Kelime Analizi 15: Hasta-lık

kenz-i mahfi

Sorumlu
HASTA: (Farsça) Sağlığı bozuk olan, sayrı (kimse, hayvan) hekime başvuran ya da hekim gözetiminde olan, dengesiz, manalarına gelir.

Türkçe zannedilen bu kelime dilimize Farsça'dan gelmiştir.

Eski Türkçe'de hasta yerine "iğ" kelimesi kullanılmış ve hastalık için "iğlik" kelimesi kullanılmıştır. "iğrenç, iğrenti, iğrenmek" kelimeleri de yine "iğ = hasta" kelimesinden türetilmiştir.

Farsça'da hasta için genellikle "bimar" kelimesi kullanılır, çoğulu "bimaran" kelimesidir. "hastahane" yerine de "bimarhane" kullanılır. Kötürüm olmuş bir kişi veya uzuv için Farsça'da "alîl" kelimesi kullanılır.

Farsça'da "haste" kelimesi "yaralı" manasındadır. Yine "haste" kelimesi "kalkmış, ayağa kalkmış" manasında da kullanılmaktadır.

Yunanca'da "mani" kelimesi "hastalık" manasındadır.

Arapça "maraz" (çoğulu emraz) kelimesi hastalık, "mariz" kelimesi de "hastalıklı, illetli", "merza" kelimesi ise "hasta" manasındadır. Arapça "illet" kelimesi de "hastalık" yerine kullanılmaktadır. Yine Arapça'da "da'" kelimesi "hastalık" manasındadır. Yine hastalık için "sekam", hasta için "sakîm" kelimesi kullanılır. "sekam" kelimesi hafif hastalıklar için kullanılır. "maraz" kelimesi ise genellikle manevi hastalıkları ifade etmek için mecazen kullanılır.

Arapça "ayn" (göz) kelimesinden türetilen "muayene" kelimesi "gözden geçirme, yoklama" manasındadır. Dilimize "hekimin hastayı gözden geçirmesi" manasında geçmiştir.

"Maraz" kelimesi Kur'an-ı Kerim'de 16 defa, "mariz" kelimesi 12 defa "merîzan (hastalanmak" kelimesi ise Şuara Suresi 80.ayette geçmektedir. "sekam" kelimesi zikredilmemekle beraber, "sakîm" kelimesi Saffat Suresi'nde 2 defa zikredilmiştir. "merza" kelimesi ise 5 defa zikredilmiştir.

Farsça'da "kız kardeş" manasına gelen "hemşire" kelimesi dilimize "hastabakıcı kadın" manasında girmiştir.

Risale-i Nur Külliyatı'nda "maraz" kelimesi 94 defa, "emrâz" kelimesi 16 defa, "marîz" kelimesi ise 8 defa geçmektedir. "hasta ziyareti" manasına gelen "iyadet-ül marîz" kelimesi ise 2 defa geçmektedir. Arapça uzun süren hafif hastalık veya sakatlık manasına gelen "sekam" kelimesi 8 defa, "sakîm" kelimesi ise 12 defa zikredilmiştir. "Muayene" kelimesi 4 defa zikredilmiştir.

"Mariz bir asrın, hasta bir unsurun, alîl bir uzvun reçetesi ittiba-ı Kur'an'dır." vecizesinde "mariz bir asır" yani "hastalıklı bir asır"dan kasıt, manevi hastalıklardır.

Hastalıktan iyileşmeye "şifa bulmak" denilir. Cenab-ı Hakk'ın "Şafi" ismi "hastaya şifa veren" manasındadır. Kur'an-ı Kerim'de, Cenab-ı Hakk'ın isimlerinden olan "Şafi" kelimesi zikredilmemektedir. Kur'an'da geçen "şafiîn" kelimesi "Şefaat eden" manasındadır. "Şafi" kelimesi Risale-i Nur Külliyatı'nda 2'si Arapça ifadelerde olmak üzere toplamda 12 defa zikredilmiştir. Farsça "hastahane" manasına gelen "bimarhane" kelimesi Muhakemat kitabında 1 defa zikredilmiştir.

"hasta" kelimesinin Ebced Değeri: 1065'tir.

Risale-i Nur Külliyatı'nda "hasta, hastalık(lı) ve hastahane" kelimelerinin toplamı 1049'dur. Arapça "hastalıklar" manasına gelen "emraz" kelimesi ise 16 defa geçmektedir. Bu iki sayıyı topladığımızda 1065 ederek "hasta" kelimesinin Ebced Değeri bulunmuş oluyor.

"Hastalar Risalesi" olan 25.Lem'ada 199 defa "hasta" kelimesi geçmektedir. Arapça "hafif hastalık ve sakatlık" manasına gelen "sekam" kelimesinin Ebced Değeri ise 200'dür.

Risale-i Nur'da hastalıkla ilgili kullanılan terkipler şunlardır:
maraz-ı vesvese
maraz-ı kalbi
maraz-ı hayali
maraz-ı murız
maraz-ı hayat-ı içtimai
marazi'l bid'a
maraz-ı ruhani
maraz-ı ihtilaf
maraz-ı ruhi

Bilhassa "maraz-ı kalbi" en çok zikredilen terkiptir.

11.Lem'a = Tiryak-ı Maraz'ıl Bid'a ve 25.Lem'a Hastalar Risalesi'dir.

Risale-i Nur Külliyatı'nda "hasta, hastalık(lı), hastahane" kelimelerinin geçme oranları şöyledir:
Sözler35
Mektubat35
Lem'alar323
Şualar78
Mesnevi-i Nuriye22
İşarat'ül İ'caz18
Asa-yı Musa21
Barla Lahikası44
Kastamonu Lahikası85
Emirdağ Lahikası233
Sikke-i Tasdik-i Gaybi38
Tarihçe-i Hayatı117
TOPLAM1049
 
Üst