Konu: Otuzuncu Lem'a

<style media="all" type="text/css">body { font-family: 'Trebuchet MS',Arial,serif; font-size: 12pt; }</style>

Otuzuncu Lem’a

Otuz Birinci Mektubun Otuzuncu Lem’ası ve Eskişehir Hapishanesinin bir meyvesi, Altı Nüktedir.

Denizli Medrese-i Yusufiyesinin bir ders-i âzamı Meyve Risalesi olduğu ve Afyon Medrese-i Yusufiyesinin kıymettar bir ders-i ekmeli el-Hüccetü’z-Zehrâ olması gibi, Eskişehir Medrese-i Yusufiyesinin gayet kuvvetli bir ders-i âzamı da, İsm-i Âzamı taşıyan altı ismin altı nüktesini beyan eden bu Otuzuncu Lem’adır.

İsm-i Âzamdan Hayy-ı Kayyûma dair parçada pek derin ve geniş meseleleri herkes birden bilemez ve zevk etmez, fakat hissesiz de kalmaz.

Birinci Nükte

İsm-i Kuddûs’ün bir nüktesine dairdir.

Bu Küddûs nüktesi, Otuzuncu Sözün Zeylinin Zeyli olması münasiptir.



وَاْلاَرْضَ فَرَشْنَاهَا فَنِعْمَ الْمَاهِدُونَ 1

âyetinin bir nüktesi ve bir İsm-i Âzam veyahut İsm-i Âzamın altı nurundan bir nuru olan Kuddûs isminin bir cilvesi, Şaban-ı Şerifin âhirinde, Eskişehir Hapishanesinde bana göründü. Hem mevcudiyet-i İlâhiyeyi kemâl-i zuhurla, hem vahdet-i Rabbâniyeyi kemâl-i vuzuhla gösterdi. Şöyle ki, gördüm:

Bu kâinat ve bu küre-i arz, daim işler bir büyük fabrika ve her vakit dolar boşalır bir han,

Not

Dipnot-1 “Yeri de döşeyip düzenledik. Biz ne güzel donatıcıyız!” Zâriyât Sûresi, 51:48.

Afyon: (bk. bilgiler)	Denizli: (bk. bilgiler)
Eskişehir: (bk. bilgiler)	Eskişehir Hapishanesi: (bk. bilgiler – Eskişehir)
Hayy-ı Kayyûm: her an diri olan ve herşeyi ayakta tutan Allah	beyan: açıklama, anlatım
cilve: görünme, yansıma	daim: devamlı, sürekli
ders-i ekmel: mükemmel bir ders	ders-i âzam: büyük bir ders
el-Hüccetü’z-Zehrâ: Bediüzzaman Said Nursi’nin Afyon hapishanesinde iken kaleme aldığı ve iman hakikatlerinin anlatıldığı Risale-i Nur Külliyatı’ndan bir eser	ismi-i Kuddûs: Allah’ın her türlü kusurdan ve çirkinlikten uzak olduğunu ve her şeyi tertemiz yaptığını ifade eden ismi
kemâl-i vuzuh: tam bir açıklık	kemâl-i zuhur: tam olarak görünme, ortaya çıkma
kâinat: evren, yaratılmış herşey	küre-i arz: yerküre, dünya
kıymettar: değerli	lem’a: parıltı
medrese-i Yusufiye: Hz. Yusuf’un (a.s.) hapiste kalmasına benzetilerek, iman ve Kur’ân hizmetinden dolayı tutuklananların hapsedildiği yer mânâsında hapishane	mevcudiyet-i İlâhiye: Cenâb-ı Hakkın varlığı
nükte: derin ve ince anlamlı söz	vahdet-i Rabbâniye: herşeyi terbiye ve idare eden Allah’ın birliği
zevk etmek: zevk almak	zeyl: ilâve, ek
âhir: son	âyet: Kur’ân’da yer alan her bir cümle
İsm-i Âzam: Cenâb-ı Hakkın binbir isminden en büyük ve mânâca diğer isimleri kuşatmış olan ismi	Şaban-ı Şerif: mübârek üç aylardan ikincisi ve Hicrî aylardan sekizincisi olan Şaban ayı

Benzer Konular

NATO'nun otuzuncu üyesi olacaklar

https://www.risalehaber.com/d/news/207450.jpg NATO'nun otuzuncu üyesi olacaklar Makedonya'da temaslarda bulunan NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, "NATO sizi ittifakın 30. üyesi olarak kabul etmeye hazırdır.&q

İsm-i Kuddüs - Otuzuncu Lem’a Birinci Nükte

Açıklamalı Risale-i Nur Dersleri - Dr. Burhan Sabaz İsm-i Azam Risalesi olan Otuzuncu Lem’a’ dan silsile şeklinde devam edecek ola

Video Kütüphanesi - İsm-i Ferd - Otuzuncu Lem'a - Dördüncü Nükte

İsm-i Ferd - Otuzuncu Lem'a - Dördüncü Nükte (click here to watch and comment) İsm-i Ferd - Otuzuncu Lem'a - Dördüncü Nükte (35 dakika 57 Saniye) Uploaded on 03

Otuzuncu Söz

Tılsım-ı kâinatı keşfeden Kur’ân-ı Hakîmin mühim bir tılsımını halleden Otuzuncu Söz Ene ve zerre’den ibaret bir elif, bir nokta’dır. Şu Söz İki Maksattır. Birinci Maksat ene’nin ma

Otuzuncu Lem’anın Dördüncü Nüktesi

Otuzuncu Lem’anın Dördüncü Nüktesi بِسْمِ اللهِ الرَّحْمٰنِ ال

<style media="all" type="text/css">body { font-family: 'Trebuchet MS',Arial,serif; font-size: 12pt; }</style>bir misafirhanedir. Halbuki böyle işlek fabrikalar, hanlar ve misafirhaneler muzahrafatla, enkazlarla, süprüntülerle çok kirleniyorlar, bulaşık oluyorlar ve ufunetli maddeler her tarafında teraküm ediyorlar. Eğer pek çok dikkatle bakılmazsa ve tanzif edilmezse ve süpürülüp temizlenmezse, içinde durulmaz; insan onda boğulur.

