Uhuvvet Risalesi Mektuba Bistu Duduyan (Kürtçe)

teblið

Vefasýz
MEKTUBA
BİST U DUDÛYAN

Ev mektub du mebhase.
Mebhesa ewwel: Da'veta ehlê imanê
bal-bıratî û mubebbetê dıke


Seîd Norsê

MEBHESA EWWEL

بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ
﴿اِنَّمَا المُؤْمِنُونَ اِخْوَةٌ فَاَصْلِحُوا بَيْنَ اَخَوَيْكُم(الحجرات: 10)
﴿اِدْفَعْ بِالّتي هِيَ اَحْسَنُ فَاِذَا الَّذي بَيْنَكَ وَبَيْنَهُ عَدَاوَةٌ كَاَنَّهُ وَلِيٌّ حَميمٌ (فصلت: 34)
﴿وَالْكَاظِمينَ الْغَيْظَ وَالْعَافِينَ عَنِ النَّاسِ والله يُحِبُّ الْمُحْسِنينَ(آل عمران: 134)

Bı tehqıq terafdariyû alikâri û inad û hesed kû dıbın sebeb-ê bıhevketın u ji hevketını. Û kinu edawetê dı mabeyna mü'minada tışte ne başın û nelicihin. Bı hesebê heqiqetu hikmet u bı heseb insaniyeta mezın, ku İslâmiyete; û bı heseb heyata (jîn) şexsî (komel) û heyata ma'newî, hım mızırın û zılmın; û jı bo heyata beşer jehre û semma qetile; jı vê hakiketahara pır vech (ruy) hene. Lakin (digel) emê şeş vechê wi bıtenê beyan bıkın.
Wecha Yekan: Ev xesletaha nebaş, dı ne zera heqiqetêda zılme: Ey bê insaf, ku tû kin û edawetê jı mü'minan dı ki, çawa ku tû dı gemikêda bî yanji dı xanıkedabi dıgel te neh mırovê cani be; mırovek axerji bo ğerqkırına wê gemi weya jı bo şewtandına wi xani bı xebıte , ew merow çı derece zılm dikm dike; tu dızani. Û tû wusa bı qirr u bang bıki bı derece ki wusan, zılma wî zalımî bı ehlê asimana bıdite sehkırın. Hetta yek me'sum û neh canibin disa ew gemi bı tu qanunu edaletê naîte ğerqkırın. Eynen bı vî misalê mırovê mü'min şexse wi bı mıslê xaneki Rabbaniyye weya (yanwek) gemiki ilahiyye. Dı vıcûdû bedena wîde imanû İslamiyet u ciranti ne kunek sıfet bıtenê, belki bist sıfetê me'sume hene. Bı sebeb yek sıfetek wî canî, kû jı bo te mızırre u xweşa te naçe tu kin û edavetê jê bıki, her weki ew xani yê ma'newyê bedena wî me'nen tû ğerq bıki veya (yanwek) bışewtini. Û jı bo texribu qlupandını wîe bilfiil teşebbüs weya arzu bıki, evji herweki misala berin, şeni u nebaşe; û sitemek ğedare.
Wecha Dudûyan: Dı nezera hikmetêdaji zılme. Kewra malume: Edawet û mıhebbet yanê kîn (neyîn) u hezkırın mislê nur (rohneki) û taritî, zıddek jı bo hev. Herdu bı hesebê me'na heqîqî bı hevra cem' (kom) nabın. Ger mıhebbet û hezkırın tercih u teqwiya (qaros) hınek esbaban dı qelbek da bı me'na heqîqî cih gırtebe, ew çağ edawet mecaziye û inqılab dıke bı suretê dılşewatê. Belê mırovê mu'min jı brayê xwe hezdıke û lazıme jê hezbıke. Emma jıber (lêbel) ne başiyu xerabiya wî, dılê wî jı berve dışewte. Neku bı tehekkım, belki bı lıtfu bı rıfq, jı bo ısleha wi dıxebıte.
Ne caize mu'min jı bırayê xwe yê mu'min, jı sê rojan zêdetır bıxeyde, û xeberdan pêra neke. Û herdu lıqaê hev (bergıtê) bıbın yek herê xwe bı cihetekda dıke, ê axer berê xwe bı cihetek uxra (dine) dıke. Bı ğeyrê herdu wan ew ku ibtidaê sılam bıke. Ger esbabê edavetê galebe bıke u edawet bı heqîqeta xwe dı qelbekida mewcudbe (hebıt) ew çağ mıhebbet (hezkırın) mecazi dibe, dıkeve suretê zordan û xweşkırınê û kosteki.
