Konu: Münâcat

<style media="all" type="text/css">body { font-family: 'Trebuchet MS',Arial,serif; font-size: 12pt; }</style>

Münâcat

Bu Risale-i Münâcât, hem vücûb-u vücud, hem vahdet, hem ehadiyet, hem haşmet-i rububiyet, hem azamet-i kudret, hem vüs’at-i rahmet, hem umumiyet-i hâkimiyet, hem ihata-i ilim, hem şümul-ü hikmet gibi en mühim esasat-ı imaniyeyi hârika bir îcaz içinde fevkalâde bir kat’iyet ve hâlisiyet ve yakîniyet ile ispat eder. Haşre işârâtı ve bilhassa âhirdeki şiddetli işârâtı çok kuvvetlidir.

إِنَّ فِى خَلْقِ السَّموَاتِ وَاْلاَرْضِ وَاخْتِلاَفِ الَّيْلِ وَالنَّهَارِ وَالْفُلْكِ الَّتِى تَجْرِى فِى الْبَحْرِ بِمَا يَنْفَعُ النَّاسَ وَمَا أَنْزَلَ اللهُ مِنْ السَّمَاءِ مِنْ مَاءٍ فَأَحْيَا بِهِ اْلاَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا وَبَثَّ فِيهَا مِنْ كُلِّ دَابَّةٍ وَتَصْرِيفِ الرِّيَاحِ وَالسَّحَابِ الْمُسَخَّرِ بَيْنَ السَّمَاءِ وَاْلاَرْضِ َلايَاتٍ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ 1

Yâ İlâhî ve yâ Rabbî,

Ben imanın gözüyle ve Kur’ân’ın talimiyle ve nuruyla ve Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâmın dersiyle ve ism-i Hakîmin göstermesiyle görüyorum ki, semâvâtta hiçbir deveran ve hareket yoktur ki, böyle intizamıyla Senin mevcudiyetine işaret ve delâlet etmesin.

Not

Dipnot-1 “Göklerin ve yerin yaratılmasında, gecenin ve gündüzün değişmesinde, insanlara faydalı şeylerle denizde akıp giden gemilerde, Allah’ın gökten su indirip onunla yeryüzünü ölümünden sonra diriltmesinde, her türlü canlıyı yeryüzüne yaymasında, rüzgârları sevk etmesinde ve gökle yer arasında Allah’ın emrine boyun eğmiş bulutlarda, aklını kullanan bir topluluk için Allah’ın varlık ve birliğine, kudret ve rahmetine işaret eden nice deliller vardır.” Bakara Sûresi, 2:164.

Aleyhissalâtü Vesselâm: Allah’ın salât ve selâm üzerine olsun	Resul-i Ekrem: Allah’ın en şerefli ve değerli elçisi olan Hz. Muhammed (a.s.m.)
Risale-i Münâcât: Münâcât Risalesi (Üçüncü Şuâ)	Yâ İlâhî: Ey İlâhım, Ey Allah’ım
azamet-i kudret: güç ve iktidarın büyüklüğü	delâlet etmek: işaret etmek
deveran: dönme, dolaşma	ehadiyet: Allah’ın birliğinin ve isimlerinin herbir varlıkta ayrı ayrı tecellî etmesi
esâsât-ı imaniye: imanın esasları	fevkalâde: olağanüstü
haşmet-i Rububiyet: Allah’ın bütün varlıkları terbiye ve idare ediciliğinin büyüklüğü	haşr: yeniden diriliş; insanların öldükten sonra tekrar diriltilip Allah’ın huzurunda toplanması
hâlisiyet: samimilik	ihata-i ilim: ilmin kuşatıcılığı ve genişliği
ism-i Hakîm: Allah’ın herşeyi hikmetle yaptığını bildiren ismi	işârât: işaretler, belirtiler
kat’iyet: kesinlik	mevcudiyet: varlık
münâcât: Allah’a yalvarma, yakarma	semâvât: gökler
talim: öğretme, eğitme	umumiyet-i hâkimiyet: Allah’ın egemenliğinin kuşatıcılığı
vahdet: Allah’ın birliği	vücub-u vücud: Allah’ın varlığının zorunlu oluşu, var olmak için bir sebebe muhtaç olmaması
vüs’at-i rahmet: rahmetin büyüklüğü, genişliği	yakîniyet: şüphesizlik; kesinlik
yâ Rabbî: Ey Rabbim	âhir: son
îcaz: veciz söz söyleme, az sözle çok mânâlar anlatma	şümul-ü hikmet: Allah’ın hikmetinin herşeyi kapsaması

Benzer Konular

Bir Münacat

🔹Hakk’ın İtaatkâr Kullarının Münacaatı🔹 🔹Rahman ve Rahîm Allah’ın adıyla🔹 🌷Allahım! Sana, layık olduğun surette ibadet ü

Münâcât Yerine

Yıllar var hasret kaderimiz oldu. Bulunduğumuz yerde kalmaya hâlimiz müsait değil. Çırpınıp duruyoruz çaresizlik içinde. Dört bir yandan kuşatılmış gibiyiz ve düşürülmek istenen bir kaledekilerin heyecanını yaşıyoruz.

rabbime münacat

Dedim: Çok yalnızım. Dedin: ... فَإِنِّي قَرِيبٌ Ben ki sana çok yakınım. Bakara-186 Dedim: Evet biliyorum sen bana yakıns

Münacat

bu da VEYSEL KARANİ 'nin münacatı Allah'ım! Sen benim Rabbimsin, ben ise Senin bir kulunum. • Sen herşeyi yaratan Hâlık'sın, ben ise Senin bir mahlûkunum. Sen rızık veren Rezzâk'sın, ben ise Senin rızk

Münacat

Ya İlahî ve ya Rabbî! Ben îmanın gözüyle ve Kur'anın talimiyle ve nuruyla ve Resûl-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm'ın dersiyle ve İsm-i Hakîm'in göstermesiyle görüyorum ki: Semavatta hiçbir deveran ve hareket yoktur ki; b

<style media="all" type="text/css">body { font-family: 'Trebuchet MS',Arial,serif; font-size: 12pt; }</style>Ve hiçbir ecram-ı semâviye yoktur ki, sükûtuyla, gürültüsüz vazife görerek direksiz durmalarıyla, Senin rubûbiyetine ve vahdetine şehadeti ve işareti olmasın.

Ve hiçbir yıldız yoktur ki, mevzun hilkatiyle, muntazam vaziyetiyle ve nuranî tebessümüyle ve bütün yıldızlara mümâselet ve müşabehet sikkesiyle Senin haşmet-i ulûhiyetine ve vahdâniyetine işaret ve şehadette bulunmasın.

