İkinci Kısım - Hüccetullahi’l-Bâliğa - Üçüncü Hüccet-i İmâniye - Tabiat Risalesi

TaLHa · 18 Eki 2012

Üçüncü Hüccet-i İmâniye

(Yirmi Üçüncü Lem’a)

Tabiat Risalesi

Tabiattan gelen fikr-i küfrîyi dirilmeyecek bir surette öldürüyor, küfrün temel taşını zîrüzeber ediyor.

İHTAR: Şu Notada, tabiiyyunun münkir kısmının gittikleri yolun içyüzü ne kadar akıldan uzak ve ne kadar çirkin ve ne derece hurafe olduğu, lâakal doksan muhali tazammun eden Dokuz Muhal ile beyan edilmiş. Sair risalelerde o muhaller kısmen izah edildiğinden; burada gayet muhtasar olmak haysiyetiyle, bâzı basamaklar tayyedilmiştir. Onun için, birden bire, “Bu kadar zâhir ve âşikâre bir hurafeyi nasıl bu meşhur âkıl feylesoflar kabul etmişler, o yolda gidiyorlar?” hatıra geliyor.

Evet, onlar mesleklerinin iç yüzünü görememişler. Hem, hakikat-i meslekleri ve mesleklerinin lâzımı ve muktezası odur ki, yazılmış herbir muhalin ucunda beyan edilen o çirkin ve müstekreh ve gayr-ı mâkul HAŞİYE-1 hülâsa-i mezhepleri ve mesleklerinin lâzımı ve zarurî muktezası olduğunu gayet bedihîve kat’î burhanlarla, şüphesi olanlara tafsilen beyan ve ispat etmeye hazırım.

[NOT]Haşiye-1 Bu risalenin sebeb-i telifi, gayet mütecavizâne ve gayet çirkin bir tarzla, hakaik-i imaniyeyi tezyif edip, bozulmuş aklı yetişmediği şeye hurafe deyip, dinsizliği tabiata bağlayarak, Kur’ân’a hücum edilmesidir. O hücum ise şiddetli bir hiddeti kalbe (kaleme) verdi ki, şiddetli ve galiz tokatları o mülhidlere ve haktan yüz çeviren bâtıl mezheplilere yedirdi. Yoksa, Risale-i Nur’un mesleği, nezihâne ve nazikâne ve kavl-i leyyindir. [/NOT]

bedihî: açık, aşikâr	beyan etmek: açıklamak
binaen: dayanarak	burhan: kuvvetli delil
bâtıl: gerçek dışı, yalan	feylesof: filozof, felsefeci
fikr-i küfrî: Allah’ın varlığını inkâr etme düşüncesi	galiz: çirkin, kaba
gayr-ı mâkul: akla uymayan	hak: doğru, gerçek
hakaik-i imaniye: iman hakikatleri, gerçekleri	hakikat-i meslek: takip edilen bir yöntemin gerçek yönü
haysiyetiyle: özelliğiyle	haşiye: dipnot, açıklayıcı not
hiddet: öfke	hurafe: delile dayanmayan saçma inanış
hülâsa-i mezhep: takip edilen metodun özeti	ihtar: hatırlatma, uyarı
izah etmek: açıklamak	kat’î: kesin
kavl-i leyyin: yumuşak söz	küfür: Allah’ın varlığını inkâr etme
lem’a: parıltı	lâakal: en az
mezhep: tutulan yol, ekol	muhal: imkansızlık
muhtasar: özet	mukteza: bir şeyin gereği
mülhid: dinsiz	münkir: Allah’ın varlığını inkâr eden, kabul etmeyen
müstekreh: çirkin	mütecavizâne: haddi aşarak, saldırgan bir şekilde
nazikâne: nazikçe	nezihâne: temiz ve kibar bir şekilde
nota: bildiri	risale: Risale-i Nur’u oluşturan bölümlerden her birisi
sair: başka	sebeb-i telif: bir eserin yazılma sebebi
suret: biçim, şekil	tabiat: doğa, maddî âlem; materyalist düşünce
tabiiyyun: tabiatçılar, herşeyin tabiatın tesiriyle meydana geldiğini iddia edenler	tafsilen: ayrıntılı olarak
tayyedilmek: atlanmak	tazammun etmek: içine almak
tezyif etmek: hakaret; küçük düşürme; çürütme	zahir: açık, görünen
zarurî: zorunlu	zîrüzeber etmek: yerle bir etmek, yıkmak
âkıl: akıllı	âşikâre: açık, belli

TaLHa · 19 Eki 2012

İkinci Kısım - Sayfa 198

قَالَتْ رُسُلُهُمْ اَفِى اللهِ شَكٌّ فَاطِرِ السَّمٰوَاتِ وَاْلاَرْضِ

1

Şu âyet-i kerime, istifham-ı inkârî ile, “Cenâb-ı Hak hakkında şek olmaz ve olmamalı” demekle, vücud ve vahdâniyet-i İlâhiye bedâhet derecesinde olduğunu gösteriyor.

Şu sırrı izahtan evvel bir ihtar: 1338’de Ankara‘ya gittim. İslâm Ordusunun Yunan’a galebesinden neş’e alan ehl-i imanın kuvvetli efkârı içinde, gayet müthiş bir zındıka fikri, içine girmek ve bozmak ve zehirlendirmek için dessâsâne çalıştığını gördüm. “Eyvah,” dedim. “Bu ejderha imanın erkânına ilişecek!” O vakit, şu âyet-i kerime bedâhet derecesinde vücud ve vahdâniyeti ifham ettiği cihetle, ondan istimdad edip, o zındıkanın başını dağıtacak derecede Kur’ân-ı Hakîmden alınan kuvvetli bir burhanı, Nur’un Arabî risalesinde yazdım. Ankara’da, Yeni Gün Matbaasında tab ettirmiştim. Fakat maatteessüf Arabî bilen az ve ehemmiyetle bakanlar da nadir olmakla beraber, gayet muhtasar ve mücmel bir surette o kuvvetli burhan tesirini göstermedi. Maatteessüf, o dinsizlik fikri hem inkişaf etti, hem kuvvet buldu. Bilmecburiye, o burhanı Türkçe olarak bir derece beyane deceğim. O burhanın bazı parçaları bazı risalelerde tam izah edildiğinden, burada icmâlen yazılacaktır. Sair risalelerde inkısam etmiş olan müteaddit burhanlar, bu burhanda kısmen ittihad ediyor, herbiri bunun bir cüz’ü hükmüne geçiyor.

Mukaddime

Ey insan! Bil ki, insanların ağzından çıkan ve dinsizliği işmam eden dehşetli kelimeler var; ehl-i iman bilmeyerek istimal ediyorlar. Mühimlerinden üç tanesinibeyan edeceğiz.

[NOT]Dipnot-1 “Peygamberleri onlara dedi ki: Gökleri ve yeri yoktan var eden Allah hakkında şüphe olur mu?” İbrahim Sûresi, 14:10.[/NOT]

Ankara: (bk. bilgiler)	Arabî: Arapça
Cenâb-ı Hak: Hakkın tâ kendisi olan şeref ve yücelik sahibi Allah	Kur’ân-ı Hakîm: her âyet ve sûresinde sayısız hikmet ve faydalar bulunan Kur’ân
Yunan: (bk. bilgiler – Yunanistan)	bedahet: açıklık
beyan etmek: açıklamak	bilmecburiye: mecburen, zorunlu olarak
burhan: kuvvetli delil	cihet: yön
cüz’: parça	dessâsâne: hileli ve aldatıcı bir şekilde
efkâr: fikirler, düşünceler	ehl-i iman: Allah’a inananlar, mü’minler
erkân: rükünler, esaslar	galebe: galip gelme
icmâlen: kısaca, özet olarak	ifham etmek: anlatmak, bildirmek
ihtar: hatırlatma	inkişaf etmek: meydana çıkmak
inkısam etmek: bölünmek, kısımlara ayrılmak	istifham-ı inkârî: bir şeyin öyle olmayacağını soru sorma şekliyle ifade etme; “Hiç böyle olur mu?”
istimal etmek: kullanmak	istimdad etmek: yardım istemek
ittihad etmek: birleşmek	izah: açıklama
işmam etmek: hissettirmek	maatteessüf: ne yazık ki
muhtasar: kısa, özet	mukaddime: başlangıç, giriş
mücmel: özet halinde	müteaddit: bir çok, çeşitli
neş’e almak: sevinmek	risale: Risale-i Nur’u oluşturan bölümlerden her birisi
sair: başka, diğer	suret: biçim, şekil
tab etmek: basmak	vahdâniyet: Allah’ın bir ve benzersiz oluşu; ortağının olmayışı
vücud: varlık	vücud ve vahdâniyet-i İlâhiye: Allah’ın varlığı, bir ve benzersiz oluşu
zındıka: dinsizlik, inançsızlık	âyet-i kerime: şerefli âyet, Kur’ân’ın herbir cümlesi
şek: şüphe

TaLHa · 19 Eki 2012

İkinci Kısım - Sayfa 199

Birincisi: Evcedethu’l-esbab, yani, “Esbab bu şeyi icad ediyor.”

İkincisi: Teşekkele binefsihî, yani, “Kendi kendine teşekkül ediyor, oluyor, bitiyor.”

Üçüncüsü: İktezathu’t-tabiat, yani, “Tabiîdir, tabiat iktiza edip icad ediyor.”

Evet, madem mevcudat var ve inkâr edilmez. Hem, her mevcut san’atlı ve hikmetli vücuda geliyor. Hem madem kadîm değil, yeniden oluyor. Herhalde, ey mülhid, bu mevcudu, meselâ bu hayvanı, ya diyeceksin ki, esbab-ı âlem onu icad ediyor, yani esbabın içtimaında o mevcut vücut buluyor; veyahut o kendi kendine teşekkül ediyor; veyahut, tabiat muktezası olarak, tabiatın tesiriyle vücuda geliyor; veyahut bir Kadîr-i Zülcelâlin kudretiyle icad edilir.

Madem aklen bu dört yoldan başka yol yoktur. Evvelki üç yol muhal, battal,mümteni, gayr-ı kabil oldukları kat’î ispat edilse, bizzarure ve bilbedâhe, dördüncü yol olan tarik-i vahdâniyet şeksiz, şüphesiz sabit olur.

AMMA BİRİNCİ YOL ki, esbab-ı âlemin içtimaıyla teşkil-i eşya ve vücud-u mahlûkattır. Pek çok muhâlâtından yalnız üç tanesini zikrediyoruz.

BİRİNCİSİ

Bir eczahanede, gayet muhtelif maddelerle dolu, yüzer kavanoz şişeler bulunuyor. O edviyelerden, zîhayat bir macun istenildi. Hem hayattar, harika bir tiryak, onlardan yapılmak icap etti. Geldik, o eczahanede, o zîhayat macunun ve hayattar tiryakın çoklukla efradını gördük. O macunlardan her birisini tetkik ettik.

Görüyoruz ki, o kavanoz şişelerden her birisinden, bir mizan-ı mahsusla, bir iki dirhem bundan, üç dört dirhem ötekinden, altı yedi dirhem başkasından, ve hâkezâ,muhtelif miktarlarda eczalar alınmış. Eğer birinden, bir dirhem ya noksan veya fazla alınsa, o macun zîhayat olamaz, hâsiyetini gösteremez. Hem o hayattar tiryakı da tetkik ettik. Herbir kavanozdan bir mizan-ı mahsusla bir madde alınmış ki, zerre miktarı noksan veya ziyade olsa, tiryak hassasını kaybeder.

