Kelime Analizi 159: Frenk

kenz-i mahfi

Sorumlu
FRENK (فرنك)

İslam dünyasında Katolik ve Protestan mezheplerine mensup Hristiyan Avrupalılara verilen addır. Kısaca olarak Avrupalı veya Fransız manasında da anlaşılabilmektedir.

Kelime olarak Germence "özgür" manasına gelen "franke" kelimesinden türetilmiş olduğu kabul edilmektedir.

Aslı "Frank" şeklinde söylenilen kelime Türkçe'ye "Frenk" olarak geçmiştir. Farsça'ya "fereng" ve Arapça'ya ise "Efrenc" veya "İfrence" olarak geçmiştir. Avrupa kıtasının batı ve kuzey kısmına Arapça'da Efrenciye, Türkçe ve Farsça'da Frengistan denilmiştir.

Kelime kökeni olarak bir Cermen kabilesi olan ve istilalar sonucunda 6.yüzyılda Fransa'yı istila eden "Franklar"dan gelmektedir. İslam coğrafyasında "frenk" kelimesi "Avrupalı" manasında kullanılmşıtır. Bunun yanında kavram olarak yerine göre gayrimüslimleri ifade etmek için de kullanılmıştır. Kelimeye "Batı alemi, batı kültürü, batıdaki yaşam tarzı" şeklinde manalar da verilmiştir.

Bugün Fransa olarak bilinen topraklar tarihte "Galya" olarak anılmakta idi. Bugünkü Fransızların ataları olan Franklar, Macaristan topraklarında Tuna boylarında yaşayan putperest, barbar bir kavim idi. Roma İmparatorluğu döneminde Franklar imrapatorluğu koruyan bir uç beyliği olarak görev yapmışlardır. Böylece hem Frankların hem de Rusların sıcak denizlere inmesi engellenmiş oluyordu. Bunun karşılığı olarak Roma İmparatorluğu tarafından Franklar vergiden muaf tutulmuşlardır. Zaten kelimenin Cermen dilinde manası da "özgür, vergiden muaf" manalarına gelmektedir. Roma İmrapatorluğunun yıkılmasından sonra Franklar Galya topraklarını istila etmişlerdir. Başlangıçta azınlık olan Franklar, zamanla Galya'da çoğunluk haline gelmişlerdir. Putperest ve barbar bir kavim olan Franklar 8.yüzyıldan itibaren Hristiyanlığı kabul etmişlerdir.

Genellikle "Batı Avrupalı" manasına gelen "frenk" kelimesi Osmanlı Devletinde önceleri daha fazla ilişki içerisinde bulunulan İtalyanlar ile Fransızları ifade etmek için kullanılırken, 15.yüzyıl sonlarından itibaren Almanları ve 16.yüzyılın ortalarından sonra da diğer Batı Avrupalı kavimleri içine almıştır. "Frenk" kelimesi Batı Kilisesine bağlı olan Katolikler ve onlardan ayrılan Protestanları yani Batı Avrupalıları ifade ettiği gibi, Ortodoks mezhebi ise Doğu Avrupalıları ifade etmektedir. Osmanlı Devletinde 15.yüzyıldan itibaren "Frenk" kelimesi ve bundan türetilen "Frengistan" tabiri sıklıkla kullanılır olmuştur. Osmanlı Devletinde 15.yüzyılda Katolik Mezhebine mensup Latin kökenli Fransız ve İtalyanlar başta olmak üzere Osmanlı Devleti sınırları dışında kalan hristiyanları ifade eden bir terim olmuştur. Osmanlı idaresi altındakiler ise bu terimin dışında tutulmuş ve "zımmi, gebrân, nasara" gibi isimlerle adlandırılmışlardır.

Batılılar tarafından kullanılan veya ülkemize onlar tarafından giren yenilikler genellikle "frenk" kelimesiyle nitelendirilmiştir. Bunlardan bazıları "frenk elması, frenk gülü, frenk inciri, frenk kimyonu, frenk ocağı, frenk patlıcanı, frenk pekmezi, frenk sakalı, frenk sicimi, frenk zahmeti, frenk biberi, frenk çileği, frenk arpası" olarak sayılabilir. Frenk kelimesinden türetilen Frengistan, Frenkçe, Frenkhane, Frenkleşme, Frenkmeşrep gibi tabirler eskiden kullanılmakla günümüzde unutulmaya yüz tutmuştur. Urfa yöresinde dometese halen "frenk" denilmektedir.
 
Üst