Ey mırovê bê insaf! Tû viga bıbine: Kîn û edaweta bı bıraê xweh mü'mınra çıkas zılmek (iêdan) ezîme. Çunki (lewra) herweki bıbêji ev kevirê adiyê pıçuk jı Ke'ba Şerif daha bı qedr u qıymet û jı çiyayê Uhud meztıre. Dı vê iddia xwede cewab aqlê ki nebaş û ehmeqi dıki. Eynen waha, ew imana ku hurmeta wî dı mesaba hurmeta Ka'bêdaye û ew İslamiyeta ku di ezemetû mezınetıya çiyayê Uhudêdaye û mıslê evana gellek ewsafê İslamiye ku mıhebbet û ittifaqı dıxwaze û ıqtıza dıke; mırow rabe hınek qusûrê ku dı hıkmê kevırê âdî sebeb wan qusûran kîn û edawetê jı bırayê xweye mu'min bıke û terciha wan qusûran bıke lıser iman û İslamiyetê, herweki misala berin, bı insanîyetıye û bê aklıye û zılmek ezîme, ger eqlê te hebe tû fehm bıki.
Belê, tewhida imanê yakbuna qelban dıxwaze, wehdeta i'tiqadê jı yekbun û ittihad û ittifaqa cemaetê (cıvat) iqtiza dıke. Belê; tu nıkari inkarê (qedeğ) bıkî, ev hissiyatı ha, ger tû mırovek diva taburek eskerida bın, tu (hemberi) wi murovi rabıteki dostanî hıss bıkî û eger dıbın emrê yek qumandankidebın, tû bı wîre elaqa hevalti bıkî û eğer hun herdu memleketki da bıhevrabun we çağ (wêçağ) münasebetek bırati tu hiss bıkî. Halbuki (halvaki) bı wi nûr û şuura ku imanê daye te, dı mabeyna (navên) te u brayê teyi mıslımande eleqa wehdet û yekbûin, rabıta ittifaqê, mınasebeta bıratîyê hene bı ededê esmaî ilahiyye ku iman bı te daye nişandan.
Mesela: Xalıqê we herduyan yeke, malikê we yeke, me'budê we yeke, razıqê we yeke; yek yek hetta hezari yek. Û hem Peyğemberê we yeke, dinê we yeke, qıbla we yeke; yek yek hette sedî. Paiê gundê we yeke, devleta we yeke, memleketâ we yeke; yek yek hetta dehan yek. Evqas yekana wifaq u ittifaqê, mehebbet u bıratiyê iqtizadıke û dıxwaze, evan wehdeta me'newi zincirê (kabık) wusane ku kâinat û kurrê asimana bıtıte rebt û gırêdan, dıgel viqasê tû rabe terciha esbabê iftiraqû nıfaqê û kin û edewetê biki, ku ewji sebebên zaife mina konê pîrêye. Û jı bırayê xweye mü'min kinû buğzê biki, ev tevrê ha çi bı hırmeteki mezıne lı hember wan rebıtê wehdete û çı istihfafû bê hırmetîye dı mıkabılê wan esbabê mıhebbete û çı zulm û zorek mezıne hember wan mınasebatê bıratîyê, eger qelbê te ne mırıbe û eqlê te ne tefîbe tu fehm bıkî.
Wecha Sısêyan: Bı sırrê vê ayeta kerime ku edaleta mehzâ
﴿وَلاَ تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ اُخْرٰى﴾
"Tukes guneha kesi hılnagre" dı murovek mu'minda bı sebeb sıfatek wi ye cani yu nebaş, mırov kîn û edavetê je bıke; herweki sıfate wine ma'sume jê biyben mehkûm kırın, şıqas zılmek bê hedd-û bê hesabe û baxusus weqta ji iexsek mu'min murov jê bı xeyde bı sebeb sıfatek wî nebaş û murov rabe vî edaweta xwe teşmilê (blavdor) ser eqrebayê (meryê-nîzık) wina bıke:
﴿اِنَّ اْلاِنْسَانَ لَظَلُومٌ﴾
"Bıtehqî insan pır zâlıme" bı sîğaya mıbaleğe gayet zılmek ezîm û mezın dıke. Vêcar heqiqetû şeri'et u hikmeta İslamiye jı heqdar dibini û "heqê mın heye" dıbêji?