Kadîr-i Zülcelâl: sonsuz haşmet ve yücelik sahibi ve herşeye gücü yeten Allah	aklen: akıl bakımından
battal: bâtıl, boş, hükümsüz	bilbedâhe: açık bir şekilde
bizzarure: zorunlu olarak	dirhem: eskiden kullanılan ve 3 gramlık ağırlığa karşılık gelen bir ölçü birimi
ecza: parçalar	edviye: devâlar, ilâçlar
efrad: fertler, bireyler	esbab: sebepler
esbab-ı âlem: bu âlemdeki sebepler	gayr-ı kabil: imkânsız
hassa: özellik	hayattar: canlı
hikmetli: belli bir amaç ve hedefe yönelik olma	hâkezâ: bunun gibi
hâsiyet: özellik	icad etmek: yaratmak
icap etmek: gerekmek	iktiza etmek: gerektirmek
içtima: toplanma, bir araya gelme	kadîm: eski
kat’î: kesin	kudret: güç, kuvvet
macun: karışım halinde ilaç	mevcud: var olan
mevcudat: varlıklar	mizan-ı mahsus: özel terazi
muhal: imkânsız	muhtelif: değişik, çeşitli
muhâlât: olması imkânsız şeyler	mukteza: bir şeyin gereği
mülhid: dinsiz	mümteni: imkânsız
sabit olmak: kesinleşmiş olmak	tabiat: doğa, maddî âlem
tabiî: tabiat gereği	tarik-i vahdâniyet: bütün varlıkların sadece Allah tarafından yaratıldığını kabul etme yolu
tesir: etki	tetkik etmek: incelemek
teşekkül etmek: meydana gelmek, oluşmak	teşkil-i eşya: varlıkların oluşması, meydana gelmesi
tiryak: kuvvetli ilâç	vücud-u mahlûkat: varlıkların yaratılması
vücuda gelmek: meydana gelmek, var olmak	zikretmek: anlatmak
ziyade: çok	zîhayat: hayat sahibi, canlı
şeksiz: şüphesiz

TaLHa · 19 Eki 2012

İkinci Kısım - Sayfa 200

O kavanozlar elliden ziyade iken, her birisinden ayrı bir mizanla alınmış gibi, ayrı ayrı miktarda eczaları alınmış.

Acaba hiçbir cihette imkân ve ihtimal var mı ki, o şişelerden alınan muhtelif miktarlar, şişelerin garip bir tesadüf veya fırtınalı bir havanın çarpmasıyla devrilmesinden, her birisinden alınan miktar kadar, yalnız o miktar aksın, beraber gitsinler ve toplanıp o macunu teşkil etsinler? Acaba bundan daha hurafe, muhal,bâtıl birşey var mı? Eşek muzaaf bir eşekliğe girse, sonra insan olsa, “Bu fikri kabul etmem” diye kaçacaktır.

İşte bu misal gibi, herbir zîhayat, elbette zîhayat bir macundur. Ve herbir nebat, hayattar bir tiryak gibidir ki, çok müteaddit eczalardan, çok muhtelif maddelerden, gayet hassas bir ölçüyle alınan maddelerden terkip edilmiştir. Eğer esbaba, anâsıra isnad edilse ve “Esbab icad etti” denilse, aynen eczahanedeki macunun, şişelerin devrilmesinden vücut bulması gibi, yüz derece akıldan uzak, muhal ve bâtıldır.

Elhasıl, şu eczahane-i kübrâ-yı âlemde, Hakîm-i Ezelînin mizan-ı kazâ ve kaderiyle alınan mevâdd-ı hayatiye, hadsiz bir hikmet ve nihayetsiz bir ilim ve herşeye şâmilbir irade ile vücut bulabilir. “Kör, sağır, hudutsuz, sel gibi akan küllî anasır ve tabâyive esbabın işidir” diyen bedbaht, “O tiryak-ı acip, kendi kendine, şişelerin devrilmesinden çıkıp olmuştur” diyen divane bir hezeyancı, sarhoş bulunan bir ahmaktan daha ziyade ahmaktır. Evet, o küfür ahmakane, sarhoşâne, divanece bir hezeyandır.

İKİNCİ MUHAL

Eğer herşey, Vâhid-i Ehad olan Kadîr-i Zülcelâle verilmezse, belki esbaba isnad edilse, lâzım gelir ki, âlemin pek çok anâsır ve esbabı, herbir zîhayatın vücudunda müdahalesi bulunsun. Halbuki, sinek gibi bir küçük mahlûkun vücudunda,

Hakîm-i Ezelî: her işini hikmetle yapan ve varlığının başlangıcı olmayıp zamanla sınırlı olmayan Allah	Kadîr-i Zülcelâl: sonsuz haşmet ve yücelik sahibi ve herşeye gücü yeten, kudret sahibi Allah
Vâhid-i Ehad: bir olan ve birliği her bir şeyde tecellî eden Allah	ahmakane: aptalca
anâsır: unsurlar, elementler	bedbaht: talihsiz, kötü
bâtıl: hak olmayan, boş	cihet: yön
divane: akılsız, deli	divanece: akılsızca, delice
ecza: kısımlar, parçalar	eczahane-i kübrâ-yı âlem: büyük bir eczane olan âlem, kâinat
elhasıl: kısaca, özetle	esbab: sebepler
hadsiz: sınırsız, sayısız	hayattar: canlı
hezeyan: boş söz, saçmalama	hezeyancı: boş söz söyleyen, saçmalayan
hikmet: her şeyin yerli yerinde ve anlamlı olması ve bir hedefe yönelik olarak yaratılması	hudutsuz: sınırsız
hurafe: delile dayanmayan saçma inanış	icad etmek: var etmek, yaratmak
irade: dileme, tercih etme	isnad: dayandırma
küfür: Allah’ın varlığını inkâr etme	küllî: geniş, kapsamlı
macun: karışım halinde ilaç	mahlûk: varlık
mevâdd-ı hayatiye: hayat için gerekli maddeler	mizan: ölçü, tartı
mizan-ı kazâ ve kader: kazâ ve kader terazisi	muhal: imkânsız
muhtelif: değişik, çeşitli	muzaaf: kat kat, katmerli
müteaddit: türlü türlü, çeşitli	nebat: bitki
nihayetsiz: sınırsız	sarhoşane: sarhoşça
tabâyi: tabiatlar	terkip etmek: birleştirmek, sentez yapmak
teşkil etmek: meydana getirmek, oluşturmak	tiryak: güçlü ilâç
tiryak-ı acip: hayret verici ilâç	vücut bulmak: meydana gelmek; var olmak
ziyade: çok	zîhayat: canlı; hayat sahibi
âlem: dünya, evren	şâmil: kapsamlı

TaLHa · 19 Eki 2012

İkinci Kısım - Sayfa 201

kemâl-i intizamla, gayet hassas bir mizan ve tamam bir ittifakla, muhtelif ve birbirine zıt, mübâyin esbabın içtimaı o kadar zâhir bir muhaldir ki, sinek kanadı kadar şuuru bulunan, “Bu muhaldir, olamaz” diyecektir.

Evet, bir sineğin küçücük cismi, kâinatın ekser anâsır ve esbabıyla alâkadardır, belki bir hülâsasıdır. Eğer Kadîr-i Ezelîye verilmezse, o esbab-ı maddiye, onun vücudu yanında bizzat hazır bulunmak lâzım; belki onun küçücük cismine girmek gerektir. Belki, cisminin küçük bir nümunesi olan gözündeki bir hücresine girmeleri icapediyor. Çünkü, sebep maddî ise, müsebbebin yanında ve içinde bulunması lâzım geliyor. Şu halde, iki sineğin iğne ucu gibi parmakları yerleşmeyen o hücrecikte,erkân-ı âlem ve anâsır ve tabâyiin, maddeten içinde bulunup, usta gibi içinde çalıştıklarını kabul etmek lâzım geliyor. İşte, Sofestâînin en eblehleri dahi böyle bir meslekten utanıyor.

ÜÇÜNCÜ MUHAL

اَلْوَاحِدُ لاَ يَصْدُرُ اِلاَّ عَنِ الْوَاحِدِ kaide-i mukarreresiyle, “Bir mevcudun vahdeti varsa, elbette bir vâhidden, bir elden sudur edebilir.” Hususan o mevcut, gayet mükemmel bir intizam ve hassas bir mizan içinde ve câmi bir hayata mazhar ise, bilbedâhe,sebeb-i ihtilâf ve keşmekeş olan müteaddit ellerden çıkmadığını, belki gayet kadîr,hakîm olan birtek elden çıktığını gösterdiği halde; hadsiz ve câmid ve cahil,mütecaviz, şuursuz, karmakarışıklık içinde, kör, sağır esbab-ı tabiiyenin karmakarışık ellerine—hadsiz imkânat yolları içinde ve içtima ve ihtilâtla o esbabın körlüğü, sağırlığı ziyadeleştiği halde—o muntazam ve mevzun ve vâhid bir mevcudu onlaraisnad etmek, yüz muhali birden kabul etmek gibi akıldan uzaktır.

Haydi, bu muhalden kat-ı nazar, esbab-ı maddiyenin elbette tesirleri, mübaşeretle

Kadîr-i Ezelî: herşeye gücü yeten, varlığının başlangıcı olmayıp zamanla sınırlı olmayan Allah	Sofestâîler: kâinatın yaratıcısını kabul etmemek için herşeyi, hattâ kendilerini dahi inkâr edenler
alâkadar: ilgili, bağlantılı	anâsır: unsurlar, elementler
bilbedâhe: açık bir şekilde	câmi: kapsamlı, geniş
câmid: cansız	ebleh: ahmak; geri zekâlı
ekser: pek çok	erkân-ı âlem: maddî âlemin temel unsurları
esbab: sebepler	esbab-ı maddiye: maddî sebepler
esbab-ı tabiiye: tabiî, doğal sebepler	hadsiz: sınırsız, sayısız
hakîm: her işini hikmetle ve belli bir gaye ile yapan	hususan: bilhassa, özellikle
hülâsa: esas, öz	icap etmek: gerekli olmak
ihtilât: karışıklık	imkânat: olabilirlikler; varlığı ile yokluğu imkân dahilinde olanlar
intizam: tertip, düzen	isnad etmek: dayandırmak
ittifak: birleşme	içtima: toplanma, bir araya gelme
kadîr: güç ve kudret sahibi	kaide-i mukarrere: kesinleşmiş kural
kat-ı nazar: görmezden gelme	kemâl-i intizam: mükemmel ve eksiksiz düzen
keşmekeş: karışıklık	kâinat: evren
mazhar: erişme, sahip olma	meslek: gidilen yol, metod
mevcud: varlık	mevzun: ölçülü, dengeli
mizan: terazi, ölçü	muhal: imkânsız
muhtelif: değişik, çeşitli	muntazam: düzenli, tertipli
mübaşeret: doğrudan temas	mübâyin: farklı, birbirinin zıddı
müsebbeb: sebebin neticesi	müteaddit: birden fazla, çok sayıda
mütecaviz: saldırgan, haddi aşan	nümune: örnek
sebeb-i ihtilâf: anlaşmazlık ve uyuşmazlık sebebi	sudur etmek: ortaya çıkmak
tabâyi: tabiatlar	tesir: etki
vahdet: birlik	vâhid: bir olan ve birliği herşeyi kaplayan
vücud: varlık	ziyadeleşmek: artmak, çoğalmak
zâhir: açıkça görünen	şuur: anlayış, idrâk, bilme, farkına varma
şuursuz: bilinçsiz

TaLHa · 19 Eki 2012

İkinci Kısım - Sayfa 202

ve temasla olur. Halbuki, o esbab-ı tabiiyenin temasları, zîhayat mevcutların zâhirleriyledir. Halbuki görüyoruz ki, o esbab-ı maddiyenin elleri yetişmediği ve temas edemedikleri o zîhayatın bâtını, on defa zâhirinden daha muntazam, dahalâtif, san’atça daha mükemmeldir. Esbab-ı maddiyenin elleri ve âletleriyle hiçbir cihetle yerleşemedikleri, belki tam zâhirine de temas edemedikleri küçücük zîhayat, küçücük hayvancıklar, en büyük mahlûklardan daha ziyade san’atça acip, hilkat çebedî bir surette oldukları halde, o câmid, cahil, kaba, uzak, büyük ve birbirine zıt olan sağır, kör esbaba isnad etmek, yüz derece kör, bin derece sağır olmakla olur.

AMMA İKİNCİ MESELE teşekkele binefsihî‘dir. Yani, “Kendi kendine teşekkülediyor.” İşte bu cümlenin dahi çok muhâlâtı var; çok cihetle bâtıldır, muhaldir. Nümune için, muhâlâtından üç tanesini beyan ederiz.

