Kelime Analizi 77: Sahra-Çöl

kenz-i mahfi

kenz-i mahfi

Sorumlu
SAHRA (Arapça)
Kır, ova, çöl manalarına gelmektedir.

"Sahra" kelimesi Arapça "sahara" kelimesinden gelmiş olup "çöl" demektir. "müennes" bir kelimedir.
Arapça"da "çöl" kelimesinin karşılığı "Sahra" kelimesi olup Afrika'nın kuzeyindeki büyük çölün Arapça adı "Sahra-yı Kebir"dir.

Arapça"da "Eshara" kelimesi "çöl gibi; çöl kumu renginde; metruk, ıssız, tenha" demektir.

"Sahra" kelimesi Arapça'da "kızıl sarı veya boz renk, bozkır, çöl"; Aramca'da "kızıl renk"; İbranice'de "açık sarı veya beyaz renk" demektir.

"Çöl" kelimesi Moğolca'dan Türkçe'ye geçmiş ve "bozkır, tarım yapılmayan arazi" manasındadır.
Sözlükte "çöl" kelimesi "kumluk, susuz veya ıssız geniş arazi, sahra" olarak geçmektedir.

"Çöl" kelimesinin Latince'si "desertum" yani "insansız, boş yer" demektir. İngilizce'de "desert"; Fransızca'da "desert"; İtalyanca'da "deserto" ve İspanyolca'da "desiarto" kelimeleri "çöl" için kullanılmaktadır.
Farsça'da "deşt" kelimesi "çöl" demektir.
Arapça'da kullanılan "Sahra" kelimesinin hem kır, hem de ova için kullanılmasının bir sebebi çöl diye vasıflandırılan alanların tamamının kumlarla kaplı olmayıp bazen çalılık, bozkır, otlak, dağlık gibi hususiyetlerinin olmasından dolayıdır. Yıllık 25 santimetrenin altında yağış alan bölgelere çöl denilmektedir. Çöllerin genel özelliği kurak olmalarıdır. Çöller hem çok sıcak hem de çok soğuk olabilirler. Çöllerin sadece yüzde onu kumlarla kaplıdır. Diğer kısımları dağlık, kayalık, taşlık, çalılık, otlaklarla kaplıdır.

Dünyanın en büyük çölü "Büyük Sahra" ismindeki Afrika'nın kuzeyini kaplayan ve Avustralya kıtası ile ABD büyüklüğündeki çöldür. Sadece kumlardan ibaret olan kısmı bu çölün beşte biri kadardır. Diğer yerler taşlık, çalılık gibi yerler olup yüksekliği 3000 metre civarında olan Tibesti ve Ahaggar gibi yüksek dağlar mevcuttur.
Dünyanın en alçak çölü "Death Valley" olarak adlandırılan Mojave Çölü'nün bir parçası olan "Ölüm Vadisi"dir. ABD'nin Kaliforniya Eyaleti'nde deniz seviyesinden 86 metre aşağıda yer almaktadır. Kuzey Amerika'nın en alçak, en sıcak ve en kurak yeridir.
Dünyanın en kurak çölü Güney Amerika ülkesi Şili'nin kuzeyindeki Atacama Çölü'dür.
Dünyanın en kurak ve soğuk çölü Antarktika'dır.
 
kenz-i mahfi

kenz-i mahfi

Sorumlu
Sözler sayfa 6'da 2 defa çöl ve 2 defa sahra kelimesi kullanılmıştır. Kelime sıraları "çöl.. sahra.. çöl.. sahra" şeklinde olmakla bizce bilinen "çöl" kelimesinin karşılığı 2 defa verilmiştir.

Sözler 55.sayfada geçen 2 adet "yeşil sahra" ifadesinin ortasında "çöl" kelimesi kullanılmıştır.