Tû bizan dı nezera heqiqetêda ew nebaşiyu xerabiyê, ku dıbın sebebê kîn u edaweê; û buğdu nefretê, mislê axê (xweli), madda kesifın. Lazıme sirayetê bal ğeyran (dîgel kesên dın) ve neke. Û eqsa xûn nedın ğeyran. Lakın ger ew ğeyr jı wi nebaşîyê ders bıgre u e'mel pê bıke, ew ayri mes'eleye. Ew qencî û başî ku dıbın sebebê mıhebbet u hezkırınê, ewjî mısle mıhebbetê nûr'ın. Jı şe'nê wiye sirayeta bal ğeyran vebıke û şewqa rohniya xwe bıdıt ğeyran. Jı vî qasê "dostê dostan doste". Ev kelamêha ketiye rêza darba-ı mesel. (Yanê: Gotınê peşiyaye.) U hım disa jı bo vî qasê: "Jı bo xatırê çavek, jı gellek çavan tête hezkırın." Ev kelîmêha lıser lisanê umumîde dıgere câri buye.
Ey mırovî bê insaf! Heqiqet bı vî terzê madem ditiye; eğer tu jı wî mırovê, ku tu jê hesnaki, bı sebebê wi jı bıraye wîyê me'sum veya jı eqrebaê wira bığzu edawetê bıkî, çuqas xilafê heqiqet te hereket kıriye, tu yê fehm bıki, eğer tu jı ehlê heqiqet bi.
Wecha Çaran: Kîn u edawet dı nezera heyeta şexsîde jî, zılme. Tu gohdar be jı bo çend heb dıstur û qaidê ku esasın jı bo vî wechê çaran.
Dıstûra ewwel: Weqta ku tu meslegu meşreba xwe heq bızanıt, heq jı tera heye, ku bêji: Meslega mın heqqe weya daha qenc u beşe. Lakin heqqê te tu nîne ku bêji: Heq, meslega mın bıteneêye. Meslegê mırovên dın betalın. Bı sırra vê şı'ra (helbest-newşe) hanê.
وَعَيْنُ الرِّضَا عَنْ كُلِّ عَيْبٍ كَلِيلَةٌ
وَلـٰكِنَّ عَيْنَ السُّخْطِ تُبْدِى الْمَسَاوِيَا
Yanı: "Çavê rıdayê, dîtına temaê eyban ra kore, nabîne. Welakın çavê dujmıntayî temamê eybu qısuran izhar dıke (dide nîşan)"
Ew nezera teya bê-insaf û ew fikra teya ku tu buye esîr û bındest jêra, ew na be hekem. Nıkare meslegêdın mırovan butlanke, yanjî mehkûm bıke.
Dıstûra Dudûyan: Lazıme lıserte, her tıştê tû bıbêji gerek heqbe. Vêcar heqê te nine ku temamê heqıyan tu bıbêji û neşir (belev) bıki. Disan lazıme lıserte her tışti tu bıbêji gerek rastbın feqet ne raste gotın, gotıne (wajen) temamê rastıyan. Lewra carna şîret lı temara mırovê ku mıslête ne sahibê (xweyê) niyeta xalıse, tê dı keve û eks u e'mel dıke. Ya'nı dıbe sebebê wi mırovê, emel kırına wi bızıddê nesihetê.
Dıstûra Sısêyan: Eger tû dıxwazî buğz u edawetê bıkî, ev edaweta ku dı qelbê te daye jê wî buğzê bıke. Û jı bo kin u edawetê jı qelbê xwe avêtına wi bıxebıte. Û hem edawetê bıke bı nefsa xweya emmare û bı hewa-hewes nefsa xwe ku zırara wan zêdetır dı gehête û jı bo islaha wan bıxebıte, jı bo xatırê wi nefsa xweya mızzır jı muminan buğz u edawetê meke û eger tu dıxwazi dujmıntayî bıki, kafır u zendiq pırrın; jı wan buğz u edawetê bıke. Belê çewa ku sıfetê mıhebbetû hezkırınê, layîqê mıhebbetêye, eyen wusa jî, xesleta edawetê berya hertışti ew bıxwe layıqê edawetêye. Eger tû dıxwazi xesmê xwe meğlub bıki, lı hemberê xerabiyu nebaşiya wi, tû bı qenci mıkabele bıke. Lewra ger eğer tû jı bı xerabi mukabele bıki, ew çağ xusumet û duşmınî daha zêde dıbe. Eger zahiren mağlub bıbe jî feqet qelbet kin û edawetê jê dıgre. Û dujmınî bıki, ewê nedamet (poşmani) û peşiman bıbe. Û ewê bıbe dost jı bo te.
