Konu: Yirmi Altıncı Lem'a

<META name=description content=""><META name=keywords content=""><STYLE type=text/css media=all> body {font-family:'Trebuchet MS',Arial,serif;font-size:12.0pt} </STYLE>O cihette dahi hayır göremediğimden, ön tarafıma baktım, ileriye nazarımı gönderdim. Gördüm ki, kabir kapısı tam yolumun üstünde açık görünüp, ağzını açmış, bana bakıyor. Onun arkasında, ebed tarafına giden cadde ve o caddede giden kafileler uzaktan uzağa nazara çarpıyor.

Ve bu altı cihetten gelen dehşetlere karşı bana nokta-i istinad ve silâh-ı müdafaa olacak, cüz’î bir cüz-ü ihtiyarîden başka birşey elimde yok. O hadsiz a’dâ ve hesapsız muzır şeylere karşı tek bir silâh-ı insanî olan o cüz-ü ihtiyarî, hem nâkıs, hem kısa, hem âciz, hem icadsız olduğundan, kesbden başka birşey elinden gelmez. Ne geçmiş zamana geçebilir, tâ ondan bana gelen hüzünleri sustursun; ve ne de istikbale hulûl edebilir, tâ ondan gelen korkuları men etsin. Geçmiş ve geleceklere ait emellerime ve elemlerime faydası olmadığını gördüm.

Bu altı cihetten gelen dehşet ve vahşet ve karanlık ve me’yusiyet içinde çırpındığım hengâmda, birden Kur’ân-ı Mu’cizü’l-Beyânın semâsında parlayan iman nurları imdada yetişti. O altı ciheti o kadar tenvir edip ışıklandırdı ki, gördüğüm o vahşetler ve karanlıklar yüz derece tezauf etseydi, yine o nur onlara karşı kâfi ve vâfi idi. Bütün o dehşetleri birer birer teselliye ve o vahşetleri birer birer ünsiyete çevirdi. Şöyle ki:

İman, o vahşetli geçmiş zamanın mezar-ı ekber suretini yırtıp, ünsiyetli bir meclis-i münevver ve bir mecma-i ahbap olduğunu biaynilyakîn, bihakkılyakîn gösterdi.

Hem iman, bir kabr-i ekber suretinde nazar-ı gaflete görünen gelecek zamanı, sevimli saadet saraylarında bir ziyafet-i Rahmâniye meclisi suretinde biilmilyakîn gösterdi.

Hem iman, nazar-ı gaflete bir tabut vaziyetinde görünen hazır zamanı ve o hazır günün tabutiyet şeklini kırıp, o hazır gün uhrevî bir ticaretgâh dükkânı ve şâşaalı bir misafirhane-i Rahmânî suretinde bilmüşahede gösterdi.

Kur’ân-ı Mu’cizü’l-Beyân: açıklamalarıyla benzerini yapmakta akılları âciz bırakan Kur’ân	a’dâ: düşmanlar
biaynelyakîn: gözle görerek kesin bilgi edinme	bihakkalyakîn: bizzat yaşayarak kesin bilgi edinme
biilmelyakîn: ilmî delillerle elde edilen kesinlik	bilmüşahede: gözle görerek
cihet: taraf, yön	cüz-ü ihtiyarî: insanda bulunan sınırlı irade
cüz’î: ferdî, sınırlı	dehşet: korku, ürküntü
ebed: sonsuzluk	elem: acı, keder
emel: arzu, istek	hadsiz: sayısız
hengâm: zaman, dönem	hulûl etmek: girmek, katılmak
hüzün: üzüntü	icadsız olmak: bir şey ortaya koyamamak
istikbal: gelecek	kabr-i ekber: çok büyük mezar
kesb etmek: kazanmak	kâfi: yeterli
meclis-i münevver: nurlu meclis	mecma-i ahbap: dostların toplandığı yer
men etmek: yasaklamak, engel olmak	mezar-ı ekber: çok büyük mezar
me’yusiyet: ümitsizlik	misafirhane-i Rahmânî: Allah’ın sonsuz rahmetiyle kulları için bir konak gibi hazırladığı dünya
muzır: zararlı	nazar: bakış
nazar-ı gaflet: gaflet bakışı, bir şeyin manasını anlamadan bakmak	nokta-i istinad: dayanak noktası
nâkıs: eksik, noksan	saadet: mutluluk
semâ: gökyüzü	silâh-ı insanî: insana ait silah
silâh-ı müdafa: savunma silâhı	suret: biçim, görünüş
tabutiyet: tabut olma özelliği	tenvir etmek: aydınlatmak
tezâuf etmek: katlanarak artmak	ticaretgâh: alışveriş yeri
uhrevî: âhirete ait	vahşet: ürküntü, yabanîlik
vahşetli: ürküntü veren	vâfi: yeterli
ziyafet-i Rahmâniye: Allah’ın sonsuz rahmetiyle kullarına sunduğu ziyafetler	âciz: güçsüz, elinden bir şey gelmeyen
ünsiyet: dostluk, arkadaşlık	ünsiyetli: cana yakın, dost
şâşaalı: gösterişli, göz alıcı bir şekilde