Ve on iki seyyareden hiçbir seyyare yıldız yoktur ki, hikmetli hareketiyle ve itaatli musahhariyetiyle ve intizamlı vazifesiyle ve ehemmiyetli peykleriyle Senin vücub-u vücuduna şehadet ve saltanat-ı ulûhiyetine işaret etmesin.

Evet, gökler sekeneleriyle, herbiri tek başıyla şehadet ettikleri gibi, heyet-i mecmuasıyla, derece-i bedahette, ey zemin ve gökleri yaratan Yaratıcı, Senin vücub-u vücûduna öyle zâhir şehadet, ve ey zerrâtı muntazam mürekkebatıyla tedbirini gören ve idare eden ve bu seyyare yıldızları manzum peykleriyle döndüren, emrine itaat ettiren, Senin vahdetine ve birliğine öyle kuvvetli şehadet ederler ki, göğün yüzünde bulunan yıldızlar sayısınca nuranî burhanlar ve parlak deliller o şehadeti tasdik ederler.

Hem bu sâfi, temiz, güzel gökler, fevkalâde büyük ve fevkalâde sür’atli ecramıyla muntazam bir ordu ve elektrik lâmbalarıyla süslenmiş bir saltanat donanması vaziyetini göstermek cihetiyle, Senin rububiyetinin haşmetine ve herşeyi icad eden kudretinin azametine zâhir delâlet ve hadsiz semâvâtı ihâta eden hâkimiyetinin ve herbir zîhayatı kucağına alan rahmetinin hadsiz genişliklerine kuvvetli işaret ve bütün mahlûkat-ı semâviyenin bütün işlerine ve keyfiyetlerine taallûk eden ve avucuna alan, tanzim eden ilminin herşeye ihatasına ve hikmetinin her işe şümûlüne şüphesiz şehadet ederler. Ve o şehadet ve delâlet o kadar zâhirdir ki,

azamet: büyüklük, yücelik	burhan: güçlü ve sarsılmaz delil, kanıt
cihet: şekil, yön	delâlet: delil olma, işaret etme
derece-i bedahet: apaçıklık derecesi	ecram: gök cisimleri, yıldızlar
ecrâm-ı semâviye: gök cisimleri	ehemmiyetli: önemli
fevkalâde: olağanüstü	hadsiz: sınırsız
haşmet: büyüklük, görkem	haşmet-i ulûhiyet: Allah’ın ilahlığının büyüklüğü, haşmeti
heyet-i mecmua: genel yapı, bütün	hikmet: fayda, gaye
hilkat: yaratılış	hâkimiyet: egemenlik, hükümranlık
icad etmek: yaratmak, var etmek	ihata: içine alma, kapsama
intizamlı: düzenli, tertipli	keyfiyet: durum, nitelik, özellik
kudret: Allah’ın güç, kuvvet ve iktidarı	mahlûkat-ı semâviye: gökteki yaratıklar
manzum: düzenli	mevzun: ölçülü
muntazam: düzenli, intizamlı	musahhariyet: boyun eğmişlik
mümaselet: benzerlik	mürekkebat: bir bütünü oluşturan parçalar
müşabehet: benzeyiş	nuranî: nurlu, aydınlık
peyk: uydu, bağlı	rahmet: İlâhî şefkat, merhamet
rububiyet : Rablık; Allah’ın herbir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri vermesi, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulundurması	saltanat-ı Ulûhiyet: ortak kabul etmeyen Allah’ın saltanatı
sekene: sakinler, ikamet edenler	semâvât: gökler
seyyare: gezici, gezen	sikke: damga, mühür
sâfi: duru, temiz	sükût: sessiz kalma, susma
sür’atli: hızlı	taallûk etmek: ilgilendirmek, ait olmak
tanzim etmek: düzenlemek	tasdik etmek: doğrulamak, onaylamak
tedbir: idare etme, çekip çevirme	vahdet: Allah’ın birliği
vahdâniyet: Allah’ın bir ve benzersiz oluşu	vücub-u vücud: varlığının gerekli ve zorunlu oluşu
zemin: yer	zerrât: zerreler
zâhir: açık, âşikar	zîhayat: canlı, hayat sahibi
şehadet etmek: şahitlik, tanıklı etmek	şehadette bulunmak: şahit olmak, tanıklık etmek
şümûl: kapsamlılık, kuşatıcılık

<style media="all" type="text/css">body { font-family: 'Trebuchet MS',Arial,serif; font-size: 12pt; }</style>güya yıldızlar, şahit olan göklerin şehadet kelimeleri ve tecessüm etmiş nuranî delilleridirler.

Hem semavat meydanında, denizinde, fezasındaki yıldızlar ise, mutî neferler, muntazam sefineler, harika tayyareler, acâip lâmbalar gibi vaziyetiyle, Senin saltanat-ı ulûhiyetinin şâşaasını gösteriyorlar. Ve o ordunun efradından bir yıldız olan güneşimizin seyyarelerinde ve zeminimizdeki vazifelerinin delâlet ve ihtarıyla güneşin sâir arkadaşları olan yıldızların bir kısmı âhiret âlemlerine bakarlar ve vazifesiz değiller; belki bâki olan âlemlerin güneşleridirler.

Ey Vâcibü’l-Vücûd, ey Vâhid-i Ehad,

Bu harika yıldızlar, bu acîp güneşler, aylar, Senin mülkünde, Senin semâvâtında, Senin emrinle ve kuvvetin ve kudretinle ve Senin idare ve tedbirinle teshir ve tanzim ve tavzif edilmişlerdir. Bütün o ecram-ı ulviye, kendilerini yaratan ve döndüren ve idare eden birtek Halıka tesbih ederler, tekbir ederler, lisan-ı hal ile Sübhânallah, Allahu Ekber derler. Ben dahi onların bütün tesbihatıyla Seni takdis ederim.

Ey şiddet-i zuhurundan gizlenmiş ve ey azamet-i kibriyasından ihtifa etmiş olan Kadîr-i Zülcelâl, ey Kâdir-i Mutlak,

Kur’ân-ı Hakîmin dersiyle ve Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâmın tâlimiyle anladım: Nasıl ki gökler, yıldızlar Senin mevcudiyetine ve vahdetine şehadet ederler. Öyle de, cevv-i semâ, bulutlarıyla ve şimşekleri ve ra’dları ve rüzgârlarıyla ve yağmurlarıyla, Senin vücub-u vücuduna ve vahdetine şehadet ederler.