Halbuki bu fabrika-i kâinat ve misafirhane-i arz o derece pâk, temiz ve naziftir ve o kadar kirsiz ve bulaşıksızdır ve ufunetsizdir ki, bir lüzumsuz şey ve bir menfaatsiz madde ve tesadüfî bir kir bulunmaz. Zâhirî bulunsa da, çabuk bir istihale makinesine atılır, temizlenir.

Demek bu fabrikaya bakan Zât, çok iyi bakıyor. Ve bu fabrikanın öyle tanzifçi bir Sahibi var ki, o koca fabrikayı ve o büyük sarayı küçük bir oda gibi süpürtür, temizler, tanzim ve tanzif eder. Ve o pek büyük fabrikanın büyüklüğü nisbetinde muzahrafatı ve enkazından kalma kirli maddeleri, süprüntüleri bulunmuyor. Belki büyüklüğü nisbetinde temizliğine ve nezafetine dikkat ediliyor.

Bir insan, bir ayda yıkanmazsa ve küçük odasını süpürmezse çok kirlenir, pislenir. Demek bu saray-ı âlemdeki paklık, sâfilik, nuranîlik, temizlik, mütemadiyen hikmetli bir tanziften, bir dikkatli tathirden ileri geliyor. Ve eğer o daimî tathir ve süpürmek ve dikkatle bakmak olmasaydı, bir senede bütün hayvanların yüz bin milletleri arzın yüzünde boğulacaklardı. Ve semâvâtın fezasında tahribe ve mevte mazhar olan kürelerin ve peyklerin, belki yıldızların enkazları, başımızı ve diğer hayvânâtın başlarını, belki küre-i arzın başını, belki dünyamızın başını kıracaklardı, dağlar büyüklüğündeki taşları başımıza yağdıracaklardı. Ve bizi bu vatan-ı dünyevîmizden kaçıracaklardı. Halbuki, eskiden beri o yukarı âlemlerdeki tahrip ve tamirden, medar-ı ibret olarak, yalnız birkaç semâvî taşlar düşmüşse de, hiç kimsenin başını kırmamış.

Hem zeminin yüzünde her sene mevt ve hayatın değişmeleri ve döğüşmeleri yüzünden, yüz binler hayvânat milletlerinin cenazeleri ve iki yüz bin nebâtâtın taifelerinin enkazları, ber ve bahrin yüzlerini fevkalâde öyle kirleteceklerdi ki, zîşuur, o yüzleri değil sevmek, âşık olmak, belki öyle çirkinlikten nefret edip mevte ve ademe kaçacaklardı.

adem: yokluk, hiçlik	bahr: deniz
ber: kara	daimî: devamlı, sürekli
enkaz: yıkıntı, harabenin parçaları	fabrika-i kâinat: bir fabrikayı andıran kâinat, evren
fevkalâde: olağanüstü	feza: uzay
hayvânat: hayvanlar	hikmetli: faydalı, gayeli
istihale: dönüştürme	küre-i arz: yerküre, dünya
mazhar olmak: erişmek, nail olmak	medar-ı ibret: ibret kaynağı
menfaatsiz: faydasız	mevt: ölüm
misafirhane-i arz: yeryüzü misafirhanesi	muzahrafat: atıklar, pislikler
mütemadiyen: sürekli olarak	nazif: temiz
nebâtât: bitkiler	nezafet: temizlik
nisbetinde: oranında	nuranîlik: nurluluk, parlaklık
peyk: uydu	saray-ı âlem: âlem sarayı; sarayı andıran bir güzellikte yaratılan kâinat
semâvât: gökler	semâvî: gökten gelen
sâfilik: temizlik, arınmışlık	tahrib: yok olma, bozulma
taife: grup, topluluk	tanzif: temizleme
tanzif etmek: temizlemek	tanzim etmek: düzenlemek
tathir etmek: temizlemek	teraküm etmek: birikmek
tesadüfî: rastgele	ufunet: kokuşmuşluk
vatan-ı dünyevî: dünya vatanı	zemin: yer
zâhirî: görünüşte	zîşuur: şuur sahibi
âlem: evren

<style media="all" type="text/css">body { font-family: 'Trebuchet MS',Arial,serif; font-size: 12pt; }</style>Bir kuş kolayca kanatlarını ve bir kâtip rahatça sahifelerini temizlediği gibi, bu tayyare-i arzın ve bu tuyur-u semâviyenin kanatları ve bu kitab-ı kâinatın sahifeleri de öylece temizleniyor, güzelleşiyor ki, âhiretin hadsiz güzelliğini görmeyen ve imanla düşünmeyen insanlar, dünyanın bu temizliğine, bu güzelliğine âşık olurlar, perestiş ederler.

Demek bu saray-ı âlem ve bu fabrika-i kâinat, ism-i Kuddûs’ün bir cilve-i âzamına mazhardır ki, o tanzif-i kudsîden gelen emirleri, değil yalnız denizlerin âkilü’l-lâhm tanzifatçıları ve karaların kartalları, belki kurtlar ve karıncalar gibi, cenazeleri toplayan sıhhiye memurları dahi dinliyorlar.

Belki o kudsî evâmir-i tanzifiyeyi, bedende cereyan eden kandaki küreyvât-ı hamrâ ve beyzâ dahi dinleyip bedenin hüceyrâtında tanzifat yaptıkları gibi, nefes dahi o kanı tasfiye eder, temizler.

Ve o emri, gözkapakları gözleri temizlemek ve sinekler kanatlarını süpürmek için dinledikleri gibi, koca hava ve bulut dahi dinler. Hava, zeminin sathına, yüzüne konan toz toprak süprüntülere üfler, tanzif eder. Bulut süngeri, zemin bahçesine su serper, toz toprağı yatıştırır. Sonra, gökyüzünü çok zaman kirletmemek için, çabuk süprüntülerini toplayıp kemâl-i intizamla çekilir, gizlenir. Göğün güzel yüzünü ve gözünü, silinmiş ve süpürülmüş, parıl parıl parlar gösteriyor.