<!-- This file was converted to xhtml by Writer2xhtml ver. 0.5 beta2. See Writer2LaTeX has moved for more info. --><META name=description content=""><META name=keywords content=""><STYLE type=text/css media=all> body {font-family:'Trebuchet MS',Arial,serif;font-size:12.0pt} </STYLE>Hem iman, nazar-ı gaflete ömür ağacının başında cenaze şeklinde görünen tek meyvesi cenaze olmadığını, belki ebedî bir hayata mazhar ve ebedî bir saadete namzet olan ruhumun, eskimiş yuvasından, yıldızlarda gezmek için çıktığını biilmilyakîn gösterdi.

Hem iman, kemiklerimle mebde-i hilkatimin toprağı, ayak altında ehemmiyetsiz mahvolmuş kemikler olmadığını, belki o toprak, rahmet kapısı ve Cennet salonunun bir perdesi olduğunu sırr-ı imanla gösterdi.

Hem iman, nazar-ı gafletle arkamda, hiçlikte, yokluk karanlığında yuvarlanan dünyanın vaziyetini sırr-ı Kur’ân’la gösterdi ki, o zâhirî zulümatta yuvarlanan dünya ise, vazifesi bitmiş, mânâsını ifade etmiş, neticelerini kendine bedel vücutta bırakmış bir kısım mektubat-ı Samedâniye ve sahâif-i nukuş-u Sübhâniye olduğunu gösterdi. Dünyanın mahiyeti ne olduğunu biilmilyakîn bildirdi.

Hem iman, ileride gözünü açıp bana bakan kabri ve kabrin arkasında ebede giden caddeyi, nur-u Kur’ân ile gösterdi ki, o kabir, kuyu kapısı değil, belki âlem-i nurun kapısıdır. Ve o yol ise, hiçliğe ve ademistana değil, belki vücuda, nuristana ve saadet-i ebediyeye giden yol olduğunu, tam kanaat verecek bir derecede gösterdiğinden, dertlerime hem derman, hem merhem oldu.

Hem iman, o elinde pek cüz’î bir kesb bulunan cüz’î bir cüz-ü ihtiyarî yerine, o hadsiz düşman ve zulmetlere karşı, gayr-ı mütenâhi bir kudrete istinad etmek ve hadsiz bir rahmete intisap etmek için o cüz-ü ihtiyarînin eline bir vesika veriyor; belki de iman, o cüz-ü ihtiyarînin elinde bir vesika oluyor. Hem o cüz-ü ihtiyarî olan silâh-ı insanî, gerçi zâtında hem kısa, hem âciz, hem noksandır. Fakat, nasıl ki bir asker, cüz’î kuvvetini devlet hesabına istimal ettiği vakit, binler derece kuvvetinden fazla işler görür; öyle de, sırr-ı imanla o cüz’î cüz-ü ihtiyarî, Cenâb-ı Hak namına, Onun yolunda istimal edilse, beş yüz sene genişliğinde bir Cenneti dahi kazanabilir.