Aleyhissalatü Vesselâm: Allah’ın salât ve selâmı onun üzerine olsun	Allahu Ekber: “Allah en büyüktür”
Halık: yaratıcı, herşeyi yaratan Allah	Kadîr-i Mutlak: herşeye gücü yeten, sınırsız güç ve kuvvet sahibi Allah
Kadîr-i Zülcelâl: kudreti herşeyi kuşatan, sonsuz haşmet ve yücelik sahibi olan Allah	Kur’ân-ı Hakîm: her âyet ve sûresinde sayısız hikmet ve faydalar bulunan Kur’ân
Resul-i Ekrem: Allah’ın en şerefli ve değerli elçisi olan Hz. Muhammed (a.s.m.)	Sübhânallah: “Allah her türlü eksiklikten sonsuz derecede yücedir”
Vâcibü’l-Vücud: varlığı mutlaka zorunlu olan ve yokluğu asla düşünülemeyen Allah	Vâhid-i Ehad: birliği herşeyi kaplayan ve herbir şeyde görülen Allah
acaib: şaşırtıcı, garip şeyler	acîp: şaşırtıcı, hayranlık verici
azamet-i kibriyâ: Allah’ın büyüklüğünün varlıkları kuşatması	bâki: devamlı, sürekli, ölümsüz
cevv-i semâ: hava boşluğu, atmosfer	delâlet: delil olma, işaret etme
ecrâm-ı ulviye: gökteki büyük cisimler	efrad: fertler, bireyler
feza: uzay	ihtar: hatırlatma, ikaz
ihtifa etmek: gizlenmek	kudret: Allah’ın güç, kuvvet ve iktidarı
lisan-ı hal: hal dili	mevcudiyet: varlık
muntazam: düzenli, intizamlı	mutî: emre uyan, itaatkâr
nefer: asker, er	nuranî: nurlu, parlak
ra’d: gök gürültüsü	saltanat-ı Ulûhiyet: Cenâb-ı Hakkın ilâhlık saltanatı, egemenliği
sefine: gemi	semâvât: gökler
seyyare: gezegen	sâir: diğer, başka
takdis etmek: Allah’ın her türlü eksiklik ve çirkinlikten yüce olduğunu ilân etmek	talim: öğretme, eğitme
tanzim: düzenleme, düzene koyma	tavzif etmek: vazifelendirmek
tecessüm etmek: cisimleşmek	tedbir: idare etme, çekip çevirme
tekbir etmek: Allah’ın büyüklüğünü dile getirmek	tesbih: Allah’ı her türlü kusurdan yüce tutarak şanına layık ifadelerle anma
tesbihat: Allah’ı noksan sıfatlardan yüce tutan sözler	teshir: emir altında tutma
vahdet: Allah’ın birliği	vücub-u vücud: Allah’ın varlığının zorunlu olması
zemin: yer	zâhir: açık, âşikar
âhiret âlemi: öteki dünya, öldükten sonraki sonsuz hayat	şaşaa: gösteriş, parlaklık
şehadet: şahidlik, tanıklık	şiddet-i zuhur: çok kuvvetli şekilde görünme

<style media="all" type="text/css">body { font-family: 'Trebuchet MS',Arial,serif; font-size: 12pt; }</style>Evet, câmid, şuursuz bulut, âb-ı hayat olan yağmuru, muhtaç olan zîhayatların imdadına göndermesi, ancak Senin rahmetin ve hikmetinledir; karışık tesadüf karışamaz.

Hem elektriğin en büyüğü bulunan ve fevâid-i tenviriyesine işaret ederek ondan istifadeye teşvik eden şimşek ise, senin fezadaki kudretini güzelce tenvir eder.

Hem yağmurun gelmesini müjdeleyen ve koca fezayı konuşturan ve tesbihatının gürültüsüyle gökleri çınlatan ra’dat dahi, lisan-ı kàl ile konuşarak Seni takdis edip, rububiyetine şehadet eder.

Hem zîhayatların yaşamasına en lüzumlu rızkı ve istifadece en kolayı ve nefesleri vermek ve nüfusları rahatlandırmak gibi çok vazifelerle tavzif edilen rüzgârlar dahi, cevvi âdeta bir hikmete binaen “Levh-i mahv ve isbat” ve “yazar, ifade eder sonra bozar tahtası” suretine çevirmekle, Senin faaliyet-i kudretine işaret ve Senin vücûduna şehadet ettiği gibi, Senin merhametinle bulutlardan sağıp zîhayatlara gönderilen rahmet dahi, mevzun, muntazam katreleri kelimeleriyle senin vüs’at-ı rahmetine ve geniş şefkatine şehadet eder.

Ey Mutasarrıf-ı Fa’âl ve ey Feyyâz-ı Müteâl,

Senin vücub-u vücuduna şehadet eden bulut, berk, ra’d, rüzgâr, yağmur, birer birer şehadet ettikleri gibi, heyet-i mecmuasıyla, keyfiyetçe birbirinden uzak, mahiyetçe birbirine muhalif olmakla beraber, birlik, beraberlik, birbiri içine girmek ve birbirinin vazifesine yardım etmek haysiyetiyle, Senin vahdetine ve birliğine gayet kuvvetli işaret ederler.

Hem koca fezayı mahşer-i acâip yapan ve bazı günlerde birkaç defa doldurup boşaltan rububiyetinin haşmetine ve o geniş cevvi, yazar değiştirir bir levha gibi ve sıkar ve onunla zemin bahçesini sulandırır bir sünger gibi tasarruf eden kudretinin azametine ve herbir şeye şümulüne şehadet ettikleri gibi, umum zemine

