Konu: Habbe

Habbe

Cennet-i Kur’âniyenin semerâtından bir semerenin ihtiva ettiği
حَبَّه مِى كُويَدْ
مَنْ شَاخِ دِرَخْتَمْ بَرَازْ مَيْوَهءِ تَوْحِيدْ
يَگْ شَبْنَمَمْ اَزْيَمْ بُرْاَزْ لُؤْلُؤِ تَمْجِيدْ1



اَلْحَمْدُ ِللهِ عَلٰى دِينِ اْلاِسْلاَمِ وَكَمَالِ اْلاِيمَانِ وَالصَّلاَةُ وَالسَّلاَمُ عَلٰى مُحَمَّدٍنِالَّذِى هُوَ مَرْكَزُ دَائِرَةِ اْلاِسْلاَمِ وَمَنْبَعُ اَنْوَارِ اْلاِيمَانِ وَعَلٰى اٰلِهِ وَصَحْبِهِ اَجْمَعِينَ مَادَامَ الْمَلَوَانِ وَمَادَامَ الْقَمَرَانِ 2

İ’lem eyyühe’l-aziz! Şu gördüğün büyük âleme büyük bir kitap nazarıyla bakılırsa, nur-u Muhammedî (a.s.m.) o kitabın kâtibinin kaleminin mürekkebidir.

Eğer o âlem-i kebir bir şecere tahayyül edilirse, nur-u Muhammedî hem çekirdeği, hem semeresi olur.

Eğer dünya mücessem bir zîhayat farz edilirse, o nur onun ruhu olur.

Eğer büyük bir insan tasavvur edilirse, o nur onun aklı olur.

Eğer pek güzel şaşaalı bir cennet bahçesi tahayyül edilirse, nur-u Muhammedî onun andelîbi olur.

Not

Dipnot-1 Ben tevhid meyveleriyle yüklü bir ağaç dalıyım. Tevhid incileriyle dolu bir denizin damlasıyım. Dipnot-2 Din-i İslâm ve kemâl-i iman için Allah’a hamd olsun. Daire-i İslâmın merkezi ve envâr-ı imanın menbaı olan Muhammed ile onun bütün âl ve ashabına, gece gündüz, ay ve güneş devam ettikçe salât ve selâm olsun.

andelîb: bülbül	cennet-i Kur’âniye: Kur’ânî cennet; bu tabirle, insana dünya ve âhiret saadetini bahşeden Kur’ân’î hakikatler ve esaslar kastediliyor
farz etmek: var saymak	ihtiva etmek: içermek
i’lem eyyühe’l-aziz: “Bil ey aziz, saygıdeğer kardeşim!” mânâsında muhatabı uyarmak ve dikkatini çekmek için kullanılan bir söz	kâtib: yazar, müellif; bütün varlıkları bir kitap yazar gibi, mükemmel bir şekilde yaratan Allah
mücessem: cisimleşmiş, maddî şekle bürünmüş	nazar: bakış
nur: aydınlık, ışık	nur-u Muhammedî: bütün varlıkların yaratılışının mayası, aslı, esası olan Peygamberimiz Hz. Muhammed’in (a.s.m.) nuru
ruh: hayat kaynağı, can, cevher	semere: meyve, netice
semerât: meyveler, neticeler	tahayyül etmek: hayal etmek
tasavvur etmek: düşünmek, zihinde canlandırmak, hayal etmek	zîhayat: canlı, hayat sahibi
âlem: evren, kâinat	âlem-i kebir: büyük âlem, evren
şaşaalı: gösterişli, parlak	şecere: ağaç

Benzer Konular

Kelime Analizi 99: Habbe

HABBE (Arapça) (حبه) Tane, tohum, bir ihtiyaç, parça, dirhemin 1/48 kadarı demektir. "Habbe" kelimesi "tohum, çekirdek" demektir. Eğer bir şeyin meyvesi kendi içerisinde kökünü t

Video - Mesnevi-i Nuriye (Habbe)

Mesnevi-i Nuriye (Habbe) (click here to watch and comment) Mesnevi-i Nuriye (Habbe) (37 dakika 44 Saniye) Uploaded on 22-12-2011 at 17:53 by fahris Risale-i N

Mesnevi-i Nuriye (Habbe)-Abdullah Yeğin

4427355

Habbe mesnevi-yi nuriye

Habbe (Cennet-i Kur'aniyenin semeratından bir semerenin ihtiva ettiği) حَبَّ مِى ُويَدْ مَنْ ش

Eğer pek büyük bir saray farz edilirse, nur-u Muhammedî o Sultan-ı Ezelin makarr-ı saltanat ve haşmeti ve tecelliyat-ı cemâliyesiyle âsâr-ı san’atını hâvi olan o yüksek saraya nâzır ve münâdi ve teşrifatçı olur. Bütün insanları dâvet ediyor. O sarayda bulunan bütün antika san’atları, harikaları ve mu’cizeleri târif ediyor. Halkı o saray Sâhibine, Sâniine iman etmek üzere câzibedar, hayretefzâ dâvet ediyor.

İ’lem eyyühe’l-aziz! Hilkat şeceresinin semeresi insandır. Malûmdur ki, semere bütün eczânın en ekmeli ve kökten en uzağı olduğu için, bütün eczânın hâsiyetlerini, meziyetlerini hâvidir. Ve keza, hilkat-i âlemin ille-i gaiye hükmünde olan çekirdeği yine insandır.

Sonra, o şecerenin semeresi olan insandan bir tanesini şecere-i İslâmiyete çekirdek ittihaz etmiştir. Demek o çekirdek, âlem-i İslâmiyetin hem bânisidir, hem esasıdır hem güneşidir. Fakat o çekirdeğin çekirdeği kalbdir. Kalbin ihtiyacat saikasıyla âlemin envâıyla, eczâsıyla pek çok alâkaları vardır. Esmâ-i Hüsnânın bütün nurlarına ihtiyaçları vardır. Dünyayı dolduracak kadar o kalbin hem emelleri, hem de düşmanları vardır. Ancak, Ganiyy-i Mutlak ve Hâfız-ı Hakikı ile itminan edebilir.

Ve keza, o kalbin öyle bir kabiliyeti vardır ki, bir harita veya bir fihriste gibi bütün âlemi temsil eder. Ve Vahid-i Ehadden başka merkezinde birşeyi kabul etmiyor. Ebedî, sermedî bir bekadan maada birşeye razı olmuyor.