Ve o evâmir-i tanzifiyeyi, yıldızlar, unsurlar, madenler, nebatlar dinledikleri gibi, bütün zerreler dahi dinliyorlar ki, hayret-engiz tahavvülât fırtınaları içinde o zerreler nezafete dikkat ediyorlar. Bir yerde lüzumsuz toplanmıyorlar, kalabalık etmiyorlar. Mülevves olsalar çabuk temizleniyorlar. En temiz ve en nazif ve en parlak ve en pâk vaziyetleri, en güzel, en sâfi, en lâtif suretleri almak için, bir dest-i hikmet tarafından sevk olunuyorlar.

İşte bu tek fiil, yani, birtek hakikat olan tanzif, ism-i Kuddûs gibi bir İsm-i Âzamdan, kâinatın daire-i âzamında görünen bir cilve-i âzamdır ki, doğrudan doğruya mevcudiyet-i Rabbâniyeyi ve vahdâniyet-i İlâhiyeyi, Esmâ-i Hüsnâsıyla beraber, güneş gibi, geniş ve dürbün gibi olan gözlere gösterir.

Esmâ-i Hüsnâ: Cenâb-ı Hakkın en güzel isimleri	cereyan eden: akan
cilve-i âzam: en büyük yansıma	daire-i âzam: en büyük daire
dest-i hikmet: hikmet eli	evâmir-i tanzifiye: temizliği sağlayan emirler, kanunlar
fabrika-i kâinat: bir fabrika gibi işleyen kâinat, evren	hadsiz: sayısız
hakikat: gerçek, esas	hayret-engiz: hayret verici
hüceyrât: hücrecikler	iman: Allah’a inanma
ism-i Kuddûs: Allah’ın her türlü kusurdan ve çirkinlikten uzak olduğunu her şeyi temiz yaptığını ifade eden ismi	kemâl-i intizam: mükemmel bir düzen
kitab-ı kâinat: kâinat kitabı	kudsî: her türlü kusur ve noksandan uzak
kâinat: evren	kâtip: yazıcı, yazar
küreyvât-ı hamrâ ve beyzâ: alyuvarlar ve akyuvarlar	lâtif: güzel, hoş
mazhar: ayna olma, yansıma yeri	mevcudiyet-i Rabbâniye: herşeye hâkim olan ve herşeyi istediği şekilde terbiye eden Allah’ın varlığı
mülevves: kirli, pis	nazif: temiz
nebat: bitki	nezafet: temizlik
perestiş etmek: aşırı derece sevmek	saray-ı âlem: âlem sarayı
satıh: yüzey	suret: biçim, görünüş
sâfi: temiz, arınmış	sıhhiye memuru: sağlık memuru
tahavvülât: değişimler	tanzif etmek: temizlemek
tanzif-i kudsî: kutsal temizleme	tanzifat: temizlemeler
tasfiye etmek: arıtmak, temizlemek	tayyare-i arz: uzayda uçak gibi uçan dünya
tuyur-u semâviye: semâvî kuşlar	unsur: kâinatı oluşturan temel maddeler
vahdâniyet-i İlâhiye: Allah’ın bir ve tek olması	vaziyet: durum
zemin: yer	âhiret âlemi: öteki dünya, öldükten sonraki sonsuz hayat
âkilü’l-lâhm: etle beslenen	İsm-i Âzam: Cenâb-ı Hakkın binbir isminden en büyük ve mânâca diğer isimleri kuşatmış olan ismi

<style media="all" type="text/css">body { font-family: 'Trebuchet MS',Arial,serif; font-size: 12pt; }</style>Evet, nasıl ki, Risale-i Nur’un çok cüzlerinde kat’î burhanlarla ispat edilmiş ki, ism-i Hakem ve ism-i Hakîmin bir cilvesi olan fiil-i tanzim ve nizam; ve ism-i Adl ve Âdilin bir cilvesi olan fiil-i tevzin ve mizan; ve ism-i Cemîl ve Kerîmin bir cilvesi olan fiil-i tezyin ve ihsan; ve ism-i Rab ve Rahîmin bir cilvesi olan fiil-i terbiye ve in’âm, bu daire-i âzam-ı âlemde, herbiri birtek hakikat ve birtek fiil olduklarından, birtek Zâtın vücub-u vücudunu ve vahdetini gösteriyorlar. Aynen öyle de, ism-i Kuddûsün bir mazharı ve bir cilvesi olan fiil-i tanzif ve tathir dahi, o Zât-ı Vâcibü’l-Vücudun hem güneş gibi mevcudiyetini, hem gündüz gibi vahdâniyetini gösteriyorlar.

Ve mezkûr tanzim, tevzin, tezyin, tanzif misilli o ef’âl-i hakîmâne, âzamî dairede vahdet-i nev’iyeleri noktasında birtek Sâni-i Vâhidi gösterdikleri gibi; Esmâ-i Hüsnânın ekserîsinin, belki bin bir esmânın herbirinin böyle birer cilve-i âzamı, bu daire-i âzamda vardır. Ve o cilveden gelen fiil, büyüklüğü nisbetinde vuzuh ve kat’iyetle Vâhid-i Ehadi gösterir.

Evet, herşeyi kanun ve nizamına itaat ettiren hikmet-i âmme; ve herşeyi süslendirip yüzünü güldüren inâyet-i şâmile; ve herşeyi sevindirip memnun eden rahmet-i vâsia; ve zîhayat herşeyi beslendirip lezzetlendiren rızk-ı umumî-i iâşe; ve herşeyi umum eşyaya münasebettar ve müstefid ve bir derece mâlik eden hayat ve ihyâ gibi, kâinatın yüzünü güldüren, ışıklandıran bedihî hakikatler ve

