Kelime Analizi 14: Miskal-Dirhem

kenz-i mahfi

Sorumlu
MİSKAL: (Arapça) 24 kıratlık ağırlık birimi.
"Miskal" kelimesi İslami bir terimdir. Küçük ağırlıkları ölçmek için kullanılmıştır. Altın ağırlık ölçüsüdür.

Arapça'da "ağırlık" manasına gelen "Sekale" kelimesinden türetilmiştir. Günümüzde kullandığımız "sıklet" kelimesi de yine bu kökten gelmiş olup "ağırlık" manasına gelmektedir. "miskal" kelimesi Kur'an-ı Kerim'de 8 yerde geçmektedir ve "ağırlık" manasında kullanılmıştır.

Ağırlık manalarına gelen "sekulet" kelimesi Kur'an-ı Kerim'de 4 yerde, "sakîl" 2 yerde, "muskalûn" 2 yerde, "eskalet" 1 yerde ve "muskaletun" 1 yerde geçmektedir. Yine ağır bir yükü taşıyan iki taife yani "insanlar ve cinler" manasına gelen "sekalân" kelimesi Rahman Suresi 31.ayette geçmektedir.

"Miskal" Orta Asya'da kullanılan bir çeşit fan flüttür. Güzel sesli bir müzik aletidir. Günümüzde Azerbaycan'da halen kullanılmakla birlikte İran'da "müştak" adı verilmiştir. "miskal", sekiz borulu musikar kamış veya ağaçtan imal edilir.

Ağırlık ölçüsü birimi olarak 1 Miskal = 4,810 gramdır. 1 Dirhem = 3,207 gramdır. 1 Denk = 0,80175 gramdır. 4 Denk = 1 Dirhem'dir.

"Miskal" bir ağırlık ölçüsü olarak kullanılmıştır. Buna göre miskalin üst ve alt ağırlık birimleri şunlardır:

Miskal'in üst katları:
1- Kıyye (Okiyye veya Okka) = 1,282 kg.
2- Batman = 7,692 kg
3- Kantar = 56,450 kg.
4- Çeki = 225,978 kg.

Miskalin alt katları:
1- Kırat = 0,20043 gr. (¼ dirhem)
2- Bağdadi = 0,0501 gr. (¼ kırat)
3- Fitil = 0,0125 gr. (¼ bağdadi )
4- Nakir = 0,00626 gr. (½ fitil)
5- Kıtmir = 0,00313 gr. (½ nakir)
6- Zerre = 0,00156 gr. (½ kıtmir)

400 dirhem ağırlığa okiyye, 6 okiyye ağırlığa batman, 44 okiyye ağırlığa kantar, 4 kantar ağırlığa çeki denilmiştir.

İki türlü miskal ölçüsü vardır.
1- Şer'i Miskal: 20 kıratlık
2- Örfi Miskal: 24 kıratlık

Kırat: Kapçığı ve iki tarafından kılçığı temizlenmiş orta boyda 5 arpa tanesinin ağırlığı veya keçiboynuzunun birbirinin misli olan 5 adet çekirdeğidir. 1 kırat yaklaşık olarak 1 gram ağırlığındadır.

Şer'i miskal, Hazreti Muhammed (ASM) zamanında kullanılan miskal, örfi miskal de her ülkenin kendine ait miskalidir.

Şer'i miskalin bugünkü ağırlığı: 4,009 gr,
Örfi miskalin bugünkü ağırlığı: 4,8105 gr.dır.

Şer'i miskalin İslamiyette ehemmiyeti vardır. Çünkü bir kişinin zenginliğini ifade etmek için miskal kullanılmıştır. Bu duruma göre 20 miskal altını bulunan bir kişi zengin sayılmıştır. Miskal, eskiden buğday, arpa gibi hububatlarla ölçüldüğü için nisbeten kolaydı. Şimdi ise bu ağırlığı başka ağırlık birimlerine dönüştürürken bazı sıkıntılar yaşanmaktadır. En basitinden zekat verecek kişinin zenginliğini belirlemede sıkıntı yaşanmaktadır. Genel kabul görmüş kurala göre 20 miskal altının bugünkü ağırlığı 80,18 gram olarak kabul edilmiş ve bu kadar altını olan bir kişi zengin sayılmış, zekat vermekle yükümlü kılınmıştır.

Gümüşün zekatında ise bir başka ağırlık birimi olarak "dirhem" kullanılmıştır. Buna göre 200 dirhem gümüş yani bugünkü değeriyle 561 gram gümüşe zekat düşmektedir. Altın ve gümüşte zekat oranı 1/40'tır.