BİRİNCİSİ

Ey muannid münkir! Senin enâniyetin seni o kadar ahmaklaştırmış ki, yüz muhali birden kabul etmeyi bir derece hükmediyorsun. Çünkü sen mevcutsun. Ve basit bir madde ve câmid ve tagayyürsüz değilsin. Belki, daima teceddüdde olarak, gayetmuntazam bir makine ve harika ve daima tahavvülde bir saray gibisin. Senin vücudunda her vakit zerreler çalışıyorlar. Senin vücudun kâinatla, hususan rızıkmünasebetiyle, hususan bekà-yı nev’î itibarıyla alâkadar ve alışverişi vardır. Senin vücudunda çalışan zerreler, o münasebâtı bozmamak ve o alâkadarlığı kırmamak için dikkat ediyorlar, öylece ihtiyatla ayaklarını atıyorlar. Güya bütün kâinata bakıyorlar, senin münasebâtını kâinatta görüp öyle vaziyet alıyorlar. Sen zâhirî ve bâtınîduygularınla, o zerrelerin o harika vaziyetine göre istifade edersin.

Eğer sen vücudundaki zerreleri, Kadîr-i Ezelînin kanunuyla hareket eden küçücük memurları veya bir ordusu veya kalem-i kaderin uçları (herbir zerre bir kalem ucu) veya kalem-i kudretin noktaları (herbir zerre bir nokta) olduğunu kabul etmezsen, o vakit senin gözünde çalışan herbir zerreye öyle bir göz lâzım ki,

Kadîr-i Ezelî: herşeye gücü yeten, varlığının başlangıcı olmayıp zamanla sınırlı olmayan Allah	acip: hayret verici
ahmaklaştırmak: aptallaştırmak	alâkadar: alâkalı, ilgili
bedî: güzel; benzersiz	beka-yı nev’î: bir canlı türünün devamlılığı
beyan etmek: açıklamak	bâtıl: doğru olmayan, yanlış
bâtın: görünmeyen, gizli	bâtınî: gizli
cihet: yön, taraf	câmid: cansız, katı
enâniyet: benlik, gurur	esbab: sebepler
esbab-ı maddiye: maddî sebepler	esbab-ı tabiiye: tabiî, doğal sebepler
hilkat: yaratılış	hususan: bilhassa, özellikle
ihtiyat: önlem alma, tedbirli hareket etme	isnad etmek: dayandırmak
istifade etmek: faydalanmak	itibarıyla: özelliğiyle
kalem-i kader: kader kalemi	kalem-i kudret: Allah’ın kudret kalemi
kâinat: evren, bütün yaratılmışlar	lâtif: güzel, hoş
mahlûk: varlık	mevcut: varlık
muannid: inatçı	muhal: imkânsız
muhâlât: olması imkansız şeyler	muntazam: düzenli, tertipli
münasebetiyle: ilişkisiyle, alâkasıyla	münasebât: bağlantı, ilişki
münkir: inanmayan, inkar eden	nümune: örnek
rızık: yenip içilen şeyler	suret: biçim, görünüş
tagayyürsüz: değişmeyen, sabit	tahavvül: değişim, başkalaşma
teceddüd: yenilenme	teşekkül etmek: oluşmak, meydana gelmek
vaziyet: durum	vaziyet alma: belli bir konuma gelme
zahir: açık, görünen	ziyade: çok
zâhirî: açık	zîhayat: can

TaLHa · 19 Eki 2012

İkinci Kısım - Sayfa 203

senin mecmu-u cesedinin her tarafını görmekle beraber, münasebettar olduğun bütün kâinatı dahi görecek bir gözü ve bütün senin mazi ve müstakbel ve nesil ve aslın ve anâsırının menbalarını ve rızkının madenlerini bilecek, tanıyacak, yüz dâhi kadar bir akıl vermek lâzım geliyor. Senin gibi bu meselelerde zerre kadar aklı olmayanın bir zerresine bin Eflâtun kadar bir ilim ve şuur vermek, bin derece divanece bir hurafeciliktir.

İKİNCİ MUHAL

Senin vücudun bin kubbeli harika bir saraya benzer ki, her kubbesinde taşlar, direksiz birbirine baş başa verip muallâkta durdurulmuş. Belki senin vücudun, bin defa bu saraydan daha aciptir. Çünkü, o saray-ı vücudun, daima, kemâl-i intizamla tazelenmektedir. Gayet harika olan ruh, kalb ve mânevî letâiften kat-ı nazar, yalnız cesedindeki herbir âzâ, bir kubbeli menzil hükmündedir. Zerreler, o kubbedeki taşlar gibi birbirleriyle kemâl-i muvazene ve intizamla başbaşa verip, harika bir bina,fevkalâde bir san’at, göz ve dil gibi acip birer mucize-i kudret gösteriyorlar.

Eğer bu zerreler, şu âlemin ustasının emrine tâbi birer memur olmasalar, o vakit herbir zerre, umum o cesetteki zerrelere hem hâkim-i mutlak, hem herbirisinemahkûm-u mutlak, hem herbirisine misil, hem hâkimiyet noktasında zıt, hem yalnızVâcibü’l-Vücuda mahsus olan ekser sıfâtın masdarı, menbaı, hem gayet mukayyet, hem gayet mutlak bir surette olmakla beraber, sırr-ı vahdetle yalnız bir Vâhid-i Ehadin eseri olabilen gayet muntazam bir masnu-u vâhidi o hadsiz zerrâta isnadetmek—zerre kadar şuuru olan, bunun pek zâhir bir muhal, belki yüz muhal olduğunuderk eder.

ÜÇÜNCÜ MUHAL

Eğer senin vücudun, Vâhid-i Ehad olan Kadîr-i Ezelînin kalemiyle mektub olmazsa

Eflâtun: (bk. bilgiler)	Kadîr-i Ezelî: herşeye gücü yeten, varlığının başlangıcı olmayıp zamanla sınırlı olmayan Allah
Vâcibü’l-Vücud: varlığı gerekli olan, var olmak için hiçbir sebebe ihtiyacı bulunmayan Allah	Vâhid-i Ehad: bir olan ve birliği her bir şeyde görülen Allah
acip: hayret verici, şaşırtıcı	anâsır: unsurlar, elementler
derk etmek: anlamak	divanece: akılsızca
dâhi: son derece zeki, akıllı	ekser: çoğunluk
fevkalâde: olağanüstü	hadsiz: sınırsız, sayısız
hurafecilik: gerçekle bağdaşmayan iddialarda bulunma	hâkim-i mutlak: herşey üzerinde sınırsız egemenlik sahibi olan
hâkimiyet: egemenlik, hükümranlık	intizam: düzen
isnad etmek: dayandırmak	kat-ı nazar: görmezden gelme
kemâl-i intizam: mükemmel bir düzen	kemâl-i muvazene: tam bir denge, ölçü
kubbe: yarım küre şeklinde olan çatı	kâinat: evren, bütün yaratılmışlar
letâif: duygular	mahkûm-u mutlak: mutlak sûretle hüküm altında bulunan, esir
mahsus: has, özel	masdar: kaynak
masnu-u vâhid: tek bir elden çıkmış sanat eseri	mazi: geçmiş
mecmu-u cesed: vücudun tamamı, beden	menba: kaynak
menzil: yer, mekân	misil: benzer
muallâk: asılı, boşta	muhal: olması imkansız şey
mukayyet: sınırlı	muntazam: düzenli
mutlak: sınırsız	mu’cize-i kudret: kudret mu’cizesi
münasebettar: ilgili, bağlantılı	müstakbel: gelecek
nesil ve asıl: soy	rızık: yenip içilen şeyler
saray-ı vücud: bin kubbeli harika bir saraya benzetilen insan vücudu	suret: biçim
sıfât: nitelikler, özellikler	sırr-ı vahdet: birlik sırrı
tâbi: bağlı, uyan	umum: bütün, genel
zerrât: atomlar	zâhir: açık, âşikar
âlem: dünya, evren	âza: âzalar, organlar
şuur: bilinç, idrak

TaLHa · 19 Eki 2012

İkinci Kısım - Sayfa 204

ve tabiata, esbaba mensup matbû ise, o vakit senin vücudundaki bir hüceyre-i bedenden tut, birbiri içinde daireler misilli, binler mürekkepler adedince tabiat kalıplarının bulunması lâzım gelir. Çünkü, meselâ bu elimizdeki kitap eğer mektub olsa, birtek kalem, kâtibinin ilmine istinad edip bütün onları yazar. Eğer o mektub olmazsa ve onun kalemine verilmezse, “Kendi kendine olmuş” denilse veya tabiata verilse, o vakit matbû kitap gibi herbir harfi için ayrı bir demir kalem lâzımdır ki, tab edilsin.

Nasıl ki, matbaada hurufat adedince demir harfler bulunur, sonra o harfler vücut bulur. O vakit bir tek kaleme bedel, o hurufat adedince kalemler bulunması lâzım gelir. Belki o hurufat içinde—bazan olduğu gibi—küçük kalemle bir büyük harfte bir sayfa ince hatla yazılmış ise, binler kalem birtek harf için lâzım geliyor. Belki, birbirinin içine girip muntazam bir vaziyetle senin cesedin gibi bir şekil alıyorsa, o vakit herbir dairede, herbir cüz için, o mürekkebat adedince kalıplar lâzım geliyor. Haydi, yüz muhal içinde bulunan bu tarzı mümkün desen dahi, bu muntazam san’atlı demir harfleri ve mükemmel kalıpları ve kalemleri yapmak için, yine birtek kaleme verilmezse, o kalemler, o kalıplar, o demir harflerin yapılması için, onların adetlerince yine kalemler, kalıplar ve harfler lâzım. Çünkü onlar da yapılmışlar ve onlar da muntazam san’atlıdırlar. Ve hâkezâ, müteselsilen gittikçe gidecek.

İşte, sen de anla, bu öyle bir fikirdir ki, senin zerrâtın adedince muhâlât vehurafeler, içinde bulunuyor. Ey muannid muattıl! Sen de utan, bu dalâletten vazgeç.

ÜÇÜNCÜ KELİME: İktezathu’t-tabiat, yani, “Tabiat iktiza ediyor, tabiat yapıyor.” İşte bu hükmün çok muhâlâtı var. Nümune için üçünü zikrediyoruz.

BİRİNCİSİ

Eğer mevcudatta, hususan zîhayatta görünen, basîrâne, hakîmâne olan san’at veicad Şems-i Ezelînin kalem-i kader ve kudretine verilmezse, belki kör, sağır, düşüncesiz olan tabiata ve kuvvete isnad edilse, lâzım gelir ki, tabiat, icad için herşeyde hadsiz mânevî makine ve matbaaları bulundursun; veyahut herşeyde

basîrâne: görerek	bedel: karşılık
cüz: bölüm, kısım	dalâlet: hak yoldan sapma, inkârcılık
esbab: sebepler	hadsiz: sayısız
hakîmâne: hikmetli bir şekilde, herşeyin belirli gayelere yönelik olarak, mânâlı, faydalı ve tam yerli yerinde olması	hat: yazı
hurafe: delile dayanmayan saçma inanış	hurufat: harfler
hususan: bilhassa, özellikle	hâkezâ: bunun gibi
hüceyre-i beden: bedeni oluşturan hücrecik	icad: var etme, yaratma
iktiza etme: gerektirme	isnad etmek: dayandırmak
istinad etmek: dayanmak	kalem-i kader: kader kalemi
kudret: güç, kudret, iktidar; Allah’ın bütün varlığı kuşatan güç ve iktidarı	kâtib: yazan
matbû: tâbedilmiş, basılmış	mensup: bağlı
mevcudat: varlıklar	misilli: benzeri
muannid: inatçı	muattıl: Allah’ı inkâr eden
muhal: imkânsız	muhâlât: imkansızlıklar
muntazam: düzenli	mürekkebat: bir bütünü oluşturan parçalar
mürekkep: yazı için kullanılan sıvı	müteselsilen: zincirleme bir şekilde
nümune: örnek	tab edilmek: basılmak
tabiat: doğa, maddî âlem	vaziyet: durum
vücut bulmak: ortaya çıkmak (bk v-c-d)	zerrât: atomlar
zikretmek: dile getirmek	zîhayat: canlı, hayat sahibi
Şems-i Ezelî: Ezelî Güneş, bu tabir ezelden beri bütün varlıkları aydınlatan Allah için bir benzetme olarak kullanılır

TaLHa · 19 Eki 2012

İkinci Kısım - Sayfa 205

kâinatı halk ve idare edecek bir kudret ve hikmet derc etsin. Çünkü, nasıl şemsin cilveleri ve akisleri, zemin yüzündeki zerrecik cam parçalarında ve katrelerde görünüyor. Eğer o misalî ve aksî güneşçikler semâdaki tek güneşe isnad edilmese, lâzım gelir ki, bir kibrit başı yerleşmeyen bir zerrecik cam parçasında tabiî, fıtrî ve güneşin hâsiyetlerine mâlik, zâhiren küçük, mânen çok derin bir güneşin haricî vücudunu kabul ederek, zerrât-ı zücâciye adedince tabiî güneşleri kabul etmek lâzım geldiği gibi; aynen bu misal gibi, mevcudat ve zîhayat doğrudan doğruya Şems-i Ezelînin cilve-i esmâsına verilmezse, herbir mevcutta, hususan herbir zîhayatta,hadsiz bir kudret ve irade ve nihayetsiz bir ilim ve hikmet taşıyacak bir tabiatı, bir kuvveti, adeta bir ilâhı, içinde kabul etmek lâzım gelir. Bu tarz-ı fikir ise, kâinattaki muhâlâtın en bâtılı, en hurafesidir. Hâlık-ı Kâinatın san’atını mevhum,ehemmiyetsiz, şuursuz bir tabiata veren insan, elbette yüz defa hayvandan daha hayvan, daha şuursuz olduğunu gösterir.

