kenz-i mahfi
Sorumlu
KAYIN (Türkçe)
Türkçe bir kelime olan “kayın”;
1-Kayıngillerden bir ağaç olup, 30-40 metreye kadar uzayabilen, 2 metre çapında olabilen, kışın yapraklarını döken, kerestesi beyaz ve değerli bir ağaçtır.
2-Bir erkeğe göre karısının ve bir kadına göre kocasının erkek kardeşidir.
“Kayın” kelimesi hem çok bildiğimiz bir ağaç türü hem de Eski Türklerde akrabalık yani hısım akrabalığını ifade etmek için kullanılan kuvvetli bir kelimedir. Akrabalık açısından samimiyet halinde “kayınço” olarak da kullanılır. Yine kökü “kayın” olan “kayınpeder” veya “kaynata” ile “kayınvalide” veya çok bilinen adıyla “kaynana” kelimeleri de yine bu kelimeden türetilmiştir. Yalnız bu iki kelime kök haliyle yukarıdaki manayı ifade etmeyeceğinden tek başıyla kullanılmazlar.
Köken olarak Moğolca “evlilik yoluyla hısım” anlamına gelen “kadum” kelimesinden gelmektedir.
Hısım yoluyla akrabalık ifade eden kelime Eski Oğuz boylarının “kayınğ” kelimesinden gelmektedir. Eski Türklerin hısım akrabalık karşılığında kullandıkları “kadhın” kelimesini bir kısım Türk boyları “kayın” şeklinde telaffuz etmişlerdir. “Kayın” kelimesinin Arapça “kaim” kelimesi ile aslında bir alakası yoktur. Bazı sözlük yazarlarının “kayın” kelimesi ile Arapça “kaim” kelimesini yakıştırmaları hatalıdır.
“Kadın” kelimesi ise Soğdca’dan gelen “hvaten” (hanım sultan, melike, ece) kelimesinden gelmektedir. Onun için “kadın” ve “kayın” kelimeleri birbiriyle karıştırılmamalıdır. Eski Türkler zamanla “hvaten” kelimesini “khatun/xatun” şeklinde telaffuz etmişler ve günümüzde “hatun” olmuştur. Yani ağaç manasında kullanılan “kayın” kelimesi Eski Türkçe’de “kadın” idi. Onun için günümüzde kullandığımız “kadın” kelimesi ise “hatun” kelimesinin telaffuzudur.
Eski Türklerde “kayın ağacı” gençliğin, mutluluğun, özgürlüğün, barışın, dostluğun ve vatanın sembolü olarak kullanılmşıtır. Kayın ağacı kutsal kabul edilmiştir. Türk kültürünün en önemli ağacı kayındır. Kaşgarlı Mahmut’un Divanü Lügati-t Türk kitabında “kadın” kelimesinin karşılığı olarak “kayın ağacı” geçmektedir. Eski Türk mitolojisinde Türklerin ortaya çıkışına dair “ağaçtan yaratılma” veya “kayın ağacı tarafından doğurulmuş olma” motifi bulunmaktadır. Kayın kilemisinin kadın anlamına gelmesi de doğurganlığı ifade etmek içindir.
Peygamber Efendimiz Hazret-i Muhammed (ASM) bir hadis-i şeriflerinde kocanın erkek akrabalarının, kadın için “ölüm” olduğunu ifade ederek, sakınılmasını tavsiye etmişlerdir. Peygamber Efendimiz (ASM) şöyle buyurmuştur: “Kadınların yanına girmekten kaçının” Bir adam: “Kocasının yakınları da mı?” diye sordu. Peygamber Efendimiz (ASM) “Yakını ölümdür” buyurdu. (Tirmizi, Reda, Ahmed b. Hanbel)
“Kayın” kelimesi Risale-i Nur Külliyatı’nda toplam 9 yerde zikredilmiştir.
Bunlar;
Mektubat 1
Barla Lahikası 7
Emirdağ Lahikası 1 adettir.
Bunlardan “kayınvalide” kelimesi sadece Mektubat’ta geçmektedir. Diğer 8 yerde “kayınpeder” kelimesi geçmektedir. Barla Lahikası’nda geçen 6 adet “kayınpeder” kelimesi Re’fet Bey’in kayınpederi Hacı İbrahim Efendi için kullanılmıştır.
