ispanyolca ulaç (GERUNDIO)

Ulaç, en basit anlamda devam etmekte olan eylemi gösterir.

Aşağıda kurallı çekimler için geçerli ekler verilmiştir.





Aşağıda bazı kurallı fiillerin çekimleri sunulmuştur.









Aşağıda en sık kullanılan kuralsız fiiller için gerekli çekimler sunulmuştur.



İlk kuralsız grup "e:i ve o:u" değişimlerinden kaynaklanmaktadır.
servir: sirviendo
pedir: pidiendo
decir: diciendo
dormir: durmiendo
morir: muriendo
poder: pudiendo

İkinci grup orthographic değişikliklerden kaynaklanmaktadır.

caer: cayendo
creer: creyendo
huir: huyendo
ir: yendo
influir: influyendo
oír: oyendo
traer: trayendo
leer: leyendo


"Gerundio" nerelerde kullanılacaktır?



Yapılmakta olan bir eylemle aynı anda gerçekleşen bir diğer eylemi ifade eden "gerundio", "nasıl" sorusunu cevaplandırarak asıl fiili tamamlar.
Bu iki türlü olabilir.


Eylemin zamanını gösteren "gerundio", "cuando veya mientras" zarflarıyla yapılan yan cümlelerin yerini alır.

He visto a Emre cuando salıa de la escuela

He visto a Emre saliendo de la escuela

Emre ' yi okuldan çıkarken gördüm
Eylemin nasıl yapıldığını gösterir.


El hombre llego corriendo
Adam koşarak geldi.

Başak me lo pidio llorando
Başak benden bunu ağlayarak istedi

Emre me dijo llorando
Emre ağlayarak bana söyledi

Herhangi bir eylem olduğu sırada devam etmekte olan başka bir eylemi ifade etmekte de kullanılır.

Estando en el parque, vi a su padre
Parktayken babanızı gördüm

Viajando por Espana estuve tres dias en Barcelona
İspanya içinde seyahat ederken üç gün Barcelona'da bulundum.

"En" edatıyla birlikte kullanıldığında, hemen sona erecek bir eylemi bildirir.
En acabando de trabajar, comeré
işimi bitirdikten sonra,yemek yiyeceğim.


"Estar" yardımcı fiiliyle devam etmekte olan zamanı belirtmekte kullanılır.
Estoy esperando
Bekliyorum

Estaba discutiendo
Tartışıyordum

İspanyolca gramerinde önemli bir yer tutan Gerundio başlığı üzerine yazdığım bu derste konunun gramatik temelini ve pratikte kullanılış alanlarını açıklayacağım.

Ama öncelikle Türk Dil Kurumu sözlüğünden Ulaç kelimesinin anlamını öğrenelim.
ulaç İng. gerund
(Derleme.. bağ-fiil, zarf fiil) Belirteç olarak kullanılan eylemsi: Koşa koşa gitmek, gelip gitmek, gülerek gitmek, gelince görmek, giderken görmek, geldikçe konuşmak, geldiğinde konuşmak, görmeden gitmek, görmeksizin geçmek, görmeyeli değişmek vb. (TDK)


Evet TDK sözlüğüne göre ulacın anlamı bu! Fakat daha önceki yazılarımı okuyanlar, benim anlatmak istediğim konuyu daha yalın bir üslup ile anlatmayı tercih ettiğimi bilirler.


Ulaç (Gerundio) konusunu da yine o üslupla anlatacağım. Ve bu yazımda İngilizce bilen öğrencilerim için İngilizce karşılaştırmalı örnekler de vereceğim.


TDK sözlüğünün anlatmak istediği mevzuyu açıp, ulaçların kullanım alanlarını sıralamaya başlamadan önce şunu da unutmayalım; Türk Dilinde ulaçlar doğrudan fiil kök veya gövdelerinden türetilebildikleri gibi adeylem ve ortaçlardan (sıfat-fiillerden) çeşitli ekler ve edatlar yardımıyla da oluşturulabilinirken İspanyolcada ulaçlar sadece fiil kök ve gövdelerinden türerler. İspanyolca ulaçların kullanımı ile Türkçe ulaçların kullanımı arasında farklar vardır.