İKİNCİ MUHAL

Eğer gayet intizamlı, mizanlı, san’atlı, hikmetli şu mevcudat, nihayetsiz kadîr, hakîmbir zâta verilmezse, belki tabiata isnad edilse, lâzım gelir ki, tabiat, herbir parça toprakta, Avrupa’nın umum matbaaları ve fabrikaları adedince makineleri, matbaaları bulundursun, tâ o parça toprak, menşe ve tezgâh olduğu hadsiz çiçekler ve meyvelerin yetişmelerine ve teşkillerine medar olabilsin. Çünkü, çiçekler için saksılık vazifesini gören bir kâse toprak, içine tohumları nöbetle atılan umum çiçeklerin birbirinden çok ayrı olan şekil ve heyetlerini teşkil ve tasvir edebilir bir kabiliyeti, bilfiil görülüyor. Eğer Kadîr-i Zülcelâle verilmezse, o vakit, o kâsedeki toprakta, herbir çiçek için mânevî, ayrı, tabiî bir makinesi bulunmazsa, bu hal vücuda gelemez. Çünkü tohumlar ise, nutfeler ve yumurtalar gibi, maddeleri birdir. Yani,müvellidülmâ, müvellidül humuza, karbon, azotun

Avrupa: (bk. bilgiler)	Hâlık-ı Kâinat: evreni ve bütün varlıkları yoktan yaratan Allah
Kadîr-i Zülcelâl: kudreti herşeyi kuşatan, haşmet ve yücelik sahibi olan Allah	akis: yansıma
aksî: yansıyan, akseden	bilfiil: fiilen, uygulamalı olarak
bâtıl: gerçek dışı, boş	cilve: görünme, yansıma
cilve-i esmâ: Allah’ın isimlerinin görüntüsü, yansıması	derc etmek: yerleştirmek
ehemmiyetsiz: önemsiz	fıtrî: doğal, yaratılıştan gelen
hadsiz: sayısız	hakîm: bilgili, hikmetli
halk ve idare: varlıkları yaratma ve idare etme	haricî: dışa ait
heyet: genel yapı	hikmet: herşeyin belirli gayelere yönelik olarak, anlamlı, faydalı ve tam yerli yerinde olması
hurafe: delile dayanmayan saçma inanış	hususan: bilhassa, özellikle
hâsiyet: özellik	intizamlı: düzenli
irade: dileme, tercih	isnad etme: dayandırma
kabiliyet: yetenek	kadîr: güç ve iktidar sahibi
katre: damla	kudret: güç, kuvvet, iktidar
kâinat: evren, bütün yaratılmışlar	medar: dayanak noktası, eksen
menşe: kaynak	mevcudat: varlıklar
mevcut: varlık	mevhum: gerçekte olmadığı halde var sayılan
misalî: yansıyan	mizan: ölçü, denge
muhal: imkansız, olmayacak şey	muhâlât: imkansızlıklar, olmayacak şeyler
mâlik: sahip	mânen: mânevî olarak
müvellidülhumuza: oksijen	müvellidülmâ: hidrojen
nihayetsiz: sınırsız	nutfe: memelilerin yaratıldığı su
semâ: gökyüzü	tabiî: doğal
tarz-ı fikir: düşünce tarzı	tezgâh: dokuma aleti
teşkil: oluşma, şekillenme	teşkil ve tasvir: şekillendirme ve belli bir görünüm verme
umum: bütün, genel	vücuda gelmek: ortaya çıkmak (bk v-c-d)
zemin: yer, dünya	zerrecik: atom
zerrât-ı zücâciye: camı oluşturan atomlar	zâhiren: görünürde
zîhayat: canlı, hayat sahibi	Şems-i Ezelî: Ezelî Güneş, bu tabir ezelden beri bütün varlıkları aydınlatan Allah için bir benzetme olarak kullanılır
şems: Güneş	şuursuz: bilinçsiz

TaLHa · 19 Eki 2012

İkinci Kısım - Sayfa 206

intizamsız, şekilsiz, hamur gibi halitasından ibaret olmakla beraber; hava, su,hararet, ziya dahi, herbiri basit ve şuursuz ve herşeye karşı sel gibi bir tarzda gittiğinden, o hadsiz çiçeklerin teşkilleri ayrı ayrı ve gayet muntazam ve san’atlı olarak o topraktan çıkması, bilbedâhe ve bizzarure iktiza ediyor ki, o kâsede bulunan toprakta, mânen Avrupa kadar, mânevî ve küçük mikyasta matbaaları ve fabrikaları bulunsun. Tâ ki, bu kadar hayattar kumaşları ve binler ayrı ayrı nakışlı mensucatları dokuyabilsin.

İşte, tabiiyyunların fikr-i küfrîleri ne derece daire-i akıldan hariç saptığını kıyas et. Ve tabiatı mûcid zanneden insan suretindeki ahmak sarhoşlar “Mütefennin ve akıllıyız” diye dâvâ ettikleri halde, akıl ve fenden ne kadar uzak düştüklerini ve mümteni ve hiçbir cihetle mümkün olmayan bir hurafeyi kendilerine meslek ittihaz ettiklerini gör, gül ve tükür!

Eğer desen: Mevcudat tabiata isnad edilse böyle acip muhaller olur, imtinâ derecesinde müşkilât olur. Acaba Zât-ı Ehad ve Samede verildiği vakit o müşkilât nasıl kalkıyor? Ve o suubetli imtinâ, o suhuletli vücuba nasıl inkılâp eder?

Elcevap: Birinci Muhalde, nasıl ki güneşin cilve-i in’ikâsı kemâl-i suhuletle, külfetsiz, en küçük zerrecik camdan tut, tâ en büyük bir denizin yüzüne kadar feyzini ve tesirini misalî güneşçiklerle gayet kolaylıkla gösterdikleri halde, eğer güneşten nisbeti kesilse, o vakit herbir zerrecikte tabiî ve bizzat bir güneşin haricî vücudu, imtinâ derecesinde bir suubetle olabilmesi kabul edilmek lâzım gelir. Öyle de, herbir mevcut, doğrudan doğruya Zât-ı Ehad ve Samede verilse, vücub derecesinde bir suhulet, bir kolaylıkla ve bir intisap ve cilve ile, herbir mevcuda lâzım herbir şey ona yetiştirilebilir.

Eğer o intisap kesilse ve o memuriyet başıbozukluğa dönse ve herbir mevcut kendi başına ve tabiata bırakılsa, o vakit imtinâ derecesinde yüz bin müşkilât ve suubetle, sinek gibi bir zîhayatın, kâinatın küçük bir fihristesi olan gayet harika

Avrupa: (bk. bilgiler)	Zât-ı Ehad ve Samed: herşey Kendisine muhtaç olduğu halde Kendisi hiçbir şeye muhtaç olmayan ve birliği herbir şeyde görünen Allah
acip: hayret verici	ahmak: aptal
bilbedâhe: açık bir şekilde	bizzarure: ister istemez, zorunlu olarak
cihet: şekil, yön	cilve: görünme, yansıma
cilve-i in’ikâs: görüntünün yansıması	daire-i akıl: akıl alanı
dâvâ: iddia	feyiz: bereket, bolluk
fihriste: özet	fikr-i küfrî: Allah’ı inkâr etme düşüncesi
hadsiz: sayısız	halita: karışık halde olan, karışık
hararet: sıcaklık	haricî: dışa ait
hariç: dışında	hurafe: delile dayanmayan saçma inanış
iktiza etmek: gerektirmek	imtinâ: imkânsızlık
inkılâp etmek: dönüşmek	intisap: bağlantı
intizamsız: düzensiz	isnad etme: dayandırma
ittihaz etmek: edinmek, kabullenmek	kemâl-i suhulet: tam bir kolaylık
kâinat: doğa, evren	külfet: güçlük, zorluk
memuriyet: emir altında olma	mensucat: dokumalar
meslek: usul, yol	mevcudat: varlıklar
mevcut: varlık	mikyas: ölçek
misal: benzer, örnek	misalî: görüntü şeklinde olan
muhal: imkânsız	muntazam: düzenli
mûcid: icad eden; yoktan var eden	mümteni: imkansız
mütefennin: bilgili, fen ilimlerine sahip	müşkilât: zorluklar
nisbet: bağ	suhulet: kolaylık
suret: biçim, görünüş	suubet: zorluk
tabiat: doğa, maddî âlem	tabiiyyun: herşeyi tabiatın tesiriyle meydana geldiğini iddia edenler
teşkil: şekillendirme, oluşturma	vücub: kesinlik, zorunluluk, gereklilik
vücud: varlık	ziya: ışık
zîhayat: canlı, hayat sahibi	şuursuz: bilinçsiz

TaLHa · 19 Eki 2012

İkinci Kısım - Sayfa 207

makine-i vücudunu icad eden, içindeki kör tabiatın, kâinatı halk ve idare edecek birkudret ve hikmet sahibi olduğunu farz etmek lâzım gelir. Bu ise bir muhal değil, belki binler muhaldir.

Elhasıl, nasıl ki Zât-ı Vâcibü’l-Vücudun şerik ve nazîri mümteni ve muhaldir; öyle der ububiyetinde ve icad-ı eşyada başkalarının müdahalesi, şerîk-i zâtî gibi mümteni vemuhaldir.

Amma İkinci Muhaldeki müşkilât ise: Müteaddit risalelerde ispat edildiği gibi, eğer bütün eşya Vâhid-i Ehade verilse, bütün eşya birtek şey gibi suhuletli ve kolay olur. Eğer esbaba ve tabiata verilse, birtek şey umum eşya kadar müşkilâtlı olduğu,müteaddit ve kat’î burhanlarla ispat edilmiş. Bir burhanın hülâsası şudur ki:

Nasıl ki bir adam, bir padişaha askerlik veya memuriyet cihetiyle intisap etse, o memur ve o asker, o intisap kuvvetiyle, yüz bin defa kuvvet-i şahsiyesinden fazla işlere medar olabilir. Ve padişahı namına, bazan bir şahı esir eder. Çünkü gördüğü işlerin ve yaptığı eserlerin cihazatını ve kuvvetini kendi taşımıyor ve taşımaya mecbur olmuyor. O intisap münasebetiyle, padişahın hazineleri ve arkasındakinokta-i istinadı olan ordu, o kuvveti, o cihazatı taşıyor. Demek gördüğü işler, şahane olarak bir padişahın işi gibi ve gösterdiği eserler bir ordu eseri misilli harika olabilir.

