Konu: Yirmi Sekizinci Lem'a

manda ve öküz ve deve gibi büyük mahlûkat gayet derece musahhar, mutî; hattâ zayıf bir çocuğa da yularını verip itaat etmek mânâsını ifade için, 1 وَاَنْزَلَ لَكُمْ مِنَ اْلاَنْعَامِ ثَمَانِيَةَ tâbiriyle, güya bu mübârek hayvanlar dünya hayvanları değil ki, içinde tevahhuş ve zarar bulunsun. Belki mânevî bir Cennetin hayvanları gibi menfaattar, zararsızdırlar. Yukarıdan, yani, rahmet hazinesinden indirilmiştir, diye ifade ediyor.

Muhtemeldir ki, bazı müfessirlerin bu hayvanlar hakkında “Cennetten indirilmiştir” dedikleri, bu mânâdan ileri gelmiştir. Zahrında HAŞİYE-1 Kur’ân-ı Hakîmin bir harfi için bir sahife yazılsa, uzun olmuş denilmemeli. Çünkü kelâmullahtır. Onun için اَنْزَل tâbiri için iki üç sayfa yazılmakla israf edilmiş olmaz. Bazan Kur’ân’ın bir harfi, bir hazine-i mâneviyenin anahtarı olur.

Not

Dipnot-1 “Sizin için sekiz hayvan indirdi.” Zümer Sûresi, 39:6. Haşiye-1 Bazı müfessirler, “Mebde’leri semâvâttan gelmişler” demelerinden muradları şudur ki: Bu en’âm denilen hayvânâtın bekàları rızık iledir ve rızıkları ottur; onların rızkı da yağmurdur. Yağmur ki, âb-ı hayattır ve rahmettir; ve rızık da semâvâttan gelir. “Ve fi’s-semâi rizgukum” âyeti buna işaret eder. Madem o hayvanların devam eden müteceddit vücutları semâvâttan gelen yağmur içindedir; semâdan indirilmiş mânâsını ifade eden “Enzele” tâbiri yerindedir.

Kur’ân-ı Hakîm: her âyet ve sûresinde sayısız hikmet ve faydalar bulunan Kur’ân

bekâ: varlığı devam ettirme

en’âm: deve, sığır, koyun gibi evcil hayvanlar; nimetler	hazine-i mâneviye: mânevî hazine
haşiye: dipnot	israf: savurganlık
kelâmullah: Allah’ın kelâmı	mahlûkat: yaratılanlar, yaratıklar
mebde: başlangıç	menfaattar: faydalı, yararlı
muhtemel: ihtimal dahilinde	murad: kastedilen
musahhar: boyun eğmiş	mutî: emre uyan, itaat eden
mübârek: hayırlı, bereketli	müfessir: Kur’ân-ı Kerimi mânâ bakımından tefsir eden, yorumlayan kimse
müteceddit: yenilenen	rahmet: İlâhî şefkat, merhamet
rızık: yenip içilen şeyler	semâ: gökyüzü
semâvât: gökler	tevahhuş: korkma, çekinme
vücut: beden	âb-ı hayat: hayat suyu
âyet: Kur’ân’da yer alan her bir cümle

Yirmi Yedinci Nükte



اِنَّ النَّفْسَ َلاَمَّارَةٌ بِالسُّوۤءِ 1

Meâli: HAŞİYE-1 “Nefis daima kötü şeylere sevk eder” âyetinin, hem deاَعْدٰى عَدُوِّكَ نَفْسُكَ الَّتِى بَيْنَ جَنْبَيْكَ mânâ-yı şerifi: “Senin en zararlı düşmanın, nefsindir” 2 hadisinin bir nüktesidir.

Tezkiyesiz nefs-i emmâresi bulunmak şartıyla, kendi nefsini beğenen ve seven adam başkasını sevmez. Eğer zâhirî sevse de samimî sevemez; belki ondaki menfaatini ve lezzetini sever. Daima kendini beğendirmeye ve sevdirmeye çalışır. Ve kusurunu nefsine almaz, belki avukat gibi kendini müdafaa ve tebrie eyler. Mübalâğalarla, belki yalanlarla nefsini medih ve tenzih ederek, adeta takdis eder ve derecesine göre, 3 مَنِ اتَّخَذَ اِلٰـهَهُ هَوٰيهُ âyetinin bir tokadını yer.