Esmâ-i Hüsnâ: Cenâb-ı Hakkın en güzel isimleri	Kerîm: sonsuz cömertlik ve ikram sahibi olan Allah
Rahîm: rahmeti herşeyi kuşatan her bir varlığa ayrı ayrı şefkatini gösteren Allah	Sâni-i Vâhid: tek olan ve herşeyi san’atlı yapan ve birliği herşeyi kuşatan Allah
Vâhid-i Ehad: bir olan ve birliği her bir şeyde ayrı ayrı görülen Allah	Zât-ı Vâcibü’l-Vücud: varlığı mutlaka gerekli olan, var olmak için hiçbir sebebe ihtiyacı olmayan Zât, Allah
bedihî: açık, aşikâr	burhan: güçlü ve sarsılmaz delil
cilve: görünme, yansıma	cilve-i âzam: en büyük yansıma, görünme
cüz: kısım, bölüm	daire-i âzam: en büyük daire
daire-i âzam-ı âlem: büyük kâinat dairesi	ef’âl-i hakîmâne: bir maksat ve gayeye yönelik olarak yapılan işler
ekserî: çoğunluk	esmâ: isimler
eşya: varlıklar	fiil-i tanzif ve tathir: temizleme fiili, işi
fiil-i tanzim ve nizam: düzenleme işi ve düzen	fiil-i terbiye ve in’âm: terbiye etme ve nimetlendirme fiili
fiil-i tevzin ve mizan: birşeyi ölçülü ve dengeli yapma fiili, işi	fiil-i tezyin ve ihsan: herşeyi güzel ve süslü bir şekilde yapma fiili, işi
hakikat: esas, gerçek	hikmet-i âmme: herşeyi kuşatan hikmet, gaye ve fayda
ihyâ: hayat verme	inâyet-i şâmile: herşeyi içine alan İlâhî yardım ve koruma
ism-i Adl: Allah’ın sonsuz adalet sahibi olduğunu bildiren ismi	ism-i Cemîl: Allah’ın bütün güzelliklerin kaynağı ve sonsuz güzellik sahibi olduğunu ifade eden ismi
ism-i Hakem: Allah’ın herşeyi hükmü altında bulundurmasını ifade eden ismi	ism-i Hakîm: Allah’ın herşeyi hikmetle yaptığını bildiren ismi
ism-i Kuddûs: Allah’ın her türlü kusurdan ve çirkinlikten uzak olduğunu ve her şeyi temiz yaptığını ifade eden ismi	ism-i Rab: Rab ismi
itaat ettirmek: emre uydurmak	kat’iyet: kesinlik
kat’î: kesin	kâinat: evren
mazhar: ayna, görüntü yeri	mevcudiyet: varlık
mezkûr: adı geçen	misilli: benzeri
mâlik: sahip	münasebettar: ilgili, bağlantılı
müstefid: faydalanma, yararlanma	nisbetinde: oranında
rahmet-i vâsia: geniş rahmet	rızk-ı umumî-i iâşe: bütün canlıların yaşaması için verilmiş olan umumî rızık
tanzif: temizleme	tanzim: düzenleme
tathir: temizlik	tevzin: ölçülü yapma
tezyin: süsleme	umum: bütün, genel
vahdet: birlik, teklik	vahdet-i nev’i: tür birliği
vahdâniyet: Allah’ın bir ve benzersiz oluşu	vuzuh: açıklık
vücub-u vücud: varlığının gerekli ve zorunlu oluşu	zîhayat: canlı
Âdil: adaletle iş gören, sonsuz adalet sahibi Allah	âzamî: en büyük

<style media="all" type="text/css">body { font-family: 'Trebuchet MS',Arial,serif; font-size: 12pt; }</style>vahdânî fiiller, ziya güneşi gösterdiği gibi, birtek Zât-ı Hakîm, Kerîm, Rahîm, Rezzâk, Hayy ve Muhyîyi bilbedâhe gösteriyorlar. Eğer herbiri birer burhan-ı bâhir-i vahdâniyet olan o yüzer geniş fiillerden tek birisi Vâhid-i Ehade verilmezse, yüzer vecihte muhaller lâzım gelir.

Meselâ, onlardan değil hikmet, inayet, rahmet, iaşe, ihyâ gibi bedihî hakikatler ve vahdanî deliller, belki yalnız tanzif fiili Kâinat Hâlıkına verilmezse, o vakit ehl-i dalâletin o meslek-i küfrîsinde lâzım gelir ki, ya tanzifle alâkadar zerreden, sinekten tut, tâ unsurlara, yıldızlara kadar bütün mahlûkatın herbiri, koca kâinatın tezyin ve tevzin ve tanzim ve tanzifini bilecek, düşünecek ve ona göre davranacak bir kabiliyette olacak; veyahut Hâlık-ı Âlemin sıfât-ı kudsiyesi kendisinde bulunacak; veyahut bu kâinatın tezyinat ve tanzifâtı ve varidat ve masarifinin muvazenelerini tanzim etmek için, kâinat büyüklüğünde bir meclis-i meşveret bulundurulacak ve hadsiz zerreler, sinekler, yıldızlar o meclisin âzâları olacak. Ve hâkezâ, bunlar gibi hurafeli, safsatalı yüzer muhaller bulunacak, tâ ki her tarafta görünen ve müşahede olunan umumî ve ihatalı ulvî tezyin ve tathir ve tanzif vücut bulabilsin. Bu ise, bir muhal değil, belki yüz bin muhal ortaya girer.

Evet, eğer gündüzün ziyası ve zemindeki umum parlak şeylerde temessül eden hayalî güneşçikler güneşe verilmezse ve birtek güneşin cilve-i in’ikâsıdır denilmezse, o vakit zemin yüzünde parlayan bütün cam parçalarında ve su katrelerinde ve karın şişeciklerinde, belki havanın zerrelerinde birer hakikî güneş bulunmak lâzım gelir—tâ ki o umumî ziya vücut bulabilsin.