Nasıl ki karınca o memuriyet cihetiyle Firavun’un sarayını harap ediyor. Sinek o intisapla Nemrud‘u gebertiyor. Ve o intisapla, buğday tanesi gibi bir çam çekirdeği, koca çam ağacının bütün cihazatını yetiştiriyor.HAŞİYE-1 Eğer o intisap

[NOT]Haşiye-1 Evet, eğer intisap olsa, o çekirdek, kader-i İlâhîden bir emir alır, o harika işlere mazhar olur. Eğer o intisap kesilse, o çekirdeğin hilkati, koca çam ağacının hilkatinden daha ziyade cihazat ve iktidar ve san’atı iktiza eder. Çünkü, dağdaki,kudret eseri olan mücessem çam ağacının, bütün âzâları ve cihazatıyla, o çekirdekteki kader eseri olan mânevî ağaçta mevcut bulunması lâzım gelir. Çünkü o koca ağacın fabrikası o çekirdektir. İçindeki kaderî ağaç, kudretle hariçte tezahür eder, cismanî çam ağacı olur.[/NOT]

Firavun: (bk. bilgiler)	Nemrud: (bk. bilgiler)
Vâhid-i Ehad: birliği herşeyi kapladığı gibi herbir şeyde de ayrı ayrı tecellîleri görülen Allah	Zât-ı Vâcibü’l-Vücud: varlığı gerekli olan, var olmak için hiçbir sebebe ihtiyacı bulunmayan Zât, Allah
burhan: kuvvetli delil, kanıt	cihazat: cihazlar, âletler
cihet: şekil, yön	cismanî: maddî yapısı olan
elhasıl: özet olarak	esbab: sebepler
eşya: şeyler, varlıklar	halk etmek: yaratmak
haşiye: dipnot	hikmet: herşeyin bir gayeye yönelik olarak anlamlı, faydalı ve tam yerli yerinde yaratılması; yüksek bilgi
hilkat: yaratılış	hülâsa: öz, özet
icad etmek: var etmek, yapmak	icad-ı eşya: varlıkların yoktan yaratılması
iktidar: güç, kudret	iktiza etmek: gerektirmek
intisap: bağlanma	kader-i İlâhi: İlâhi kader, Allah’ın kader kanunu
kaderî: kaderle bağlantılı	kudret: Allah’ın bütün varlığı kuşatan güç ve iktidarı
kuvvet-i şahsiye: şahsın kendi kuvveti	makine-i vücud: kâinatın küçük bir örneği olan vücut makinası
mazhar olmak: erişmek, edinmek	medar: dayanak noktası, sebep
memuriyet: memurluk	mevcut: var olan
misilli: gibi	muhal: imkânsızlık
mücessem: maddî yapısı olan	mümteni: imkânsız
münasebetiyle: vesilesiyle, sebebiyle	müteaddit: bir çok, çeşitli
müşkilât: zorluklar	namına: adına
nazîr: benzer, eş	nokta-i istinad: dayanak noktası
risale: Risale-i Nur’u oluşturan bölümlerden her birisi	rububiyet: Allah’ın bütün varlık âlemini kuşatan egemenliği, yaratıcılığı, idaresi ve terbiyesi
suhulet: kolaylık	tabiat: doğa, maddî âlem
tezahür etmek: görünmek, ortaya çıkmak	umum: bütün, genel
âzâ: uzuvlar, organlar	şerik: Allah’a ortak koşulan şey
şerîk-i zâtî: doğrudan Allah’ın Zâtına ortak olma

TaLHa · 19 Eki 2012

İkinci Kısım - Sayfa 208

kesilse, o memuriyetten terhis edilse, yapacağı işlerin cihazatını ve kuvvetini, belinde ve bileğinde taşımaya mecburdur. O vakit, o küçücük bileğindeki kuvvet miktarınca ve belindeki cephane adedince iş görebilir. Evvelki vaziyette gayet kolaylıkla gördüğü işleri bu vaziyette ondan istenilse, elbette bileğinde bir ordu kuvvetini ve belinde bir padişahın cihazat-ı harbiye fabrikasını yüklemek lâzım gelir ki, güldürmek için acip hurafeleri ve masalları hikâye eden maskaralar dahi bu hayalden utanıyorlar.

Elhasıl, Vâcibü’l-Vücuda her mevcudu vermek, vücub derecesinde bir suhuleti var. Ve tabiata icad cihetinde vermek, imtinâ derecesinde müşkül ve haric-i daire-i akliyedir.

ÜÇÜNCÜ MUHAL

Bu Muhali izah edecek, bazı risalelerde beyan edilen iki misal:

BİRİNCİ MİSAL: Bütün âsâr-ı medeniyetle tekmil ve tezyin edilmiş, hâli bir sahrâda kurulmuş, yapılmış bir saraya gayet vahşî bir adam girmiş, içine bakmış. Binlerle muntazam san’atlı eşyayı görmüş. Vahşetinden, ahmaklığından, “Hariçten kimse müdahale etmeyip, o saray içinde o eşyadan birisi o sarayı müştemilâtıyla beraber yapmıştır” diye taharrîye başlıyor. Hangi şeye bakıyor, o vahşetli aklı dahi kabilgörmüyor ki, o şey bunları yapsın. Sonra, o sarayın teşkilât programını ve mevcudat fihristesini ve idare kanunları içinde yazılı olan bir defteri görür. Çendan, elsiz ve gözsüz ve çekiçsiz olan o defter dahi, sair içindeki şeyler gibi, hiçbir kabiliyeti yoktur ki, o sarayı teşkil ve tezyin etsin. Fakat muztar kalarak, bilmecburiye, eşya-yı âhare nisbeten, kavânîn-i ilmiyenin bir ünvanı olmak cihetiyle, o sarayın mecmuuna bu defteri münasebettar gördüğünden, “İşte bu defterdir ki, o sarayı teşkil, tanzim vetezyin edip bu eşyayı yapmış, takmış, yerleştirmiş” diyerek, vahşetini ahmakların, sarhoşların hezeyanına çevirmiş.

İşte, aynen bu misal gibi, hadsiz derecede misaldeki saraydan daha muntazam,

Vâcibü’l-Vücud: varlığı gerekli olan, var olmak için hiçbir sebebe ihtiyacı bulunmayan Allah	acip: hayret verici
ahmaklık: akılsızlık	beyan edilmek: açıklanmak
bilmecburiye: zorunlu olarak	cihazat: cihazlar, âletler
cihazat-ı harbiye: savaş aletleri	cihet: yön
elhasıl: özet olarak	eşya: şeyler, varlıklar
eşya-yı âhar: diğer varlıklar	hadsiz: sınırsız
haric-i daire-i akliye: akıl dairesinin dışında	hariç: dış
hezeyan: boş söz, saçmalama	hurafe: herhangi bir delile dayanmayan bâtıl inanış
hâli: boş, ıssız	icad: yaratma
imtinâ: imkânsızlık	izah etmek: açıklamak
kabil: mümkün	kabiliyet: yetenek
kavânîn-i ilmiye: bilimsel kanunlar	maskara: gülünç, rezil
mecmu: bir şeyin tamamı	mevcud: varlık
mevcudat fihristesi: varlıkların sıralandığı liste	muhal: imkânsız
muntazam: düzenli	muztar: çaresiz
münasebettar: ilgili, bağlantılı	müşkül: zorluk
müştemilât: içindekiler	nisbeten: kıyasla, oranla
risale: Risale-i Nur’u oluşturan bölümlerden her birisi	sahrâ: çöl
sair: diğer, başka	suhulet: kolaylık
tabiat: doğa, maddî âlem	taharrî: araştırma, inceleme
tanzim: düzenleme	tekmil etmek: tamamlamak
terhis: göreve son verme	tezyin etmek: süslemek
teşkil etmek: oluşturmak	teşkilât: meydana gelme, oluşma
vahşet: ilkellik	vahşî: medeniyetten uzak
vaziyet: durum, hâl	vücub: kesinlik, gereklilik
âsâr-ı medeniyet: medeniyetin meydana getirdiği eserler	çendan: gerçi
ünvan: isim

TaLHa · 19 Eki 2012

İkinci Kısım - Sayfa 209

daha mükemmel ve bütün etrafı mucizâne hikmetle dolu şu saray-ı âlemin içine, inkâr-ı ulûhiyete giden tabiiyyun fikrini taşıyan vahşî bir insan girer. Daire-i mümkinat haricinde olan Zât-ı Vâcibü’l-Vücudun eser-i san’atı olduğunu düşünmeyerek ve Ondan i’râz ederek, daire-i mümkinat içinde, kader-i İlâhînin yazar bozar bir levhası hükmünde ve kudret-i İlâhiyenin kavânîn-i icraatına tebeddül ve tagayyür eden bir defteri olabilen ve pek yanlış ve hata olarak “tabiat” namı verilen bir mecmua-i kavânîn-i âdât-ı İlâhiye ve bir fihriste-i san’at-ı Rabbâniyeyi görür. Ve der ki: “Madem bu eşya bir sebep ister. Hiçbir şeyin bu defter gibi münasebeti görünmüyor. Çendan hiçbir cihetle akıl kabul etmez ki, gözsüz, şuursuz, kudretsiz bu defter, rububiyet-i mutlakanın işi olan ve hadsiz bir kudreti iktiza eden icadı yapamaz. Fakat madem Sâni-i Kadîmi kabul etmiyorum; öyleyse, en münasibi, ‘Bu defter bunu yapmış ve yapar’ diyeceğim” der. Biz de deriz:

Ey ahmaku’l-humakadan tahammuk etmiş sarhoş ahmak! Başını tabiat bataklığından çıkar, arkana bak. Zerrattan seyyârâta kadar bütün mevcudat, ayrı ayrılisanlarla şehadet ettikleri ve parmaklarıyla işaret ettikleri bir Sâni-i Zülcelâli gör. Ve o sarayı yapan ve o defterde sarayın programını yazan Nakkâş-ı Ezelînin cilvesini gör, fermanına bak, Kur’ân’ını dinle, o hezeyanlardan kurtul.

İKİNCİ MİSAL: Gayet vahşî bir adam, muhteşem bir kışla dairesine girer. Gayet muntazam bir ordunun umumî, beraber talimlerini, muntazam hareketlerini görür. Bir neferin hareketiyle bir tabur, bir alay, bir fırka kalkar, oturur, gider, bir ateş emriyle ateş ettiklerini müşahede eder. Onun kaba, vahşî aklı, bir

Nakkaş-ı Ezelî: başlangıcı olmayan ve bütün varlıkları bir nakış halinde yaratan Allah	Sâni-i Kadîm: ezelden beri var olan ve varlıkları sa’natlı bir şekilde yaratan Cenâb-ı Allah
Sâni-i Zülcelâl: büyüklük ve haşmet sahibi olan ve her şeyi san’atlı olarak yaratan Allah	Zât-ı Vâcibü’l-Vücud: varlığı gerekli olan, var olmak için hiçbir sebebe ihtiyacı bulunmayan Zât, Allah
ahmaku’l-humaka: ahmakların en ahmakı	alay: taburlardan meydana gelen askerî birlik
cihet: yön	cilve: görünme, yansıma
daire-i mümkinat: yaratılanların tamamının oluşturduğu âlem	eser-i san’at: sanat eseri
eşya: varlıklar	ferman: emir, buyruk
fihriste-i san’at-ı Rabbâniye: herşeyin Rabbi olan Allah’ın sanatlı bir şekilde yarattığı varlıkların özeti ve listesi	fırka: tümen
hadsiz: sınırsız	haricinde: dışında
hezeyan: boş söz, saçmalama	hikmet: herşeyin bir gayeye yönelik olarak, anlamlı ve tam yerli yerinde yaratılması
icad: yaratma	iktiza etmek: gerektirmek
inkâr-ı ulûhiyet: Cenâb-ı Allah’ı inkâr fikri	i’râz etmek: yüz çevirmek, başka tarafa dönmek
kader-i İlâhî: İlâhî kader, Allah’ın kader kanunu	kavânîn-i icraat: kâinattaki, tabiattaki İlâhî icraat ve faaliyet kanunları
kudret: güç ve iktidar	kudret-i İlâhiye: Allah’ın güç ve kudreti
lisan: dil	mecmua-i kavânîn-i âdât-ı İlâhiye: Allah’ın kainata koyduğu, devam eden kanunların tamamı; İlâhî âdetler ve kanunların toplamı
mevcudat: varlıklar	mucizâne: mucizeli bir şekilde
muhteşem: ihtişamlı, görkemli	muntazam: düzenli
münasebet: ilgi, bağlantı	münasib: uygun
müşahede etmek: gözlemlemek	nefer: asker, er
rububiyet-i mutlaka: Allah’ın herşeyi kuşatan, kayıtsız ve sınırsız egemenliği, yaratıcılığı, terbiyesi	saray-ı âlem: âlem sarayı; bir saray gibi inceliklerle yaratılmış olan âlem, kâinat
seyyârât: gezegenler	tabiiyyun: her şeyin tabiatın tesiriyle meydana geldiğini iddia edenler
tabur: bölüklerden meydana gelen askerî birlik	tagayyür: başkalaşma
tahammuk etmek: ahmaklık dersi almak	talim: eğitim
tebeddül: değişim	umumî: genel
vahşî: ilkel	zerrat: zerreler, atomlar
çendan: gerçi	şehadet etmek: şahitlik, tanıklık etmek
şuur: bilinç, anlayış

TaLHa · 19 Eki 2012

İkinci Kısım - Sayfa 210

kumandanın, devletin nizâmâtıyla ve kanun-u padişahî ile o kumandanın emrini, kumandasını anlamayıp inkâr ettiğinden, o askerlerin iplerle birbiriyle bağlı olduklarını tahayyül eder. O hayalî ip ne kadar harikalı bir ip olduğunu düşünür, hayrette kalır.