Sözler 246.sayfada "kumistan olan sahra-yı kebir" ifadesi;
484.sayfada "Senin ile biz, sahra-yı kebir gibi bir mevkideyiz. Kum denizi fırtınasında, gece o kadar karanlık olduğundan elimizi bile göremiyoruz" ifadesi ile yine
484.sayfada; "İşte o sahra-yı kebir, bu dünya yüzüdür. O kum denizi, bu hadisat içinde harekat-ı zerrat ve seyl-i zaman tahrikiyle çalkanan mevcudat ve biçare insandır." cümleleri ile
738.sayfada "Bak şu sahranın kum deryalarına, nasıl hiddet saçıyor, tehdid ediyor bizi!" cümlelerinde "sahra" kelimesini ifade ve izah edecek "kum denizi" ve "kum deryaları" kelimeleri kullanılmıştır.

Sözler 391.sayfada: "Bir şairin bu kelâmdan hissesi: Zemin bir taban ve kubbi sema, üstünde konulmuş yeşil ve elektrik lambalarıyla süslenmiş bir muhteşem çadır, ufki bir daire suretinde ve semanın etekleri başında görünen dağları, o çadırın kazıkları misalinde tahayyül eder. Sani-i Zülcelaline hayretkarane pereştiş eder. Hayme-nişin bir edibin bu kelâmdan nasibi: Zeminin yüzünü bir çöl ve sahra; dağların silsilelerini pek kersetle ve çok muhtelif bedevi çadırları gibi, güya tabaka-i türabiye, yüksek direkler üstünde atılmış, o direklerin sivri başları o perde-i türabiyeyi yukarıya kaldırmış, birbirine bakar pek çok mahlukatın meskeni tasavvur eder."
Yukarıdaki cümlelerde çöl ile ilgili olarak Arapça "sahra" kelimesi geçtiği gibi, çölde yaşayan Arapları ifade etmek için kullanılan "bedevi" kelimesi kullanılmıştır. Arapça'da "çadır" manasına gelen "hayme" kelimesi Sözler kitabında ve ayrıca külliyatta sadece bu bahiste geçtiği gibi karşılığı olan "çadır" kelimesi 4 defa ve 2'si öncesinde ve 2'si sonrasında zikredilmekle bize çok yabancı olan "hayme" kelimesinin, 4 adet "çadır" kelimesinin arasında kalmakla manası verilmiştir. Farsça'da "oturmuş, oturan" gibi manalara gelmekle başka kelimelere eklenerek yeni kelimeler kurulmasını sağlayan "nişin" kelimesi burada "hayme-nişin" kelimesinde kullanılmıştır. (Nişin kelimesi külliyatta 3 defa zikredilmiştir) Bu kelimenin karşılığı "yeryüzünde çadırlar misillü kolayca kuran" ifadesinde verilmiştir.

Yine 391.sayfada "çöl ve sahra" ifadesi, 682.sayfada "Şu sahra ve ova" ifadesi kullanılmakla genellikle çölleri ifade etmek için kullanılan "sahra" kelimesinin "ova" için de kullanıldığı bilinmektedir. Fakat öyle ova ki çöl hususiyeti göstermektedir.

Lem'alar 142.sayfadaki bahiste sahra ve çöl kelimeleri aynı bahiste zikredilmiştir.

7.Şua'da Arapça ibaredeki "Essahârâ" kelimesi dahil olmak üzere 7 defa "sahra" kelimesi kullanılmıştır.

7.Şua'da "sahra"lardan bahseden 1. Makamın 5.mertebesinde Arapça ibare ile birlikte 5 adet "sahra" kelimesi kullanılmıştır.

Mesnevi-i Nuriye sayfa 25'te "O sahralarda, o çöllerde.." ifadesinde aynı cümlede kullanılmıştır.

İşarat-ül İ'caz sayfa 113'te "Sahra ve çöl adamları" ifadesinde aynı cümlede kullanılmıştır.

Barla Lahikası sayfa 75'te Hüsrev Efendi'nin mektubu ile 225.sayfadaki Müzeyyene'nin mektubunda "Issız sahralar, susuz çöller" ifadeleri kullanılmıştır.

Sikke-i Tasdik-i Gaybi kitabında sayfa 45'te Hüsrev Efendi'nin mektubunda "kızgın kum sahralarında.." ifadesinde karşılığı verilmiştir.
 
kenz-i mahfi

kenz-i mahfi

Sorumlu
Asya kıtasındaki çöllere baktığımızda;
Thar Çölü: Pakistan ile Hindistan arasında yer almaktadır. Yaklaşık olarak 640 km uzunlukta ve 360 km genişlikte olup takriben 250.000 km² yüzölçümüne sahiptir. Dünyanın en büyük 18.çölüdür.