İnsanın çekirdeği olan kalb, ubudiyet ve ihlâs altında İslâmiyet ile iska edilmekle

Ganiyy-i Mutlak: hiçbir şeye hiçbir şekilde muhtaç olmayan ve bütün varlıkların her türlü ihtiyaçları gayb hazinelerinde bulunan sınırsız zenginliğe sahip olan Allah	Hâfız-ı Hakiki: bütün varlıkların hallerinden hareketlerine kadar her şeyini kaydeden ve onları her türlü kötülüğe ve tehlikeye karşı gerçek koruyucu olan Allah
Sultan-ı Ezel: sonsuz otorite ve hâkimiyet sahibi Ezelî Sultan, Allah	Sâni: herşeyi san’atlı ve mükemmel bir şekilde yaratan Allah
Vâhid-i Ehad: birliği herşeyi kapladığı gibi herbir şeyde de ayrı ayrı tecellîleri görülen Allah	alâka: ilgi, bağlantı
antika: eski ve kıymetli san’at eseri	bekà: devamlılık, kalıcılık
bâni: binâ eden; kuran, kurucu	câzibedar: çekici bir şekilde
ebedî: sonu olmayan sonsuzluk	eczâ: cüzler; parçalar, kısımlar
ekmel: en mükemmel	emel: istek, arzu
envâ: neviler, türler	esmâ-i Hüsnâ: Allah’ın güzel isimleri
farz etmek: var saymak	fihriste: özet, bir şeyin içeriği
harika: olağanüstü, hayranlık veren	hayretefzâ: hayret içinde bırakacak şekilde; hayret saçan
haşmet: heybet, görkem, büyüklük, yücelik	hilkat: yaratılış
hilkat-i âlem: âlemin, kâinatın yaratılışı	hâsiyet: özellik
hâvi: içine alan	ihlâs: içtenlik, samimiyet; ibadet ve davranışlarda sadece Allah’ın rızasını gözetme
ihtiyacat: ihtiyaçlar	ille-i gaiye: asıl hedef, gerçek sebep
itminan etmek: tatmin etmek	ittihaz etmek: edinmek, kabullenmek
i’lem eyyühe’l-aziz: “Bil ey aziz, saygıdeğer kardeşim!” mânâsında muhatabı uyarmak ve dikkatini çekmek için kullanılan bir söz	kabiliyet: yetenek
keza: bunun gibi	maada: –den başka, –in dışında
makarr-ı saltanat: saltanat, otorite ve hâkimiyet merkezi	malûm: bilinen
meziyet: üstün özellik	mu’cize: bir benzerini yapmakta başkasını âciz bırakan olağanüstü şey
münâdi: nida eden, seslenen, çağıran	nur: aydınlık
nur-u Muhammedî: bütün varlıkların yaratılışının mayası, aslı, esası olan Peygamberimiz Hz. Muhammed’in (a.s.m.) nuru	nâzır: bakan, gören
razı olmak: hoşnut olmak	saika: yönlendirme, sebep
semere: meyve, netice	sermedî: devamlı, sürekli
tarif etmek: anlatmak, tanıtmak	tecelliyat-ı cemâliye: İlâhî güzelliklerin akisleri, yansımaları
teşrifatçı: önemli bir mekânda, gelenleri buyur eden	ubudiyet: Allah’a kulluk
âlem: dünya, evren	âlem-i İslâmiyet: İslâm âlemi
âsâr-ı san’at: san’at eserleri	şecere: ağaç
şecere-i İslâmiyet: İslâmiyet ağacı

imanla intibaha gelirse, nurânî, misâlî âlem-i emirden gelen emirle öyle bir şecere-i nurânî olarak yeşillenir ki, onun cismânî âlemine ruh olur. Eğer o kalb çekirdeği böyle bir terbiye görmezse, kuru bir çekirdek kalarak nura inkılâp edinceye kadar ateş ile yanması lâzımdır.

Ve keza, o habbe-i kalb için, pek çok hizmetçi vardır ki, o hâdimler kalbin hayatiyle hayat bulup inbisat ederlerse, kocaman kâinat onlara tenezzüh ve seyrangâh olur. Hattâ kalbin hâdimlerinden bulunan hayal, meselâ en zayıf, en kıymetsiz iken, hapiste ve zindanda kayıtlı olan sahibini bütün dünyada gezdirir, ferahlandırır. Ve şarkta namaz kılanın başını Hacerü’l-Esvedin altına koydurur. Ve şehadetlerini Hacerü’l-Esvede muhafaza için tevdi ettirir.

Mâdem benî Âdem kâinatın semeresidir. Nasıl ki, bir harmanda başaklar döğülür; tasfiye neticesinde semereler istibka ve iddihar edilir. Binaenaleyh, haşir meydanı da bir harmandır; kâinatın başak ve semeresi olan benî Âdemi intizar etmektedir.

İ’lem eyyühe’l-aziz! Şu görünen umumî âlemde her insanın hususî bir âlemi vardır. Bu hususî âlemler, umumî âlemin aynıdır. Yalnız umumî âlemin merkezi şemstir. Hususî âlemlerin merkezi ise şahıstır. Her hususî âlemin anahtarları o âlemin sâhibinde olup letâifiyle bağlıdır. O şahsî âlemlerin safveti, hüsnü ve kubhu, ziyası ve zulmeti, merkezleri olan eşhasa tâbidir. Evet, ayinede irtisam eden bir bahçe, hareket, tegayyür ve sair ahvalinde ayineye tâbi olduğu gibi, her şahsın âlemi de, merkezi olan o şahsa tâbidir: Gölge ve misal gibi. Binaenaleyh, cisminin küçüklüğüne bakıp da günahlarını küçük zannetme. Çünkü, kalbin kasâvetinden bir zerre, senin şahsî âleminin bütün yıldızlarını küsufa tutturur.