Hayy: gerçek hayat sahibi olan ve her canlıya hayat veren Allah	Hâlık-ı Âlem: evreni ve içindeki herşeyi yaratan Allah
Kerîm: sonsuz cömertlik ve ikram sahibi Allah	Kâinat Hâlıkı: evrenin ve herşeyin sahibi olan Allah
Muhyî: bütün canlılara hayat veren Allah	Rahîm: rahmeti herşeyi kuşatan her bir varlığa ayrı ayrı şefkatini gösteren Allah
Rezzâk: bütün varlıkların rızıklarını bol bir şekilde tekrar tekrar veren ve ihtiyaçlarını karşılayan Allah	Vâhid-i Ehad: bir olan ve birliği her bir şeyde görülen Allah
Zât-ı Hakîm: herşeyi bir maksat ve gayeye yönelik olarak hikmetle yapan Zât, Allah	alâkadar: alakalı, ilgili
bedihî: açık, aşikâr	bilbedâhe: açık bir şekilde
burhan-ı bâhir-i vahdâniyet: Allah’ın birliğini gösteren açık ve kesin delil	cilve-i in’ikâs: yansımanın görüntüsü
ehl-i dalâlet: doğru ve hak yoldan sapanlar, inançsız kimseler	hadsiz: sayısız
hakikat: doğru gerçek	hakikî: asıl, gerçek
hayalî: hayale dayalı	hikmet: bir gaye ve faydaya yönelik olarak, tam yerli yerinde olma
hurafe: delile dayanmayan saçma inanış	hâkezâ: bunun gibi
iaşe: besleme, yedirip içirme	ihatalı: herşeyi kuşatan
ihyâ: hayat verme	inayet: iyilik ve yardımda bulunma
kabiliyet: yetenek	katre: damla
kâinat: evren	mahlûkat: varlıklar
masarif: masraflar, giderler	meclis-i meşveret: danışma meclisi
meslek-i küfrî: Allah’ı inkâr etmeye dayalı yol, metod	muhal: imkansız
muvazene: denge	müşahede: gözlemleme
rahmet: İlâhî şefkat, merhamet	safsata: yalan ve uydurma şey
sıfât-ı kudsiye: her türlü eksik ve çirkinlikten uzak özellikler	tanzif: temizleme
tanzifât: temizlik işleri	tanzim: düzenleme
tathir: temizleme	temessül eden: görünen
tevzin: ölçülü yapma, dengeleme	tezyin: süsleme
tezyinat: süslemeler	ulvî: yüce
umum: bütün, genel	unsur: madde, element
vahdânî: bir tek elden çıkan, bir tek zâtı gösteren	varidat: gelirler
vecih: yön	vücut bulmak: ortaya çıkmak (bk v-c-d)
zemin: yer	ziya: ışık
âzâ: organlar

<style media="all" type="text/css">body { font-family: 'Trebuchet MS',Arial,serif; font-size: 12pt; }</style>İşte hikmet dahi bir ziyadır. Rahmet-i muhita bir ziyadır. Tezyin, tevzin, tanzim, tanzif, muhit birer ziyadırlar ki, o Şems-i Ezelînin şualarıdırlar. İşte gel, bak, dalâlet ve küfür nasıl hiç çıkılmaz bataklığa girer. Ve dalâletteki cehalet, ne derece ahmakane olduğunu gör, “Elhamdü lillâhi alâ dîni’l-İslâm ve kemâli’l-îmân” de.

Evet, kâinat sarayını ter temiz tutan bu ulvî, umumî tanzif, elbette ism-i Kuddûsün cilvesi ve muktezasıdır. Evet, nasıl ki bütün mahlûkatın tesbihatları ism-i Kuddûsa bakar; öyle de, bütün nezafetlerini de Kuddûs ismi ister. HAŞİYE-1 Nezafetin bu kudsî intisabındandır ki, 1 اَلنَّظَافَةُ مِنَ اْلاِيمَانِ hadisi, nezafeti imanın nurundan saymış ve 2 اِنَّ اللهَ يُحِبُّ التَّوَّابِينَ وَيُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِينَâyeti dahi, tahareti muhabbet-i İlâhiyenin bir medarı göstermiş.

Not

Haşiye-1 Kötü hasletler, bâtıl itikadlar, günahlar, bid’alar mânevî kirlerden olduklarını unutmamalıyız.Dipnot-1 “Temizlik îmândandır.” Bu hususta bir çok hadis rivâyet edilmiştir. Müslim, Tahâret: 1; Dârimî, Vudû’: 2; Müsned, 5:342, 344; el-Aclûnî, Keşfü’l-Hafâ, 291. Dipnot-2 “Muhakkak ki Allah çok tevbe edenleri ve temiz olanları sever.” Bakara Sûresi, 2:222.

Elhamdü lillâhi alâ dîni’l-İslâm ve kemâli’l-îmân: İslâm dinini ve kusursuz bir imanı nasip ettiği için Allah’a hamd olsun	bid’a: dinde olmayıp sonradan dine aykırı şekilde ortaya çıkan şey
bâtıl: hak olmayan	cehalet: cahillik
cilve: görünme, yansıma	dalâlet: hak yoldan sapkınlık, inançsızlık
hadis: Peygamber Efendimizin (a.s.m.) mübarek söz, fiil ve hareketi veya onun onayladığı başkasına ait söz, iş veya davranış	haslet: huy, karakter
haşiye: dipnot	hikmet: herşeyin anlamlı ve bir gayeye yönelik olarak tam yerli yerinde yaratılması
iman: inanç	intisab: bağlanma, mensup olma
ism-i Kuddûs: Allah’ın kusur ve noksanlıklardan mukaddes pak, temiz olduğunu ifade eden ismi	itikad: inanç
kudsî: her türlü kusur ve noksandan uzak	kâinat: evren
küfür: inkâr	mahlûkat: varlıklar
medar: sebep, kaynak	muhabbet-i İlâhiye: Allah sevgisi
muhit: kuşatan, kapsayan	mukteza: bir şeyin gereği
nezafet: temizlik	rahmet-i muhita: herşeyi kuşatan geniş rahmet
taharet: temizlik	tanzif: temizleme
tanzim: düzenleme	tesbihat: Allah’ı her türlü kusurdan yüce tutarak şanına layık ifadelerle anma
tevzin: ölçülü yapma, dengeleme	tezyin: süsleme
ulvî: yüce	umumî: genel
ziya: ışık	âyet: Kur’ân’da yer alan her bir cümle
Şems-i Ezelî: başlangıcı olmayan ve bütün varlıkları yokluk karanlığından varlık aydınlığına çıkaran Allah	şua: ışık, parıltı

<style media="all" type="text/css">body { font-family: 'Trebuchet MS',Arial,serif; font-size: 12pt; }</style>

Otuzuncu Lem’anın İkinci Nüktesi

وَاِنْ مِنْ شَىْءٍ اِلاَّ عِنْدَنَا خَزَاۤئِنُهُ وَمَا نُنَزِّلُهُ اِلاَّ بِقَدَرٍ مَعْلُومٍ 1

âyetinin bir nüktesi ve bir İsm-i Âzam veyahut İsm-i Âzamın altı nurundan bir nuru olan Adl isminin bir cilvesi, Birinci Nükte gibi, Eskişehir Hapishanesinde uzaktan uzağa göründü. Onu yakınlaştırmak için yine temsil yoluyla deriz:

Şu kâinat öyle bir saraydır ki, o sarayda mütemadiyen tahrip ve tamir içinde çalkanan bir şehir var. Ve o şehirde her vakit harp ve hicret içinde kaynayan bir memleket var. Ve o memlekette her zaman mevt ve hayat içinde yuvarlanan bir âlem var.