Kızılkum Çölü: Özbekistan ile Kazakistan arasında yer almaktadır. Dünyanın en büyük 11.çölüdür. Amu Derya ve Sri Derya ırmakları arasında yer alır. Özbekistan'ın Buhara şehrinin batısında yer almaktadır. Yüzölçümü 298.000 km²'dir. Özbekistan Yüzölçümünün yaklaşık olarak % 65'i çöl veya yarı çöldür. Maden bakımından zengin bir bölgedir.

Karakum Çölü: Türkmenistan sınırları içinde yer almaktadır. Yüzölçümü 350.000 km² olup Türkmenistan'ın yaklaşık olarak 4'te 3'ünü kaplamaktadır. Tecen ve Murgap isimli akarsular bu çölde kaybolmaktadır. Yeraltı kaynakları bakımından bir hayli zengin bir bölgedir. Amu Derya nehrinin çok az bir kısmı Türkmenistan topraklarından geçmektedir.

Gobi Çölü: Dünyanın beşinci büyük çölüdür. Yüzölçümü 1.300.000 km²dir. Moğolistan'ın güneyi ile Çin'in Sin-kiang ve Kansu eyaletlerinin bir bölümünü içine almaktadır. Kışlar çok soğuk, yazlar çok sıcaktır. Dünyanın en tuhaf çöllerinden birisidir.

Hami Çölü: Çin'de Gobi Çölü içinde bir bölümdür. Kuzey ve güney Nan-shan dağları üzerinde Tian Shan sistemi arasında yer kaplar. Gobi Çölü ile Çin'in Sincan özerk eyaleti arasında yer almaktadır.

Lopnur Çölü: Çin'te Tarım Havzasının doğu kısmında Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde 100.000 km²'lik alan kaplamaktadır.Doğu kısmı bir tuz çölüdür ve 1971 yılında kuruyan Lopnur Tuz Gölü'nden geriye kalan yerdir. Çok aşırı kurak ve sıcak ve kum fırtınalarından dolayı hiç bir bitki örtüsü bulunmaz. Yerel halk arasında bu fırtınalara Kara Buran denilmektedir.

Deşt-i Lut Çölü: Güneybatı İran'da geniş bir tuz çölüdür.Burası büyük çöl havzalarından birisi olup sıcaklık çok yüksek ve canlı sayısı bir hayli azdır. Deşt-i Kebir çölü ile beraber İran'ın iki büyük çölünden birisidir. İranın bazı önemli şehirleri tamamen çöl içinde kalmıştır.

Deşt-i Kebir Çölü: İran platosunun ortasında yer alan İran'ın en büyük çölüdür. Büyüklüğü 77.000 km² kadardır. Diğer adıyla Büyük Tuz Çölü'dür.

Registan Çölü: Güneybatı Afganistan'da Kandahar ile Helmand arasında yer alır.Kum kaplı ovalar, açık kayalık ve kil alanları ile kaplı kumlu bir çöldür.

Betpak-Dala Çölü: Güney Kazakistan'da bir çöldür. Yüzölçümü 75.000 km² kadardır. Türkçe'de "batpak (bataklık)" ile "dala (düz)" kelimelerinin birleşiminden meydana gelmektedir. İlkbahar ve sonbaharda otlak olarak kullanılmaktadır.

İndus Vadisi Çölü: Pakistan'ın kuzeybatısında İndus nehri civarındadır. Kurt, sırtlan, leopar, karakulak gibi hayvanlara ev sahipliği yapmaktadır. Bitki örtüsü çok çeşitlidir. Bölgenin fıtri hali neredeyse bozulmamış gibidir fakat avcılık büyük tehdit oluşturmaktadır.

Kumtag Çölü: Kuzeybatı Çin'de Taklamakan Çölü'nün bir parçasıdır. Aşırı otlatma nedeniyle bu bölgenin çölleşmesi artmaktadır. Kuzeybatısında Lopnur Çölü yer almaktadır.