İ’lem eyyühe’l-aziz! Otuz seneden beri iki tâğut ile mücadelem vardır. Biri insandadır, diğeri âlemdedir. Biri ene’dir, diğeri tabiattır. Birinci tâğutu gayr-ı

Hacerü’l-Esved: (bk. bilgiler – Kâbe)	ahval: haller, davranışlar
benî Âdem: Âdemoğulları, insanlar	binaenaleyh: bundan dolayı
cismânî âlem: beden dünyası	ene: ben; benlik
eşhas: kişiler	habbe-i kalb: kalbin tohumu, çekirdeği
hadim: hizmetçi	haşir meydanı: öldükten sonra yeniden diriltilip Allah’ın huzurunda toplanılacak yer, meydan
hususî âlem: şahsa ait, özel âlem, özel dünya	hüsün: güzellik
iddihar etmek: biriktirmek, depolamak	inbisat etmek: genişlemek, gelişmek, yayılmak
inkılâp etmek: değişmek, dönüşmek	intibah: uyanış
intizar etmek: beklemek	irtisam eden: resmedilen, görünen
iska etme: su verme, sulama	istibka: devamını isteme, geriye bırakma; bâkîleştirme
i’lem eyyühe’l-aziz: “Bil ey aziz, saygıdeğer kardeşim!” mânâsında muhatabı uyarmak ve dikkatini çekmek için kullanılan bir söz	kasâvet: katılık, sertlik
keza: bunun gibi	kubuh: çirkinlik, kötülük
kâinat: evren, yaratılmış herşey	küsuf tutturmak: örtmek, perdelemek
letâif: insanın mânevi yapısında bulunan ince duygular	misal: aynadaki yansıma, görüntü
misâlî: yansıyan, görüntü halinde olan	nur: aydınlık
nurânî: nurlu, parlak	ruh: hayat kaynağı, can, cevher
safvet: paklık, temizlik	semere: meyve, netice
seyrangâh: gezi ve seyir yeri	tabiat (tâğutu): tabiat putu; maddeci görüş tabiatı bir put gibi şöyle tarif eder
tasfiye: temizleme, arındırma	tegayyür: başkalaşım
tenezzüh: gezinti	terbiye: eğitim
tevdi etmek: emanet olarak bırakmak, emanet etmek	tâbi: bağlı
tâğut: ibadet edilen bâtıl şey, put	umumî âlem: genel dünya, evren
zerre: en küçük madde parçası	ziya: ışık
zulmet: karanlık	âlem: dünya, evren
âlem-i emir: Allah’ın kudret ve emrinin tecellî etiği âlem; Cenâb-ı Hakk’ın değişmeyen sabit hakikatler şeklinde devam eden kanunlar âlemi	şark: doğu
şecere-i nurânî: nurlu, parlak ağaç	şehadet: şahidlik
şems: güneş

kastî, gölgevâri bir ayine gibi gördüm. Fakat o tâğutu kasten veya bizzat nazar-ı ehemmiyete alanlar, Nemrud ve Firavun olurlar.

İkinci tâğut ise, onu İlâhî bir san’at, Rahmânî bir sıbğat, yani nakışlı bir boya şeklinde gördüm. Fakat gaflet nazarıyla bakılırsa, tabiat zannedilir ve maddiyunlarca bir ilâh olur. Maahaza, o tabiat zannedilen şey, İlâhî bir san’attır. Cenâb-ı Hakka hamd ve şükürler olsun ki, Kur’ân’ın feyziyle, mezkûr mücadelem her iki tâğutun ölümüyle ve her iki sanemin kırılmasıyla neticelendi.

Evet, Nokta, Katre, Zerre, Şemme, Habbe, Hubâb risalelerinde ispat ve izah edildiği gibi, mevhum olan tabiat perdesi parçalanarak altında şeriat-ı fıtriye-i İlâhiye ve san’at-ı şuuriye-i Rahmâniye güneş gibi ortaya çıkmıştır. Ve keza, firavunluğa delâlet eden ene’den, Sâni-i Zülcelâle râci olan Hüve tebârüz etti.

İ’lem eyyühe’l-aziz! Dünyada sana ait çok emirler vardır. Amma ne mâhiyetlerinden ve ne âkıbetlerinden haberin olmuyor:

Biri, cesettir. Evet, cesedin genç iken lâtif, zarif ve güzel gül çiçeğine benzerse de, ihtiyarlığında kuru ve uyuşmuş kış çiçeğine benzer ve tahavvül eder.

Biri de hayat ve hayvaniyettir. Bunun da sonu ölüm ve zevaldir.

Biri de insaniyettir. Bu ise, zeval ve beka arasında mütereddittir. Dâim-i Bâkînin zikriyle muhafazası lâzımdır.

Cenâb-ı Hak: Hakkın tâ kendisi olan, sonsuz şeref ve yücelik sahibi Allah	Dâim-i Bâkî: kendi varlığı sonsuza kadar devam eden, dilediği varlığa da bekà veren, onları sonsuz ve kalıcı yapan Allah
Firavun: (bk. bilgiler)	Habbe: dane, tohum; Mesnevî-i Nûriye’de yer alan bir risale
Hubâb: daneler, tohumlar; Mesnevî-i Nûriye’de yer alan bir risale	Katre: damla; Mesnevî-i Nûriye’de yer alan bir risale
Nemrud: (bk. bilgiler)	Nokta: Mesnevî-i Nûriye’de yer alan bir risale
Rahmânî: rahmeti sonsuz olan, yarattıklarını esirgeyip koruyan, şefkat eden ve rızıklandıran Allah’a âit	Sâni-i Zülcelâl: sonsuz büyüklük ve haşmet sahibi olan ve her şeyi san’atlı bir şekilde yaratan Allah
Zerre: en küçük madde parçası, atom; Mesnevî-i Nûriye’de yer alan bir risale	bekà: devamlılık, kalıcılık
delâlet etmek: işaret etmek	emir: iş, olay, olgu
ene: ben, benlik	feyiz: mânevî gıda, ilham, bereket, bolluk
firavunluk: kendini Firavun gibi ilâh derecesinde büyük görme	gaflet: umursamazlık, duyarsızlık; âhiretten ve Allah’ın emir ve yasaklarından habersiz davranma hâli
gölgevâri: gölge gibi, gölgeye benzer	hamd: övgü, teşekkür, minnet
hayvaniyet: canlılık, hayat taşıma	hüve: O, Allah
insaniyet: insanlık	izah edilmek: açıklanmak
i’lem eyyühe’l-aziz: “Bil ey aziz, saygıdeğer kardeşim!” mânâsında muhatabı uyarmak ve dikkatini çekmek için kullanılan bir söz	kasten: bilerek ve isteyerek
keza: bunun gibi	lâtif: şirin, güzel, hoş
maahaza: bununla beraber, bununla birlikte	maddiyun: materyalistler, herşeyi maddeye bağlayıp, madde ile açıklamaya çalışanlar
mevhum: gerçekte olmadığı halde var sayılan	mezkûr: zikredilen, ifade edilen
mâhiyet: temel özellik, asıl nitelik	mütereddit: şüpheli, kararsız; iki şey arasında gidip gelen
nakış: işleme, süs	nazar: bakış, görüş
nazar-ı ehemmiyete alma: önem verme	risale: Risale-i Nur’u oluşturan bölümlerden her birisi
râci: dönen, ait olan	sanem: put
san’at-ı şuuriye-i Rahmâniye: rahmeti sınırsız olan Allah’ın sonsuz ilminin neticesi olarak ortaya çıkan san’atı	sıbğat: boya
tabiat: (tabiat fikri) materyalist düşünce; tabiat için, “insan faaliyetlerinin dışında kendi kendini sürekli olarak yeniden yaratan ve değiştiren güç” düşüncesi	tahavvül etmek: bir halden başka bir hale dönüşmek
tebârüz etmek: belirmek, görünmek	tâğut: ibadet edilen bâtıl şey, put
zarif: ince, nazik	zeval: yokluk
zikir: devamlı Allah’ı anma	âkıbet: netice, son
İlâhî: Allah’a ait, Allah’tan gelen	Şemme: bir kere koklama; Mesnevî-i Nûriye’de yer alan bir risale
şeriat-ı fıtriye-i İlâhiye: düzeni ve ahengi sağlamak için Allah tarafından kainata koyulan ve bütün varlıkların uymak zorunda olduğu kanun ve kuralların tamamı	şükür: minnet duyup, teşekkür etme