Temeddühü ve sevdirmesi ise, aksülâmelle istiskali celb eder, soğuk düşürtür. Hem amel-i uhrevîde ihlâsı kaybeder, riyâyı karıştırır. Âkıbeti görmeyen ve neticeleri düşünmeyen ve lezzet-i hazıraya müptelâ olan hisse ve hevâ-yı nefse mağlûp olup, yolunu şaşırmış hissin fetvâsıyla, bir saat lezzet için bir sene hapiste yatar. Bir dakika gurur veya intikam yüzünden on sene ceza görür. Adeta, ders aldığı Amme cüz’ünü birtek şekerlemeye satan havâi bir çocuk gibi, elmas kıymetinde bulunan hasenâtını, hissini okşamak için ve hevâsını memnun etmek için ve hevesini tatmin etmek için, ehemmiyetsiz cam parçaları hükmündeki lezzetlere, enâniyetlere vesile edip, kârlı işlerde hasâret eder.

اَللّٰهُمَّ احْفَظْنَا مِنْ شَرِّ النَّفْسِ وَالشَّيْطَانِ وَمِنْ شَرِّ الْجِنِّ وَاْلاِنْسَانِ 4

Not

Dipnot-1 Yusuf Sûresi, 12:53. Haşiye-1 Bu parçanın da herkese faydası var. Dipnot-2 el-Aclûnî, Keşfü’l-Hafâ, 1:143; Gazâlî, İhyâ-u Ulûmi’d-Dîn, 3:4. Dipnot-3 “Hevâ ve heveslerini kendisine mâbud edinen kimse...” Furkan Sûresi, 25:43. Dipnot-4 Allahım! Bizi nefsin, şeytanın, cinin ve insanın şerrinden muhafaza et.

Amme cüz’ü: Amme Sûresiyle başlayan Kur’ân-ı Kerim’in son cüz’ü	aksülâmel: ters tepki gösterme
amel-i uhrevî: âhirete yönelik gerçekleştirilen iş, hizmet	celb etmek: çekmek
enâniyet: benlik	fetvâ: hüküm verme
hadis: Peygamber Efendimizin (a.s.m.) mübarek söz, fiil ve hareketi veya onun onayladığı başkasına ait söz, iş veya davranış	hasenât: iyilikler, sevaplar
hasâret: zarar	havâi: hoppa, uçarı
haşiye: dipnot	heves: gelip geçici arzu ve istek
hevâ: gelip gecici arzu ve istekler	hevâ-yı nefis: nefsin arzuları
ihlâs: ibadet ve davranışlarda sadece Allah’ın rızasını gözetme	istiskal: hoşnutsuzluğu belli ederek karşı tarafı çekilmez görme
lezzet-i hazıra: şu anki lezzet, hemen elde edilen lezzet	mağlûp olmak: yenilmek
medih: övgü	meâl: açıklama, anlam
mânâ-yı şerif: değerli ve şerefli anlam	mübalâğa: abartı
müptelâ: bağımlı	nefis/nefs-i emmâre: insanı daima kötülüğe, yasak zevk ve isteklere teşvik eden duygu; kişinin kendisi
nükte: derin ve ince anlamlı söz	riyâ: iki yüzlü olma
sevk etmek: yönlendirmek	takdis: her türlü kusur ve eksiklikten arındırma, kutsama
tebrie etmek: kusur ve noksandan uzak tutma	temeddüh: böbürlenme
tenzih: eksik ve çirkinliklerden arınmış tutma	tezkiyesiz: nefsi temize çıkarmaksızın
vesile: aracı	zâhirî: görünüşte
âkıbet: netice, son	âyet: Kur’ân’da yer alan her bir cümle

Yirmi Sekizinci Lem’anın Yirmi Sekizinci Nüktesi



لاَ يَسَّمَّعُونَ اِلَى الْمَلاَِ اْلاَعْلٰى وَيُقْذَفُونَ مِنْ كُلِّ جَانِبٍ دُحُورًا وَلَهُمْ عَذَابٌ وَاصِبٌ اِلاَّ مَنْ خَطِفَ الْخَطْفَةَ فَاَتْبَعَهُ شِهَابٌ ثَاِقبٌ 1