Feyyâz-ı Müteâ: çok bereket ve bolluk veren yüce Allah	Levh-i Mahv, İsbat: bir şeyin yıkılıp tekrar kuruluşunu gösteren manevî levha, yaz boz tahtası
Mutasarrıf-ı Fa’âl: Her zaman zatına has ve lâyık iş yapan, daima faaliyette bulunan, idâre eden ve tasarrufta bulunan Cenâb-ı Hak	azamet: büyüklük, yücelik
berk: şimşek	binaen: dayanarak
cevv: hava, gök boşluğu	câmid: cansız, katı
faaliyet-i kudret: Allah’ın sonsuz kudretiyle ortaya çıkan fiiller, işler	fevâid-i tenvir: aydınlatmanın, nurlandırmanın faydaları
feza: uzay	haysiyet: itibar, özellik
heyet-i mecmua: genel yapı, bütün	hikmet: fayda, gaye
imdad: yardım	istifade: yararlanma
katre: damla	keyfiyet: durum, nitelik, özellik
kudret: Allah’ın güç, kuvvet ve iktidarı	lisân-ı kal: sözlü ifade
mahiyet: temel özellik, nitelik	mahşer-i acaip: hayret verici şeylerin toplandığı yer
mevzun: ölçülü	muhalif: aykırı, zıt
muntazam: düzenli, intizamlı	nüfus: nefisler
rahmet: İlâhî şefkat, merhamet	ra’d: gök gürültüsü
ra’dât: gökgürültüleri	rububiyet: Allah’ın bütün varlık âlemini kuşatan egemenliği, yaratıcılığı, idaresi ve terbiyesi
suret: şekil, biçim	takdis etmek: Allah’ın her türlü eksiklik ve çirkinlikten yüce olduğunu ilân etmek
tasarruf etmek: dilediği gibi kullanmak ve yönetmek	tavzif etmek: vazifelendirmek
tenvir etmek: nurlandırmak	tesbihat: Allah’ı noksan sıfatlardan yüce tutan sözler
umum: bütün	vahdet: birlik
vücub-u vücud: Allah’ın varlığının zorunlu olması	vücûd: varlık
vüs’at-ı rahmet: rahmetin genişliği, büyüklüğü	zemin: yer
zîhayat: canlı, hayat sahibi	âb-ı hayat: hayat suyu
şefkat: acıma, merhamet	şehadet etmek: şahitlik etmek
şuur: bilinç, anlayış	şümûl: kapsamlılık, kuşatıcılık

<style media="all" type="text/css">body { font-family: 'Trebuchet MS',Arial,serif; font-size: 12pt; }</style>ve bütün mahlûkatına cevv perdesi altında bakan ve idare eden rahmetinin ve hâkimiyetinin hadsiz genişliklerine ve herşeye yetişmelerine delâlet eder.

Hem fezadaki hava o kadar hakîmâne vazifelerde istihdam ve bulut ve yağmur, o kadar alîmâne faidelerde istimâl olunur ki, herşeye ihâta eden bir ilim ve herşeye şâmil bir hikmet olmazsa, o istimal, o istihdam olamaz.

Ey Fa’âlün limâ Yürid,

Cevv-i fezadaki faaliyetinle her vakit bir nümune-i haşir ve kıyamet göstermek, bir saatte yazı kışa ve kışı yaza döndürmek, bir âlem getirmek, bir âlem gayba göndermek misilli şuûnatta bulunan kudretin, dünyayı âhirete çevirecek ve âhirette şuûnat-ı sermediyeyi gösterecek işaretini veriyor.

Ey Kadîr-i Zülcelâl,

Cevv-i fezadaki hava, bulut ve yağmur, berk ve ra’d Senin mülkünde, Senin emrin ve havlinle, Senin kuvvet ve kudretinle musahhar ve vazifedardırlar. Mahiyetçe birbirinden uzak olan bu feza mahlûkatı, gayet sür’atli ve âni emirlere ve çabuk ve acele kumandalara itaat ettiren Âmir ve Hâkimlerini takdis ederek rahmetini medh ü senâ ederler.

Ey arz ve semâvâtın Hâlık-ı Zülcelâli,

Senin Kur’ân-ı Hakîminin talimiyle ve Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâmın dersiyle iman ettim ve bildim ki: Nasıl semâvât yıldızlarıyla ve cevv-i feza müştemilâtıyla Senin vücub-u vücuduna ve Senin birliğine ve vahdetine şehadet ediyorlar. Öyle de, arz, bütün mahlûkatıyla ve ahvâliyle Senin mevcudiyetine ve vahdetine, mevcudatı adedince şehadetler ve işaretler ederler.

Aleyhissalatü Vesselâm: Allah’ın salât ve selâmı onun üzerine olsun	Fa’âlün limâ Yürid: dilediğini mükemmel şekilde yapan
Hâkim: herşeye hükmeden, herşeyi hükmü altında tutan, herşeye galip olan Allah	Hâlık-ı Zülcelâl: sonsuz ve haşmet ve şeref sahibi yaratıcı, Allah
Kadîr-i Zülcelâl: kudreti herşeyi kuşatan ve sonsuz haşmet ve yücelik sahibi olan Allah	Kur’ân-ı Hakîm: her âyet ve sûresinde sayısız hikmet ve faydalar bulunan Kur’ân
Resul-i Ekrem: Allah’ın en şerefli ve değerli elçisi olan Hz. Muhammed (a.s.m.)	ahvâl: haller, vaziyetler
alîmâne: herşeyi çok iyi bilerek	arz: dünya
berk: şimşek	cevv: hava, gök boşluğu
cevv-i feza: uzay boşluğu	delâlet etmek: delil olmak, işaret etmek
faide: fayda	feza: uzay
gayb: bilinmeyen ve görünmeyen âlem	hadsiz: sınırsız
hakîmâne: hikmetli bir biçimde	havl: güç, iktidar
hikmet: yüksek bilgi, kâinattaki ve yaratılıştaki İlâhî gaye ve fayda	hâkimiyet: egemenlik, hükümranlık
ihata etmek: kuşatmak, kapsamak	istihdam: çalıştırma, kullanma
istimâl: kullanma	kudret: Allah’ın güç, kuvvet ve iktidarı
mahiyet: nitelik, özellik, esas	mahlukât: yaratılmışlar
medh ü senâ: övme ve yüceltme	mevcudat: varlıklar
mevcudiyet: varlık	misilli: gibi
musahhar: boyun eğdirilmiş, emre verilmiş	müştemilât: içindekiler
nümune-i haşir: dirilme örneği	rahmet: İlâhî şefkat, merhamet
ra’d: gök gürültüsü	semâvât: gökler
sür’atli: hızlı	takdis etmek: Allah’ın her türlü eksiklik ve çirkinlikten yüce olduğunu ilân etmek
vahdet: birlik	vazifedar: vazifeli
vücub-u vücud: Allah’ın varlığının zorunlu olması	Âmir: emreden
âhiret: öteki dünya, öldükten sonraki hayat	şehadet etmek: şahitlik etmek
şuûnat: Cenâb-ı Hakkın yüce sıfatlarının mahiyetlerinde bulunan ve onları tecellîye sevk eden Zâtına ait kutsal özellikler	şuûnat-ı sermediye: sonsuz olan Allah’ın zâtına mahsus işleri
şâmil: kapsayan

<style media="all" type="text/css">body { font-family: 'Trebuchet MS',Arial,serif; font-size: 12pt; }</style>Evet, zeminde hiçbir tahavvül ve ağaç ve hayvanlarında her senede urbasını değiştirmek gibi hiçbir tebeddül—cüz’î olsun, küllî olsun—yoktur ki, intizamıyla Senin vücuduna ve vahdetine işaret etmesin.

