kenz-i mahfi
Sorumlu
METRE (Fransızca)
100 cm'lik temel uzunluk ölçü birimidir.
Kelime olarak İtalyanca'da "uzunluk ölçü birimi" manasına gelen "metro" kelimesinden alıntıdır. İtalyanca sözcük Fransızca'da aynı manaya gelen "mètre" sözcüğünden alıntıdır. Bu kelime Eski Yunanca'da "ölçü" manasına gelen "métron" kelimesinden gelmektedir.
Metrenin tarihi gelişimine baktığımızda insanlık alemi çeşitli uzunluk birimleriyle ve ölçümleriyle uğraşmıştır. Ayak, parmak, dirsek gibi adlarla kullanılan uzunluk birimleri birbirinden farklılık gösterdiğinden uluslararası ilişkiler, ticaret ve bilimin gelişmesiyle birlikte belli bir sistem ihtiyacı göstermiştir. Yapılan araştırmalarda tarihte ilk kez (M.Ö.2800-2300) uzunluk biriminin Mısır'da uygulandığını göstermektedir. İnsanın dirseği ile orta parağı arasındaki mesafe olarak tanımlanan cubit ilk uzunluk birimidir. Latince "dirsek" manasına gelen "cubiton" kelimesinden türetilelen "cubit" yaklaşık olarak 52,4 cm uzunluğa denk gelmektedir. Cubit, önceleri 28 haneye (takriben bir parmak kalınlığı) daha sonraları ise daha küçük hanelere bölünerek uzunluk birimi olarak kullanılmıştır. Miktarları değerlendirmek için ise genellikle "kile" gibi ölçeklerden yararlanılmıştır.
Tek düzen bir ölçüm birim sisteminin tanımlanması ancak 1700'lü yılların sonlarında mümkün olmuştur. 1700'lü yılların ortalarına gelindiğinde Fransa'da politikacılar ve bilim adamlarının bu konudaki çalışmaları hızlanmış, doğal fenomenleri temel alan bir birim sisteminin oluşturulması için girişimler başlatılmıştır.
Galileo'nun tasarladığı sarkaç, Huygens tarafından zaman ölçümü için kullanılmaya başlanmıştır. 1671 yılında Fransız Astronom Picard, sarkacı uzunluk ölçümü iin önermiş ve bu öneri oldukça kabul görmüştür. 1791 yılında bir komisyon kurulup, tek düzen bir birim sisteminin oluşturulmasına yönelik çalışmalar başlatılmıştır. Komisyonun önünde 3 seçenek vardır.
1. Belli bir periyodla salınan sarkacın uzunluğu,
2. Ekvator çevre uzunluğunun bir kesiti,
3. Kuzey kutbundan ekvatora olan mesafenin uzunluğunun bir kesiti.
Bu üç seçenek içinden 3. seçenek kabul edildi. Buna göre Kuzey kutbundan ekvatora kadar olan mesafenin ölçülmesine karar verildi. Bu karara göre 26 Mart 1791 tarihinde bir çeyrek meridyen uzunluğunun 10 milyonda biri kadar olan uzunluğa "metre" denilmiştir.
Uluslararası Komisyon 22 Haziran 1799 tarihinde metre ve kilogramın arşvi prototiplerini platinden yaparak muhafaza altına aldı. Halen bu prototipler Fransa ulusal arşivinde bulunmaktadır. Bu tarihten sonra metre ve kilogram olarak belirlenen yeni birimler Fransa dışına yayılmaya başladı. 19.yüzyıldan itibaren İtalya, Hollanda ve İspanya gibi ülkelerde "metre" kullanılmaya başlandı ve metrik sisteme geçildi.
1860 yılından sonra bazı Latin Amerika ülkeleri ve 20.yüzyılın başında 51 ülke ve 15 koloninin yeni sistemi kabul etmesiyle "metre" temel uzunluk ölçü birimi Dünya çapında yaygınlık kazanmaya başlamıştır.
20 Mayıs 1875 tarihinde Metre Konvansiyonu olarak bilinen antlaşma Paris'te aralarında Osmanlı İmrapatorluğu'nun da bulunduğu 17 ülke arasında imzalanmıştır. 1889 yılında arşiv metre ve kilogram referans alınarak imal edilen metre ve kilogram prototipleri Metre Konvansiyonunu imzalayan ülkelerin referansları olmak üzere gönderilmiştir.