وَلَقَدْ زَيَّنَّا السَّمَاۤءَ الدُّنْيَا بِمَصَابِيحَ وَجَعَلْنَاهَا رُجُومًا لِلشَّيَاطِينِ 2

gibi âyetlerin mühim bir nüktesi, ehl-i dalâletin bir tenkidi münasebetiyle beyan edilecek. Şöyle ki:

Cin ve şeytanın casusları, semâvat haberlerine kulak hırsızlığı yapıp, gaybî haberleri getirerek, kâhinler ve maddiyyunlar ve bazı ispritizmacılar gibi gaipten haber vermelerini, nüzûl-ü vahyin bidâyetinde, vahye bir şüphe getirmemek için onların o daimî casusluğu o zaman daha ziyade şahaplarla recm ve men edildiğine dair olan mezkûr âyetler münasebetiyle, gayet mühim üç başlı bir suale muhtasar bir cevaptır.

Sual: Şu gibi âyetlerden anlaşılıyor ki, cüz’î ve bazan şahsî bir hadise-i gaybiyeyi de haber almak için, gayet uzak bir mesafe olan semâvat memleketine casus şeytanların sokulması ve o çok geniş memleketin her tarafında o cüz’î hadisenin bahsi varmış gibi, hangi şeytan olsa, hangi yere sokulsa, yarım yamalak o haberi işitecek, getirecek diye bir mânâyı akıl ve hikmet kabul etmiyor.

Hem, nass-ı âyetle, semâvâtın üstünde bulunan Cennetin meyvelerini bazı ehl‑i risalet ve ehl-i keramet, yakın bir yerden alır gibi alıyormuş, bazan yakından

Not

Dipnot-1 “Onlar yüce âlemlerdeki melekleri dinleyemezler; her taraftan taşlanıp kovulurlar. Âhirette ise onlar için daimî bir azap vardır. Kulak hırsızlığı yapıp birşeyler dinleyenleri ise, delip geçen yakıcı bir yıldız takip eder.” Sâffât Sûresi, 37:8-10.Dipnot-2 “And olsun ki, dünya semâsını Biz kandillerle süsledik ve onları şeytanlar için birer taş yaptık.” Mülk Sûresi, 67:5.

bahis: konu	beyan etmek: açıklamak, anlatmak
bidâyet: başlangıç	cüz’î: sınırlı, ferdî, kişisel
daimî: devamlı, sürekli	ehl-i dalâlet: doğru ve hak yoldan sapanlar, inançsız kimseler
ehl-i keramet: Allah’ın bir ikramı olarak, olağanüstü hâl ve hareketler gösteren kimseler	ehl-i risalet: peygamber olarak gönderilen kimseler
gaip: görünmeyen âlem	gaybî: bilinmeyen, gayb âlemine ait
hadise-i gaybiye: gayb aleminde gerçekleşen olay	hikmet: ilim, yüksek bilgi
ispritizmacı: ölülerin ruhlarıyla bazı şartlar altında haberleşmenin mümkün olduğuna inanan ve bu maksatla deneyler yapan kişi	kâhin: gelecekten haber veren kimse
maddiyyun: maddeciler, materyalistler	men edilmek: yasaklanmak
mesafe: uzaklık	mezkûr: zikredilen, anılan
muhtasar: kısa, özet	mühim: önemli
münasebet: bağlantı, ilişki	nass-ı âyet: âyetin kesin ifadesi
nükte: ince ve derin anlamlı söz	nüzûl-ü vahy: Allah’ın Cebrail (a.s.) vasıtası ile emirlerini Hz. Peygamber’e iletmesi
recim: taşlama	semâvât: gökler
tenkid: eleştiri	vahiy: Allah tarafından gelen emir ve yasaklar
ziyade: çok, fazla	âyet: Kur’ân’da yer alan her bir cümle
şahap: göktaşı	şahsî: kişisel

Cenneti temâşâ ediyormuş diye, nihayet uzaklık, nihayet yakınlık içinde bir meseledir ki, bu asrın aklına sığmaz.