Sonra gider, Ayasofya gibi gayet muazzam bir camie, Cuma gününde dahil olur. O cemaat-i Müslimînin, bir adamın sesiyle kalkar, eğilir, secde ederek oturduklarını müşahede eder. Mânevî ve semâvî kanunların mecmuundan ibaret olan şeriatı ve Şeriat Sahibinin emirlerinden gelen mânevî düsturlarını anlamadığından, o cemaatin maddî iplerle bağlandığını ve o acip ipler onları esir edip oynattığını tahayyül ederek, en vahşî, insan suretindeki canavar hayvanları dahi güldürecek derecede maskaralı bir fikirle çıkar, gider.

İşte, aynı bu misal gibi, Sultan-ı Ezel ve Ebedin hadsiz cünudunun muhteşem bir kışlası olan şu âleme ve o Mâbûd-u Ezelînin muntazam bir mescidi olan şu kâinata,mahz-ı vahşet olan inkârlı fikr-i tabiatı taşıyan bir münkir giriyor. O Sultan-ı Ezelînin hikmetinden gelen nizâmât-ı kâinatın mânevî kanunlarını birer maddî madde tasavvur ederek ve saltanat-ı rububiyetin kavânîn-i itibariyesi ve o Mâbûd-u Ezelînin şeriat-ı fıtriye-i kübrâsının, mânevî ve yalnız vücud-u ilmîsi bulunan ahkâmlarını ve düsturlarını, birer mevcud-u haricî ve maddî birer madde tahayyül ederek, kudret-i İlâhiyenin yerine, o ilim ve kelâmdan gelen ve yalnız vücud-u ilmîsi bulunan o kanunları ikame etmek ve ellerine icad vermek, sonra da onlara “tabiat” namını takmak ve yalnız bir cilve-i kudret-i Rabbâniye olan kuvveti, bir zîkudret ve müstakil bir kadîr telâkki etmek, misaldeki vahşîden bin defa aşağı bir vahşettir.

Elhasıl, tabiiyyunların, mevhum ve hakikatsiz, tabiat dedikleri şey, olsa olsa

Ayasofya: (bk. bilgiler)	Mâbûd-u Ezelî: varlığının başlangıcı olmayan ve ibadete layık olan Allah
Sultan-ı Ezel ve Ebed: başlangıç ve sonu olmaksızın, hüküm ve saltanatı ezelden ebede devam eden Sultan	Sultan-ı Ezelî: hüküm ve saltanatının başlangıcı olmayan Allah
acip: hayret verici	ahkâm: hükümler
cemaat-i Müslimîn: Müslüman cemaat	cilve-i kudret-i Rabbâniye: Rabbânî kudret ve iradenin yansıması
cünud: askerler	düstur: kanun, kural, prensip
elhasıl: özet olarak	fikr-i tabiat: her şeyi tabiatın yarattığını kabul eden düşünce
hadsiz: sayısız	hakikatsiz: asılsız, bir gerçeğe dayanmayan
hikmet: herşeyin bir gayeye yönelik olarak anlamlı, faydalı ve tam yerli yerinde yaratılması; yüksek bilgi	icad vermek: yaratma özelliğini vermek
ikâme etmek: yerine koymak	inkâr etmek: inanmamak, reddetmek
kadîr: güç ve iktidar sahibi	kanun-u padişahî: padişah kanunu
kavânîn-i itibariye: görünmeyen mânevî kanunlar	kelâm: ifade, söz
kudret-i İlâhiye: Allah’ın güç ve kudreti	kâinat: evren, bütün yaratılmışlar
mahz-ı vahşet: tam bir ilkellik	maskara: gülünç, rezil
mecmuu: bir şeyin tamamı	mevcud-u haricî: gözle görülür şekilde maddî bir yapıya sahip olan
mevhum: gerçekte olmadığı halde var sayılan	muazzam: azametli, çok büyük
muhteşem: görkemli	muntazam: düzenli
münkir: inkârcı	müşahede etmek: gözlemlemek
nizâmât: kanunlar	nizâmât-ı kâinat: kâinattaki düzenler
saltanat-ı rububiyet: Allah’ın bütün varlık âlemini kuşatan egemenliği	semâvî: Allah tarafından olan, İlâhî
tabiiyyun: herşeyi tabiatın tesiriyle meydana geldiğini iddia edenler	tahayyül etmek: hayal etmek
tasavvur etmek: düşünmek	telâkki etmek: kabul etmek, algılamak
vahşî: ilkel	vücud-u ilmî: ilmî varlık, ilik olarak var olan
zîkudret: kudretli, güçlü, kuvvetli	âlem: dünya, evren
şeriat: İlâhî kanun	şeriat-ı fıtriye-i kübrâ: kâinattaki düzen ve intizamı sağlayan, bütün varlıkların tabi olduğu büyük kanun; tabiat kanunlarının bütünü

TaLHa · 19 Eki 2012

İkinci Kısım - Sayfa 211

ve hakikat-i hariciye sahibi ise, ancak bir san’at olabilir, sâni olamaz. Bir nakıştır, nakkâş olamaz. Ahkâmdır, hâkim olamaz. Bir şeriat-ı fıtriyedir, şâri’ olamaz. Mahlûkbir perde-i izzettir, hâlık olamaz. Münfail bir fıtrattır, fâtır bir fâil olamaz. Kanundur,kudret değildir, kadîr olamaz. Mistardır, masdar olamaz.

Elhasıl: Madem mevcudat var. Madem On Altıncı Notanın başında denildiği gibi,mevcudun vücuduna, taksim-i aklî ile, dört yoldan başka yol tahayyül edilmez. O dört cihetten üçünün—herbirinin üç zâhir muhallerle—butlanı kat’î bir surette ispat edildi. Elbette, bizzarure ve bilbedâhe, dördüncü yol olan vahdet yolu, kat’î bir surette ispat olunuyor. O dördüncü yol ise, baştaki

1 اَفِى اللهِ شَكٌّ فَاطِرِ السَّموَاتِ وَاْلاَرْضِ âyeti, şeksiz ve şüphesiz, bedâhet derecesinde, Zât-ı Vâcibü’l-Vücudun uluhiyetini ve herşey doğrudan doğruya dest-i kudretinden çıktığını ve semâvat ve arz kabza-i tasarrufunda bulunduğunu gösteriyor.

Ey esbabperest ve tabiata tapan biçare adam! Madem herşeyin tabiatı, herşey gibimahlûktur; çünkü san’atlıdır ve yeni oluyor. Hem her müsebbep gibi, zâhirî sebebi dahi masnudur. Ve madem herşeyin vücudu pek çok cihazat ve âletlere muhtaçtır. O halde, o tabiatı icad eden ve o sebebi halk eden bir Kadîr-i Mutlak var. Ve o Kadîr-i Mutlakın ne ihtiyacı var ki, âciz vesâiti rububiyetine ve icadına teşrik etsin? Hâşâ! Belki doğrudan doğruya, müsebbebi sebep ile beraber halk ederek, cilve-i esmâsını ve hikmetini göstermek için, bir tertip ve tanzim ile zâhirî bir sebebiyet, bir mukarenetvermekle, eşyadaki zâhirî kusurlara, merhametsizliklere

[NOT]Dipnot-1 “Gökleri ve yeri yoktan var eden Allah hakkında şüphe olur mu?” İbrahim Sûresi, 14:10. [/NOT]

Kadîr-i Mutlak: herşeye gücü yeten, sınırsız güç ve kuvvet sahibi Allah	Zât-ı Vâcibü’l-Vücud: varlığı gerekli olan, var olmak için hiçbir sebebe ihtiyacı bulunmayan Zât, Allah
ahkâm: hükümler	arz: dünya
bedahet: açıklık	bilbedâhe: açık bir şekilde
bizzarure: zorunlu olarak	biçare: çaresiz
butlan: hükümsüzlük, bâtıl oluş	cihazat: cihazlar, âletler
cihet: yön	cilve-i esmâ: Allah’ın isimlerinin görüntüsü, yansıması
dest-i kudret: Allah’ın kudret eli	elhasıl: özet olarak
esbabperest: Allah’ı unutup sebeplere haddinden fazla değer veren	eşya: varlıklar
fâil: işi yapan	fâtır: varlıkları eşsiz ve benzersiz olarak yaratan
fıtrat: yaratılış	hakikat-i hariciye: gözle görülebilen gerçek
halk eden: yaratan	hikmet: herşeyin bir gaye ve faydaya yönelik olarak, anlamlı ve tam yerli yerinde olması
hâkim: hükmeden, hüküm koyan	hâlık: yaratıcı
hâşâ: asla öyle değil	icad eden: yoktan yaratan
kabza-i tasarruf: emri altında bulundurma	kadîr: güç ve iktidar sahibi
kudret: güç ve iktidar	mahlûk: yaratılmış
masdar: kaynak	masnu: san’at eseri
mevcud: var olan	mevcudat: varlıklar
mistar: cetvel, ölçü aleti	muhal: imkansızlık
mukarenet: yakınlık, ilişkili olma	münfail: fiilden etkilenen
müsebbeb: sebebin ortaya çıkardığı sonuç	nakkaş: nakış ustası
nota: bildiri	perde-i izzet: izzet ve büyüklüğün önündeki perde
rububiyet: Allah’ın bütün varlık âlemini kuşatan egemenliği, yaratıcılığı, idaresi ve terbiyesi	semâvât: gökler
suret: biçim, şekil	sâni: sanatkâr
tahayyül etmek: hayal etmek	taksim-i aklî: akıl ve fikir yoluyla bir konuyu bölümlere ayırmak
tanzim: düzenleme	tertip: düzen
teşrik etmek: ortak etmek	uluhiyet: İlâhlık
vahdet: birlik	vesâit: vasıtalar, araçlar
vücud: varlık	zâhir: açık, âşikar
zâhirî: açık, gözle görülür	âyet: Kur’ân’ın her bir cümlesi
şeksiz: şüphesiz	şeriat-ı fıtriye: Allah’ın yaratılışa koyduğu, bütün varlıkların tabi olduğu kanunlar
şâri’: kanun koyucu

TaLHa · 19 Eki 2012

İkinci Kısım - Sayfa 212

ve noksaniyetlere merci olmak için, esbab ve tabiatı dest-i kudretine perde etmiş,izzetini o suretle muhafaza etmiş.

Acaba bir saatçi, saatin çarklarını yapsın, sonra saati çarklarla tertip edip tanzimetsin, daha mı kolaydır? Yoksa harika bir makineyi o çarklar içinde yapsın, sonra saatin yapılmasını o makinenin câmid ellerine versin, tâ saati yapsın, daha mı kolaydır? Acaba imkân haricinde değil midir? Haydi, o insafsız aklınla sen söyle, senhâkim ol.

Veyahut bir kâtip mürekkep, kalem, kâğıdı getirdi. Onunla kendi bizzat o kitabı yazsa daha mı kolaydır? Yoksa o kâğıt, mürekkep, kalem içinde, o kitaptan daha san’atlı, daha zahmetli, yalnız o tek kitaba mahsus olarak bir yazı makinesi icadetsin, sonra o şuursuz makineye “Haydi, sen yaz” desin de kendi karışmasın, daha mı kolaydır? Acaba yüz defa yazıdan daha müşkül değil midir?