اِذَا اَنْتَ اَكْرَمْتَ الْكَرِيمَ مَلَكْتَهُ
وَاِنْ اَنْتَ اَكْرَمْتَ اللَّئِيمَ تَمَرَّدَا
"Weqta tu ikramê jı bo mırovê qenc bıki, tûwi dıxi ber mılkê xwe. We eger tû ikramê bıki jı bo mırovê nebaş, tû ewi sehl u mısexer bıki jı bo xwe bı hıkmê vi şı'rê (helbest) mırovê mu'min işi wi (şol), şe'ni wi gerek ehlê keremê be, cuwamêr be.
Lewra bı ikrama te, şexs mısexxer dıbe jıbo te. Zahiren ew mırowê tû ikram jêre dıki leim be, (nebaşbe ji) lâkin jı cihetê imanêde, kerîme; Belê jı mırovê nebaşre, tu başi, tu başi bête gotın, ew jî baş dıbe. Û mırovê başre ji; tu nebaşî, tu nebaşî bête gotın, ew ji nebaş dıbe; pır car wusan buye. Madem wusane:
﴿وَاِذَا مَرُّوا بِاللَّغْوِ مَرُّوا كِرَاماً﴾
﴿وَاَنْ تَعْفُوا وَتَصْفَحُوا وَتَغْفِرُوا فَاِنَّ اللهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ﴾
Tu guhdarbe lı dısturê Qur'ani-yê Qudsî wuha; ku seadet-u selamet dı widane.
 

teblið

Vefasýz
Dıstûra Çaran: Ehlê kin u edawetê, zılmê hım lı nefsa xwe dıke û hem lı bırayê xweyê mu'min u hem lı rıhma ilahi dıkî. Jı heddê xwe ziyade tecawuz dıki. Çunki bı sebeb kin u edawetê, nefsa xwe dı nav ezabek elimde dıhêle. Lewra ew ni'metê lıxesme wi tête kırın ezabê wi û ew elemê jı tırsa, jı wi çêdıbe bı nefsa xwe dıde kışandın, u zılmê lı nefsa xwe dıde kırın. Eger edawet jı hesedê bêt, ew bı temami ezabe. Lewra hesed, jı ewwelve hesudê mehwuperişan dıke. Û wi dışewtine. We emma, der heqqe mehsudi (ya'nê ew mırovê hesed jê tête kırın) zırara wi, ya hındıke, weyaxud qet tunine.
Çara hesedê eve: Ew mırovê hesedkâr gerek tefekkura eqibeta wan tıştê hesed jê dıke bıke. Da weku fehm bıke, ew hısna dınyevi quwwet Û mertebe Û serwet ku lı ba reqibê wi hene, mıveqeten u fanine faydê wan hındıke; hmetîya wan pırre. Eger ew meziyetana uxrevî bın, jixwe dı wande hesed çê nabe. Eger dı wande jî hesedbıke, ya ew bıxwe riyakâre; mal û pertalê ahiretê lı dınyayê dıxwaze mehv bıke, weyaxut mehsudi rıyakâr zendıke, ew çağ neheqqe u zılm dıke.
Hem ew mısbetı bıser mehsudı datinın jı berve memnun dıbe. Û ew ni'metê lêtetekırın jı ber wanveji mehzun dıbe; bıvi terzêji qeder u rehmeta ilahı dıxeyde. Lewra ku lı mehsudi qencî yu ni'met hatiye kırın, adeta (weki) qederê tenqîd dıke, wi lı rehmetê i'tiraz dıke. Ew mırowê qederê tenqid bıke, bıla serê xwe lı horsê hesin bıxine, bışkine; Ew kesê rıhmetê itiraz bıke, jı rıhmet wi mehrum dımine. Eceba ew edaweta jıbo tışteki ku qıymeta bıqasê rojek tunine. Mırow rabe bısalek temami, bıkîn Û edawetê mıqabele bıke, kijan insaf wuha qebul dıke; ew vijdanê ku xerab nebuye, çewa vî bari hıldıgre. Lewra ew exrabiya ku jı terafê bırayê teyê mu'min dıgehıjete, bı temami tu nıkarî bıdıt wi û ewî pê mehkum bıkıt.