Halbuki, o sarayda, o şehirde, o memlekette, o âlemde o derece hayret-engiz bir muvazene, bir mizan, bir tevzin hükmediyor; bilbedâhe ispat eder ki, bu hadsiz mevcudatta olan hadsiz tahavvülât ve vâridat ve masarif, herbir anda umum kâinatı görür, nazar-ı teftişinden geçirir birtek Zâtın mizanıyla ölçülür, tartılır. Yoksa, balıklardan bir balık, bin yumurtacıkla ve nebâtattan haşhaş gibi bir çiçek, yirmi bin tohumla ve sel gibi akan unsurların, inkılâpların hücumuyla, şiddetle muvazeneyi bozmaya çalışan ve istilâ etmek isteyen esbab başıboş olsalardı veyahut maksatsız, serseri tesadüf ve mizansız, kör kuvvete ve şuursuz, zulmetli tabiata havale edilseydi, o muvazene-i eşya ve muvazene-i kâinat öyle bozulacaktı ki, bir senede, belki bir günde hercümerc olurdu. Yani, deniz karma karışık şeylerle dolacaktı, taaffün edecekti. Hava gazât-ı muzırra ile zehirlenecekti. Zemin ise bir mezbele, bir mezbaha, bir bataklığa dönecekti. Dünya boğulacaktı.

Not

Dipnot-1 “Hiçbir şey yoktur ki, hazineleri Bizim yanımızda olmasın. Herşeyi Biz ancak belirli bir miktarla indiririz.” Hicr Sûresi, 15:21.

Adl: her hak sahibine hakkını veren, sonsuz adalet sahibi olan Allah	Eskişehir Hapishanesi: (bk. bilgiler - Eskişehir)
bilbedâhe: açık bir şekilde	cilve: görünme, yansıma
esbab: sebepler	gazât-ı muzırra: zararlı gazlar
hadsiz: sayısız	harp: savaş
havale etmek: bir işi başka birine bırakma	hayret-engiz: hayret verici
hercümerc: karmakarışık	hicret: göç
inkılâp: değişme, dönüşme	istilâ etmek: işgal altına almak
kâinat: evren	lem’a: parıltı
maksatsız: gayesiz, hedefsiz	masarif: masraflar, giderler
mevcudat: varlıklar	mevt: ölüm
mezbaha: hayvan kesim evi	mezbele: çöplük
mizan: ölçü, denge	mizansız: ölçüsüz
muvazene: denge	muvazene-i eşya: varlıkların ölçü ve dengesi
muvazene-i kâinat: kâinat dengesi	mütemadiyen: sürekli
nazar-ı teftiş: denetleme bakışı	nebâtat: bitkiler
nükte: ince ve derin anlamlı söz	taaffün etmek: çürümek, kokuşmak
tabiat: canlı cansız bütün varlıklar, doğa	tahavvülât: değişimler
tahrip: yıkılma	temsil: benzetme, örnek
tesadüf: rastlantı	tevzin: ölçülü yapma, dengeleme
umum: bütün	unsur: madde, element
vâridat: gelirler	zemin: yeryüzü
zulmetli: karanlıklı	âlem: dünya, evren
âyet: Kur’ân’da yer alan her bir cümle	İsm-i Âzam: Cenâb-ı Hakkın binbir isminden en büyük ve mânâca diğer isimleri kuşatmış olanı
şuursuz: bilinçsiz

<style media="all" type="text/css">body { font-family: 'Trebuchet MS',Arial,serif; font-size: 12pt; }</style>İşte, cesed-i hayvânînin hüceyrâtından ve kandaki küreyvât-ı hamrâ ve beyzâdan ve zerrâtın tahavvülâtından ve cihazat-ı bedeniyenin tenasübünden tut, tâ denizlerin vâridat ve masarifine, tâ zemin altındaki çeşmelerin gelir ve sarfiyatlarına, tâ hayvânat ve nebâtâtın tevellüdat ve vefiyatlarına, tâ güz ve baharın tahribat ve tamiratlarına, tâ unsurların ve yıldızların hidemat ve harekâtlarına, tâ mevt ve hayatın, ziya ve zulmetin ve hararet ve burudetin değişmelerine ve döğüşmelerine ve çarpışmalarına kadar, o derece hassas bir mizanla ve o kadar ince bir ölçüyle tanzim edilir ve tartılır ki, akl-ı beşer hiçbir yerde hakikî olarak hiçbir israf, hiçbir abes görmediği gibi, hikmet-i insaniye dahi herşeyde en mükemmel bir intizam, en güzel bir mevzuniyet görüyor ve gösteriyor. Belki, hikmet-i insaniye, o intizam ve mevzuniyetin bir tezahürüdür, bir tercümanıdır.

İşte, gel, Güneş ile muhtelif on iki seyyarenin muvazenelerine bak. Acaba bu muvazene, güneş gibi, Adl ve Kadîr olan Zât-ı Zülcelâli göstermiyor mu? Ve bilhassa, seyyarattan olan gemimiz, yani küre-i arz, bir senede yirmi dört bin senelik bir dairede gezer, seyahat eder.

Ve o harika sür’atiyle beraber, zeminin yüzünde dizilmiş, istif edilmiş eşyayı dağıtmıyor, sarsmıyor, fezaya fırlatmıyor. Eğer sür’ati bir parça tezyid veya tenkis edilseydi, sekenesini havaya fırlatıp fezada dağıtacaktı.

Ve bir dakika, belki bir saniye muvazenesini bozsa, dünyamızı bozacak, belki başkasıyla çarpışacak, bir kıyameti koparacak. Ve bilhassa zeminin yüzünde, nebâtî ve hayvânî dört yüz bin taifenin tevellüdat ve vefiyatça ve iaşe ve yaşayışça rahîmâne muvazeneleri, ziya güneşi gösterdiği gibi, birtek Zât-ı Adl ve Rahîmi gösteriyor.