Hem cüz’î bir şahsın cüz’î bir ahvâli, küllî ve geniş olan semâvat memleketindeki mele-i âlânın medar-ı bahsi olması, gayet hakîmâne olan tedvîr-i kâinatın hikmetine muvafık gelmiyor. Halbuki bu üç mesele de hakaik-i İslâmiyeden sayılıyor.

Elcevap:

Evvelâ: On Beşinci Söz namındaki bir risalede, Yedi Basamak namında yedi kat’î mukaddime ile,

وَلَقَدْ زَيَّنَّا السَّمَاۤءَ الدُّنْيَا بِمَصَابِيحَ وَجَعَلْنَاهَا رُجُومًا لِلشَّيَاطِينِ 1

âyetinin ifade ettiği, yıldızlarla, şeytan casusların semâvattan ref ve tardı öyle bir surette ispat edilmiş ki, en muannid maddiyyunu dahi iknâ eder, susturur ve kabul ettirir.

Saniyen: Bu uzak zannedilen o üç hakikat-i İslâmiyeyi kısa zihinlere yakınlaştırmak için bir temsil ile işaret edeceğiz.

Meselâ, bir hükûmetin daire-i askeriyesi memleketin şarkında ve daire-i adliyesi garbında ve daire-i maarifi şimalinde ve daire-i ilmiyesi cenubunda ve daire-i mülkiyesi ortasında bulunsa; telsiz, telefon, telgrafla, gayet muntazam bir surette, her daire alâkadar olduğu vaziyetleri görse, haber alsa; adeta umum o memleket, adliye dairesi olduğu halde, askerî dairesidir ve mülkiye dairesi olduğu gibi, ilmiye dairesi oluyor.

Hem meselâ, müteaddit devletler ve ayrı ayrı payitahtları bulunan hükûmetlerin, bazan oluyor ki, müstemlekât cihetiyle veya imtiyazat haysiyetiyle veya ticaretler münasebetiyle birtek memlekette ayrı ayrı hâkimiyetlikleri bulunur.

Not

Dipnot-1 “And olsun ki, dünya semâsını Biz kandillerle süsledik ve onları şeytanlar için birer taş yaptık.” Mülk Sûresi, 67:5.

ahvâl: hâller, davranışlar	alâkadar: alakalı, ilgili
asır: yüzyıl	cenub: güney
cihet: taraf, yön	cüz’î: ferdî, sınırlı
daire-i adliye: adliye dairesi	daire-i askeriye: askerlik dairesi
daire-i ilmiye: ilim dairesi, millî eğitim dairesi	daire-i maarif: eğitim-öğretim dairesi
daire-i mülkiye: askeriye ve millî eğitim dışındaki devlet idaresine bakan daireler	evvelâ: ilk olarak
garb: batı	hakaik-i İslâmiye: İslâmiyetin hakikati, doğru olan gerçeği
hakikat-i İslâmiye: İslâm hakikatleri, gerçekleri	hakîmâne: bir maksat ve gayeye yönelik bir şekilde
haysiyet: itibar, özellik	hikmet: fayda, gaye
hâkimiyetlik: egemenlik	imtiyazat: ayrıcalıklar
kat’î: kesin	küllî: geniş ve kapsamlı
maddiyyun: maddeci, materyalist	medar-ı bahs: söz konusu, konuşmaya sebep olan
mele-i âlâ: gayb âleminde en yüksek ve Allah’a en yakın makam	muannid: inatçı
mukaddime: başlangıç, giriş	muntazam: düzenli
muvafık: uygun	mülkiye: yönetim dairesi
münasebet: bağlantı, ilişki	müstemlekât: sömürgeler
müteaddit: bir çok	nam: ad, isim
nihayet: sınırsız	payitaht: başkent
ref ve tard: ortadan kaldırma ve kovma	risale: Risale-i Nur’u oluşturan her bir bölüm
saniyen: ikinci olarak	semâvât: gökler
suret: biçim, şekil	tedvîr-i kâinat: kâinatın idaresi
temsil: analoji, kıyaslama tarzında benzetme	temâşâ etmek: bakmak, seyretmek
umum: bütün, genel	vaziyet: durum
âyet: Kur’ân’da yer alan her bir cümle	şark: doğu
şimal: kuzey