Eğer desen: Evet, bir kitabı yazan makinenin icadı o kitaptan yüz defa daha müşküldür. Fakat o makine, aynı kitabın birçok nüshalarını yazmasına vasıta olmak cihetiyle, belki bir kolaylık var.

Elcevap: Nakkâş-ı Ezelî, hadsiz kudretiyle, nihayetsiz cilve-i esmâsını her vakit tazelendirmekle ayrı ayrı şekilde göstermek için, eşyadaki teşahhusları ve hususî simaları öyle bir surette halk etmiştir ki, hiçbir mektub-u Samedânî ve hiçbir kitab-ı Rabbânî, diğer kitapların aynı aynına olamıyor. Alâküllihal, ayrı mânâları ifade etmek için, ayrı bir siması bulunacak.

Eğer gözün varsa, insanın simasına bak, gör ki: Zaman-ı Âdem‘den şimdiye kadar, belki ebede kadar, bu küçük simada, âzâ-yı esasîde ittifakla beraber, herbir sima,umum simalara nisbeten, herbirisine karşı birer alâmet-i farikası var olduğu kat’iyen sabittir. Bunun için, herbir sima ayrı bir kitaptır. Yalnız san’atın tanzimi için ayrı bir yazı takımı ve ayrı bir tertip ve telif ister. Ve maddelerini hem getirmek, hem yerleştirmek ve hem de vücuda lâzım olan herşeyi derc etmek için, bütün bütün başka bir tezgâh ister.

Nakkaş-ı Ezelî: herşeyi san’atlı bir şekilde işleyen, varlığının başlangıcı olmayıp sonradan var olmayan Allah	alâküllihal: her durumda
alâmet-i farika: ayırt edici işaret	bizzat: doğrudan
cihetiyle: yönüyle	cilve-i esmâ: Allah’ın isimlerinin varlıklardaki yansıması, görüntüsü
câmid: cansız, katı	derc etmek: içine yerleştirmek
dest-i kudret: Allah’ın kudret eli	ebed: sonsuzluk
esbab: sebepler	eşya: şeyler, varlıklar
hadsiz: sınırsız	halk etmek: yaratmak
haricinde: dışında	hususî: özel
hâkim: hükmeden, idareci	icad etmek: yaratmak
insafsız: vicdansız	ittifak: birlik
izzet: itibar, yücelik, şeref	kat’iyen: kesin olarak
kitab-ı Rabbânî: Allah’ın bu âlemde hakimiyetini ve Rablığını bir kitap gibi anlatan eseri, kâinat	kudret: güç, kudret, iktidar
kâtip: yazıcı, yazar	mahsus: has, özel
mektub-u Samedânî: sadece Allah tarafından gönderilmiş birer mektup olan, şuur sahiplerine İlâhî san’atları anlatan eser	merci: kaynak
muhafaza etmek: korumak, saklamak	müşkül: zor
nihayetsiz: sınırsız	nisbeten: kıyasla
noksaniyet: eksiklik	nüsha: kopya
sima: yüz, görünüş	suret: biçim, şekil
tabiat: canlı cansız bütün varlıklar, doğa	tanzim: düzenleme
tanzim etmek: düzenlemek	telif: yazma, kaleme alma
tertip etmek: düzenlemek	tezgâh: dokuma âleti
teşahhus: şahıslanma; belirli bir şekil ve kimlikle belirlenme, ortaya çıkma	umum: bütün
vasıta: aracı	vücud: varlık
zahmet: zorluk	zaman-ı Âdem: Hz. Âdem zamanı
âzâ-yı esasî: temel organlar	şuursuz: bilinçsiz

TaLHa · 21 Eki 2012

İkinci Kısım - Sayfa 213

Haydi, farz-ı muhal olarak, tabiata bir matbaa nazarıyla baktık. Fakat bir matbaaya ait olan tanzim ve basmak, yani, muayyen intizamını kalıba sokmaktan başka, o tanzimin icadından, icadları yüz derece daha müşkül bir zîhayatın cismindeki maddeleri aktâr-ı âlemden mizan-ı mahsusla ve has bir intizamla icad etmek ve getirmek ve matbaa eline vermek için, yine o matbaayı icad eden Kadîr-i Mutlakın kudret ve iradesine muhtaçtır. Demek bu matbaalık ihtimali ve farzı, bütün bütün mânâsız bir hurafedir.

İşte bu saat ve kitap misalleri gibi, Sâni-i Zülcelâl, Kadîr-i Külli Şey, esbabı halketmiş, müsebbebâtı da halk ediyor. Hikmetiyle, müsebbebâtı esbaba bağlıyor.Kâinatın harekâtının tanzimine dair kavânîn-i âdetullahtan ibaret olan şeriat-ı fıtriye-i kübrâ-yı İlâhiyenin bir cilvesini ve eşyadaki o cilvesine yalnız bir âyine ve bir mâkesolan tabiat-ı eşyayı, iradesiyle tayin etmiştir. Ve o tabiatın vücud-u haricîye mazhar olan veçhini, kudretiyle icad etmiş ve eşyayı o tabiat üzerinde halk etmiş, birbirine mezc etmiş. Acaba gayet derecede mâkul ve hadsiz burhanların neticesi olan bu hakikatin kabulü mü daha kolaydır? Acaba vücub derecesinde lâzım değil midir? Yoksa câmid, şuursuz, mahlûk, masnu, basit olan o sebep ve tabiat dediğiniz maddelere, herbir şeyin vücuduna lâzım hadsiz cihazat ve âlâtı verip hakîmâne,basîrâne olan işleri kendi kendilerine yaptırmak mı daha kolaydır? Acaba imtinâ derecesinde imkân haricinde değil midir? Senin o insafsız aklının insafına havale ediyoruz.

Münkir ve tabiatperest diyor ki: “Madem beni insafa davet ediyorsun. Ben de diyorum ki: Şimdiye kadar yanlış gittiğimiz yol hem yüz derece muhal, hem gayet zararlı ve nihayet derecede çirkin bir meslek olduğunu itiraf ediyorum. Sabık tahkikatınızdan, zerre miktar şuuru bulunan anlayacak ki, esbaba, tabiata icad

Kadîr-i Külli Şey: her şeye gücü yeten, sonsuz kudret sahibi olan Allah	Kadîr-i Mutlak: herşeye gücü yeten, sınırsız güç ve kuvvet sahibi Allah
Sâni-i Zülcelâl: büyüklük ve haşmet sahibi olan ve her şeyi san’atlı bir şekilde yaratan Allah	aktâr-ı âlem: âlemin dört bir yanı
basîrâne: görerek	burhan: kuvvetli delil
cihazat: cihazlar, organlar	cilve: görünme, yansıma
cisim: beden	câmid: cansız
esbab: sebepler	eşya: varlıklar
farz: var sayma	farz-ı muhal: imkânsızı varsayma, varsayım
hadsiz: sayısız	hakikat: gerçek, esas
hakîmâne: bir maksat ve gayeye yönelik bir şekilde	halk etmek: yaratmak
harekât: hareketler	hikmet: ilim, yüksek bilgi
hurafe: delile dayanmayan saçma inanış	ibaret: meydana gelen, oluşan
icad: var etme, yaratma	imtinâ: imkânsızlık
insafsız: vicdansız	intizam: düzen
irade: dileme, isteme	kavânîn-i âdetullah: Allah’ın kâinatta uyguladığı kanunlar
kudret: güç, kuvvet, iktidar	kâinat: evren
mahlûk: yaratılmış	masnu: sanatla yapılmış
mazhar olan: sahip olan	mezc etmek: karıştırmak
mizan-ı mahsus: özel ölçü	muayyen: belirli
muhal: imkansız	mâkes: yansıma yeri
mâkul: akla uygun	münkir: Allah’a inanmayan, inkar eden
müsebbebât: sebeplerle meydana gelen şeyler, sebeplerin sonuçları	müşkül: zor
nazar: bakış	nihayet: son
sabık: önceki	tabiat: canlı cansız bütün varlıklar, doğa
tabiat-ı eşya: varlıkların özelliği, tabiatı	tabiatperest: herşeyin tabiatın tesiriyle meydana geldiğini iddia eden
tahkikat: araştırmalar	tanzim: düzenleme
tayin etmek: belirlemek	veçh: yön
vücub: kesinlik	vücud: varlık
vücud-u haricî: maddî varlık	zerre miktar: çok az miktar
zîhayat: canlı	âlât: âletler, organlar
şeriat-ı fıtriye-i kübrâ-yı İlâhiye: kainattaki düzen ve intizamı sağlayan, bütün varlıkların tabi olduğu büyük, İlâhi kanunlar	şuur: bilinç, anlayış
şuursuz: bilinçsiz, akılsız

TaLHa · 21 Eki 2012

İkinci Kısım - Sayfa 214

vermek mümtenidir, muhaldir. Ve herşeyi doğrudan doğruya Vâcibü’l-Vücuda vermek vâciptir, zarurîdir. Elhamdü lillâhi ale’l-îmân

1 deyip iman ediyorum.

“Yalnız bir şüphem var: Cenâb-ı Hakkın Hâlık olduğunu kabul ediyorum. Fakat bazı cüz’î esbabın ehemmiyetsiz şeylerde icada müdahaleleri ve bir parça medh ü senâ kazanmaları, saltanat-ı rububiyetine ne zarar verir? Saltanatına noksaniyet gelir mi?”

Elcevap: Bazı risalelerde gayet kat’î ispat ettiğimiz gibi, hâkimiyetin şe’ni, müdahaleyi reddetmektir. Hattâ, en ednâ bir hâkim, bir memur, daire-i hâkimiyetinde oğlunun müdahalesini kabul etmiyor. Hattâ, hâkimiyetine müdahale tevehhümüyle, bazı dindar padişahlar, halife oldukları halde mâsum evlâtlarını katletmeleri, bu redd-i müdahale kanununun hâkimiyette ne kadar esaslı hükmettiğini gösteriyor. Birnahiyede iki müdürden tut, tâ bir memlekette iki padişaha kadar, hâkimiyetteki istiklâliyetin iktiza ettiği men-i iştirak kanunu, tarih-i beşerde çok acip hercümerc ile kuvvetini göstermiş.

Acaba âciz ve muavenete muhtaç insanlardaki âmiriyet ve hâkimiyetin bir gölgesi bu derece müdahaleyi reddetmeyi ve başkasının müdahalesini men etmeyi vehâkimiyetinde iştirak kabul etmemeyi ve makamında istiklâliyetini nihayet taassuplamuhafazaya çalışmayı gör; sonra, hâkimiyet-i mutlaka rububiyet derecesinde; veâmiriyet-i mutlaka ulûhiyet derecesinde; ve istiklâliyet-i mutlaka ehadiyetderecesinde; ve istiğnâ-yı mutlak kadîriyet-i mutlaka derecesinde bir Zât-ı Zülcelâlde, bu redd-i müdahale ve men-i iştirak ve tard-ı şerik, ne derece o hâkimiyetin zarurî bir lâzımı ve vâcip bir muktezası olduğunu, kıyas edebilirsen et.