Biri de ömür ve yaşayıştır. Bunun da hududu tayin edilmiştir; ne ileri, ve ne de geri bir adım atılamaz. Bunun için elem çekme, mahzun olma. Tahammülünden âciz, tâkatinden hariç olduğun tûl-i emel yükünü yüklenme.

Biri de vücuttur. Vücut zaten senin mülkün değildir. Onun mâliki ancak Mâlikü’l-Mülktür. Ve senden daha ziyade senin vücuduna şefkatlidir. Binaenaleyh, Mâlik-i Hakikînin daire-i emrinden hariç o vücuda karıştığın zaman zarar vermiş olursun: ümitsizliği intaç eden hırs gibi.

Biri de belâ ve musibetlerdir. Bunlar zâildir, devamları yoktur. Zevalleri düşünülürse, zıtları zihne gelir, lezzet verir.

Biri de, sen burada misafirsin. Ve buradan da diğer bir yere gideceksin. Misafir olan kimse, beraberce getiremediği birşeye kalbini bağlamaz. Bu menzilden ayrıldığın gibi, bu şehirden de çıkacaksın. Ve keza, bu fâni dünyadan da çıkacaksın. Öyle ise, aziz olarak çıkmaya çalış. Vücudunu Mûcidine feda et. Mukabilinde büyük bir fiyat alacaksın. Çünkü, feda etmediğin takdirde, ya bâd-ı hevâ zâil olur, gider, veya Onun malı olduğundan, yine Ona rücû eder.

Eğer vücuduna itimad edersen, ademe düşersin. Çünkü ancak vücudun terkiyle vücut bulunabilir. Ve keza, vücuduna kıymet vermek fikrinde isen, o vücuttan senin elinde ancak bir nokta kalabilir. Bütün vücudun cihât-ı erbaasıyla ademler içerisinde kalır. Amma, o noktayı da elinden atarsan vücudun tam mânâsıyla nurlar içinde kalır.

Biri de, dünyanın lezzetleridir. Bu ise, kısmete bağlıdır. Talebinde kalâka düşer. Ve sür’at-i zevali itibarıyla, aklı başında olan, onları kalbine alıp kıymet vermez.

Dünyanın âkıbeti ne olursa olsun, lezâizi terk etmek evlâdır. Çünkü, âkıbetin ya saadettir; saadet ise şu fâni lezâizin terkiyle olur. Veya şekavettir. Ölüm ve idam intizarında bulunan bir adam, sehpanın tezyin ve süslendirilmesinden zevk ve lezzet alabilir mi? Dünyasının âkıbetini küfür sâikasıyla adem-i mutlak olduğunu

Mâlik-i Hakikî: herşeyin gerçek sahibi olan Allah	Mâlikü’l-Mülk: bütün mülkün gerçek sahibi olan Allah
Mûcid: icad eden, varlıklara vücut verip yaratan Allah	adem: yokluk, hiçlik
adem-i mutlak: mutlak yok oluş, tamamen ve ebediyen yok olma	aziz: çok değerli, izzetli
binaenaleyh: bundan dolayı	bâd-ı hevâ: karşılıksız; boş, boşu boşuna
cihât-ı erbaa: dört yön, taraf	daire-i emir: emir dairesi, alanı
elem: acı, keder, üzüntü	evlâ: daha iyi
fâni: geçici olan, ölümlü	hariç: dış
hariç olmak: dışında olmak	hudud: sınırlar
intaç etmek: netice, sonuç vermek	intizar: bekleyiş
itimad etmek: güvenmek	kalâk: endişe, iç sıkıntısı, gönül darlığı
keza: bunun gibi	küfür: Allah’ı veya Allah’ın bildirdiği herhangi bir şeyi inkâr etme, inançsızlık
kısmet: hisse, pay, nasip	lezâiz: lezzetler
mahzun olmak: hüzünlenmek	menzil: yer, mekân
mukabilinde: karşılığında	musibet: belâ, büyük sıkıntı
mâlik: sahip	mülk: sahip olunan şey
nur: aydınlık, ışık	rücû etmek: dönmek, geri dönmek
saadet: mutluluk	sâika: sebep, neden
sür’at-i zeval: hızlıca geçip gitme, yok olma	tahammül: dayanma, katlanma
taleb: isteme	tayin edilmek: belirlenmek
tezyin: süsleme	tâkat: güç, kapasite
tûl-i emel: bitmez tükenmez, sonsuz arzu ve istekler	vücud: beden
vücut bulmak: var olmak (bk v-c-d)	zeval: geçici olma
ziyade: çok, fazla	zâil: geçip gidici, yok olucu
zâil olmak: geçip gitmek, yok olmak	âciz: güçsüz
âkıbet: netice, son	şefkat: merhamet
şekavet: mutsuzluk, bedbahtlık

tevehhüm eden adam için de terk-i lezâiz evlâdır. Çünkü, o lezâizin zevaliyle vukua gelen hususî ve mukayyed ademlerden, adem-i mutlakın elîm elemleri her dakikada hissediliyor. Bu gibi lezzetler o elemlere galebe edemez.