Ê yekan: Hissa (pâra) qederê jî têda heye. Lazıme tu wi jı nev serxine û lı hemberya hissa aeza û qederê bırıza û teslim mıqabele bıke.
Ê duwan: Hissa nefsû şeytanjî (pelid) veqetine, puştê wi, ne ku jı wî mırovê kin u buğzê bıke. Belki jı ber ku jı nefsa xwera meğlûb buye, lazıme dılê mırov pê bışewute, û mırov hêviya nedamet u peşmaniy jê bı ke.
Ê sêyan: Ew qısurê ku (kêmas) tû dı nefsa xweda nabini, weyaxud (yanwek) naxwazi tu bıbini, ewan qusuran jî bıbine û hisseki jê bıde wi. Paşê ew hissa bıçuka baqi (dawi=mayin) maye. Jıbo xesmê te bı wire bı efw u sefhê u bı uluwa cenabî, yanê bı izza meqami mıqabele bıke. Ev terz (dezge) hereket hım sılamete û hım serîen (bılez) xesmê xwe tu bı wi meğlub bıki. Û jı zılmu zırarê tû xelas bıbi. Vegerne mislê wi Yehudii, ku cewher-froşê serxweşe û diwaneye. Şuşe û perçeyên cemedê bı qıymeta elmas dıkıre, xesardıke (zırardıke). Mırov jıbon hınek umurê dunyeviyê faniyê zail, muwaqqet, bê ehemmiyet, guya ewê ebedi dı dunyayêda be û evan eşyayê dunyewiyê ebedi pêre hevalbın bı hırsı şedid, bı kin u edawetek daimi bı xesmê xwera mıqabele bıke, bı siğe-ı mıbaleğe ew mırov zelume, ya'ni pır zalıme; weyaxut serxweşe weya new'u diwaneye; madem edawet u fıkra intiqamî, jı heyeta iexsira ew derece mızırrın. Û eger tu şexsê xwe hesdıki; rêh mede ku daxılê qelbê tebe. Welew daxılê qelbê te buye; lı gotınê wi mebe guhdar. Nezerke lıwi Hafızê Şirazê, ku ehlê heqiqet bu; û lê guhdar be ku wuha gotiye:
دُنْيَا نَه مَتَاعِيْسِتى كِه اَرْزَدْ بِنَزَاعِى
"Dınya ne mal û pertalê bı qiymete, hetta jı bo bête mınazae û mınaqaşe kırın." Levra ku faniye, zaile; bê qıymete. Pıştê ku dınya bı tevekêwi wusanbe, ewan işu (karû) eşyayê cuz'iyê dınyayê çukas bê qedru bê qıymete tu yê fehm bıki. Û hım disa wi zati gotiye:
اسَايِشِ دُو كَيْتِى تَفْسِيرِ اينْ دُو حَرْفَسْتْ
بَا دُوسِتَانْ مُرُوَّتْ بَادُشْمَنَانْ مُدَارَا
Yani: "Rehetiyu sılametiye herdu dınya, du herf (tip) tefsir dıke. Û bı mırov dıde qezençkırın, lı hember dostê xwera bı murowet u bı hurmet muaşeret bıtekırın; û dujmınra bı sulhkhâri mıamele bıte kırın".
Eger tû bêji ixtiyarî (xweatayi) ne bı destê mıne; dı fıtreta mınde edawet heye; hım lı damara mın xıstiye; ez nıkarım lê bı borım.
Elcevab: Exlâqê pî û xesletê nebaş, eger eserê wan neyte nişandayin u mıqtezayê wan mislê gıybet u nemimeti neyite emelkırın û qısurê xweji fehm bike zırar neditın. Madem ixtiyari ne bı destê teye û tû tê nabari: Eqer tû qusurê xwe bızanıbi, û dı wi xesletê da tû neheqiya xwe fehm bıki, evana jibo te dı hıkmê menewi peşimani û xefi twebe û zımnî istiğfaridane. Û ewê te ji, jı şerê xesmê te bıdıt xelaskırın. Jıxwe me mebhesa vê mektubê nişan da we, ku me'newi istiğfar bıdıt te'min; u neheqiyê heq nızanıbe û xesmê xweyê heql, bı neheqyê teşhir neke.