Raiyet ve millet bir olduğu halde, herbir hükûmet, kendi imtiyazı cihetiyle, o raiyetle münasebettardır. Birbirinden çok uzak o hükûmetlerin muamelâtı birbirine temas ediyor, her hanede birbirine yakınlaşıyor ve her adamda iştirakleri oluyor. Cüz’î meseleleri, temas noktalarındaki cüz’î bir dairede görülür. Yoksa, her cüz’î bir mesele, daire-i külliyeden alınmıyor. Fakat o cüz’î meselelerden bahsedildiği zaman, doğrudan doğruya daire-i külliyenin kanunuyla olduğu cihetiyle, daire-i külliyeden alınıyor gibi ve o dairede medar-ı bahis olunmuş bir mesele şekli verilir tarzda ifade edilir.

İşte bu iki temsil gibi, semâvat memleketi, payitaht ve merkez itibarıyla gayet uzak olduğu halde, arz memleketinde insanların kalblerine uzanmış mânevî telefonları olduğu gibi, semâvat âlemi, yalnız âlem-i cismanîye bakmıyor; belki âlem-i ervâhı ve âlem-i melekûtu tazammun ettiğinden, bir cihette perde altında âlem-i şehadeti ihata etmiştir.

Hem âlem-i bâkiden ve dâr-ı bekàdan olan Cennet dahi, hadsiz uzaklığıyla beraber, yine o daire-i tasarrufâtı, perde-i şehadet altında, her tarafta nuranî bir surette uzanmış, yayılmış. Sâni-i Hakîm-i Zülcelâlin hikmetiyle, kudretiyle, nasıl ki insanın başında yerleştirdiği duygularının merkezleri ayrı ayrı olduğu halde, herbiri umum o vücuda, o cisme hükmediyor ve daire-i tasarrufuna alabiliyor. Öyle de, bu insan-ı ekber olan kâinat dahi, mütedahil ve birbiri içinde bulunan daireler gibi, binler âlemleri ihtivâ ediyor. Onlarda cereyan eden ahvâlin ve hadiselerin küllî ve cüz’iyeti ve hususiyeti ve azameti cihetiyle medar-ı nazar olur, yani, o cüzler cüz’î ve yakın yerlerde ve küllî ve azametliler küllî ve büyük makamlarda görülür.

Fakat bazan cüz’î ve hususî bir hadise büyük bir âlemi istilâ eder. Hangi köşede dinlenilse, o hadise işitilir. Ve bazan da büyük tahşidat, düşmanın kuvvetine karşı değil, belki izhar-ı haşmet için yapılır. Meselâ, hadise-i Muhammediye

Sâni-i Hakîm-i Zülcelâl: herşeyi san’atla ve hikmetle yaratan, sonsuz büyüklük ve haşmet sahibi Allah	ahvâl: hâller, davranışlar
arz: yeryüzü	azamet: büyüklük
cereyan eden: gerçekleşen	cihet: taraf, yön
cüz: kısım, parça	cüz’iyet: ferdî, kişisel
cüz’î: sınırlı, ferdî	daire-i külliye: geniş ve kapsamlı daire
daire-i tasarruf: tasarruf ve faaliyet dairesi, alanı	daire-i tasarrufât: tasarruf etme dairesi, faaliyetler alanı
dâr-ı bekà: sonsuzluk yurdu, âhiret	hadise-i Muhammediye: Hz. Muhammed’in (a.s.m.) peygamber olarak görevlendirilmesi
hadsiz: sayısız	hane: ev
hikmet: Allah’ın her bir varlığı bir gaye ve faydaya yönelik olarak, tam yerli yerinde yaratması	hususiyet: özel olma, hususîlik
hususî: özel	ihata etmek: içine almak, kapsamak
ihtivâ etme: içine alma	insan-ı ekber: en büyük insan
istilâ: işgal	izhar-ı haşmet: ihtişamın, heybetin açığa vurulması
iştirak: ortaklık	kudret: güç, iktidar
kâinat: evren	küllî: geniş ve kapsamlı
makam: derece	medar-ı bahis: söz konusu
medar-ı nazar: dikkatin üzerinde toplanması	muamelât: uygulamalar
münasebettar: ilgili, bağlantılı	mütedahil: birbiri içinde
nuranî: nurlu, parlak	payitaht: başkent
perde-i şehadet: görünen âlem, dünya perdesi	raiyet: halk
semâvât: gökler	suret: biçim, şekil
tahşidat: yığınak yapma	tarz: biçim, şekil
tazammun etmek: içermek	temsil: analoji; kıyaslama tarzında benzetme
umum: bütün, genel	vücud: varlık
âlem: dünya, evren	âlem-i bâki: devamlı ve kalıcı olan âhiret âlemi
âlem-i cismanî: maddî âlem	âlem-i ervâh: ruhlar alemi
âlem-i melekût: İlâhî hükümranlığın tam olarak tecellî ettiği, görünmeyen mânâ âlemi	âlem-i şehadet: görünen alem