İ’lem eyyühe’l-aziz! Mer’ayı tecavüz eden koyun sürüsünü çevirtmek için çobanın attığı taşlara musâb olan bir koyun, lisan-ı haliyle, “Biz çobanın emri altındayız. O bizden daha ziyade faidemizi düşünür. Madem onun rızası yoktur, dönelim” diye kendisi döner, sürü de döner.
Ey nefis! Sen o koyundan fazla âsi ve dâll değilsin. Kaderden sana atılan bir musibet taşına mâruz kaldığın zaman, 1اِنَّا ِللهِ وَاِنَّا اِلَيْهِ رَاجِعُونَ söyle ve merci-i hakikîye dön, imana gel, mükedder olma. O seni senden daha ziyade düşünür.

İ’lem eyyühe’l-aziz! Kalbin umûr-u dünyeviye ile kasden iştigal etmek için yaratılmış olmadığı şöylece izah edilebilir:

Görüyoruz ki, kalb, hangi birşeye el atarsa, bütün kuvvetiyle, şiddetiyle o şeye bağlanır. Büyük bir ihtimamla eline alır, kucaklar. Ve ebedî bir devam ile, onunla beraber kalmak istiyor. Ve onun hakkında tam mânâsıyla fena olur. Ve en büyük ve en devamlı şeylerin peşindedir, talebindedir. Halbuki umur-u dünyeviyeden herhangi bir emir olursa, kalbin istek ve âmâline nazaran bir kıl kadardır. Demek kalb, ebedü’l-âbâda müteveccih açılmış bir penceredir; bu fâni dünyaya razı değildir.

İ’lem eyyühe’l-aziz! Kur’ân, semâdan nâzil olmuştur. Ve onun nüzûlüyle semâvî bir mâide ve bir sofra-i İlâhiye de nâzil olmuştur. Bu mâide, tabakat-ı beşerin iştiha ve istifadelerine göre ayrılmış safhaları hâvidir. O mâidenin sathında,

Not

Dipnot-1 “Biz Allah’ın kullarıyız; sonunda yine Ona döneceğiz.” Bakara Sûresi, 2:156.

adem: yokluk, hiçlik	adem-i mutlak: mutlak yok oluş; her şeyden tamamen ve ebediyen ayrılıp gitme
dâll: hak yoldan sapan	ebedî: sonu olmayan sonsuz
ebedü’l-âbâd: sonsuzların sonsuzu, âhiret hayatı	elem: acı, keder, üzüntü
elîm: acı ve sıkıntı veren, üzücü	evlâ: daha iyi
fena: yok olma, ölme, fâni olma	fâni: geçici olan, ölümlü
galebe etmek: üstün gelmek	hususî: özel
hâvi: içine alan	ihtimam: özen gösterme, önem verme
istifade: faydalanma	iştigal etmek: meşgul olmak, uğraşmak
iştiha: iştah, istek, arzu	i’lem eyyühe’l-aziz: “Bil ey aziz, saygıdeğer kardeşim!” mânâsında muhatabı uyarmak ve dikkatini çekmek için kullanılan bir söz
kader: Allah’ın ezelî ilmi ile kâinatta olmuş ve olacak herşeyi bilip takdir etmesi, plânlaması	kasden: bizzat yönelerek
lezâiz: lezzetler	lisan-ı hâl: hâl, davranış ve beden dili
merci-i hakikî: gerçek başvurulacak, sığınılacak yer	mer’a: hayvanların otladığı yer, otlak, çayır
mukayyed: kayıtlı, sınırlı	musibet: belâ, büyük sıkıntı
musâb olan: isâbet alan; vurulan	mâide: sofra
mânâ: anlam	mâruz kalmak: uğramak, bir şeyin tesirinde kalmak
mükedder olmak: dertli, üzüntülü, kederli olmak	müteveccih: yönlenmiş, yönelen
nazaran: bakarak, –göre	nefis: insanın kendisi; insanı daima kötülüğe, zevk ve isteklere sevk eden duygu
nâzil olmak: inmek	nüzûl: inme
razı: hoşnut	rıza: hoşnutluk
safha: sayfa; bir şey üzerinde meydana gelen değişik hallerden her biri, herbir aşama	satıh: yüzey
semâ: gök; burada semanın yüksekliğine teşbih edilerek sonsuz yücelik ve azamet sahibi Allah’ın yüce katı kastedilmiştir	semâvî: Allah tarafından olan, İlâhî
sofra-i İlâhiye: Allah tarafından gönderilen sofra, nimetler	tabakat-ı beşer: insan tabakaları
terk-i lezâiz: lezzetleri terketme, bırakma	tevehhüm etme: kuruntuya kapılma, zannetme
umûr-u dünyeviye: dünyaya ait işler, dünya işleri	vukua gelmek: gerçekleşmek
zeval: geçici olma	ziyade: çok, fazla
âmâl: emeller; arzular, istekler	âsi: isyan eden

yüzünde bulunan ilk safha tabaka-i avâma aittir. Meselâ:

1 اَنَّ السَّمَوٰاتِ وَ اْلاَرْضَ كَانَتَا رَتْقًا فَفَتَقْنَاهُمَا âyet-i kerimesi, beşerin birinci tabakasına şu mânâyı ifham ve ifade ediyor:

Semâvat, ayaz, bulutsuz, yağmuru yağdıracak bir kabiliyette olmadığı gibi, arz da kupkuru, nebatatı yetiştirecek bir şekilde değildir. Sonra ikisinin de yapışıklıklarını izâle ve fetk ettik. Birisinden sular inmeye, ötekisinden nebatat çıkmaya başladı. Mezkûr âyetin ifade ettiği şu mânâya delâlet eden 2 وَجَعَلْنَا مِنَ الْمَاۤءِ كُلَّ شَىْءٍ حَىٍّâyet-i kerimesidir. Çünkü, hayvanî ve nebatî olan hayatları koruyan gıdalar ancak arz ve semânın izdivacından tevellüd edebilir.