Cenâb-ı Hak: Hakkın tâ kendisi olan şeref ve yücelik sahibi Allah	ademistan: yokluk ülkesi
bedel: karşılık	biilmilyakîn: ilmî delillerle elde edilen kesinlik
cüz-ü ihtiyarî: insanda bulunan sınırlı irade	cüz’î: ferdî, az, sınırlı
derman: ilâç	ebed: sonsuzluk
ebedî: sonsuz	ehemmiyetsiz: önemsiz
gayr-ı mütenâhi: sınırsız, sonsuz	hadsiz: sayısız
intisap etmek: bağlanmak, mensup olmak	istinad etmek: dayanmak
kanaat: görüş, fikir	kesb: kazanma
kudret: güç, iktidar	mahiyet: öz nitelik, özellik
mazhar olma: nâil olma, erişme	mebde-i hilkat: yaratılışın başlangıcı
mektubat-ı Samedâniye: Allah’ın hiçbir şeye muhtaç olmadığını, her şeyin Ona muhtaç olduğunu gösteren mektuplar	merhem: ilaç, çare
namzet olmak: aday olmak	namına: adına
nazar-ı gaflet: gaflet bakışı, bir şeyin manasını anlamadan bakmak	netice: son, sonuç
noksan: eksik	nur-u Kur’ân: Kur’ân’ın nuru
nuristan: nur ülkesi	rahmet: İlâhî şefkat, merhamet
saadet: mutluluk	saadet-i ebediye: sonsuz mutluluk
sahâif-i nukuş-u Sübhâniye: her türlü kusur ve noksandan uzak olan Allah’ın nakışlarını gösterdiği sahifeler	silâh-ı insanî: insana ait silah
sırr-ı Kur’ân: Kur’ân’ın sırrı	sırr-ı iman: iman sırrı
vaziyet: durum	vesika: belge
vücut: varlık	zulmet: karanlık
zulümat: karanlıklar	zâhirî: dış görünüşte var olan
zâtında: bir şeyin kendisinde	âciz: güçsüz, elinden bir şey gelmeyen
âlem-i nur: nur âlemi

<!-- This file was converted to xhtml by Writer2xhtml ver. 0.5 beta2. See Writer2LaTeX has moved for more info. --><META name=description content=""><META name=keywords content=""><STYLE type=text/css media=all> body {font-family:'Trebuchet MS',Arial,serif;font-size:12.0pt} </STYLE>Hem iman, geçmiş ve gelecek zamana nüfuz edemeyen o cüz-ü ihtiyarînin dizginini cismin elinden alıp kalbe ve ruha teslim eder. Ruh ve kalbin daire-i hayatı ise cisim gibi hazır zamana münhasır olmadığından, pek çok seneler maziden, pek çok seneler istikbalden daire-i hayatına dahil olduğundan; o cüz-ü ihtiyarî, cüz’iyetten çıkıp külliyet kesb eder. Zaman-ı mazinin en derin derelerine kuvvet-i imanla girebildiği ve hüzünlerin zulmetlerini def edebildiği gibi, nur-u imanla istikbalin en uzak dağlarına kadar çıkar, korkuları izale eder.

İşte, ey benim gibi ihtiyarlık zahmetini çeken ihtiyar ve hemşire ihtiyareler! Madem, elhamdü lillâh, biz ehl-i imanız; ve madem imanda bu kadar nurlu, lezzetli, sevimli, şirin defineler var; ve madem ihtiyarlığımız bizi bu definenin içine daha ziyade sevk ediyor. Elbette imanlı ihtiyarlıktan şekvâ değil, belki binler teşekkür etmeliyiz.

SEKİZİNCİ RİCA

İhtiyarlığın alâmeti olan beyaz kıllar saçıma düştüğü bir zamanda, gençliğin derin uykusunu daha ziyade kalınlaştıran Harb-i Umumînin dağdağaları ve esaretimin keşmekeşlikleri ve sonra İstanbul’a geldiğim vakit, ehemmiyetli bir şan ve şeref vaziyeti, hattâ Halifeden, Şeyhülislâmdan, Başkumandandan tut, tâ medrese talebelerine kadar, haddimden çok ziyade bir hüsn-ü teveccüh ve iltifat gösterdikleri cihetle, gençlik sarhoşluğu ve o vaziyetin verdiği hâlet-i ruhiye, o uykuyu o derece kalınlaştırmıştı ki, adeta dünyayı daimî, kendimi de lâyemûtâne dünyaya yapışmış bir vaziyet-i acibede görüyordum.