Gelek muhim, cayi diqqet meseleki: Zemanekda, netica bı ğerezdariya alikariyu terefdari, mın dît wuha: Yekê dindar jı ehlê ilmê, zemmu ğıybeta alımek salıh kır, bınizê dereca tekfiri. Jıber ku jı fıkra wiya siyasire mıxalıf bu: Û mınafıqek dî axer, dı fıkra xweda; bı hırmetkâri medhu sena wi kır. Jı bo vi netica xerab ya siyasetê, ez tırsiyam û mın got:
اَعُوذُ بِاللهِ مِنَ الشَّيْطَانِ وَالسِّيَاسَةِ
Û jı wê weqtêde (zeman) mın xwe, jı heyata siyasi kışand.
Wecha Pêncan: Dı beyana kevna inad u terefsri, bı heseb heyeta ictimai ji mızıre: Eger bête gotın, dı hedisêda hatiye gotin:
اِخْتِلافُ اُمَّتِى رَحْمَةٌ
"
 

teblið

Vefasýz
İxtilafa ummeta mın rehmete". İxtilaf û terefadariy alikariyu tefriqayê iqtiza dike. Hım terefdari, ewamê mezlum jı ierê xewasên zalım xelas dıke. Lewra dı qesebe (bajar) ki da weyabut dı gundeki de xewas ittifaq bukın, mezlumê ewaman ewê mehw û perişan bıkınç Ger terefdariyu alikari hebe kısmê mezluman ewê iltica terefek bıke û ewan bıdın xelaskırın. Hem, jı mısademet u bıhevketına dozan û mızalefeta eqlan heqiqet bı teveki tezahur dıke, tıte meydanê.
Elcevab: Jı suala ewılra emê wuha cewab bıdın û bıbêjın:
Ew ixtılafa dı hedisê da, ixtılafa musbete (belani) yanê herkes jıbo te'mira meslega xwe u jı rewaca wire dıxebıte. Û jı bo meslega yên dınê; ne ku jı bo texrib u iptala wan, belki jı bo tekmil (tekûz) u isleha wan dıxebıte. Emma ixtilafa nelıhev eve, ku, bı ğerezdari u edawetdari jı texriba hevre bı xebıtın. Ev ixtilafa ha, dı nezera hedisê da betale. Lewra ewan kesı wuha bıhevda bıkevın û bıkevın û bıhevra mucadele û mınazara bıkın, ew mısbet hereket nakınç
Jı suâla dıduyara ewê wuha cewab bıdın û bıbêjın: Terefdari eger bı navê heqqı be, ev jı bo ehlê heqra dıbe kubıbe melce u mekânê iltica û dexalatê: Lakin terefdariya vi zemanê, bı ğerezkâri ku bıhesabê nefsiye, jı bo mırowanê neheq melce û nukta istınadu sıpartini jı bo wan teşkil dıke. Cewra ew mırowê ku nığerezkari, terefdari dıke, ger bête bal wi û jı fıkra wire terefdariyu alikari inşan bıde ew mırov, jı wi şeytanira ewê Rehmet bıxwine. Û eger jı terefê mıqabil wi, mırovek mislê melek were, ewê wusan neheqiki nişan bıde, bıdereceki ku herweki le'netê lı wi bıxwine, heşa..
Jı suâla sısyara emê wuha cevab bıdın u bêjın: Ewan tesadumê efkâran, yanê bıhevketına dozan bı navê heq u bı heseb heqiqetbun dı meqsedê esaside ew mıttefiqin bı hevrane. Dı wasıtande ixtilaf dıkın. Ev new'i hajî ixtilaf dıkare her terefu koşe ê heqiqetê izhar bıke. Û jı hequ heqiketêra xızmet bıke. Feqet ew tesaduma efkâran, ku bı terzê terefdariyu ğerezkari u bı hisebê nefsa emmare, ku buye mislê fir'ewn û bı qaidei ku xwe bıfroşe. Yani jı bo ioreta xwe izhar bıke. Ne kabıle jı vi tesadımê neku şu'le û nura heqiqetê, belki agırê fitneê derdıkevi. Lewra dı meqsedêde ittifaq lazıme. Jı bo fikra mırovani wuha lıser ruyê erdê nuqta telaqi ittifaqu u husnu qabilê naite ditın. Lewra jı bo ku ne bınavê heqqe, bênihaye bı ifrat hereket dıkın u jı heddê xwe tecavuz dıkın. Û dıbın sebeb, jı iftıraku inşiqaqê wusan, idi ne kabıle jı bo iltıyamu rehetbuna wan bırînan. Halê alemê vigaji jıvîra şahıde. Elhasıl "El-hubbu fillahi, wel-buğdu fillahi, ve'l-hukmu lillahi" dıstur u qewaninê bılındın. Eger bı van dıstûran hereketu emel neite kırın, vicar nifaqu iftirak ewê meydan bıstinın û zebt bıkın. (Yani meydan lıberwan fıre bıbe) Belê ev mırovê "El-buğdu fillah, wel-hukmu lillah" nebêje û evan dısturan neyne nezera i'tibarê, veqta bıxwaze edalet bıke, ewê zılm bıke.