Hem hiç bir hayvan yoktur ki, zaafiyet ve ihtiyacının derecesine göre verilen rahîmâne rızkıyla ve yaşamasına lüzumlu bulunan cihazatın hakîmâne verilmesiyle, Senin varlığına ve birliğine şehadeti olmasın.

Hem her baharda gözümüz önünde icad edilen nebatat ve hayvanâttan hiçbir tanesi yoktur ki, san’at-ı acîbesiyle ve lâtif ziynetiyle ve tam temeyyüzüyle ve intizamıyla ve mevzuniyetiyle Seni bildirmesin.

Ve zemin yüzünü dolduran ve nebatat ve hayvanat denilen kudretinin hârikaları ve mu’cizeleri, mahdut ve maddeleri bir ve müteşabih olan yumurta ve yumurtacıklardan ve katrelerden ve habbe ve habbeciklerden ve çekirdeklerden yanlışsız, mükemmel, süslü, alâmet-i fârikalı olarak yaratılışları, Sâni-i Hakîmlerinin vücuduna ve vahdetine ve hikmetine ve hadsiz kudretine öyle bir şehadettir ki, ziyanın güneşe şehadetinden daha kuvvetli ve parlaktır.

Hem, hava, su, nur, ateş toprak gibi hiçbir unsur yoktur ki, şuursuzluklarıyla beraber şuurkârâne, mükemmel vazifeleri görmesiyle; basit ve istilâ edici, intizamsız, her yere dağılmakla beraber, gayet muntazam ve mütenevvi meyveleri ve mahsulleri hazine-i gaybdan getirmesiyle, Senin birliğine ve varlığına şehadeti bulunmasın.

Ey Fâtır-ı Kàdir, Ey Fettâh-ı Allâm, ey Fa’âl-i Hallâk,

Nasıl arz bütün sekenesiyle Hâlıkının Vâcibü’l-Vücud olduğuna şehadet eder. Öyle de, Senin-ey Vâhid-i Ehad, ey Hannân-ı Mennân, ey Vehhâb-ı Rezzâk-vahdetine ve ehadiyetine, yüzündeki sikkesiyle ve sekenesinin yüzlerindeki sikkeleriyle

Fa’âl-i Hallâk: herşeyi yaratan, dilediğini dilediği yapan Allah	Fettâh-ı Allâm: herşeyi en ince ayrıntılarına varıncaya kadar bilen ver her şeye ayrı ayrı sûretler veren; Allah
Fâtır-ı Kàdir: herşeye gücü yeten ve yoktan var eden yaratıcı; Allah (c.c.)	Hannân-ı Mennân: rahmetlerin en hoş cilvesini kullarına bağışlayan ve sonsuz minnete lâyık olduğunu gösterecek şekilde kullarını nimetlendiren Allah
Hâlık: her şeyi yaratan Allah	Sâni-i Hakîm: herşeyi san’atla ve hikmetle yaratan Allah
Vehhâb-ı Rezzâk: çok fazla bağışta bulunan ve bütün yaratılmışların rızkını veren; Allah	Vâcibü’l-Vücud: varlığı gerekli olan, var olmak için hiçbir sebebe ihtiyacı bulunmayan Allah
Vâhid-i Ehad: bir olan ve birliği her bir şeyde görülen Allah	alâmet-i farika: ayırt edici işaret
arz: dünya	cihâzât: donanım, cihazlar
cüz’î: az, küçük	ehadiyet: Allah’ın birliğinin ve isimlerinin herbir varlıkta ayrı ayrı tecellî etmesi
habbe: tane, tohum	hadsiz: sınırsız
hakîmâne: hikmetli bir şekilde	hayvanât: hayvanlar
hazine-i gayb: gayb hazinesi	hikmet: fayda, gaye
icad etmek: yaratmak, var etmek	intizam: düzen, tertip
intizamsız: düzensiz	istilâ edici: kuşatıcı
katre: damla	kudret: Allah’ın güç, kuvvet ve iktidarı
küllî: kapsamlılık; tür	lâtif: ince, güzel, hoş
mahdut: sınırlanmış	mevzuniyet: ölçülü olma
muntazam: düzenli, intizamlı	mu’cize: bir benzerini yapma konusunda başkalarını âciz bırakan olağanüstü şey
mütenevvi: çeşitli	müteşâbih: birbirine çok benzeyen
nebatat: bitkiler	rahîmâne: şefkatli ve merhametli şekilde
rızık: Allah’ın ihsan ettiği nimetler, yiyecekler	san’at-ı acîbe: hayrette bırakan ve hayranlık veren san’at
tahavvül: değişim, başkalaşma	tebeddül: değişim
temeyyüz: benzerlerinden farklı, üstün olan	urba: elbise
vahdet: Allah’ın birliği	vücud: varlık, var oluş
zaafiyet: zayıflık, ihtiyaç hâli	zemin: yer
ziya: ışık, parlaklık	ziynet: süs
şehadet: şahitlik	şuurkârâne: şuurlu ve bilinçli bir şekilde
şuursuzluk: bilinçsizlik, idraksizlik

<style media="all" type="text/css">body { font-family: 'Trebuchet MS',Arial,serif; font-size: 12pt; }</style>ve birlik ve beraberlik ve birbiri içine girmek ve birbirine yardım etmek ve onlara bakan rububiyet isimlerinin ve fiillerinin bir olmak cihetinde, bedahet derecesinde, Senin vahdetine ve ehadiyetine şehadet, belki mevcudat adedince şehadetler eder.

Hem nasıl, zemin bir ordugâh, bir meşher, bir talimgâh vaziyetiyle ve nebatat ve hayvanât fırkalarında bulunan dört yüz bin muhtelif milletlerin ayrı ayrı cihazatları muntazaman verilmesiyle, Senin rububiyetinin haşmetine ve kudretinin herşeye yetişmesine delâlet eder. Öyle de, hadsiz bütün zîhayatın ayrı ayrı rızıkları, vakti vaktine, kuru ve basit bir topraktan, rahîmâne, kerîmâne verilmesi ile hadsiz o efradın kemâl-i musahhariyetle evâmir-i Rabbâniyeye itaatleri, rahmetinin herşeye şümulünü ve hâkimiyetinin herşeye ihatasını gösteriyor.