İşte o zamanda, İstanbul’un Bayezid cami-i mübarekine, Ramazan-ı Şerifte ihlâslı hafızları dinlemeye gittim. Kur’ân-ı Mu’cizü’l-Beyan, semâvî yüksek hitabıyla beşerin fenâsını ve zîhayatın vefatını haber veren gayet kuvvetli bir surette
1 كُلُّ نَفْسٍ ذَاۤئِقَةُ الْمَوْتِ

Not

Dipnot-1 “Her nefis ölümü tadıcıdır.” Âl-i İmrân Sûresi, 3:185.

Bayezid cami-i mübareki: mübarek Bayezid Cami	Halife: bütün Müslümanların dinî lideri olan Osmanlı padişahı
Harb-i Umûmî: Birinci Dünya Savaşı	Kur’ân-ı Mu’cizü’l-Beyan: açıklamalarıyla mu’cize olan Kur’ân
Ramazan-ı Şerif: mübarek Ramazan ayı	alâmet: belirti, işaret
beşer: insanlık	cihet: taraf, yön
cisim: beden	cüz-ü ihtiyarî: insanda bulunan sınırlı irade
cüz’iyet: sınırlı oluş	daimî: sürekli
daire-i hayat: hayat alanı	dağdağa: kargaşa, dağınıklık
def etmek: uzaklaştırmak, ortadan kaldırmak	define: hazine
ehl-i iman: Allah’a ve Ondan gelen herşeye inananlar, mü’minler	elhamdü lillâh: Allah’a hamd olsun!
esaret: esirlik, tutsaklık	fenâ: yokluk, gelip geçici olma
had: yetki, sınır	hafız: Kur’ân’ı ezberleyen kişi
hazır zaman: şimdiki zaman	hemşire: kız kardeş
hitab: konuşma, seslenme	hâlet-i ruhiye: ruh hâli, psikolojik durum
hüsn-ü teveccüh: insanların güzel ilgi ve alakâ göstermesi	hüzün: üzüntü
ihlâslı: ibadet ve davranışlarında sadece Allah’ın rızasını gözeten	ihtiyare: yaşlı kadın
iltifat: övgü	istikbal: gelecek zaman
izale etmek: gidermek, ortadan kaldırmak	kesb: kazanma
keşmekeşlik: karışıklık	kuvvet-i iman: iman gücü
külliyet: kapsamlılık, genişlik	lâyemûtâne: ölmeyecekmişçesine, ölümsüz olarak
mazi: geçmiş zaman	medrese: din eğitimi veren yüksek okul
münhasır: sınırlı	nur-u iman: iman nuru, aydınlığı
nüfuz etmek: etkilemek	rica: ümit
semâvî: Allah tarafından olan	sevk etmek: yönlendirmek
talebe: öğrenci	vaziyet: durum
vaziyet-i acibe: şaşırtıcı durum	vefat: ölüm
zaman-ı mazi: geçmiş zaman	ziyade: çok, fazla
zulmet: karanlık	zîhayat: canlı
İstanbul: (bk. bilgiler)	Şeyhülislâm: Osmanlı Devletinde din işlerinde en yüksek makamda bulunan kişi
şan ve şeref: büyüklük, yücelik	şekvâ etmek: şikâyet etmek

fermanını, hafızların lisanıyla ilân etti. Kulağıma girip, tâ kalbimin içine yerleşip, o pek kalın gaflet ve uyku ve sarhoşluk tabakalarını parça parça etti. Camiden çıktım. Daha çoktan beri başımda yerleşen o eski uykunun sersemliğiyle birkaç gün başımda bir fırtına, dumanlı bir ateş ve pusulasını şaşırmış gemi gibi kendimi gördüm. Âyinede saçıma baktıkça, beyaz kıllar bana diyorlar: “Dikkat et!”