Hediseki cıhî ibretiye: Weqteki İmanê Eli (r.a.) dımeyada şerêda kafırek davêje erdê. Û şurê xwe dıkşin ku seri wi jêke. Ew kâfır tuf dıke ruhyê wi. U ew ji berdıde û sera wi iê nake. Ew kafır jêre dıbêje: "Çıra te ez serjê nekırım:" İman wuha cewab dıde: "Mınête jı bo Xwede serjê bıkra. Lâkin weqta te ttûf lıkmınkır; hiddetê mın gırt u hissa nefsa mın tevlê bu. İxlasa mın zerardit, jı bo vi qasê mın te serjê nekır. "Ew kâfır wuha dıbêje: "Jı bo ku tu zû mın seajê bıki, mın te anitibu hiddetê; madem dinê we bı vi derecê safiyu zalıse; ew din haqqe".
(Waqi'e ki medarê diqqetiye): Dı zemane ki da hakimek, weqta dızek jê dıkır. Belku dı wi esna ê da eserê hiddetê nişanda, dı wi anêda (dem) amirê wiyê adıl, bıdiqqet lê nezer kıribu, u ewî jı wi wezifê davêje. Lewra eger wi bı navê Şerit'ê u bı hesabê Qanuna ilahi jêkıra, gerek dılê wi pê bışewtiya û qelbê wi hıddet nekra, lâkin ne ku merhemet jê bıkra, bıba mani'ê destjêkırınê. Jı berku dı wi hıkmêda, jı nefsa xwera pârek deranitibu, lewwra bı edalet iş neditibu. (Haletek) ictimaî cıhî teessufiye) û mudhiş nexweşiki heyata ictimaiye, ku qelbê islâmê bı gırin dıkeç
Jı meslehetek heyata ictimaiye, ku linık zuhura dıjmınê xarıci (derve) u hıcuma (êriş) wan lazıme edaweta daxıli (hundır) bıte jı birkırın û terk kırın. Hetta ev xesletê ha, eyabanitırê qewman disa, teqdir kırıe û pê emel kırıne. Çı buye jı van kesi ku de'wa xîzmetê dıkın, jı bo vi cemaeta (cıvat) İslamiyê, dı vi haletê ku bê hedd u be hesab dûjmên hene, weli pey hev waziyeta hıcumê gırtıne, ew perçe ê edaweta dı mabeyna wanda heye. Jıbir nakın û jı bo hıcuma dujmınê xaricî zemin hazır dıkın. Ev halê ha, ketıne, wehşete u xıyanete jı bo heyata ictimaiyê İslamiyê. (Hikayeki medarê ibretiye) Eşireta hesenan ku jı eşiretê bedewi bun. Jı hevra dujmın du qebilê wi hebun. Belki jı hev pênci mêri zêtedır kuştıbun. Dıgel vıqasi, eger jı eşireta Sıbkan weya Heyderan, qebilek lı hember wanderketana; ev herdu aliyê dujmınan edaweta berin (mabeyna xwe) jıbirdıkın. Mil mıl dıdan hevdu û edaweta daxili jıbir dikerın, ne dianitın bira xwe, hetta ku ew eşireta xarıci def bıkın.