[NOT]Dipnot-1 Bize ihsan ettiği iman nimeti sebebiyle Allah’a hamd olsun. [/NOT]

Cenâb-ı Hak: Hakkın tâ kendisi olan şeref ve yücelik sahibi Allah	Hâlık: her şeyi yaratan Allah
Vâcibü’l-Vücud: varlığı gerekli olan, var olmak için hiçbir sebebe ihtiyacı bulunmayan Allah	Zât-ı Zülcelâl: sonsuz büyüklük ve haşmet sahibi Zât, Allah
acip: hayret verici	cüz’î: küçük
daire-i hâkimiyet: egemenlik, üstünlük, âmirlik dairesi	ednâ: basit, küçük
ehadiyet: Allah’ın birliğinin her bir varlıkta görünmesi	ehemmiyetsiz: önemsiz
esbab: sebepler	halife: Müslümanların dinî reisi
hercümerc: karma karışıklık	hâkim: hükmeden
hâkimiyet: hükmü ve idaresi altına alma	hâkimiyet-i mutlaka: sınırsız ve tam bir egemenlik
icad: yaratma	icad vermek: var etme özelliği vermek
iktiza etmek: gerektirmek	istiklâliyet: bağımsızlık
istiklâliyet-i mutlaka: kesin ve sınırsız bağımsızlık	istiğnâ-yı mutlak: sınırsız zenginlik, hiçbir şeye muhtaç olmama
iştirak: ortaklık	kadîriyet-i mutlaka: Allah’ın gücünün sınırsız olarak her şeyde görünmesi
katletmek: öldürmek	kat’î: kesin
makam: mevki, derece	medh ü senâ: övme ve yüceltme
memur: emir altında olan, görevli	men-i iştirak: ortaklığı kabul etmemek
muavenet: yardım	muhafaza: koruma, saklama
muhal: imkânsız	mukteza: bir şeyin gereği
mâsum: günâhsız	mümteni: imkânsız
nahiye: bucak, ilçelerin bir müdürle yönetilen bölümlerinden her birisi	nihayet: sınırsız
noksaniyet: noksanlık	redd-i müdahale kanunu: hiç kimsenin karışmasını kabul etmeme kanunu
risale: Risale-i Nur’u oluşturan bölümlerden her birisi	rububiyet: Allah’ın bütün varlık âlemini kuşatan egemenliği, yaratıcılığı, idaresi ve terbiyesi
saltanat: hakimiyet	saltanat-ı rububiyet: Allah’ın bütün varlık âlemini kuşatan egemenliği
taassup: aşırı derecede, körü körüne bağlılık	tard-ı şerik: ortağı, ortaklığı reddetmek
tarih-i beşer: insanlık tarihi	tevehhüm: kuruntu
ulûhiyet: ibadete ve itaat edilmeye layık olma, İlâhlık	vâcip: mutlaka gerekli olan
zarurî: zorunlu, gerekli	âciz: güçsüz, elinden bir şey gelmeyen
âmiriyet: âmirlik, yöneticilik	âmiriyet-i mutlaka: sınırsız ve tam bir âmirlik, yöneticilik
şe’n: temel özellik

TaLHa · 21 Eki 2012

İkinci Kısım - Sayfa 215

Amma ikinci şık şüphen ki: Bazı esbab, bazı cüz’iyâtın bazı ubudiyetlerine merci olsa, o Mâbûd-u Mutlak olan Zât-ı Vâcibü’l-Vücuda müteveccih, zerrattan seyyârâta kadar mahlûkatın ubudiyetlerinden ne noksan gelir?

Elcevap: Şu kâinatın Hâlık-ı Hakîmi, kâinatı bir ağaç hükmünde halk edip, en mükemmel meyvesini zîşuur, ve zîşuurun içinde en câmi meyvesini insan yapmıştır. Ve insanın en ehemmiyetli, belki insanın netice-i hilkati ve gaye-i fıtratı ve semere-i hayatı olan şükür ve ibadeti, o Hâkim-i Mutlak ve Âmir-i Müstakil, kendini sevdirmek ve tanıttırmak için kâinatı halk eden o Vâhid-i Ehad, bütün kâinatın meyvesi olan insanı ve insanın en yüksek meyvesi olan şükür ve ibadetini başka ellere verir mi? Bütün bütün hikmetine zıt olarak, netice-i hilkati ve semere-i kâinatı abes eder mi?Hâşâ ve kellâ, hem hikmetini ve rububiyetini inkâr ettirecek bir tarzda, mahlûkatın ibadetlerini başkalara vermeye rıza gösterir mi? Hiç müsaade eder mi? Ve hem hadsiz bir derecede kendini sevdirmeyi ve tanıttırmayı ef’âliyle gösterdiği halde, en mükemmel mahlûkatının şükür ve minnettarlıklarını, tahabbüb ve ubudiyetlerini başka esbaba vermekle kendini unutturup, kâinattaki makasıd-ı âliyesini inkâr ettirir mi? Ey tabiatperestlikten vazgeçen arkadaş, haydi sen söyle.

O diyor: “Elhamdü lillâh, bu iki şüphem hallolmakla beraber, vahdâniyet-i İlâhiyeye dair ve Mâbûd-u Bilhak O olduğuna ve Ondan başkaları ibadete lâyık olmadığına o kadar parlak ve kuvvetli iki delil gösterdin ki, onları inkâr etmek, güneşi ve gündüzü inkâr etmek gibi bir mükâberedir.”

Elhamdü lillâh: hamd ve şükür yalnızca Allah’a mahsustur	Hâkim-i Mutlak: herşey üzerinde sınırsız egemenlik sahibi olan, Allah
Hâlık-ı Hakîm: her varlığı sayısız hikmetlerle yaratan Allah	Mâbûd-u Bilhak: hakkıyla ibadete layık olan Allah
Mâbûd-u Mutlak: ibadete layık tek varlık olan Allah	Vâhid-i Ehad: bir olan ve birliği her bir şeyde görülen Allah
Zât-ı Vâcibü’l-Vücud: varlığı gerekli olan, var olmak için hiçbir sebebe ihtiyacı bulunmayan Zât, Allah	abes: boş ve faydasız
câmi: kapsamlı, içine alan	cüz’iyât: bir bütünün parçaları, kısımları
ef’âl: fiiler, davranışlar	ehemmiyetli: önemli
esbab: sebepler	gaye-i fıtrat: yaratılış amacı
hadsiz: sınırsız	halk etmek: yaratmak
hallolmak: çözümlenmek	hikmet: yüksek bilgi; bir gaye ve faydaya yönelik olarak, tam yerli yerinde olma
hâşâ ve kellâ: asla ve asla	kâinat: evren
mahlûkat: varlıklar	makasıd-ı âliye: yüce olan maksatlar, gayeler
merci: başvurulacak yer	minnettarlık: şükran duyma, iyilik karşısında kendini borçlu hissetme
mükemmel: eksiksiz	mükâbere: büyüklük taslayarak doğruyu kabul etmeme
müsaade etmek: izin vermek	müteveccih: yönelen
netice-i hilkat: yaratılışın sonucu	rububiyet: Allah’ın bütün varlık âlemini kuşatan egemenliği, yaratıcılığı, idaresi ve terbiyesi
rıza: memnuniyet, hoşnutluk	semere-i hayat: hayatın netice ve faydaları
semere-i kâinat: kâinatın meyvesi	seyyârât: gezegenler
tabiatperestlik: herşeyin tabiatın tesiriyle meydana geldiğini iddia etme, tabiatçılık	tahabbüb: kendini sevdirmek
ubudiyet: kulluk	vahdâniyet-i İlâhiye: Allah’ın bir ve tek olması
zerrat: zerreler, atomlar	zîşuur: şuur sahibi
âmir-i müstakil: bağımsız, hiçbir ortağı olmayan âmir, idareci	şükür: Allah’a karşı minnet duyma, teşekkür etme

TaLHa · 21 Eki 2012

İkinci Kısım - Sayfa 216

Hâtime

Tabiat fikr-i küfrîsini terk eden ve imana gelen zat diyor ki:

Elhamdü lillâh, benim şüphelerim kalmadı. Yalnız merakımı mucip olan birkaç sualim var.

BİRİNCİ SUAL: Çok tembellerden ve târiküssalâtlardan işitiyoruz. diyorlar ki: “Cenâb-ı Hakkın bizim ibadetimize ne ihtiyacı var ki, Kur’ân’da çok şiddet ve ısrarla, ibadeti terk edeni zecredip Cehennem gibi dehşetli bir cezayla tehdit ediyor? İtidalli ve istikametli ve adaletli olan ifade-i Kur’âniyeye nasıl yakışıyor ki, ehemmiyetsiz bircüz’î hataya karşı nihayet şiddeti gösteriyor?”

Elcevap: Evet, Cenâb-ı Hak senin ibadetine, belki hiçbir şeye muhtaç değil. Fakat sen ibadete muhtaçsın; mânen hastasın. İbadet ise, mânevî yaralarına tiryaklar hükmünde olduğunu çok risalelerde ispat etmişiz. Acaba bir hasta, o hastalık hakkında, şefkatli bir hekimin ona nâfi ilâçları içirmek hususunda ettiği ısrara mukabil, hekime dese: “Senin ne ihtiyacın var, bana böyle ısrar ediyorsun?” Ne kadar mânâsız olduğunu anlarsın.

Amma Kur’ân’ın, terk-i ibadet hakkında şiddetli tehdidâtı ve dehşetli cezaları ise: Nasıl ki bir padişah, raiyetinin hukukunu muhafaza etmek için, âdi bir adamın,raiyetinin hukukuna zarar veren bir hatasına göre, şiddetli cezaya çarpar. Öyle de, ibadeti ve namazı terk eden adam, Sultan-ı Ezel ve Ebedin raiyeti hükmünde olan mevcudatın hukukuna ehemmiyetli bir tecavüz ve mânevî bir zulüm eder. Çünkü,mevcudatın kemâlleri, Sânie müteveccih yüzlerinde tesbih ve ibadetle tezahür eder. İbadeti terk eden, mevcudatın ibadetini görmez ve göremez. Belki de inkâr eder. O vakit, ibadet ve tesbih noktasında yüksek makamda bulunan ve herbiri birer mektub-u Samedânî ve birer âyine-i esmâ-i Rabbâniye olan mevcudatı âli makamlarından tenzil ettiğinden ve ehemmiyetsiz, vazifesiz, câmid,

Cenâb-ı Hak: Hakkın tâ kendisi olan şeref ve yücelik sahibi Allah	Elhamdü lillâh: Allah’a hamd olsun
Sultan-ı Ezel ve Ebed: başlangıç ve sonu olmaksızın, hüküm ve saltanatı ezelden ebede devam eden Sultan, Allah	Sâni: herşeyi sanatlı bir şekilde yaratan Allah
câmid: cansız	cüz’î: küçük, sınırlı
ehemmiyetli: önemli	ehemmiyetsiz: önemsiz
fikr-i küfrî: Allah’ı inkâr etmeye dayalı düşünce	hekim: doktor
hukuk: haklar	hâtime: sonuç, son bölüm
ifade-i Kur’âniye: Kur’ân’ın kendine mahsus anlatım biçimi	istikamet: doğru gidiş
itidal: her konuda orta yolu tutma, aşırıya kaçmama	kemal: mükemmellik
makam: mevki, konum	mektub-u Samedânî: Allah tarafından gönderilmiş birer mektup gibi, şuur sahiplerine İlâhî san’atı anlatan eser
mevcudat: varlıklar	mucip: gerektirici
muhafaza etmek: korumak, saklamak	mukabil: karşılık
mânen: manevî olarak	müteveccih: yönelen
nihayet: sonsuz	nâfi: faydalı
raiyet: halk, tabi olanlar	risale: Risale-i Nur’u oluşturan bölümlerden her birisi
tabiat: materyalist düşünce; tabiat için, “insan faaliyetlerinin dışında kendi kendini sürekli olarak yeniden yaratan ve değiştiren güç” düşüncesi	tecavüz: haddi aşma, saldırma
tehdidât: tehditler	tenzil etmek: indirmek
terk-i ibadet: ibadet etmeyi terk etme	tesbih: Allah’ı her türlü kusurdan yüce tutarak şanına lâyık ifadelerle anma
tezahür etmek: görünmek, ortaya çıkmak	tiryak: derman, ilâç
târiküssalât: namaz kılmayı terk etmiş olan kimse	zecretmek: sakındırmak, yasaklamak
zulüm: haksızlık	âdi: basit, sıradan
âli: yüce	âyine-i esmâ-i Rabbâniye: bütün varlıkları idare, tedbir ve terbiye eden Allah’ın isimlerinin aynası

İkinci Kısım - Hüccetullahi’l-Bâliğa - Üçüncü Hüccet-i İmâniye - Tabiat Risalesi

Nur-u Aynım

Nur-u Aynım

Nur-u Aynım

Nur-u Aynım

Nur-u Aynım

Nur-u Aynım

Nur-u Aynım

Nur-u Aynım

Nur-u Aynım

Nur-u Aynım

Nur-u Aynım

Nur-u Aynım

Nur-u Aynım

Nur-u Aynım

Nur-u Aynım

Nur-u Aynım

Nur-u Aynım

Nur-u Aynım

Nur-u Aynım

Nur-u Aynım