1889 yılında yapılan İlk Uluslararası Tartılar ve Ölçüler Konferansı'nın (CGPM) 1960'ta düzenlenen 11.sinde ölçümlerdeki doğruluk gereksinimlerinin artmış olması nedeniyle, teknolojik ilerlemelerin de daha küçük belirsizliklerle çalışmayı olanaklı kılmasına bağlı olarak metrenin tanımı, atmosferik ve astronomik etkilerden mümkün olduğunca uzak kalacak şekilde yeniden yapıldı. Buna göre 1 metre, boşluktaki Kripton 86 atomundan yayılan turuncu ışınımın dalga boyunun 1650763,73 katı olarak belirlendi. 1983 yılında yapılan 17. Konferansta metrenin tanımı, boşluktaki ışığın saniyenin 1/299792458'de biri kadar sürede katettiği mesafenin uzunluğu olarak yenilenmiş ve halen bu şekilde tanımlanmaktadır. Yani günümüzde kullandığımız metrenin tanımı;
"Işığın saniyenin 1/299792458'i kadar sürede katettiği mesafenin uzunluğu" olarak belirlenmiştir. Yani netice olarak uzunluk ölçü birimi olan metrenin tanımlanması zaman birimine bağlanmış olmaktadır.
Osmanlı Devleti'nde uzunluk birimi olarak, arşın, endaze, zira' gibi birimler kullanılmıştır. Metre hesabıyla çarşı arşını 68 cm iken bina ve mimar arşını 75,8 cm idi. Endaze ise 65,25 cm idi.
Türkiye'de 26 Mart 1931 tarihinde çıkarılan 1782 sayılı Ölçüler Kanunu ile arşın ölçü birimi kaldırılıp yerine metre sistemi kabul edildi ve 1933 yılından sonra arşının bütün çeşitleri tamamen ortadan kaldırılarak metre sistemine geçilmiştir.
Halen Türkiye'de 1989 yılında Resmi Gazete'de yayımlanıp yürürlüğe giren 3516 sayılı Ölçüler ve Ayar Kanunu'nun düzenlediği maddeler geçerlidir. Bu Kanun'un 5.maddesine göre temel uzunluk ölçü birimi olarak metre, temel ağırlık birimi olarak kilogram ve temel zaman birimi olarak saniye kabul edilmiştir. Yine aynı Kanun'un 8.maddesinde "1889 yılında Paris'te toplanan Uluslararası Tartılar ve Ölçüler Genel Konferansı'nda kabul edilerek Fransa'da Sevr'de Breteuil Pavyonu'nda saklanmakta olan metre ve kilogram prorotiplerinden alınan ölçü örnekleri, Türkiye için de uzunluk ve kütle (ağırlık) temel etalonlarıdır." hükmü yer almaktadır. Ayrıca bu 3516 sayılı Ölçüler ve Ayar Kanunu'nun yayımlanmasıyla birlikte 26.03.1931 tarih ve 1782 sayılı Ölçüler Kanunu da yürürlükten kaldırılmıştır.
Günümüzde hemen hemen bütün ülkeler uzunluk birimi olarak metre ve ağırlık birimi olarak kilogram kullanmakla birlikte bunun istisnaları da vardır. Metrik sistem denilen bahsettiğimiz bu birimi kullanmayan ülkeler ABD, Myanmar ve Liberya'dır. Bu ülkelerin haricinde tüm dünyada metrik sistem kullanılmaktadır.
Uluslararası ticarette kullanılan ölçü birimleri
1. Metrik Sistem
2. İngiliz Sistemi
3. ABD Sistemi olmak üzere 3 ana başlıkta toplanmaktadır. Metrik sistem uygulaması çok yaygın olmakla birlikte İngiltere, 1963, 1976 ve 1985 yıllarında kabul ettiği kanunlar ile metrik sisteme geçmesine rağmen yine asırlar boyunca kullandığı birimlere devam etmiştir. ABD ise kuruluşundan bu yana İngiliz ölçü sisteminden kalan fakat biraz farklılıklar gösteren kendine has sistemi kullanmaya devam etmektedir.
Risale-i Nur Külliyatı'nda "metre" kelimesi;
Sözler: 3
Mektubat: 2
Tarihçe-i Hayatı: 2
Barla Lahikası: 1
Kastamonu Lahikası: 1
Emirdağ Lahikası: 8
Sikke-i Tasdik-i Gaybi: 2
defa olmak üzere toplam 19 defa tekrar edilmiştir. Bunlardan 2 yerde "kilometre" olarak zikredilmektedir. Buna göre sadece "metre" olarak 17 defa zikredilmiştir. "Metre"nin en son tanımı ise 17.si düzenlenen 1983 tarihli Konferans'ta belirlenmiştir.