(a.s.m.) ve vahy-i Kur’ân’ın hadise-i kudsiyesi, umum semâvat memleketinde, hattâ o memleketin her köşesinde en mühim bir hadise olduğundan, doğrudan doğruya çok uzak ve çok yüksek olan koca semâvâtın burçlarına nöbettarlar dizilip, yıldızlardan mancınıkları atarak casus şeytanları tard ve def ediyorlar vaziyetinde göstermek ve ifade etmekle, vahy-i Kur’ânînin derece-i haşmetini ve şâşaa-i saltanatını ve hiçbir cihette şüphe girmeyen derece-i hakkaniyetini ilâna bir işaret-i Rabbâniye olarak, o vakitte ve o asırda daha ziyade yıldızlar düşürülüyormuş ve atılıyormuş. Kur’ân-ı Mu’cizü’l-Beyan dahi, o ilân-ı tekvîniyeyi tercüme edip ilân ediyor ve o işaret-i semâviyeye işaret eder.

Evet, bir melâikenin üfürmesiyle uçurulabilir olan casus şeytanları böyle bir işaret-i azîme-i semâviye ile, melâikelerle mübareze ettirmek, elbette o vahy-i Kur’ânînin haşmet-i saltanatını göstermek içindir. Hem bu haşmetli olan beyan‑ı Kur’ânî ve azametli tahşidât-ı semâviye ise, cinnîlerin, şeytanların, semâvat ehlini mübarezeye ve müdafaaya sevk edecek bir iktidarları, bir müdafaaları bulunduğunu ifade için değil, belki kalb-i Muhammedîden (a.s.m.) tâ semâvat âlemine, tâ Arş-ı Âzama kadar olan uzun yolda, hiçbir yerde cin ve şeytanın müdahaleleri olmamasına işaret için, vahy-i Kur’ânî, koca semâvatta, umum melâikece medar-ı bahis olan bir hakikattir ki, bir derece ona temas etmek için, şeytanlar tâ semâvâta kadar çıkmaya mecbur olup, hiçbir şeye muvaffak olamayarak recmedilmesiyle işaret ediyor ki, kalb-i Muhammedîye (a.s.m.) gelen vahiy ve huzur-u Muhammediyeye (a.s.m.) gelen Cebrâil ve nazar-ı Muhammedîye (a.s.m.) görünen hakaik-i gaybiye, sağlam ve müstakimdir, hiçbir cihetle şüphe girmez diye, Kur’ân-ı Mu’cizü’l-Beyan, mucizâne haber veriyor.

