Kelime Analizi 176: Çarşı - Pazar

kenz-i mahfi

Sorumlu
ÇARŞI (Farsça)

Dükkanların bulunduğu alışveriş yeri demektir. Dilimizde çok kullandığımız Farsça bir kelimedir.

Kelime manası olarak Farsça “dört” manasına gelen “çar” kelimesi ile “yol” manasına gelen “sû” kelimesinin birleşmesinden meydana gelmiştir. Yani “çarşı” kelimesi aslında “dört yol” demektir.

Çarşılar genellikle kentlerin iki ana yolunun kesiştiği kavşak noktalarında yoğunlaştıkları için Farsça “dört yol” manasına gelen “çarşı” kelimesiyle ifade edilmiştir. Bazen şehri ifade etmek için de “çarşı” kelimesi mecazen kullanılmaktadır. Türk Lehçelerinde “çarşı” için “bazar” kelimesi kullanılmaktadır.

PAZAR (Farsça)

Dilimizde “çarşı” manasına gelen “pazar” kelimesi de Farsça olup “alış veriş edilen yer” manasına gelmektedir. Türk Lehçelerinde genellikle çarşı manasında olarak “pazar” kelimesi kullanılmaktadır. Çarşıların geçici olanlarına pazar denilmiştir.

Haftanın günleri manasında “pazar” kelimesi kullanılmaktadır. Eskiden haftanın ilk günü “pazar” idi. Hatta bazı batı ülkelerinde halen haftanın ilk günü olarak kabul edilmekle birlikte Arapça’da “yevm-ül ehad” olarak “birinci gün” manasında halen kullanılmaktadır.

Pazar günü İngilizcede “sunday” yani “Güneş Günü” demektir. Latincede ise “dies solis” yine “güneş günü” demektir.

İngilizcede “market” kelimesi “çarşı, pazar” demektir. Latince “forum” kelimesi “pazar” demektir. Farsça “çarşı ve pazar” manasında kullanılan “pazar” kelimesi daha sonraları alışveriş edilen günün adı olarak kalmıştır. Pazarlar bu gün kurulduğu için günün adı da “pazar” olarak kalmıştır. Cuma ve Cumartesi günleri hariç diğer 5 gün ismi Farsça’dır. Farsça ile ortak kullandığımız gün ismi Çarşamba, Perşembe ve Cuma’dır. Farsça’da Pazar günü için yekşenbe kelimesi kullanılmaktadır.

“Şenbe” kelimesi Farsça’da Cumartesi demektir. Farsça’ya da İbranice’den geçmiştir. Türkçe’de “gün” anlamına da gelmektedir.
Pazar için yekşenbe
Pazartesi için duşanbe
Salı için Sişenbe
Çarşamba için ceharşenbe
Perşembe için pencşenbe kelimeleri kullanılmaktadır. Bunlar da sırasıyla Farsça’da 1., 2., 3., 4., ve 5. gün demektir. Yani Farsça’da haftanın 1. günü olarak Pazar kabul edilmiştir.

Farsça ve Arapça’da “Cumartesiden sonra gelen 1. gün” olarak Pazar kabul edilmiştir. Arapça’da “cumartesi” için kullanılan “sebt” kelimesi “istirahat etmek, dinlenmek” demektir.

Arapça’da “pazar” için “suk” kelimesi kullanılmaktadır.

Risale-i Nur’da “çarşı” kelimesi toplam 63 defa zikredilmiştir. “Pazar” kelimesi ise toplam 25 defa zikredilmiştir.
 
Üst