Hem zeminde değişmekte bulunan mahlûkat kafilelerinin sevk ve idareleri, mevt ve hayat münavebeleri ve hayvan ve nebatatın idare ve tedbirleri dahi, herşeye taallûk eden bir ilimle ve herşeyde hükmeden nihayetsiz bir hikmetle olabilmesi, senin ihata-i ilmine ve hikmetine delâlet eder.

Hem zeminde kısa bir zamanda hadsiz vazifeler gören ve hadsiz bir zaman yaşayacak gibi istidat ve mânevî cihazatla techiz edilen ve zemin mevcudatına tasarruf eden insan için, bu talimgâh-ı dünyada ve bu muvakkat ordugâh-ı zeminde ve bu muvakkat meşherde bu kadar ehemmiyet, bu hadsiz masraf, bu nihayetsiz tecelliyat-ı rububiyet, bu hadsiz hitabât-ı Sübhâniye ve bu gayetsiz ihsanat-ı İlâhiye, elbette ve herhalde, bu kısacık ve hüzünlü ömre ve bu karışık kederli hayata, bu belâlı ve fâni dünyaya sığışmaz. Belki, ancak başka ve ebedî bir

bedahet: açıklık	cihazat: cihazlar, donanımlar
cihet: şekil, yön	delâlet etmek: delil olmak, işaret etmek
ebedî: sonu olmayan, sonsuz	efrad: fertler, bireyler
ehadiyet: Allah’ın birliğinin herbir varlıkta ayrı ayrı tecellî etmesi	ehemmiyet: önem
evâmir-i Rabbâniye: Allah’ın terbiyeye yönelik emirleri (r-b-b)	fâni: geçici, yok olucu
fırka: grup, taife	gayetsiz: sonsuz
hadsiz: sayısız	hayvanât: hayvanlar
haşmet: büyüklük, görkem	hikmet: fayda, gaye; ilim, yüksek bilgi
hitâbât-ı Sübhâniye: her türlü kusur ve noksanlıktan uzak olan Allah’ın kendine has hitap ve konuşmaları	hâkimiyet: egemenlik, hükümranlık
ihata: içine alma, kapsama	ihata-i ilim: ilminin kuşatıcılığı ve genişliği
ihsanat-ı İlâhiye: Allah’ın lütuf ve bağışları	istidat: kabiliyet, yetenek
kemâl-i musahhariyet: tam bir boyun eğmişlik	kerîmâne: lütufkâr ve cömert bir şekilde
kudret: Allah’ın güç, kuvvet ve iktidarı	mahlukât: yaratılmışlar
mevcudat: varlıklar	mevt: ölüm
meşher: sergi yeri	muhtelif: çeşit çeşit
muntazaman: düzenli olarak	muvakkat: gelip geçici
münavebe: nöbetleşe iş görme	nebatat: bitkiler
nihayetsiz: sınırsız, sonsuz	ordugâh: ordunun barınıp konakladığı yer
ordugâh-ı zemin: ordunun barınıp konakladığı yer; dünya	rahmet: İlâhî şefkat, merhamet
rahîmâne: merhametli bir şekilde	rububiyet: Allah’ın bütün varlık âlemini egemenliği, yaratıcılığı, idaresi ve terbiyesi
rızık: Allah’ın ihsan ettiği nimetler, yiyecekler	sekene: sakinler, oturanlar
sikke: damga, mühür	taallûk eden: alâkalı olan, ilgilendiren
talimgâh: öğrenim yeri	talimgâh-ı dünya: öğrenim yeri olan dünya
tasarruf eden: kullanan	tecelliyat-ı rububiyet: Allah’ın bütün varlık âlemini kuşatan egemenliği, yaratıcılığı, idaresi ve terbiye edişinin tecellileri, yansımaları
teçhiz etmek: donatmak	vahdet: Allah’ın birliği
zemin: yeryüzü	zîhayat: canlı, hayat sahibi
şehadet etmek: şahitlik etmek	şümûl: kapsamlılık, kuşatıcılık

<style media="all" type="text/css">body { font-family: 'Trebuchet MS',Arial,serif; font-size: 12pt; }</style>ömür ve bâki bir dâr-ı saadet için olabildiği cihetinden, âlem-i bekada bulunan ihsânat-ı uhreviyeye işaret, belki şehadet eder.

Ey Hâlık-ı Küllî Şey,

Zeminin bütün mahlûkatı, Senin mülkünde, Senin arzında, Senin havl ve kuvvetinle ve Senin kudretin ve iradetinle ve ilmin ve hikmetinle idare olunuyorlar ve musahhardırlar. Ve zemin yüzünde faaliyeti müşahede edilen bir rububiyet, öyle ihata ve şümul gösteriyor ve onun idaresi ve tedbiri ve terbiyesi öyle mükemmel ve öyle hassastır ve her taraftaki icraatı öyle birlik ve beraberlik ve benzemeklik içindedir ki, tecezzî kabul etmeyen bir küll ve inkısamı imkânsız bulunan bir küllî hükmünde bir tasarruf, bir rubûbiyet olduğunu bildiriyor. Hem zemin bütün sekenesiyle beraber, lisan-ı kalden daha zâhir hadsiz lisanlarla Halıkını takdis ve tesbih ve nihayetsiz nimetlerinin lisan-ı halleriyle Rezzâk-ı Zülcelâlinin hamd ve medh ü senâsını ediyorlar...

Ey şiddet-i zuhurundan gizlenmiş ve ey azamet-i kibriyasından istitar etmiş olan Zât-ı Akdes,

Zeminin bütün takdisat ve tesbihatıyla, Seni kusurdan, aczden, şerikten takdis ve bütün tahmidat ve senâlarıyla Sana hamd ve şükrederim.

Ey Rabbu’l-Berri ve’l-Bahr,

Kur’ân’ın dersiyle ve Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâmın talimiyle anladım ki:

Nasıl gökler ve feza ve zemin, Senin birliğine ve varlığına şehadet ederler. Öyle de, bahirler, nehirler ve çeşmeler ve ırmaklar, Senin vücub-u vücuduna ve vahdetine bedahet derecesinde şehadet ederler.