Arş-ı Âzam: Allah’ın büyüklük ve yüceliğinin ve herşeyi kuşatan sınırsız egemenliğinin tecelli ettiği yer	Cebrâil: (bk. bilgiler)
Kur’ân-ı Mu’cizü’l-Beyan: açıklamalarıyla mu’cize olan Kur’ân	asır: yüzyıl
azametli: çok büyük	beyan-ı Kur’ânî: Kur’ân’ın açıklaması
burc: belli bir şekil ve surete benzeyen sabit yıldız kümesi	cihet: taraf, yön
cinnî: cinlerden olan	derece-i hakkaniyet: gerçeklik, doğruluk derecesi
derece-i haşmet: heybet ve görkemin derecesi	hadise-i kudsiye: kutsal olay
hakaik-i gaybiye: bilinmeyen ve görünmeyen âlemlere ait gerçekler	hakikat: doğru gerçek
haşmet-i saltanat: saltanatın görkemi	haşmetli: büyük, görkemli
huzur-u Muhammediye: Hz. Peygamberin huzuru, bulunduğu yer	iktidar: güç, kuvvet
ilân-ı tekvîniye: varlıkların yaratılışıyla insanlara duyurulan gerçekler	işaret-i Rabbâniye: Allah’ın işareti
işaret-i azîme-i semâviye: göklerde sergilenen büyük işaretler	işaret-i semâvî: Allah tarafından gösterilen işaret
kalb-i Muhammedî: Hz. Peygamberin mânevî kalp duygusu	medar-ı bahis: üzerinde konuşulan
melâike: melek	mucizâne: mucizeli bir şekilde
muvaffak olma: başarılı olma, erişme	mübareze: karşılıklı mücadele, çatışma
müdafa: savunma	müdahale: karışma
mühim: önemli	müstakim: dosdoğru olan
nazar-ı Muhammedî: Hz. Muhammed’in (a.s.m.) bakışı	recmedilme: taşlanma
semâvât: gökler	semâvât ehli: göklerde yaşayan manevî varlıklar
sevk eden: yönlendiren	tahşidât-ı semâviye: göğün üzerinde çokça durma, gökten çok bahsetme
tard ve def etme: kovma ve çıkarma	temas etmek: bahsetmek
umum: bütün, genel	vahiy: Cenâb-ı Allah’ın emir ve yasaklarını peygamberlere bildirmesi
vahy-i Kur’ânî: vahiyle gelen Kur’ân-ı Kerim	vaziyet: durum
ziyade: çok, fazla	âlem: dünya, evren
şâşaa-i saltanat: gösterişli ve göz alıcı saltanat

Amma Cennetin uzaklığıyla beraber, âlem-i bekàdan olduğu halde en yakın yerlerde görülmesi ve bazan ondan meyve alınması ise, evvelki iki temsil sırrıyla anlaşıldığı gibi, bu âlem-i fâni ve âlem-i şehadet ise, âlem-i gayba ve dâr-ı bekàya bir perdedir. Cennetin merkez-i kübrâsı uzakta olmakla beraber, âlem-i misal âyinesi vasıtasıyla her tarafta görünmesi mümkün olduğu gibi, hakkalyakin derecesindeki imanlar vasıtasıyla, Cennetin bu âlem-i fânide—temsilde hata olmasın—bir nevi müstemlekeleri ve daireleri bulunabilir. Ve kalb telefonuyla, yüksek ruhlarla muhabereleri olabilir, hediyeleri gelebilir.

Amma bir daire-i külliyenin cüz’î bir hadise-i şahsiye ile meşgul olması, yani, kâhinlere gaybî haberleri getirmek için şeytanlar tâ semâvâta çıkıp kulak veriyorlar, yarım yamalak yanlış haberler getiriyorlar diye tefsirlerdeki ifadelerin bir hakikati şu olmak gerektir ki:

Semâvat memleketinin payitahtına kadar gidip o cüz’î haberleri almak değildir. Belki cevv-i havaya dahi şümulü bulunan semâvat memleketinin—teşbihte hata yok—karakolhaneleri hükmünde bazı mevkileri var ki, o mevkilerde arz memleketiyle münasebettarlık oluyor. Cüz’î hadiseler için, o cüz’î makamlardan kulak hırsızlığı yapıyorlar. Hattâ kalb-i insanî dahi o makamlardan birisidir ki, melek-i ilham ile şeytan-ı hususî, o mevkide mübareze ediyorlar. Ve hakaik-i imaniye ve Kur’âniye ve hâdisât-ı Muhammediye (a.s.m.) ise, ne kadar cüz’î de olsa, en büyük, en küllî bir hadise-i mühimme hükmünde, en küllî bir daire olan Arş-ı Âzamda ve daire-i semâvatta—temsilde hata olmasın—mukadderât-ı kâinatın mânevî ceridelerinde neşrolunuyor gibi, her köşede medar-ı bahis oluyor diye beyan ile beraber, kalb-i Muhammedîden (a.s.m.) tâ daire-i Arşa varıncaya kadar ise, hiçbir cihetle müdahale imkânı olmadığından, semâvâtı dinlemekten