Peki ispanyolcada grundio yu üreteceğiz. İşin en kolay kısmı bu. Malûm ispanyolca fiillerde üç mastar eki var. (Türkçede iki tane olduğunu biliyoruz. Bunlar – mek ve – mak ekleriydi.) İspanyolca mastar eklerimiz – Ar , - Er ve – İr di. Bir fiilin gerundiosunu türetmek için öncelikle fiilden bu mastar eklerini atmamız gerekiyor. Sonra da –Ar bitimli fiillere – ando , -Er ve –İr bitimli fiillere – iendo eklememiz gerekiyor .


Por ejemplo:
Compr ar : Compr ando
Quer er: Quer iendo
Sal ir: Sal iendo
Ee tabi İspanyolca öğrenenlerin tatlı belası kuralsız çekimler burada da devreye giriyor. Onları görmek için Engin Yılmaz üstadın hazırladığı şu yol haritasına bakabilirsiniz:
https://docs.google.com/leaf?id=0ATYJQNL3OpgdZGZnNGtja3RfMTZkcHgybTJncQ&sort=name&layout=list&num=50&pli=1
Baktınız mı? Bakmadıysanız geri dönüp tabloyu inceleyip sonra devam etmenizi tavsiye ediyorum.


Şimdi, okumaya devam etmeden önce, aşağıdaki fiillerin gerundiolarını bulun!


Hablar,Estudiar,Bebe,Tener,Perder,Dar
Correr,Pedir,Decir,Charlar,Apoyar,Luchar
Vencer,Caminar,Almorzar,Poner,Dormir,Ser


Artık bir fiilin gerundiosunu nasıl türeteceğimizi biliyoruz. “İyi de bu Gerundio ne işimize yarayacak? Nerede Kullanacağız?” sorularını sorduğunuzu biliyorum
Maddelere geçelim.


Gerundio Kullanım Alanları

• Türk dilinde fiillere eklediğimiz önemli ekler vardır. – erek, -arak ekleri bunlardandır! Devam etmeden önce bu eki nerede kullandığımız üzerine biraz düşünün, sonra ilerlemeye devam edin. Düşündüğünüzü varsayıp anlatmaya devam ediyorum. Bir eylemi nasıl gerçekleştirdiğimiz sorusuna cevap verir bu tarz gerundiolar. Örneğin şöyle bir cümle düşünelim:

Çocuk koşarak geldi.
Burada çocuğun yaptığı eylem gelme eylemidir. Peki, çocuk nasıl gelmiştir sorusuna verilecek cevap gerundiodur. Yani; koşarak . Koşmak, Correr fiilinin gerundiosu Corriendo dur. O halde bu cümleyi şöyle kurmak lazım:

El niño vino corriendo.
Başka bir örnek verelim:

Kadın ağlayarak şarkı söylüyor .
Yine yukarıdaki cümle gibi ilerleyelim. Cümlede yapılan eylem şarkı söyleme (Cantar) eylemidir. Peki kadın şarkıyı nasıl söylemiştir diye sorarsak alacağımız cevap nedir? Evet, Gerundio'dur. Yani ağlayarak kelimesini Gerundio şeklinde yazmalıyız. Ağlamak ( Llorar ) fiilinin gerundiosu llorando dur. O zaman bu cümleyi

“ La mujer canta llorando ”
olarak kurmamız gerekiyor.

Örnekleri çoğaltalım:
Çocuklar şarkılar söyleyerek oynuyorlar. Los niños juegan cantando canciones
Müzik dinleyerek ders çalışıyorum Estudio escuhando la musica
Bütün hayatım bekleyerek geçiyor Toda mi vida pasa esperando
Yeni bir dil çalışarak öğrenilir. Una nueva lengua se aprende estudiando


Güzel, buraya kadar Gerundio'nun Türkçe cümlelerde kullandığımız –erek, - arak eklerini karşıladığını öğrendik. Peki Gerundio'nun kullanımı sadece bu kadar mı? Tabii ki değil. Gerundio'nun diğer kullanım alanlarını Yakında yazacağım Gerundio II yazısında sizinle paylaşacağım. Bir sonraki yazıya kadar…

Sevgiyle kalın…

Ercan S. Bayraz