Türkçe bir kelime olan “kayın”;
1-Kayıngillerden bir ağaç olup, 30-40 metreye kadar uzayabilen, 2 metre çapında olabilen, kışın yapraklarını döken, kerestesi beyaz ve değerli bir ağaçtır.
2-Bir erkeğe göre karısının ve bir kadına göre kocasının erkek kardeşidir.
“Kayın” kelimesi hem çok bildiğimiz bir ağaç türü hem de Eski Türklerde akrabalık yani hısım akrabalığını ifade etmek için kullanılan kuvvetli bir kelimedir. Akrabalık açısından samimiyet halinde “kayınço” olarak da kullanılır. Yine kökü “kayın” olan “kayınpeder” veya “kaynata” ile “kayınvalide” veya çok bilinen adıyla “kaynana” kelimeleri de yine bu kelimeden türetilmiştir. Yalnız bu iki kelime kök haliyle yukarıdaki manayı ifade etmeyeceğinden tek başıyla kullanılmazlar.
Köken olarak Moğolca “evlilik yoluyla hısım” anlamına gelen “kadum” kelimesinden gelmektedir.
Hısım yoluyla akrabalık ifade eden kelime Eski Oğuz boylarının “kayınğ” kelimesinden gelmektedir. Eski Türklerin hısım akrabalık karşılığında kullandıkları “kadhın” kelimesini bir kısım Türk boyları “kayın” şeklinde telaffuz etmişlerdir. “Kayın” kelimesinin Arapça “kaim” kelimesi ile aslında bir alakası yoktur. Bazı sözlük yazarlarının “kayın” kelimesi ile Arapça “kaim” kelimesini yakıştırmaları hatalıdır.
“Kadın” kelimesi ise Soğdca’dan gelen “hvaten” (hanım sultan, melike, ece) kelimesinden gelmektedir. Onun için “kadın” ve “kayın” kelimeleri birbiriyle karıştırılmamalıdır. Eski Türkler zamanla “hvaten” kelimesini “khatun/xatun” şeklinde telaffuz etmişler ve günümüzde “hatun” olmuştur. Yani ağaç manasında kullanılan “kayın” kelimesi Eski Türkçe’de “kadın” idi. Onun için günümüzde kullandığımız “kadın” kelimesi ise “hatun” kelimesinin telaffuzudur.
Eski Türklerde “kayın ağacı” gençliğin, mutluluğun, özgürlüğün, barışın, dostluğun ve vatanın sembolü olarak kullanılmşıtır. Kayın ağacı kutsal kabul edilmiştir. Türk kültürünün en önemli ağacı kayındır. Kaşgarlı Mahmut’un Divanü Lügati-t Türk kitabında “kadın” kelimesinin karşılığı olarak “kayın ağacı” geçmektedir. Eski Türk mitolojisinde Türklerin ortaya çıkışına dair “ağaçtan yaratılma” veya “kayın ağacı tarafından doğurulmuş olma” motifi bulunmaktadır. Kayın kilemisinin kadın anlamına gelmesi de doğurganlığı ifade etmek içindir.
Peygamber Efendimiz Hazret-i Muhammed (ASM) bir hadis-i şeriflerinde kocanın erkek akrabalarının, kadın için “ölüm” olduğunu ifade ederek, sakınılmasını tavsiye etmişlerdir. Peygamber Efendimiz (ASM) şöyle buyurmuştur: “Kadınların yanına girmekten kaçının” Bir adam: “Kocasının yakınları da mı?” diye sordu. Peygamber Efendimiz (ASM) “Yakını ölümdür” buyurdu. (Tirmizi, Reda, Ahmed b. Hanbel)
“Kayın” kelimesi Risale-i Nur Külliyatı’nda toplam 9 yerde zikredilmiştir.
Bunlar;
Mektubat 1
Barla Lahikası 7
Emirdağ Lahikası 1 adettir.
Bunlardan “kayınvalide” kelimesi sadece Mektubat’ta geçmektedir. Diğer 8 yerde “kayınpeder” kelimesi geçmektedir. Barla Lahikası’nda geçen 6 adet “kayınpeder” kelimesi Re’fet Bey’in kayınpederi Hacı İbrahim Efendi için kullanılmıştır.