Aleyhissalâtü Vesselâm: Allah’ın salât ve selâmı onun üzerine olsun	Hâlık: yaratıcı, herşeyi yaratan Allah
Hâlık-ı Külli Şey: herşeyin yaratıcısı olan Allah	Rabbu’l-Berri ve’l-Bahr: karaların ve denizlerin Rabbi olan Allah
Resul-i Ekrem: Allah’ın en şerefli ve değerli elçisi olan Hz. Muhammed (a.s.m.)	Rezzâk-ı Zülcelâl: bütün yaratılmışların rızkını veren büyüklük ve azamet sahibi Allah
Zât-ı Akdes: her türlü kusur ve noksandan uzak ve yüce olan Zât, Allah	acz: acizlik, güçsüzlük
arz: dünya	azamet-i kibriyâ: Allah’ın yücelik ve heybetinin büyüklüğü
bahir: deniz	bedahet: açıklık
bâki: devamlı ve kalıcı	cihet: şekil, yön
dâr-ı saadet: mutluluk yurdu, âhiret	feza: uzay
hadsiz: sayısız	hamd: övgü ve şükür
hamd ve medh ü senâ: şükretme ve övme	havl: güç, iktidar
hikmet: fayda, gaye	ihata: içine alma, kapsama
ihsânat-ı uhreviye: Ahiretteki ihsanlar, bağışlar	inkısam: bölünme, kısımlara ayrılma
iradet: istek, dileme, tercih	istitar etmek: gizlenmek
kudret: güç, kuvvet ve iktidar	küll: bütün, genel
küllî: kapsamlılık; tür	lisan: dil
lisan-ı hal: hal dili	lisan-ı kal: söz ile anlatım
mahlukât: yaratılmışlar	musahhar: boyun eğdirilmiş, emre verilmiş
müşahede etmek: görmek, gözlemlemek	nihayetsiz: sınırsız, sonsuz
rububiyet: Allah’ın bütün varlık âlemini kuşatan egemenliği, yaratıcılığı, idaresi ve terbiyesi	sekene: sakinler, oturanlar
senâ: övme ve yüceltme	tahmidat: Allah’ı öven ve Ona şükürlerini sunan sözler
takdis: kutsama, Allah’ı her türlü eksiklik ve çirkinlikten yüce tutma	takdisat: Allah’ı her türlü eksiklik ve çirkinlikten yüce tutmalar
tasarruf: dilediği gibi kullanma ve yönetme	tecezzî: bölünme, parçalanma
tedbir: idare etme, çekip çevirme	terbiye: belli bir amaca erişecek şekilde geliştirme, olgunlaştırma
tesbih: Allah’ı her türlü kusurdan yüce tutarak şanına layık ifadelerle anma	tesbihat: tesbihler
vahdet: Allah’ın birliği	vücub-u vücud: Allah’ın varlığının zorunluluğu
zemin: yeryüzü	zâhir: açık, âşikar
âlem-i beka: devamlı ve kalıcı olan âhiret âlemi	şehadet etmek: şahitlik etmek
şerik: ortak	şiddet-i zuhur: çok kuvvetli şekilde görünme
şümûl: kapsamlılık, kuşatıcılık

<style media="all" type="text/css">body { font-family: 'Trebuchet MS',Arial,serif; font-size: 12pt; }</style>Evet, bu dünyamızın menba-ı acâip buhar kazanları hükmünde olan denizlerde hiçbir mevcut, hattâ hiçbir katre su yoktur ki, vücuduyla, intizamıyla, menfaatiyle ve vaziyetiyle Hâlıkını bildirmesin.

Ve basit bir kumda ve basit bir suda rızıkları mükemmel bir surette verilen garip mahlûklardan ve hilkatleri gayet muntazam hayvanât-ı bahriyeden, hususan bir tanesi bir milyon yumurtacıklarıyla denizleri şenlendiren balıklardan hiçbirisi yoktur ki, hilkatiyle ve vazifesiyle ve idare ve iaşesiyle ve tedbir ve terbiyesiyle yaratanına işaret ve rezzâkına şehadet etmesin.

Hem denizde, kıymettar, hâsiyetli, ziynetli cevherlerden hiçbirisi yoktur ki, güzel hilkatiyle ve câzibedar fıtratıyla ve menfaatli hâsiyetiyle Seni tanımasın, bildirmesin.

Evet, onlar birer birer şehadet ettikleri gibi, heyet-i mecmuasıyla, beraberlik ve birbiri içinde karışmak ve sikke-i hilkatte birlik ve icatça gayet kolay ve efratça gayet çokluk noktalarından Senin vahdetine şehadet ettikleri gibi; arzı, toprağıyla beraber bu küre-i arzı kuşatan muhit denizlerini muallâkta durdurmak ve dökmeden ve dağıtmadan güneşin etrafında gezdirmek ve toprağı istilâ ettirmemek ve basit kumundan ve suyundan, mütenevvi ve muntazam hayvanâtını ve cevherlerini halk etmek ve erzak vesair umûrlarını küllî ve tam bir surette idare etmek ve tedbirlerini görmek ve yüzünde bulunmak lâzım gelen hadsiz cenazelerinden hiçbirisi bulunmamak noktalarından, Senin varlığına ve Vâcibü’l-Vücud olduğuna mevcudatı adedince işaretler ederek şehadet eder.

Ve Senin saltanat-ı rububiyetinin haşmetine ve herşeye muhit olan kudretinin azametine pek zâhir delâlet ettikleri gibi, göklerin fevkindeki gayet büyük ve muntazam yıldızlardan, tâ denizlerin dibinde bulunan gayet küçücük ve intizamla iaşe edilen balıklara kadar herşeye yetişen ve hükmeden rahmetinin ve hâkimiyetinin hadsiz genişliklerine delâlet ve intizâmâtıyla ve faydalarıyla ve hikmetleriyle