Ve bilhassa o hadsiz milletlerin hadsiz efradından birtek ferdin âzâsı, cihazatı,

Adl: her hak sahibine hakkını veren, sonsuz adalet sahibi olan Allah	Kadîr: herşeye gücü yeten, sonsuz güç ve kudret sahibi Allah
Rahîm: rahmeti herşeyi kuşatan her bir varlığa ayrı ayrı şefkatini gösteren Allah	Zât-ı Adl: her hak sahibine hakkını veren, sonsuz adalet sahibi olan Zât, Allah
Zât-ı Zülcelâl: büyüklük ve haşmet sahibi Allah	abes: faydasızlık, anlamsızlık
akl-ı beşer: insan aklı	bilhassa: özellikle
burudet: soğukluk	cesed-i hayvânî: hayvanların bedeni
cihazat-ı bedeniye: bedeni oluşturan organlar	efrad: fertler, bireyler
eşya: varlıklar	ferd: kişi
feza: uzay	güz: sonbahar
hadsiz: sayısız	hakikî: asıl, gerçek
hararet: ısı	harekât: hareketler
hayvânat: hayvanlar	hayvânî: hayvansal
hidemat: hizmetler	hikmet-i insaniye: insan aklının ürünü olan fen ve felsefe ilmi
hüceyrât: hücrecikler	iaşe: besleme, yedirip içirme
intizam: disiplin, düzen	israf: boş yere harcama
istif etmek: düzgünce yerleştirmek	küre-i arz: yerküre
küreyvât-ı hamrâ ve beyzâ: alyuvarlar ve akyuvarlar	masarif: masraflar, giderler
mevt: ölüm	mevzuniyet: ölçülü olma
mizan: ölçü, terazi	muhtelif: farklı
muvazene: denge	mükemmel: eksiksiz
nebâtât: bitkiler	nebâtî: bitkisel
rahîmâne: çok şefkatli bir şekilde	sarfiyat: harcamalar
sekene: bir yerde oturanlar, sakinler	seyyarat: gezegenler
seyyare: gezegen	sür’at: hız
tahavvülât: değişimler	tahribat: tahripler, yıkımlar
taife: grup, topluluk	tamirat: tamir işlemleri
tanzim etmek: düzenlemek	tenasüb: uygunluk
tenkis etmek: eksiltmek	tevellüdat: doğumlar
tezahür: görünme, ortaya çıkma	tezyid etmek: arttırmak
unsur: madde, element	vefiyat: vefatlar, ölümler
vâridat: gelirler	zemin: yeryüzü
zerrât: atomlar	ziya: ışık
zulmet: karanlık	âzâ: organlar

<style media="all" type="text/css">body { font-family: 'Trebuchet MS',Arial,serif; font-size: 12pt; }</style>duyguları o derece hassas bir mizanla birbiriyle münasebettar ve muvazenettedir ki, o tenasüp, o muvazene, bedâhet derecesinde bir Sâni-i Adl ve Hakîmi gösteriyor.

Ve bilhassa her ferd-i hayvânînin bedenindeki hüceyrâtın ve kan mecrâlarının ve kandaki küreyvâtın ve o küreyvattaki zerrelerin o derece ince ve hassas ve harika muvazeneleri var; bilbedâhe ispat eder ki, herşeyin dizgini elinde ve herşeyin anahtarı yanında ve birşey birşeye mâni olmuyor, umum eşyayı birtek şey gibi kolayca idare eden birtek Hâlık-ı Adl u Hakîmin mizanıyla, kanunuyla, nizamıyla terbiye ve idare oluyor.

Haşrin Mahkeme-i Kübrâsında, mizan-ı âzam-ı adaletinde cin ve insin muvazene-i a’mâllerini istib’âd edip inanmayan, bu dünyada gözüyle gördüğü bu muvazene-i ekbere dikkat etse, elbette istib’âdı kalmaz.

Ey israflı, iktisatsız, ey zulümlü, adaletsiz, ey kirli, nezafetsiz, bedbaht insan! Bütün kâinatın ve bütün mevcudatın düstur-u hareketi olan iktisat ve nezafet ve adaleti yapmadığından, umum mevcudata muhalefetinle, mânen onların nefretlerine ve hiddetlerine mazhar oluyorsun. Neye dayanıyorsun ki, umum mevcudatı zulmünle, mizansızlığınla, israfınla, nezafetsizliğinle kızdırıyorsun?

Evet, ism-i Hakîmin cilve-i âzamından olan hikmet-i âmme-i kâinat, iktisat ve israfsızlık üzerinde hareket ediyor, iktisadı emrediyor.

Ve ism-i Adlin cilve-i âzamından gelen kâinattaki adalet-i tâmme, umum eşyanın muvazenelerini idare ediyor. Ve beşere de adaleti emrediyor. Sûre-i Rahmân’da,