"Dirhem" kelimesi Farsça olup küçük ağırlıkları ölçmekte kullanılan bir birimdir. Genellikle 3 gram ağırlığı ifade eder. Şer'i olarak 1 dirhem = 2,8 gramdır. Yunanistan'ın eski para birimi olan "Drahmi" kelimesi muhtemelen Farsça'dan gelmektedir.

Dirhem ile miskal arasında "7 miskal = 10 dirhem" gibi aritmetik bir oran mevcuttur.

Altının para olarak kullanılmayan ziynet ve benzeri çeşitlerinin ağırlık olarak değerlendirilmesinde miskal sözcüğü kullanılırken, Hz. Peygamber (ASM) ve Hulefa-ı Râşidin döneminde, tedavülde kullanılan altın paraya "dinar" gümüş paraya ise "dirhem" adı verilmiştir. Miskal veya dinar ağırlıklı (vezin) bakımından eşit altın para birimleri olduğu gibi, bunların gümüş para birimi olan dirhemle de, ağırlık bağlantıları bulunmasına dikkat edilmiştir. Hz. Ömer (RA) devrinde yapılan para ayarlamasında 10 dirhemin 1 dinar veya 1 miskale eşit kabul edilmesi ve bundan sonra da bu orana genellikle dikkat edilmesi, bu iki çeşit paranın birbirine göre ağırlığını gösterir. Şer'î dirhem yaklaşık 2,8 gram kabul edilince, 10 dirhem = 28 gr olur. Bunu yediye böldüğümüzde 28/7 = 4 gram da yaklaşık dinarın ağırlığı bulunmuş olur.

Günümüzde bazı ülkelerin (Cezayir, Irak, Kuveyt, Tunus, Ürdün, Bahreyn, Libya, Sırbistan) para birimi olarak kullanılan "dinar" kelimesi Latince "denarius" kelimesinden Arapça'ya girmiştir. "Roma gümüş parası" demektir. Cahiliye döneminde Araplar, Roma altın sikkesini tanımışlar ve kullanmışlardır. İslamiyetten önce Arabistanda altının para birimi olarak miskal, gümüşün para birimi olarak dirhem, bakır ve diğer madenlerin para birimi olarak fels kullanılmıştır. Bugün Birleşik Arap Emirlikleri'nin para birimi olarak halen "Dirhem" kullanılmaktadır.

Fikıh ıstılahı olarak dinar, 10 şer'i dirhem yani 28 gram halis gümüş değerindeki altın para birimidir. Kur'an-ı Kerim'de altın para karşılığı olarak dinar kullanılmıştır. Çoğulu "denanir" kelimesidir. Ayrıca 1 miskal ağırlığındaki altın sikke için de dinar kelimesi kullanılmıştır.

Sikke; altın, gümüş ve bakırdan yapılmış ve devletin özel mührüyle mühürlenmiş madeni paradır.
Hazret-i Muhammed (ASM) zamanında dinara göre üç çeşit dirhem vardı:
Ağırlık bakımından;
10 dirhem= 10 miskal,
10 dirhem = 6 miskal ve
10 dirhem = 5 miskal,
10 dirhem = 10 miskal uygulaması esas alınarak haraç vergisi talep edilince, vergi yükümlüleri bunun hafifletilmesini istediler. Halife Hazret-i Ömer (RA) bir bilirkişi heyeti teşkil ederek konunun ne devlete ne de halka zarar vermeyecek bir biçimde çözümlenmesini istedi. Heyet üç çeşit dirhem toplayarak çıkan sayıyı üçe böldü. Buna göre 10 dirhem = 7 miskal ağırlığı esas alındı. Hazret-i Ömer (RA)'in bu uygulaması para basımından çok para ayarlaması olarak kabul edilir. Yine o devirde İran sikkeleri değiştirilmemiş, ancak İslâm ülkeleri sınırları içindeki emir ve valiler küçük değişiklik ve ilaveler yaparak sikke bastırmışlardır.

Araplar ve onlardan intikalen diğer İslâm beldeleri gümüş sikkeye "dirhem" adını verdikleri halde, Osmanlılar bunu da terk etmişler; yerine akçe ve gümüş para tabirlerini kullanmışlardır.

"miskal" kelimesinin Ebced Değeri: 671'dir.
"dirhem" kelimesinin Ebced Değeri: 249'dur.

Risale-i Nur Külliyatı'nda "miskal" kelimesi Sözler'de 1 ve Mesnevi-i Nuriye'de 3 olmak üzere toplam 4 yerde geçmektedir.

"Dirhem" kelimesinin geçme oranları şöyledir.
Sözler11
Mektubat3
Lem'alar18
Şualar15
Asa-yı Musa9
Kastamonu Lahikası13
Emirdağ Lahikası1
Sikke-i Tasdik-i Gaybi10
Tarihçe-i Hayatı4
TOPLAM84
 
Son düzenleme:
Üst