Hâlık: herşeyi yaratan Allah	Rezzâk: bütün canlıların rızıklarını veren Allah
Vâcibü’l-Vücud: varlığı gerekli olan ve var olmak için hiçbir sebebe ihtiyacı bulunmayan Allah	arz: dünya
azamet: büyüklük, yücelik	cevher: asıl, öz
câzibedar: çekici	delâlet: delil olma, işaret etme
efrad: fertler, bireyler	erzak: rızıklar
fevkinde: üstünde	fıtrat: yaratılış, mizaç
hadsiz: sayısız, sınırsız	halk etmek: yaratmak
hayvanât: hayvanlar	hayvanât-ı bahriye: denizde yaşayan hayvanlar
haşmet: büyüklük, görkem	heyet-i mecmua: bütün birşeyin tamamı; bütün
hilkat: yaratılış	hususan: özellikle
hâkimiyet: egemenlik, hükümranlık	hâsiyet: özellik, hususiyet
iaşe: besleme, yedirip içirme	iaşe etmek: beslemek
intizam: düzen, tertip	intizâmât: düzenler, tertipler
katre: damla	kudret: Allah’ın güç, kuvvet ve iktidarı
küllî: kapsamlılık; tür	küre-i arz: yerküre, dünya
kıymettar: kıymetli	mahlûk: yaratılmış
menba-ı acâip: insanı hayrette bırakan şeylerin kaynağı	mevcudat: varlıklar
mevcut: varlık	muallâk: asılı, boşta
muhit: her tarafı kuşatan	muntazam: düzenli, intizamlı
mütenevvi: çeşitli	rahmet: İlâhî şefkat, merhamet
rızık: Allah’ın ihsan ettiği nimetler, yiyecekler	saltanat-ı Rububiyet: Rablık saltanatı; Allah’ın herşeyi kuşatan egemenliği
sikke-i hilkat: yaratılış mührü	suret: şekil
tedbir: idare etme, çekip çevirme	terbiye: belli bir amaca erişecek şekilde geliştirme, olgunlaştırma
umûr: işler	vahdet: Allah’ın birliği
vaziyet: durum, hâl	vücud: varlık, var oluş
ziynet: süs	zâhir: açık, âşikar
şehadet etmek: şahitlik etmek, göstermek

<style media="all" type="text/css">body { font-family: 'Trebuchet MS',Arial,serif; font-size: 12pt; }</style>ve mizan ve mevzuniyetleriyle, Senin herşeye muhit ilmine ve herşeye şâmil hikmetine işaret ederler.

Ve Senin bu misafirhane-i dünyada yolcular için böyle rahmet havuzların bulunması ve insanın seyr ü seyahatine ve gemisine ve istifadesine musahhar olması işaret eder ki, yolda yapılmış bir handa, bir gece misafirlerine bu kadar deniz hediyeleriyle ikram eden Zât, elbette makarr-ı saltanat-ı ebediyesinde öyle ebedî rahmet denizleri bulundurmuş ki, bunlar onların fâni ve küçük nümuneleridirler. İşte denizlerin böyle gayet harika bir tarzda arzın etrafında vaziyet-i acibesiyle bulunması ve denizlerin mahlûkatı dahi gayet muntazam idare ve terbiye edilmesi, bilbedahe gösterir ki, yalnız Senin kuvvetin ve kudretinle ve Senin irade ve tedbirinle, Senin mülkünde, Senin emrine musahhardırlar ve lisan-ı halleriyle Halıkını takdis edip Allahu Ekber derler.

Ey dağları zemin sefinesine hazineli direkler yapan Kadîr-i Zülcelâl,

Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâmın talimiyle ve Kur’ân-ı Hakîminin dersiyle anladım ki, nasıl denizler acâipleriyle Seni tanıyorlar ve tanıttırıyorlar. Öyle de, dağlar dahi, zelzele tesiratından zeminin sükûnetine ve içindeki dahilî inkılâbat fırtınalarından sükûtuna ve denizlerin istilâsından kurtulmasına ve havanın gazât-ı muzırradan tasfiyesine ve suyun muhafaza ve iddiharlarına ve zîhayatlara lâzım olan madenlerin hazinedarlığına ettiği hizmetleriyle ve hikmetleriyle Seni tanıyorlar ve tanıttırıyorlar.

Evet, dağlardaki taşların envâından ve muhtelif hastalıklara ilâç olan maddelerin aksamından ve zîhayata hususan insanlara çok lâzım ve çok mütenevvi olan madeniyatın ecnâsından ve dağları, sahrâları çiçekleriyle süslendiren ve meyveleriyle şenlendiren nebatatın esnafından hiçbirisi yoktur ki, tesadüfe havalesi mümkün olmayan hikmetleriyle, intizamıyla, hüsn-ü hilkatiyle, faideleriyle, hususan

Aleyhissalâtü Vesselâm: Allah’ın salât ve selâmı onun üzerine olsun	Allahu Ekber: “Allah en büyüktür”
Hâlık: yaratıcı, herşeyi yaratan Allah	Kadîr-i Zülcelâl: kudreti herşeyi kuşatan, sonsuz haşmet ve yücelik sahibi olan Allah
Kur’ân-ı Hakîm: her âyet ve sûresinde sayısız hikmet ve faydalar bulunan Kur’ân	Resul-i Ekrem: Allah’ın en şerefli ve değerli elçisi olan Hz. Muhammed (a.s.m.)
bilbedâhe: ap açık bir şekilde	dahilî: iç
ebedî: sonu olmayan, sonsuz	ecnâs: cinsler, türler
envâ: neviler, türler	esnaf: sınıflar
fâni: geçici, yok olucu	gazât-ı muzırra: zararlı gazlar
hazinedar: hazine bekçisi	hikmet: Allah’ın herşeyi yararlı ve faydalı bir şekilde yaratma sıfatı
hususan: özellikle	hüsn-ü hilkat: yaratılış güzelliği
iddihar: biriktirme, depolama	inkılâbat: inkılaplar, büyük değişimler
intizam: düzen, tertip	irade: dileme, tercih
istifade: faydalanma, yararlanma	istilâ: kuşatma, basma
kudret: Allah’ın güç, kuvvet ve iktidarı	lisan-ı hal: hâl dili
madeniyat: madenler	mahlukât: yaratıklar
makarr-ı saltanat-ı ebediye: sonsuz saltanat merkezi	mevzuniyet: ölçülü olma
misafirhane-i dünya: dünya misafirhanesi	mizan: ölçü, denge
muhafaza: koruma, saklama	muhit: kaplayan, kuşatan
muhtelif: çeşitli, bir çok	muntazam: düzenli, intizamlı
musahhar: boyun eğdirilmiş, emre verilmiş	mütenevvi: çeşitli
nebatat: bitkiler	rahmet: İlâhî şefkat, merhamet
sahrâ: çöl	sefine: gemi
seyr ü seyahat: seyir ve seyahat	sükûnet: durgunluk, hareketsizlik
sükût: sessizlik, suskunluk	takdis etmek: Allah’ın her türlü eksiklik ve çirkinlikten uzak ve yüce olduğunu ilân etmek
talim: öğretme, eğitme	tasfiye: safileştirme, arındırma
tedbir: idare etme, çekip çevirme	tesirat: tesirler, etkiler
vaziyet-i acibe: şaşırtıcı durum	zelzele: deprem, sarsıntı
zemin: yer	zîhayat: canlı, hayat sahibi
şamil: içine alan, kapsayıcı