Tottori Çölü: Japonya'nın Tottori Şehri'nde sahil kısmında 30 km²'lik kumul tepeleridir. Yüzölçümü küçük olmasına rağmen turistik bir bölgedir. Honşu Adasında Japon Denizi kenarındadır.

Tengger Çölü: Çin'in İç Moğolistan bölgesinde 36.000 km² büyüklüğünde bir çöldür. Çin'in en büyük 4.çölüdür. İçinde bir çok göl vardır.

Ordos Çölü: Çin'in İç Moğolistan Özerk Bölgesi'nin güneyinde yer almaktadır.

Taklamakan Çölü: Çin'in Uygur Özerk Bölgesi'nde yer alan bir çöldür. Yüzölçümü yaklaşık olarak 324.000 km²'dir. Arabistan'daki Rub-ül Hali Çölü'nden sonra Dünyanın en büyük 2. kum çölüdür. Dünyanın zengin petrol kaynaklarına sahip bir bölgesidir. Dünyanın en tehlikeli çölü sayılmaktadır.

Necef Çölü: İsrail'in güneyinde Lut Gölü ile Akabe Körfezi arasında yer almaktadır. İbranice "kuru" anlamına gelmektedir.
 
kenz-i mahfi

kenz-i mahfi

Sorumlu
Afrika kıtasındaki çöllere baktığımızda;
Sahra Çölü: Dünyanın en büyük ve meşhur çölüdür. ABD büyüklüğündedir. Dünyanın en büyük sıcak çölüdür.

Libya Çölü: Tibesti Dağları ile Nil Nehri arasında yaklaşık olarak 2.000.000 km²'lik alanı kaplamaktadır. Dünyanın 2.büyük çölüdür.

Kalahari Çölü:Botsvana'nın büyük bir bölümü ile Namibya ve Güney Afraki arasında yer almaktadır. Yüzölçümü 900.000 km²'dir. Bölgede geniş çalılıklar, otlaklar, çayırlar olduğu halde yağış azlığından dolayı çöl denilmiştir. Uzunluğu 1600 km olan Okavango nehri bu çölde son bulmaktadır.

Namib Çölü: Afrika'nın güney batısında Namibya sahilinde yer almaktadır. Yüzölçümü 50.000 km²'dir. Namibya'nın sahili boyunca uzanmaktadır.

Talak Çölü: Nijerya'nın kuzeybatısında 100.000 km² büyüklüğünde kumullarla kaplı bir çöldür.

Nübye Çölü: Nil Nehri ile Kızıldeniz arasında Sudan'ın kuzeydoğusunda yer almaktadır. Yaklaşık olarak250.00 km² büyüklüğündedir.

Bayuda Çölü: Sudan'ın kuzeyinde Nil nehrinin batısında Büyük Sahra'nın bir kolu olan çöldür.Volkanik bir bölge olup başkent Hartum'un kuzeyinde yer almaktadır. Beyaz Nil ile Mavi Nil'in birleştiği yerin biraz kuzeyine düşmektedir.

Chalbi Çölü: Kenya'da Turkana Gölü'nün doğusunda 100.000 km²'lik neredeyse düz kumlu bir çöldür. Eski bir göl yatağıdır. Bu kelime halk dilinde "çıplak ve tuzlu" anlamına gelmektedir.

Danakil Çölü: Etiyopya'nın kuzey doğusunda bir kısmı Eritre'de ve bir kısmı da Cibuti'de yer alan çöldür. Deniz seviyesinin altında bulunan bu topraklar aynı zamanda bir tuz çölüdür. Dünyada yaşamanın en zor yer olduğu kabul edilmektedir. Erta Ale ve Debbahu Volkanları mevcuttur. Kızıldeniz kıyısındadır.

Ferio Çölü: Senegal'in kuzeyinde ülke topraklarının yaklaşık olarak 3'te 1'ini kaplamaktadır.

Richtersveld Çölü: Güney Afrika ile Namibya arasında volkanik bir arazi olup canlı çeşitliliği bir hayli fazladır. Burada bir Ulusal Park bulunup UNESCO tarafından Dünya Mirası ilan edilmiştir.