İşte o beyaz kılların ihtarıyla vaziyet tavazzuh etti. Baktım ki, çok güvendiğim ve ezvâkına meftun olduğum gençlik elveda diyor. Ve muhabbetiyle pek çok alâkadar olduğum hayat-ı dünyeviye sönmeye başlıyor ve pek çok alâkadar ve adeta âşık olduğum dünya bana uğurlar olsun deyip, misafirhaneden gideceğimi ihtar ediyor. Kendisi de Allahaısmarladık deyip, o da gitmeye hazırlanıyor. Kur’ân-ı Mu’cizü’l-Beyan كُلُّ نَفْسٍ ذَاۤئِقَةُ الْمَوْتِ âyetinin külliyetinde, “Nev‑i insanî bir nefistir; dirilmek üzere ölecek. Ve küre-i arz dahi bir nefistir; bâki bir surete girmek için o da ölecek. Dünya dahi bir nefistir; âhiret suretine girmek için o da ölecek” mânâsı, âyetin işaretinden kalbe açılıyordu.

İşte bu hâlette vaziyetime baktım ki, medar-ı ezvak olan gençlik gidiyor; menşe-i ahzân olan ihtiyarlık, yerine geliyor. Ve gayet parlak ve nuranî hayat gidiyor; zâhirî karanlıklı, dehşetli ölüm, yerine gelmeye hazırlanıyor. Ve o çok sevimli ve daimî zannedilen ve gafillerin mâşukası olan dünya, pek sür’atle zevâle kavuşuyor gördüm. Kendi kendimi aldatmak ve yine başımı gaflete sokmak için, İstanbul’da haddimden çok fazla gördüğüm makam-ı içtimaînin ezvâkına baktım, hiçbir faidesi olmadı. Bütün onların teveccühü, iltifatı, tesellileri, yakınımda olan kabir kapısına kadar gelebilir, orada söner. Ve şöhretperestlerin bir gaye-i hayali olan şan ve şerefin süslü perdesi altında sakîl bir riyâ, soğuk bir hodfuruşluk, muvakkat bir sersemlik suretinde gördüğümden, anladım ki, beni şimdiye kadar aldatan bu işler, hiçbir teselli veremez ve onlarda hiçbir nur yok.

Kur’ân-ı Mu’cizü’l-Beyan: açıklamalarıyla mu’cize olan Kur’ân	alâkadar: alakalı, ilgili
bâki: devamlı, sonsuz	daimî: sürekli, devamlı
ezvâk: zevkler, lezzetler	ferman: emir, buyruk
gafil: Allah’ı düşünmeyen ve sorumluluklarından habersiz	gaflet: Allah’ın emir ve yasaklarına duyarsız davranma hâli
gaye-i hayal: hayal edilen gaye, hayalin hedefi	had: yetki, seviye
hayat-ı dünyeviye: dünya hayatı	hodfuruşluk: kendi kendini beğenme
hâlet: durum, hâl	ihtar etmek: hatırlatmak, uyarmak
iltifat: övgü	külliyet: bütünlük, kapsamlılık
küre-i arz: yerküre	lisan: dil
makam-ı içtimaî: sosyal hayattaki makam, mevki	medar-ı ezvak: zevklerin, lezzetlerin kaynağı
meftun: düşkün	menşe-i ahzân: hüzünlerin kaynağı
muhabbet: sevgi	muvakkat: geçici
mâşuk: aşık olunan, sevilen	nefis: varlık, kişi
nev-i insanî: insan türü, insanlık	riyâ: gösteriş
sakîl: çirkin, ağır karşılanan	suret: biçim, şekil
sür’at: hız	tabaka: kat, sınıf
tavazzuh etmek: aydınlanmak, açıklığa kavuşmak	teveccüh: yönelme, ilgi gösterme
vaziyet: durum	zevâl: geçicilik, yokluk
zâhirî: dış görünüşte	âhiret: öteki dünya, öldükten sonraki sonsuz hayat
âyet: Kur’an’da yer alan her bir cümle	İstanbul: (bk. bilgiler)
şöhretperest: şöhret düşkünü

<META name=description content=""><META name=keywords content=""><STYLE type=text/css media=all> body {font-family:'Trebuchet MS',Arial,serif;font-size:12.0pt} </STYLE>birgün dönseydi, ihtiyarlık benim başıma ne kadar hazîn haller getirdiğini ona şekvâ edip söyleyecektim.”