Mezkûr âyetin tabaka-i avâma ait safhasının arkasında şöyle bir safha da vardır ki, nur-u Muhammediyeden (a.s.m.) yaratılan madde-i acîniyeden, seyyarat ile şemsin o nurun mâcun ve hamurundan infisal ettirilmesine işarettir. Bu safhayı delâletiyle teyid eden 3 اَوَّلُ مَا خَلَقَ اللهُ نُورِى olan hadis-i şerifidir.

İkinci misal: اَفَعَيِينَا بِالْخَلْقِ اْلاَوَّلِ بَلْ هُمْ فِى لَبْسٍ مِنْ خَلْقٍ جَدِيدٍ 4 olan âyet-i kerimenin tabaka-i avâma ait safhasında şu mânâ vardır:

“Onlar, daha acip olan birinci yaratılışlarını şehadetle ikrar ettikleri halde, daha ehven, daha kolay ikinci yaratılışlarını uzak görüyorlar.” Şu safhanın arkasında haşir ve neşrin pek kolay olduğunu tenvir eden büyük bir burhan vardır.

Not

Dipnot-1 “Gökler ve yer bitişik iken Biz onları birbirinden koparıp ayırdık.” Enbiyâ Sûresi, 21:30. Dipnot-2 “Her canlı şeyi sudan yarattık.” Enbiyâ Sûresi, 21:30. Dipnot-3 “Cenâb-ı Hak herşeyden evvel benim nurumu yarattı.” Bu hadis, Câbir bin Abdillah tarikiyle Abdürrezzak’tan şu lafızlarla rivayet edilmiştir: “Evvelu mâ halakallâhu nûra nebiyyike yâ Câbir” Yani, “Cenâb-ı Hak herşeyden evvel senin Peygamberinin nurunu yarattı ey Câbir.” el-Aclûnî, Keşfü’l-Hafâ, 1:205, 2:129. Dipnot-4 “Onların ilk yaratılışı Bize zor mu geldi ki, tekrar diriltmekten âciz kalalım? Doğrusu onlar ilk yaratılışlarını kabul ettikleri halde yeni bir yaratıştan şüphe ediyorlar.” Kaf Sûresi, 50:15.

acip: hayret verici	arz: yeryüzü
beşer: insan	burhan: güçlü ve sarsılmaz kesin delil
delâlet: işaret etme, gösterme	ehven: daha kolay
fetk etmek: yapışık bir şeyi ayırmak	hadis-i şerif: Peygamber Efendimizin (a.s.m.) mübarek söz, fiil ve hareketi veya onun onayladığı başkasına ait söz, iş veya davranış
hayvanî: hayvansal	haşir ve neşir: öldükten sonra tekrar diriltilerek Allah’ın huzurunda toplanma
ifham etmek: anlatmak, anlamasını sağlamak	ikrar etmek: kabul etmek, doğrulamak
infisal: ayrılma	izdivac: birbirine eş olma, evlenme
izâle etmek: ortadan kaldırmak, yok etmek	kabiliyet: yetenek
madde-i acîniye: yoğrulmuş hamur, macun	mezkûr: zikredilen, anılan
misal: örnek	mâcun: karıştırılmış; karışım
mânâ: anlam	nebatat: bitkiler
nebatî: bitkisel	nur: aydınlık
nur-u Muhammedî: bütün varlıkların yaratılışının mayası, aslı, esası olan Peygamberimiz Hz. Muhammed’in (a.s.m.) nuru	safha: sayfa, yüz; bir şey üzerinde meydana gelen değişik hallerden her biri, herbir aşama
semâ: gökyüzü	semâvat: gökler
seyyarat: gezegenler	tabaka-i avâm: halk tabakası
tenvir etme: aydınlatma	tevellüd etmek: doğmak
teyid etmek: doğrulamak	âyet-i kerime: şerefli âyet; Kur’ân’ın herbir cümlesi
şehadet: şahidlik, tanıklık	şems: güneş

Ey haşir ve neşri inkâr eden kafasız! Ömründe kaç defa cismini tebdil ediyorsun? Sabah ve akşam elbiseni değiştirdiğin gibi her sene de bir defa tamamıyla cismini tebdil ve tecdid ediyorsun, haberin var mıdır? Belki her senede, her günde cisminden bir kısım şeyler ölür, yerine emsali gelir. Bunu hiç düşünemiyorsun. Çünkü kafan boştur. Eğer düşünebilseydin, her vakit âlemde binlerce nümuneleri vukua gelen haşir ve neşri inkâr etmezdin. Doktora git, kafanı tedavi ettir.

İ’lem eyyühe’l-aziz! Nefsin belâhet ve hamakatine bak ki, bir Rabb-i Muhtar-ı Hakîm tarafından terbiye edildiğini ve o Rabb-i Hakîmin memlûk ve masnûu olduğunu bildiğine ve bu temellük ve terbiyenin bütün efrad, envâ, ecnasta câri olmakla meselenin bir kaide-i külliye şeklini aldığına ve bu feyzin şümullü olmakla bir nevi icmâ ve fiilî bir tasdike mazhar olduğuna nazaran kanun ve düstur şeklinde olan hâdiseye ve kesb-i külliyet eden kaideye bakarak kanaat ve itminan etmesi lâzım iken, bütün âfâkı cilvelendiren tecelliyât-ı esmâyı—kendisi de o cilvelerde hissedar olduğu halde—vasıta-i tesettür ve alâmet-i ihmal sanıyor. Güya o nefsin fevkinde onun bütün ahvâlini kontrol eden kimse yoktur. Ve kendisini, yaptığı fiillerinde fiil içinde müstetir Hû gibi görüyor. Tecelliyâtın genişliğini imtinâa, büyüklüğünü ademe hamletmekle, şeytanı bile yaptığı mugalâtadan utandırıyor.