Nyiri Çölü: Kenya'nın güneyinde Klimanjaro Dağı'nın eteğinde yer almaktadır. İçinde Ambolesi Tuz Gölü vardır. Çölde Ambolesi Uluslararası Park'ı vardır.

Beyaz Çöl: Mısır'da bulunan bir çöldür. İsmi gibi beyaz bir görünüme sahiptir. Yerel halk tarafından Sahra el-Beyda olarak adlandırılmaktadır. Diğer çöllerden farklı olarak beyaz ve krem rengi kumlardan meydana gelmiştir. Mısır'ın orta kısmında bulunur. 5000 nüfuslu bir çöl kasabası olan Farafra'nın kuzeyinde yer almaktadır.
 
kenz-i mahfi

kenz-i mahfi

Sorumlu
Amerika kıtasındaki çöllere baktığımızda;
Chihuahuan Çölü: ABD ile Meksika sınırı ortalarını kaplamaktadır. Yüzölçümü 362.000 km² civarındadır. ABD'nin New Mexico, Arizona ve Teksas Eyaletleri ile Meksika'nın Chihuahua, Coahuila, Durango, Zacatecas ve Nuevo León eyaletlerinin topraklarında yer almaktadır. Bu büyük çölde ABD'nin El Paso gibi büyük şehirleri yer almaktadır.

Mojave Çölü: ABD'nin Kaliforniya eyaletinin güneydoğu kısmının büyük bir bölümünü kaplamaktadır. Yüzölçümü 124.000 km²'dir. Dünyanın en yüksek çölü olarak bilinmekle beraber yine dünyanın en alçak çöl irtifası (-86 metre) burada bulunmaktadır. Las Vegas şehri bu çölde bulunmaktadır.

Sonora Çölü: ABD'de Arizona eyaletinin güneybatısı ile Kaliforniya eyaletinin güneydoğusunda kurak bölge.Yüzölçümü 310.000 km²'dir. Meksika'nın Baja California eyaletinin büyük bölümü ile Sonora eyaletinin batı yarısı da bu bölge içinde yer alır. Colorado ve Yuma çölleri de Sonora Çölünün bir parçası olarak kabul edilir. Sonora Çölünün bazı kesimleri sulamayla verimli tarım bölgelerine dönüştürülmüştür; bunların en önemlisi Coachella ve Imperial vadileridir.

Karakaya Çölü:ABD'de Nevada eyaletinin kuzeybatısında yer alan Humboldt ve Persing illerinin bir bölümünü kaplayan Büyük Havza'nın bir bölümü olarak 2.600 km² yüzölçümüne sahip çorak bölgedir.

Büyük Havza Çölü: ABD'nin Büyük Havza bölümündeki en büyük çölüdür. 102.000 km² yüzölçümüne sahiptir. Mojave ve Sonora çölleri ile sınırı vardır.

Patagonya Çölü: Dünyanın en büyük 7. Çölüdür. Büyük bir kısmı Arjantin topraklarında ve az bir kısmı Şili'de yer almaktadır. 673.000 km² büyüklüğünde geniş bir bozkırdır.

Atacama Çölü: Şili'nin kuzeyinde bulunan Dünyanın en kurak çölüdür.Yeraltı kaynakları bakımından zengindir.

Avustralya kıtasında 4 çöl bulunmaktadır. Bunlar; Simpson, Tanami, Sturts Stoney ve Büyük Viktorya Çölleridir.

Simpson Çölü: Dünyanın 3.büyük çölüdür. Avustralya'da 1450.000 km²'lik alana sahiptir. Canlı hayatı neredeyse yok gibidir. Hayatın bittiği yer olarak adlandırılmaktadır.
 
kenz-i mahfi

kenz-i mahfi

Sorumlu
Avrupa kıtasındaki çöllere baktığımızda;

Bardenas Reales Çölü: İspanya'da çöl özelliği gösteren verimsiz bir bölgedir. 42.000 hektar büyüklüğündedir.

Bledow çölü: Polonya'da 32 km²'lik bir alan kaplamaktadır. Güney Polonya topraklarında Dabrowa Gornizca şehri sınırları içinde yer almaktadır.