Arş/Arş-ı Âzam: Allah’ın büyüklük ve yüceliğinin ve herşeyi kuşatan sınırsız egemenliğinin tecelli ettiği yer	arz: dünya
beyan: açıklama, anlatım	ceride: gazete
cevv-i hava: hava boşluğu	cihet: yön
cüz'î: küçük, sınırlı, ferdî	daire-i külliye: büyük ve geniş kapsamlı daire
daire-i semâvât: gökler dairesi	dâr-ı bekà: sonsuzluk yurdu, âhiret
gaybî: bilinmeyen, gayba ait olan	hadise-i mühime: önemli olay
hadise-i şahsi: şahsi olay	hakaik-i imaniye ve Kur'âniye: iman ve Kur’ân hakikatleri
hakikat: gerçek	hakkalyakin: bizzat yaşamak suretiyle, kesin bilgiye ulaşma
hâdisât-ı Muhammediye: Hz. Muhammed (a.s.m.) ile ilgili gelişen olaylar	kalb-i Muhammedî: Hz. Peygamberin mânevî kalp duygusu
kalb-i insanî: insanın mânevî kalbi	kâhin: gelecekten haber veren kimse
küllî: geniş, kapsamlı	makam: derece
medar-ı bahis: söz konusu	melek-i ilham: ilham meleği
merkez-i kübrâ: en büyük merkez	mevki: yer, konum
muhabere: haberleşme	mukadderât-ı kâinat: kâinatın plânları, programları
mübareze: karşılıklı mücadele, çatışma	münasebettar: ilgili, bağlantılı
müstemleke: başka bir devletin idaresi altında bulunan memleket, yer, sömürge	nevi: çeşit, tür
neşrolmak: yayınlanmak	payitaht: merkez, başkent
semâvât: gökler	tefsir: Kur’ân-ı Kerimi mânâ bakımından açıklayan, yorumlayan kitap
temsil: analoji, kıyaslama tarzında benzetme	teşbih: benzetme
vasıta: aracı	âlem-i bekà: devamlı ve kalıcı olan âhiret âlemi
âlem-i fâni: gelip geçici dünya	âlem-i gayb: gayb âlemi, görünmeyen âlem
âlem-i misal: bütün varlıkların ve olayların görüntülerinin yansıdığı madde ötesi âlem	âlem-i şehadet: görünen alem, dünya
şeytan-ı hususî: özel şeytan	şümul: kapsam

başka şeytanların çaresi kalmadığını ifade ile, vahy-i Kur’ânî ve nübüvvet-i Ahmediye (a.s.m.) ne derece yüksek bir derece-i hakkaniyette olduğunu ve hiçbir cihetle hilâf ve yanlış ve hile ile ona yanaşmak mümkün olmadığını, gayet beliğane, belki mucizâne ilân etmek ve göstermektir.

Said Nursî

سُبْحَانَكَ لاَعِلْمَ لَنَاۤ اِلاَّ مَاعَلَّمْتَنَاۤ اِنَّكَ اَنْتَ الْعَلِيمُ الْحَكِيمُ 1

Not

Dipnot-1 “Seni her türlü noksandan tenzih ederiz. Senin bize öğrettiğinden başka bilgimiz yoktur. Muhakkak ki Sen, ilmi ve hikmeti herşeyi kuşatan Alîm-i Hakîmsin.” Bakara Sûresi, 2:32.

Said Nursî: (bk. bilgiler – Bediüzzaman Said Nursî)	beliğane: beliğ bir şekilde
cihet: yön	derece-i hakkaniyet: gerçeklik derecesi
hilâf: ayrılık, terslik	ilân etmek: duyurmak
mucizâne: mucizeli bir şekilde	nübüvvet-i Ahmediye: Hz. Muhammed’in (a.s.m.) peygamberliği
vahy-i Kur'ânî: vahiyle gelen Kur’ân-ı Kerim