100 cm'lik temel uzunluk ölçü birimidir.
Kelime olarak İtalyanca'da "uzunluk ölçü birimi" manasına gelen "metro" kelimesinden alıntıdır. İtalyanca sözcük Fransızca'da aynı manaya gelen "mètre" sözcüğünden alıntıdır. Bu kelime Eski Yunanca'da "ölçü" manasına gelen "métron" kelimesinden gelmektedir.
Metrenin tarihi gelişimine baktığımızda insanlık alemi çeşitli uzunluk birimleriyle ve ölçümleriyle uğraşmıştır. Ayak, parmak, dirsek gibi adlarla kullanılan uzunluk birimleri birbirinden farklılık gösterdiğinden uluslararası ilişkiler, ticaret ve bilimin gelişmesiyle birlikte belli bir sistem ihtiyacı göstermiştir. Yapılan araştırmalarda tarihte ilk kez (M.Ö.2800-2300) uzunluk biriminin Mısır'da uygulandığını göstermektedir. İnsanın dirseği ile orta parağı arasındaki mesafe olarak tanımlanan cubit ilk uzunluk birimidir. Latince "dirsek" manasına gelen "cubiton" kelimesinden türetilelen "cubit" yaklaşık olarak 52,4 cm uzunluğa denk gelmektedir. Cubit, önceleri 28 haneye (takriben bir parmak kalınlığı) daha sonraları ise daha küçük hanelere bölünerek uzunluk birimi olarak kullanılmıştır. Miktarları değerlendirmek için ise genellikle "kile" gibi ölçeklerden yararlanılmıştır.
Tek düzen bir ölçüm birim sisteminin tanımlanması ancak 1700'lü yılların sonlarında mümkün olmuştur. 1700'lü yılların ortalarına gelindiğinde Fransa'da politikacılar ve bilim adamlarının bu konudaki çalışmaları hızlanmış, doğal fenomenleri temel alan bir birim sisteminin oluşturulması için girişimler başlatılmıştır.
Galileo'nun tasarladığı sarkaç, Huygens tarafından zaman ölçümü için kullanılmaya başlanmıştır. 1671 yılında Fransız Astronom Picard, sarkacı uzunluk ölçümü iin önermiş ve bu öneri oldukça kabul görmüştür. 1791 yılında bir komisyon kurulup, tek düzen bir birim sisteminin oluşturulmasına yönelik çalışmalar başlatılmıştır. Komisyonun önünde 3 seçenek vardır.
1. Belli bir periyodla salınan sarkacın uzunluğu,
2. Ekvator çevre uzunluğunun bir kesiti,
3. Kuzey kutbundan ekvatora olan mesafenin uzunluğunun bir kesiti.
Bu üç seçenek içinden 3. seçenek kabul edildi. Buna göre Kuzey kutbundan ekvatora kadar olan mesafenin ölçülmesine karar verildi. Bu karara göre 26 Mart 1791 tarihinde bir çeyrek meridyen uzunluğunun 10 milyonda biri kadar olan uzunluğa "metre" denilmiştir.
Uluslararası Komisyon 22 Haziran 1799 tarihinde metre ve kilogramın arşvi prototiplerini platinden yaparak muhafaza altına aldı. Halen bu prototipler Fransa ulusal arşivinde bulunmaktadır. Bu tarihten sonra metre ve kilogram olarak belirlenen yeni birimler Fransa dışına yayılmaya başladı. 19.yüzyıldan itibaren İtalya, Hollanda ve İspanya gibi ülkelerde "metre" kullanılmaya başlandı ve metrik sisteme geçildi.
1860 yılından sonra bazı Latin Amerika ülkeleri ve 20.yüzyılın başında 51 ülke ve 15 koloninin yeni sistemi kabul etmesiyle "metre" temel uzunluk ölçü birimi Dünya çapında yaygınlık kazanmaya başlamıştır.
20 Mayıs 1875 tarihinde Metre Konvansiyonu olarak bilinen antlaşma Paris'te aralarında Osmanlı İmrapatorluğu'nun da bulunduğu 17 ülke arasında imzalanmıştır. 1889 yılında arşiv metre ve kilogram referans alınarak imal edilen metre ve kilogram prototipleri Metre Konvansiyonunu imzalayan ülkelerin referansları olmak üzere gönderilmiştir.