Rabb-i Hakîm: herşeyi hikmetle belirli gayelere yönelik olarak, mânâlı, faydalı ve tam yerli yerinde yaratan ve herbir varlığın her türlü ihtiyacını karşılayıp idare eden Allah	Rabb-i Muhtar-ı Hakîm: herbir varlığın her türlü ihtiyacını karşılayan, dilediğini dilediği gibi yapan, herşeyi belirli maksat ve faydalara uygun ve tam yerli yerinde yaratan Allah
adem: yokluk, hiçlik	ahvâl: haller, davranışlar
alâmet-i ihmal: ihmal belirtisi, başı boş bırakılmışlık işareti	belâhet: aptallık, ahmaklık
cilve: görüntü, yansıma	cilvelendirmek: akisleriyle doldurmak
câri olmak: geçerli olmak	düstur: kural
ecnas: cinsler; altında türlerin sıralandığı sınıflar	efrad: fertler, bireyler
emsal: benzerler	envâ: neviler, türler
fevkinde: üstünde	feyiz: bereket, bolluk
fiil: iş, hareket	fiilî: hareketlerle, davranış ve uygulama olarak
hamakat: ahmaklık	hamletmek: yüklemek, isnat etmek, vermek
haşir ve neşir: öldükten sonra tekrar diriltilerek Allah’ın huzurunda toplanma	hissedar: pay sahibi
hâdise: olay, olgu	icmâ: fikir birliği; bir asırda müçtehid kimselerin, dinî bir meselede vardıkları görüş birliği
imtinâ: imkânsızlık	inkâr etmek: reddetmek
itminan etmek: tatmin olmak, emniyet ve güven hissetmek	i’lem eyyühe’l-aziz: “Bil ey aziz, saygıdeğer kardeşim!” mânâsında muhatabı uyarmak ve dikkatini çekmek için kullanılan bir söz
kaide: düstur, prensip	kaide-i külliye: genel, kapsamlı kural; kendisine cüz’î, detay meselelerin tatbik edilebildiği genel kural
kendisini fiil içinde müstetir Hû gibi görmek: fiillerin, arkasında bulunan gerçek tesir sahibi olan Allah’ı görmeyerek, hâşâ o fiilleri ben yaptım demekle kendini özne yapmak	kesb-i külliyet: kapsamlılık, genellik özelliği kazanma
masnû: san’at eseri varlık	mazhar olmak: ayna olmak, nail olmak
memlûk: mülk olan, sahip olunan şey	mesele: konu, problem
mugalâta: demagoji; aldatmak maksadıyla yanlış sözler söyleme	nazaran: bakarak, –göre
nefis: insanı daima kötülüğe, zevk ve isteklere sevk eden duygu	nevi: çeşit
nümune: örnek	tasdik: doğrulama, onaylama
tebdil etmek: değiştirmek	tecdid etmek: yenilemek
tecelliyât: tecellîler; yansımalar, görüntüler	tecelliyât-ı esmâ: Allah’ın isimlerinin tecellileri, yansımaları
temellük: sahiplenme	terbiye: belli bir amaca erişecek şekilde geliştirme, olgunlaştırma
vasıta-i tesettür: örtünme, gizlenme aracı	vukua gelme: gerçekleşme, meydana gelme
âfâk: ufuklar	âlem: dünya, evren
şümullü: kapsamlı

İ’lem eyyühe’l-aziz! Nefis daima ıztıraplar, kalâklar içinde evhamdan kurtulup tevekküle yanaşmıyor. Hükm-ü kadere razı olmuyor. Halbuki, şemsin tulû ve gurubu muayyen ve mukadder olduğu gibi, insanın da bu dünyada tulû ve gurubu ve sair mukadderatı, kalem-i kader ile cephesinde yazılıdır. İsterse başını taşa vursun ki, o yazıları silsin—fakat başı kırılır, yazılara birşey olmaz ha!

Ve illâ muhakkak bilsin ki: Semâvat ve arzın haricine kaçıp kurtulamayan insan, Hâlık-ı Külli Şeyin rububiyetine muhabbetle rızâdâde olmalıdır.

İ’lem eyyühe’l-aziz! Birşeyin sânii, o şeyin içinde olursa, aralarında tam bir münasebet lâzımdır. Ve masnûatın adedince sânilerin çoğalması lâzımdır. Bu ise muhaldir. Öyle ise, sâni, masnû içinde olamaz. Meselâ, matbaa ile teksir edilen bir kitap, yine bir adamın kalemiyle yazılıyor. O kitabın nakışları, harfleri, kendisinden sümbüllenmez. Kâtip de o kitâbet san’atı içinde değildir. Ve illâ, intizamdan çıkar. Öyle ise, masnûun nakışları kendisinden değildir. Ancak, kudret kalemiyle kaderin takdiri üzerine yazılıyor.

İ’lem eyyühe’l-aziz! Aklın pek garip bir hali vardır. Öyle bir yed-i tûlâ sahibidir ki, bazan kâinatı ihata etmekle kucağına alıyor. Bazan daire-i imkândan çıkar, en yüksek dairelere müdahaleye çalışır. Bazan da bir katre suda boğulur, bir zerre içinde yok olur, bir kılda kaybolur. Maahaza, hangi şeyde fena ve kaybolursa, bütün varlığı o şeye münhasır olduğunu bilir. Ve hangi bir noktaya girse bütün âlemi beraberce götürmek isteğindedir.

İ’lem eyyühe’l-aziz! Eğer dünyanın veya vücudun mülkiyeti, zılliyeti sende ise, taahhüt, tahaffuz, korku külfetleriyle nimetlerden lezzet alamazsın, daima

Hâlık-ı Külli Şey: herşeyi yaratan Allah	arz: yer, dünya
cephesinde: alnında	daima: devamlı, sürekli
daire-i imkân: imkân dairesi; birşeyin var veya yok olabilme ihtimalinin eşit olduğu daire, kâinat	evham: vehimler; kuruntular, şüpheler
fena: yok olma	garip: şaşırtıcı
gurub: batma, batış	hariç: dış
hükm-ü kader: kaderin hükmü	ihata etmek: içine almak, kapsamak
illâ: ancak	intizam: disiplin, düzen
i’lem eyyühe’l-aziz: “Bil ey aziz, saygıdeğer kardeşim!” mânâsında muhatabı uyarmak ve dikkatini çekmek için kullanılan bir söz	kader: Allah’ın ezelî ilmi ile kâinatta olmuş ve olacak herşeyi bilip takdir etmesi
kalem-i kader: kader kalemi	kalâk: endişe, sıkıntı, huzursuzluk
katre: damla	kitâbet san’atı: yazı yazma san’atı
kudret: güç, iktidar	kâinat: yaratılmış herşey, evren
kâtip: yazıcı, yazar	külfet: yük, yüklenme
maahaza: bununla beraber, bununla birlikte	masnû: san’at eseri varlık
masnûat: san’at eseri varlıklar	muayyen: belirlenmiş
muhabbet: sevgi	muhakkak: kesinlikle
muhal: olması imkânsız olan şey	mukadder: takdir olunmuş, belirlenmiş
mukadderat: Allah tarafından takdir olunmuş ileride meydana gelecek haller ve olaylar	müdahale: karışma
mülkiyet: mülk sahipliği	münasebet: bağlantı, ilişki
münhasır: ait, sınırlı	nakış: işleme, süsleme
nefis: insanı daima kötülüğe, zevk ve isteklere sevk eden duygu	nimet: ihsan
razı olmak: hoşnut olmak	rububiyet: Rablık; herbir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri vermesi, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulundurması
rızâdâde olma: razı olma, kabul etme	sair: başka
semâvat: gökler	sâni: san’atkâr, san’atla iş yapan
taahhüt: üstüne alma, sorumluluğu üstlenme	tahaffuz: korunma
teksir etme: çoğaltma	tevekkül: Allah’a dayanma ve güvenme
tulû: doğma, doğuş	vücud: varlık, beden
yed-i tûlâ: uzun el	zerre: maddenin en küçük parçası, atom
zılliyet: gölgelik; zahirî sahiplik ve koruma	âlem: dünya, evren
şems: güneş