Hakîm: her işini hikmetle ve belli bir sebeple yapan Allah	Hâlık-ı Adl u Hakîm: herşeyi adaletle ve hikmetle yaratan Allah
Mahkeme-i Kübrâ: âhirette Allah’ın huzurunda kurulacak olan büyük mahkeme	Sâni-i Adl: herşeyi sanatlı bir şekilde yaratan ve sonsuz adâlet sahibi olan Allah
Sûre-i Rahmân: Rahmân Sûresi, Kur’ân’ı Kerim’in 55. sûresi	adalet-i tâmme: tam ve eksiksiz adalet
bedbaht: talihsiz, bahtsız	bedâhet: çok açık, âşikâr
beşer: insan	bilbedâhe: açık bir şekilde
bilhassa: özellikle	cihazat: organlar, cihazlar
cilve-i âzam: en büyük yansıma, görünme	düstur-u hareket: hareket etme kanunu, kuralı
eşya: varlıklar	ferd-i hayvânî: her bir hayvan
haşir: öldükten sonra âhiret âleminde tekrar diriltilip Allah’ın huzurunda toplanma	hiddet: öfke
hikmet-i âmme-i kâinat: bütün kâinatta geçerli olan hikmet	hüceyrât: hücrecikler
iktisat: tutumluluk, savurganlık yapmama	ins: insan, insanlar
ism-i Adl: Allah’ın sonsuz adalet sahibi olduğunu bildiren ismi	ism-i Hakîm: Allah’ın herşeyi hikmetle belirli gayelere yönelik olarak, mânâlı, faydalı ve tam yerli yerinde yarattığını ifade eden ismi
israf: savurganlık	istib’âd: akıldan uzak görme
kâinat: evren	küreyvât: alyuvarlar ve akyuvarlar
mazhar olmak: elde etmek, üzerine almak	mecrâ: akım yeri
mevcudat: varlıklar	mizan: ölçü, denge
mizan-ı âzam-ı adalet: büyük adalet terazisi	muhalefet: aykırı davranma, ters düşme
muvazene-i a’mâl: yapılan işlerin, amellerin tartılıp hesaplanması	muvazene-i ekber: en büyük düzen, denge
muvazenet/muvazene: denge, denklik	mânen: manevî olarak
mâni: engel	münasebettar: bağlantılı, ilgili
nezafet: temizlik	nizam: düzen
tenasüp: uygunluk	terbiye etme: belli bir amaca erişecek şekilde geliştirme, yetiştirme
umum: bütün	zulüm: haksızlık

<style media="all" type="text/css">body { font-family: 'Trebuchet MS',Arial,serif; font-size: 12pt; }</style>

وَالسَّمَاۤءَ رَفَعَهَا وَوَضَعَ الْمِيزَانَ اَلاَّ تَطْغَوْا فِى الْمِيزَانِ وَاَقِيمُوا الْوَزْنَ بِالْقِسْطِ وَلاَ تُخْسِرُوا الْميِزَانَ 1

âyetindeki, dört mertebe, dört nevi mizana işaret eden, dört defa mizan zikretmesi, kâinatta mizanın derece-i azametini ve fevkalâde, pek büyük ehemmiyetini gösteriyor. Evet, hiçbir şeyde israf olmadığı gibi, hiçbir şeyde de hakikî zulüm ve mizansızlık yoktur.

Ve ism-i Kuddûsün cilve-i âzamından gelen tanzif ve nezafet, bütün kâinatın mevcudatını temizliyor, güzelleştiriyor. Beşerin bulaşık eli karışmamak şartıyla, hiçbir şeyde hakikî nezafetsizlik ve çirkinlik görünmüyor.

İşte, hakaik-i Kur’âniyeden ve desâtir-i İslâmiyeden olan adalet, iktisat, nezafet hayat-ı beşeriyede ne derece esaslı birer düstur olduğunu anla. Ve ahkâm-ı Kur’âniye ne derece kâinatla alâkadar ve kâinat içine kök salmış ve sarmış bulunduğunu ve o hakaiki bozmak, kâinatı bozmak ve suretini değiştirmek gibi, mümkün olmadığını bil.

Ve bu üç ziya-yı âzam gibi, rahmet, inâyet, hafîziyet misillü yüzer ihatalı hakikatler haşri, âhireti iktiza ve istilzam ettikleri halde, hiç mümkün müdür ki, kâinatta ve umum mevcudatta hükümfermâ olan rahmet, inâyet, adalet, hikmet, iktisat ve nezafet gibi pek kuvvetli, ihatalı hakikatler, haşrin ademiyle ve âhiretin gelmemesiyle merhametsizliğe, zulme, hikmetsizliğe, israfa, nezafetsizliğe, abesiyete inkılâp etsinler?

Hâşâ, yüz bin defa hâşâ! Bir sineğin hakk-ı hayatını rahîmâne muhafaza eden

Not

Dipnot-1 “Gökyüzünü yükseltip nizam ve ölçü verdi. Tâ ki ölçüde sınırı aşmayasınız! Ölçüyü ve tartıyı adaletle yerine getirin ve âhiretteki mizanınızı ziyana düşürmeyin!” Rahmân Sûresi, 55:7-9.

abesiyet: faydasız ve gayesiz oluş	adalet: her hak sahibine hakkının tam ve eksiksiz verilmesi
adem: yokluk, hiçlik	ahkâm-ı Kur’âniye: Kur’ân’ın hükümleri, esasları
alâkadar: alakalı, ilgili	beşer: insan, insanlar
cilve-i âzam: en büyük yansıma, görünme	derece-i azamet: büyüklük derecesi
desâtir-i İslâmiye: İslâmiyetin düsturları, prensipleri	düstur: kural
ehemmiyet: değer, önem	esaslı: köklü
fevkalâde: olağanüstü	hafîziyet: Allah’ın herşeyi koruyup saklaması
hakaik: gerçekler	hakaik-i Kur’âniye: Kur’ân’ın hakikatleri, gerçekleri
hakikat: doğru gerçek	hakikî: asıl, gerçek
hakk-ı hayat: yaşama hakkı	hayat-ı beşeriye: insan hayatı
haşir: âhirette diriltilerek Allah’ın huzurunda toplanma	hikmet: fayda, gaye
hâşâ: asla öyle değil	hükümfermâ: hüküm süren
ihatalı: kapsamlı	iktisat: tutumluluk
iktiza etmek: gerektirmek	inkılâp etmek: dönüşmek
inâyet: Allah’tan gelen yardım, ihsan, iyilik	ism-i Kuddûs: Allah’ın kusur ve noksanlıklardan mukaddes, pak ve temiz olduğunu ve her şeyi temiz yaptığını ifade eden ismi
israf: boş yere kullanma, savurganlık	istilzam etmek: gerekli kılmak, gerekli görmek
kâinat: evren	merhametsiz: acımasız
mertebe: derece	mevcudat: varlıklar
misilli: gibi, benzeri	mizan: ölçü, denge
muhafaza eden: koruyan	nevi: çeşit
nezafet: temizlik	rahmet: İlâhî şefkat, merhamet
rahîmâne: çok şefkatli bir şekilde	suret: biçim, görünüş
tanzif: temizleme	umum: bütün
zikretmek: anmak	ziya-yı âzam: en büyük ışık
âhiret: öteki dünya, öldükten sonraki sonsuz hayat	âyet: Kur’ân’da yer alan her bir cümle