1889 yılında yapılan İlk Uluslararası Tartılar ve Ölçüler Konferansı'nın (CGPM) 1960'ta düzenlenen 11.sinde ölçümlerdeki doğruluk gereksinimlerinin artmış olması nedeniyle, teknolojik ilerlemelerin de daha küçük belirsizliklerle çalışmayı olanaklı kılmasına bağlı olarak metrenin tanımı, atmosferik ve astronomik etkilerden mümkün olduğunca uzak kalacak şekilde yeniden yapıldı. Buna göre 1 metre, boşluktaki Kripton 86 atomundan yayılan turuncu ışınımın dalga boyunun 1650763,73 katı olarak belirlendi. 1983 yılında yapılan 17. Konferansta metrenin tanımı, boşluktaki ışığın saniyenin 1/299792458'de biri kadar sürede katettiği mesafenin uzunluğu olarak yenilenmiş ve halen bu şekilde tanımlanmaktadır. Yani günümüzde kullandığımız metrenin tanımı;
"Işığın saniyenin 1/299792458'i kadar sürede katettiği mesafenin uzunluğu" olarak belirlenmiştir. Yani netice olarak uzunluk ölçü birimi olan metrenin tanımlanması zaman birimine bağlanmış olmaktadır.
Osmanlı Devleti'nde uzunluk birimi olarak, arşın, endaze, zira' gibi birimler kullanılmıştır. Metre hesabıyla çarşı arşını 68 cm iken bina ve mimar arşını 75,8 cm idi. Endaze ise 65,25 cm idi.
Türkiye'de 26 Mart 1931 tarihinde çıkarılan 1782 sayılı Ölçüler Kanunu ile arşın ölçü birimi kaldırılıp yerine metre sistemi kabul edildi ve 1933 yılından sonra arşının bütün çeşitleri tamamen ortadan kaldırılarak metre sistemine geçilmiştir.
Halen Türkiye'de 1989 yılında Resmi Gazete'de yayımlanıp yürürlüğe giren 3516 sayılı Ölçüler ve Ayar Kanunu'nun düzenlediği maddeler geçerlidir. Bu Kanun'un 5.maddesine göre temel uzunluk ölçü birimi olarak metre, temel ağırlık birimi olarak kilogram ve temel zaman birimi olarak saniye kabul edilmiştir. Yine aynı Kanun'un 8.maddesinde "1889 yılında Paris'te toplanan Uluslararası Tartılar ve Ölçüler Genel Konferansı'nda kabul edilerek Fransa'da Sevr'de Breteuil Pavyonu'nda saklanmakta olan metre ve kilogram prorotiplerinden alınan ölçü örnekleri, Türkiye için de uzunluk ve kütle (ağırlık) temel etalonlarıdır." hükmü yer almaktadır. Ayrıca bu 3516 sayılı Ölçüler ve Ayar Kanunu'nun yayımlanmasıyla birlikte 26.03.1931 tarih ve 1782 sayılı Ölçüler Kanunu da yürürlükten kaldırılmıştır.
Günümüzde hemen hemen bütün ülkeler uzunluk birimi olarak metre ve ağırlık birimi olarak kilogram kullanmakla birlikte bunun istisnaları da vardır. Metrik sistem denilen bahsettiğimiz bu birimi kullanmayan ülkeler ABD, Myanmar ve Liberya'dır. Bu ülkelerin haricinde tüm dünyada metrik sistem kullanılmaktadır.
Uluslararası ticarette kullanılan ölçü birimleri
1. Metrik Sistem
2. İngiliz Sistemi
3. ABD Sistemi olmak üzere 3 ana başlıkta toplanmaktadır. Metrik sistem uygulaması çok yaygın olmakla birlikte İngiltere, 1963, 1976 ve 1985 yıllarında kabul ettiği kanunlar ile metrik sisteme geçmesine rağmen yine asırlar boyunca kullandığı birimlere devam etmiştir. ABD ise kuruluşundan bu yana İngiliz ölçü sisteminden kalan fakat biraz farklılıklar gösteren kendine has sistemi kullanmaya devam etmektedir.
Risale-i Nur Külliyatı'nda "metre" kelimesi;
Sözler: 3
Mektubat: 2
Tarihçe-i Hayatı: 2
Barla Lahikası: 1
Kastamonu Lahikası: 1
Emirdağ Lahikası: 8
Sikke-i Tasdik-i Gaybi: 2
defa olmak üzere toplam 19 defa tekrar edilmiştir. Bunlardan 2 yerde "kilometre" olarak zikredilmektedir. Buna göre sadece "metre" olarak 17 defa zikredilmiştir. "Metre"nin en son tanımı ise 17.si düzenlenen 1983 tarihli Konferans'ta belirlenmiştir.