Eya mu'min, tu dızani lı hımberV eşireta ehlê imanê çıqas qeder dujmın, dı hıkmê gelek eşiretan hene û weziyeta tecavuzê gırtıne? Mislê wan, daire dınav hevde, jı sed daire zêdetır hene. Dı mıqabil, heryek jı wan lazım dıhat lıser cemaeta İslâm tesanud bıkrana û destbıdane dest û weziyeta mıdafee mecburbun bıgırtana. Meetteessıf ew terefdariya bı ğerezkâri û inada bı edawetkari, ku dıbın sebeb jı bo sehl kırına hucumê wan dıjmınan û dı hıkmê qapi (deri) wekırna lıwane; da ku daxılê herimê İslamî bıbın. Eceba evan tewrê ha, hereketê ha maqet layıqê mıslımana ne? Evan daireyê cıvata dujmınan; jı rhlê dalalet u ilhadê bıgrên, hetta alema ehlê kıfrê û hetta bı mısibet u ehwalê dınya ê, dı nav hevda lı hember we, meziyeta bı tecawuz u zerarı gırtıne. Û lıpêyhevdû bınezera hiddetu hırsê lıwe nezersıke. Bı vi terzê belkê new dujmin hene, lıqarşu van dujmınan, silaha teya sağlem u mertal u qel'a te: "Bıratiya İslâmiye"ye. Evi qal'a ê İslamiyetê bıvan edawete pıç'uk. Û bı hınek sebebê bê-esl, mırov jı cih bıde leqandın, çıqas mıxalifê wicdanê u çıqas mıxalefê mesleheta İslâmiye bızanıbe u jı xewa ğefletê hışyar be. Dı gellek hedisê şerifde hatiye: Ewan hınek şexsê mıdhişe u mızırrê dı axır-zemande, mislê Sıfyan u Deccel, ew jı hırs u teme'ê u jı iftıraqu şiqaqa beşeru mıslımanan istifade dıbinitın. Bı quwetek hındık, new'ê beşer perişer dıke û cemi'ê alema İslâmê dıxe bın esareta xwe.
Eya ehlê imane! Eger hûn naxwazın bızillet têkevin bın esaretê, eqlê xwe bıdın serê xwe; lıhenbe-rê wan zalimê, ku jı ixtilafa we istifade dıbinıtın.
﴿اِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ اِخْوَةٌ﴾
"Bıtehqiq mu'min tevek bıraê hevın." Têkevin hındurê xê qela qudsiye. Û xwe bıdın mıhefeze kırın. Gerne; ne hûn dıkarın heyata xwe mıhefeze bıkın û neji hıquqê xwe mıdefee bıkın. Ev tıştêha ma'lume, ku dû pehlewan lı meydanê hevdu dıgrın (dı hemêzın); yek sebiye ki pıçuk, dıkare lıherduyande. Û dı mêzînkî (terazi) da dû çiya lı hember hev bıtın: Weznandın, yek kevırek pıçuk, dıkare bıwan bıleyze. Û mıwazena (nevtağ) wan bıde xerakırın. Û ewê yeki jıwan çıya bıbe jor û yeki bıne jêr.
Her wuhaye ey gelê baweran! Sebeb ihtırasa we û bısebeb terefdari yu alikariya bıxısumetkari, dı navbêyna we, quweta we tête lı sıfrê dısekıne (raweste). Û tune dıbe (xılas dıbe). Ev qıwetek hındek hûn têtın pêlêkırın û perişankırın. Eger eleqa we bı heyata weya ictimaire hebe:
(اَلْمُؤْمِنُ لِلْمُؤْمِنِ كَالْبُنْيَانِ الْمَرْصُوصِ يَشُدُّ بَعْضُهُ بَعْضاً)
"Mu'min jı bo mu'mın, wekê avaiya hatiye çêkırın bıkevırê sağlem. Hınek dıiıdine u teqwiya hevdu dıkın." Evi dıstura hanê mezın hû jı xwera bıkın dıstura heyeta xwe, weku hû jı sefaleta dınyewi u jı şeqaweta uxrewi bıbın.
Wecha Şeşan: Bısebeb edawetu inadi, zelzele dıkeve esasê heyata manevî û sıheta ubudiyet u ibedetê. Lewra wasıta xelasi u wesila necati, ku ixlase, zayi dıbe. Lewra alikarek mıennid, yani mırovek bıinad, dıxwaze bısebeb emelê xweyê xeyrê tefewuq bıke ser, xesmê xwe; ew nabe mıwefeq bı wi tewr u hereketi ha, jı bo emelê ku zalisen liwechillah be, û hım dı hıkmê muamelatande ewi terefdarê xwe tercih bıke u edalet nake. Ewan ef'al u e'malê xeyriye, ku esasê wan "ixlas u edalete" bısebeb xısumet u edawet ê ğeyıb dıbe û sewaba wan wında dıbe. (Ev wechê şeşan pır dırêje, lâkın jı ber ku qabiliyeta meqamê kurte, emê ji kurt bıbırın).
 
Üst