Deliblatska Çölü: Sırbistan'ın Voyvodina Bölgesinde 300 km²'lik bir alanı kaplamaktadır. Çok zengin canlı türlerini barındırmaktadır. Sırbistan'ın kumlu tepeleridir.

Halendi Çölü: İzlanda'da yer almaktadır. Avrupanın en büyük çölü sayılmaktadır.

Tabernas Çölü: İspanya'nın güneyinde Almeria şehri yakınlarında 280 km²lik bir alandır. Kuzey Amerika çöllerine benzediğinden burada film çekimleri yapılmaktadır.

Çölü olmayan kıta olarak bize öğretilen Avrupa'da 5 adet çölün olması gerçekten şaşırtıcıdır. Demek ki dünya yüzünde çöl olmayan hiç bir kıta mevcut olmayıp coğrafya dersinde öğretilen bilginin hatalı olduğu anlaşılmaktadır.
 
kenz-i mahfi

kenz-i mahfi

Sorumlu
Rangipo Çölü:Yeni Zelanda'nın kuzeyinde çöl özelliği gösteren çorak bir arazidir. Yağmur miktarı fazla olmasına rağmen toprak kalitesinin düşüklüğü ve şiddetli rüzgarlar nedeniyle çöl özelliği göstermektedir.
Kau Çölü: Havai adalarında bulunmaktadır. Volkanik bir arazidir. Yine yağmur fazla yağdığı halde asit yağmuru şeklinde düştüğü için pek fayda sağlamaz. Çöl özelliği gösteren bir yerdir.
Bu iki çöl ile beraber dünya yüzünde Okyanusya kıtasında dahi çöl bulunduğu anlaşılmaktadır.
 
kenz-i mahfi

kenz-i mahfi

Sorumlu
Arapça "sahra" kelimesi kız ismi olarak nadiren de olsa konulmaktadır.

Arapça "sahra" (صحرأ) kelimesinin Ebced Değeri hemze sayılmak şartıyla 300 etmektedir. Dünya yüzölçümünün yaklaşık üçte biri karalarla kaplıdır ve karaların da 3'te 1'i çöllerle kaplıdır. Yani dünya yüzünün yaklaşık olarak 10'da 1'i çöldür.

Risale-i Nur Külliyatı'nda Arabi ibareler ile beraber 100 adet "sahra" kelimesi kullanılmıştır. Bu oran ise Ebced değerinin 3'te 1'i kadardır.

"Çöl" kelimesinin Ebced Değeri 29'dur. "Sahra" kelimesinin Ebced değeri olan 300'e oranla yaklaşık olarak 10'da 1'i kadardır. Gerçekten hakiki çöl dediğimiz kumlar bütün çöllerin sadece 10'da 1'i kadardır.

Çöl kelimesinin Risale-i Nur'da zikredilme oranı ise 24'tür.
 
Son düzenleme:
kenz-i mahfi

kenz-i mahfi

Sorumlu
SAHRA (صخرة) Arapça'da "büyük kaya" demektir. Kudüs'te bulunan Mescid-i Aksa'nın yakınında bulunan ve "Sahratullâh" olarak bilinen kayadır. Yahudiler burayı meşhur Ağlama Duvarı olarak kabul etmektedirler. Risale-i Nur'da bahsi geçen "sahret taşı" oldukça önemli ve mukaddes bir taştır. Cennetten gelen bu taş, bu dünyanın baki aleme dönüşmesinde bir esas olacaktır. Ayrıca bu taş rivayetlere göre dünyayı taşıyan Sevr ve Hût meleklerinin nokta-i istinad olmuştur. Bu taş Beyt-ül Makdis'te çok eski ve tarihi bir kayadır. Peygamberimiz (ASM)'in Miraç geçesinde bu kayadan uruç ettği hakkında rivayet vardır. Bu kayaya "Hacer-i Muallak" denilmektedir. Risale-i Nur Külliyatı'nda Şualar ve Asa-yı Musa'da "sahret" olarak geçmektedir. Kur'an-ı Kerim'de "büyük kaya" manasındaki "sahra" kelimesi 3 yerde geçmektedir.
Bu kelimenin Ebced Değeri: 1290'dır.
 
Üst