtına wi bıxebıte. Û hem edawetê bıke bı nefsa xweya emmare û bı hewa-hewes nefsa xwe ku zırara wan zêdetır dı gehête û jı bo islaha wan bıxebıte, jı bo xatırê wi nefsa xweya mızzır jı muminan buğz u edawetê meke û eger tu dıxwazi dujmıntayî bıki, kafır u zendiq pırrın; jı wan buğz u edawetê bıke. Belê çewa ku sıfetê mıhebbetû hezkırınê, layîqê mıhebbetêye, eyen wusa jî, xesleta edawetê berya hertışti ew bıxwe layıqê edawetêye. Eger tû dıxwazi xesmê xwe meğlub bıki, lı hemberê xerabiyu nebaşiya wi, tû bı qenci mıkabele bıke. Lewra ger eğer tû jı bı xerabi mukabele bıki, ew çağ xusumet û duşmınî daha zêde dıbe. Eger zahiren mağlub bıbe jî feqet qelbet kin û edawetê jê dıgre. Û dujmınî bıki, ewê nedamet (poşmani) û peşiman bıbe. Û ewê bıbe dost jı bo te.
اِذَا اَنْتَ اَكْرَمْتَ الْكَرِيمَ مَلَكْتَهُ
وَاِنْ اَنْتَ اَكْرَمْتَ اللَّئِيمَ تَمَرَّدَا
"Weqta tu ikramê jı bo mırovê qenc bıki, tûwi dıxi ber mılkê xwe. We eger tû ikramê bıki jı bo mırovê nebaş, tû ewi sehl u mısexer bıki jı bo xwe bı hıkmê vi şı'rê (helbest) mırovê mu'min işi wi (şol), şe'ni wi gerek ehlê keremê be, cuwamêr be.
Lewra bı ikrama te, şexs mısexxer dıbe jıbo te. Zahiren ew mırowê tû ikram jêre dıki leim be, (nebaşbe ji) lâkin jı cihetê imanêde, kerîme; Belê jı mırovê nebaşre, tu başi, tu başi bête gotın, ew jî baş dıbe. Û mırovê başre ji; tu nebaşî, tu nebaşî bête gotın, ew ji nebaş dıbe; pır car wusan buye. Madem wusane:
﴿وَاِذَا مَرُّوا بِاللَّغْوِ مَرُّوا كِرَاماً﴾
﴿وَاَنْ تَعْفُوا وَتَصْفَحُوا وَتَغْفِرُوا فَاِنَّ اللهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ﴾
Tu guhdarbe lı dısturê Qur'ani-yê Qudsî wuha; ku seadet-u selamet dı widane.