Kelime Analizi 9: Zeban

kenz-i mahfi

Sorumlu
ZEBAN: (Farsça) Dil, lisan, lügat, lehçe, konuşulan dil. manalarına geliyor.

Herhangi bir dili ifade etmek için "zeban" kelimesi kullanılır. Mesela: Zeban-ı Farisi = Fars Dili, Zeban-ı Turki = Türk Dili, Zeban-ı İngilizi = İngiliz Dili gibi.

"yek-zeban" veya "hem-zeban" kelimesi "Aynı dili konuşan",
terzeban = hazırcevap,
şirinzeban = tatlı dilli,
zebandıraz = dili uzun,
bedzeban = ağzı bozuk,
çerbzeban =laf yapan,


Türkçe'de "atasözü" karşılığı olarak Farsça'da "zebanzed" veya "darb-ı mesel" kelimeleri kullanılıyor.

"çar-zeban" kelimesi "geveze" manasına geliyor.

"zebaneş" kelimesi "Onun dili" manasına geliyor.

Farsça çok akıcı bir dil ve edebiyat dili olması nedeniyle diyorum ki: "Men zeban-i Farisi ra dust darem (Ben Fars dilini seviyiorum)"

Risale-i Nur Külliyatı'nda "zeban" kelimesi için aklımıza ilk gelen 1. Söz'deki "Vird-i zeban" kelimesidir. "Vird-i zeban = dilde tesbih, dilde her zaman veya sık sık tekrar edilen dua"dır.

Risale-i Nur Külliyatı'nda "zeban" kelimesi 10 yerde geçmektedir.

Bunlar:
- Sözler 2,
- Mektubat 2,
- Mesnevi-i Nuriye 2,
- Barla Lahikası 1,
- Tarihçe-i Hayatı'nda 3 yerde geçmektedir.


Tarihçe-i Hayatı kitabında sadece bir yerde "zebaneş" kelimesi geçmektedir. "zeban" kelimesi yine sadece Tarihçe-i Hayatı kitabında bir defa geçmekle diğer ifadelerin hepsi "vird-i zeban" terkibi suretiyle geçmektedir.

"zeban" kelimesinin karşılığı "lisan" kelimesidir. 1. Sözde: "...bütün mevcudatın lisan-ı haliyle vird-i zebanıdır" denilerek "zeban" kelimesinin karşılığı cümle içerisinde verilmiştir.

Aynı şekilde 29.Mektup'ta: "...lisan-ı hali manen ayat-ı kur'aniyeyi okusa, o vakit manen alem-i islamın herbir ferdinin vird-i zebanı olan..." denilerek "zeban" kelimesinin karşılığı olan "lisan" kelimesi zikredilmiştir.

Külliyatta "Asım Bey"in Barla Lahikası'nda geçen bir mektubu ile Sind Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dekanı Seyyid Ali Ekber Şah'ın Tarihçe-i Hayatı'nda bulunan mektubunda Urduca bir ifadede geçen "zeban" ve "zebaneş" kelimelerinin haricinde, 7 yerde geçen "vird-i zeban" kelimesinin hepsini Üstad Bediüzzaman Hazretleri kullanmıştır. "vird-i zeban" kelimesi Farsça "7" harften müteşekkildir.

"zeban" kelimesinin Ebced değeri 60'tır.
 
Üst