Süslemelerde Kullanılan Motifler I. MÜNHANİ

TaLHa

Nur-u Aynım
Yönetici
Münhani
Süslemelerde Kullanılan Motifler I. MÜNHANİ

Bir sanatçı aidiyet duygusu ile gelenek ve göreneklerin,din ve inançlarının etkisiyle ilham alarak eser meydana getirir.Türk süsleme sanatları da mihenk taşını 'islam' düşüncesinden alır.İslam sanatı figür ve tasvir'e sıcak bakmadığı için; tezyinatın en önemli unsuru olan 'motif' seçiminde bu inanç hazinesinden beslendiğini hatırlatırcasına daha çok bitkisel motifler,soyut motifler,sembolik motifler ve geometrik şekillerden oluşan desenlere yer verilmiştir.
Geçen yüzyıllar içerisinde bu motifler sitilize edilerek gelişmiş ve çeşitlilik kazanarak farklı üslüp türlerinin ortaya çıkmasına neden omuştur.( Selçuk, Bursa, Edirne,klasik, saz yolu,naturalist üslüb,barok,Türk rokokosu,Şüküfe,neo-klasik gibi üsküp adları taşır)

Tezyinatın temel yapı taşlarından olan bu motifleri üç ana grupta toplayabiliriz:

1.Bitkisel içerikli motifler(Penç,hatai,çiçekler,yapraklar,ağaçlar)
2.Soyut motifler(rumi ,münhani)
3.Sembolik motifler(bulut,çintemani-üç benek,kaplan postu)
Bununla birlikte geometrik şekiller ve 'tığ'motifini de desenin unsurlarından sayabiliriz.

MÜNHANİ

Eğri,kemerli,kambur anlamlarına gelir.Aynı zamanda haritalar da yükseltileri göstermek için kullanılan çizgilere verilen isimdir.


Ancak bizi ilgilendiren süsleme sanatlarımızda kullanılan ismi,cismi ve yeridir.MÜNHANİ eğri çizilmiş anlamındadır. 11. ve 15. yüzyıl'larda yazma eserlerin hemen her bölümünde kullanılmıştır.Daha çok Selçuklu mimarisinde, yazma eserlerinde ve beylikler devri Kur'anı Kerim'lerinde görülmüştür.Osmanlı tezyinatında Münhani pek fazla kullanılmamış ancak yinede kompozisyonlarda yerini almıştır.(Kur'anı Kerim hizip güleri ve durakları)Münhani daha çok bordür şeklinde veya müstakil bir desen olarak çizilmiştir.
Münhani 15.yüzyıl'a kadar 'RUMİ' motifiyle beraberlik göstermişse de karıştırılmamalıdır.Çünki her iki desen de birbirinden farklı çizim özelliklerine sahiptirler.

Münhani kompozisyon örneği

Motifin Çizimi ve Boyanması
Kompozisyonların hazırlanışında bir hat üzerinde değil, birbirine bitişik olarak çizilir.Bu motiflere düz çizgi ile tahrir (kontür) çekilir.Tahrir çekilirken nüans verilmez.*Bir Münhani motifi çizerken dikkat edilecek en mühim noktalardan biri,bitiş çizgisinin başlangıç çizgisine birleşecek gibi son bulmasıdır(şekil 1).

Deseni meydan getirecek münhani'lerin büyüklükleri de uygun olmalıdır.
Boyama şekli aynı rengin farklı tonları ile our.Renk kaç tonda kullanılacak ise buna kağıdın rengide katılarak,münhani motifinin en geniş yeri göz ile o kadar eşit parçaya bölünüp,tahriri çekilir.İlk kısım kağıt rengiyle bırakıldıktan sonra,en açık tondan başlanır.İçe doğru koyulaşan halkalar halinde boyanır.

Şayet altın kullanılacak ise motifin çizgisine bitişik ve iç tarafa ilk altın sürülür.Parlatılır,tahrir çekilir.Daha sonra renk,açıktan koyu tona doğru,eşit kalınlıkta şeritler halinde boyanır.(şekil 2)
*Motifin Çizimi için Dipnot:Dr.İnci Birol&Prof.Dr.Çiçek Derman;Türk Tezyini Sanatlarında Motifler Kubbealtı Neşriyat s.175

 
Üst