rahatsız olursun. Çünkü, noksanları tedarik, mevcutları telef olmaktan muhafaza ile daima evham, korkular, meşakkatlere mahal olursun. Halbuki, o nimetler, Mün’im-i Kerîmin taahhüdü altındadır. Senin işin Onun sofra-i ihsanından yiyip içmekle şükretmektir. Şükürde bir zahmet yoktur. Bilâkis, nimetin lezzetini arttırır. Çünkü şükür, nimette in’âmı görmek demektir. İn’âmı görmek, nimetin zevalinden hasıl olan elemi def eder. Zira, nimet zâil olduğundan, Mün’im-i Hakikî onun yerini boş bırakmaz, misliyle doldurur ve teceddüdünden lezzet alırsın.

Evet; 1 وَاٰخِرُ دَعْويهُمْ اَنِ الْحَمْدُ ِللهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ olan âyet-i kerime, hamdin ayn-ı lezzet olduğuna delâlet eder. Çünkü, hamd, in’am şeceresini, nimet semeresinde gösterir. Ve bu vesileyle zeval-i nimetin tasavvurundan hasıl olan elem zâil olur. Çünkü, şecerede çok semere vardır, biri giderse, ötekisi yerine gelir. Demek hamd, ayn-ı lezzettir.

İ’lem eyyühe’l-aziz! Âfâkî malûmat, yani hariçten, uzaklardan alınan malûmat, evham ve vesveselerden hâli olamıyor. Amma, bizzat vicdanî bir şuura mahal olan enfüsî ve dahilî malûmat ise, evham ve ihtimallerden temizdir. Binaenaleyh, merkezden muhite, dahilden harice bakmak lâzımdır

İ’lem eyyühe’l-aziz! Küre-i arzı bir köy şekline sokan şu medeniyet-i sefihe ile gaflet perdesi pek kalınlaşmıştır. Tâdili, büyük bir himmete muhtaçtır. Ve keza, beşeriyet ruhundan dünyaya nâzır pek çok menfezler açmıştır. Bunların kapatılması, ancak Allah’ın lütfuna mazhar olanlara müyesser olur.

Not

Dipnot-1 “Onların duaları şu sözlerle sona erer: ‘Ezelden ebede her türlü hamd ve övgü, şükür ve minnet, Âlemlerin Rabbi olan Allah’a mahsustur.” Yûnus Sûresi, 10:10.

Mün’im-i Hakikî: gerçek nimet verici olan Allah	Mün’im-i Kerîm: her türlü nimetin asıl sahibi olan ve her bir varlığı, zevklerine en uygun nimetlerle yedirip içiren sonsuz lütuf, ihsan ve cömertlik sahibi Allah
ayn-ı lezzet: lezzetin ta kendisi	beşeriyet: insanlık
bilâkis: tersine	binaenaleyh: bundan dolayı
bizzat: doğrudan	dahil: iç
dahilî: iç, içe âit	def etmek: uzaklaştırmak, ortadan kaldırmak
delâlet etmek: işaret etmek	elem: acı, keder, üzüntü
enfüsî: iç dünyaya ait	evham: vehimler; kuruntular, şüpheler
gaflet: sorumsuzluk, vurdumduymazlık; Allah’ın emir ve yasaklarına duyarsız davranma hâli	hamd: övgü, minnet ve şükür
hariç: dış	hasıl olma: meydana gelme
himmet: ciddî gayret	hâli: uzak, boş
in’âm: nimetlendirme, nimet verme	i’lem eyyühe’l-aziz: “Bil ey aziz, saygıdeğer kardeşim!” mânâsında muhatabı uyarmak ve dikkatini çekmek için kullanılan bir söz
keza: bunun gibi, böylece	küre-i arz: yerküre
lütuf: iyilik, ihsan, bağış	mahal: yer
malûmat: bilgiler	mazhar olma: erişme, nâil olma
medeniyet-i sefihe: insanları zevk ve eğlenceye yönelten alçak medeniyet; Batı medeniyeti	menfez: delik, gedik
mevcut: var olan	meşakkat: güçlük, zorluk
misil: benzer	muhafaza: koruma
muhit: çevre, etraf	müyesser olmak: nasip olmak
nimet: ihsan; insan hayatına lâzım olan maddî ve mânevî her şey	nâzır: bakan
ruh: hayat kaynağı, can, cevher	semere: meyve, netice, sonuç
sofra-i ihsan: bağış, iyilik, lütuf sofrası	taahhüd: garanti, güvence, vaat
tasavvur: düşünme, hayal etme	teceddüd: yenilenme, tazelenme
tedarik: elde etme	telef olmak: zayi olmak, yok olmak
tâdil: düzeltmek, ıslah etmek	vesvese: şüphe, asılsız kuruntu
vicdanî: vicdana ait; kalbe ait hislerin aynası hükmünde olan vicdanla ilgili	zeval: yokluk
zeval-i nimet: nimetin yok olması, sona ermesi	zira: çünkü
zâil olmak: geçip gitmek, yok olmak	âfâkî: dış dünyaya ait
âyet-i kerime: şerefli âyet, Kur’ân’ın herbir cümlesi	şecere: ağaç
şuur: bilinç	şükür: Allah’a karşı minnet duyma, teşekkür etme