Evet, bu zat gibi gençliğin mahiyetini bilmeyen ihtiyarlar, gençliklerini düşünüp teessüf ve tahassürle ağlıyorlar. Halbuki gençlik, eğer ehl-i kalb, ehl-i huzur ve aklı başında ve kalbi yerinde bulunan mü’minlerde olsa, ibadete ve hayrâta ve ticaret-i uhreviyeye sarf edilse, en kuvvetli bir vesile-i ticaret ve güzel ve şirin bir vasıta-i hayrattır. Ve o gençlik, vazife-i diniyesini bilip sû-i istimal etmeyenlere, kıymettar, zevkli bir nimet-i İlâhiyedir. Eğer istikamet, iffet, takvâ beraber olmazsa, çok tehlikeleri var; taşkınlıklarıyla saadet-i ebediyesini ve hayat‑ı uhreviyesini zedeler. Belki hayat-ı dünyeviyesini de berbat eder. Belki bir iki sene gençlik zevkine bedel, ihtiyarlıkta çok seneler gam ve keder çeker.

Madem ekser insanlarda gençlik zararlı düşüyor. Biz ihtiyarlar Allah’a şükretmeliyiz ki, gençlik tehlikelerinden ve zararlarından kurtulduk. Herşey gibi, elbette gençliğin dahi lezzetleri gidecek. Eğer ibadete ve hayra sarf edilmişse, o gençliğin meyveleri onun yerinde bâki kalıp, hayat-ı ebediyede bir gençlik kazanmasına vesile olur.

Sonra, ekser nâsın âşık ve müptelâ olduğu dünyaya baktım. Nur-u Kur’ân ile gördüm ki, birbiri içinde üç küllî dünya var: Birisi esmâ-i İlâhiyeye bakar, onların âyinesidir. İkinci yüzü âhirete bakar, onun mezraasıdır. Üçüncü yüzü ehl-i dünyaya bakar, ehl-i gafletin mel’abegâhıdır.

Hem herkesin bu dünyada koca bir dünyası var. Adeta insanlar adedince dünyalar birbiri içine girmiş. Fakat herkesin hususî dünyasının direği, kendi hayatıdır. Ne vakit cismi kırılsa, dünyası başına yıkılır, kıyameti kopar. Ehl-i gaflet, kendi dünyasının böyle çabuk yıkılacak vaziyetini bilmediklerinden, umumî dünya gibi daimî zannedip perestiş eder.

Başkalarının dünyası gibi çabuk yıkılır, bozulur, benim de hususî bir dünyam var. “Bu hususî dünyam, bu kısacık ömrümle ne faydası var?” diye düşündüm. Nur-u Kur’ân ile gördüm ki:

bedel: karşılık	bâki: devamlı olan, sonsuz
daimî: sürekli, devamlı	ehl-i dünya: dünyaya dalıp, âhireti düşünmeyenler
ehl-i gaflet: âhirete, Allah’ın emir ve yasaklarına karşı duyarsız olanlar	ehl-i huzur: kendisini her an Allah’ın huzurunda hissedenler
ehl-i kalb: kalb ehli, mânevî derecelere yükselen kişiler	ekser: pek çok
esmâ-i İlâhiye: Allah’ın isimleri	gam ve keder: sıkıntı ve üzüntü
hayat-ı dünyeviye: dünya hayatı	hayat-ı ebediye: sonsuz hayat, âhiret hayatı
hayat-ı uhreviye: ahiret hayatı	hayrât: iyilikler, sevap kazandıran işler
hayır: sevap kazandıran işler	hazîn: hüzün veren, acıklı
hususî: özel; gerçek	iffet: namusluluk, haram ve yasak şeylere yeltenmemek
istikamet: doğru	küllî: geniş, kapsamlı
kıymet: değer	mahiyet: öz nitelik, özellik
mel’abegâh: oyun yeri	mezraa: tarla
müptelâ olmak: bağımlı olmak	mü’min: Allah’a ve Ondan gelen herşeye inanan
nimet-i İlâhiye: Allah’ın nimeti	nur-u Kur’ân: Kur’ân’ın nuru, aydınlığı
nâs: insanlar	perestiş etmek: aşırı derece sevmek ve bağlanmak
saadet-i ebediye: sonsuz mutluluk	sarf etmek: harcamak
sû-i istimal: kötüye kullanma	tahassür: özlem, hasret çekme
takvâ: Allah’ın emirlerini yerine getirip, günahlardan sakınmak	teessüf: üzüntü
ticaret-i uhreviye: âhiret mutluluğunu kazanmak için yapılan ticaret	umumî: genel, herkese ait
vasıta-i hayrat: hayırlı işler yapma aracı	vazife-i diniye: dini görev, sorumluluk
vaziyet: durum	vesile: aracı
vesile-i ticaret: ticaret aracı	âhiret: öldükten sonra yaşanacak olan sonsuz hayat
şekvâ etmek: şikâyet etmek

<META name=description content=""><META name=keywords content=""><STYLE type=text/css media=all> body {font-family:'Trebuchet MS',Arial,serif;font-size:12.0pt} </STYLE>Hem benim, hem herkes için, şu dünya muvakkat bir ticaretgâh; ve hergün dolar, boşalır bir misafirhane; ve gelen geçenlerin alışverişi için yol üstünde kurulmuş bir pazar; ve Nakkaş-ı Ezelînin teceddüd eden, hikmetle yazar bozar bir defteri ve her bahar, bir yaldızlı mektubu ve herbir yaz bir manzum kasidesi; ve o Sâni-i Zülcelâlin cilve-i esmâsını tazelendiren, gösteren âyineleri; ve âhiretin fidanlık bir bahçesi; ve rahmet-i İlâhiyenin bir çiçekdanlığı; ve âlem-i bekàda gösterilecek olan levhaları yetiştirmeye mahsus muvakkat bir tezgâhı mahiyetinde gördüm. Bu dünyayı bu surette yaratan Hâlık-ı Zülcelâle yüz bin şükrettim. Ve anladım ki, dünyanın, âhirete ve esmâ-i İlâhiyeye bakan güzel içyüzlerine karşı nev-i insana muhabbet verilmişken, o muhabbeti sû-i istimal ederek fâni, çirkin, zararlı, gafletli yüzüne karşı sarf ettiğinden,1 حُبُّ الدُّنْيَا رَأْسُ كُلِّ خَطِيئَةٍ hadis-i şerifinin sırrına mazhar olmuşlar.

İşte, ey ihtiyar ve ihtiyareler! Ben Kur’ân-ı Hakîmin nuruyla ve ihtiyarlığımın ihtarıyla ve iman dahi gözümü açmasıyla bu hakikati gördüm. Ve çok risalelerde kat’î burhanlarla ispat ettim. Kendime hakikî bir teselli ve kuvvetli bir rica ve parlak bir ziya gördüm. Ve ihtiyarlığıma memnun oldum ve gençliğin gitmesinden mesrur oldum. Siz de ağlamayınız ve şükrediniz. Madem iman var ve hakikat böyledir; ehl-i gaflet ağlasın, ehl-i dalâlet ağlasın.

DOKUZUNCU RİCA

Harb-i Umumîde, esaretle, Rusya’nın şark-ı şimalîsinde, çok uzak olan Kosturma vilâyetinde bulunuyordum. Orada Tatarların küçük bir camii, meşhur

Not

Dipnot-1 “Dünya sevgisi bütün hataların başıdır.” el-Aclûnî, Keşfü’l-Hafâ, 1099; Süyûtî, ed-Dürerü’l-Müntesire, 97; İsfehânî, Hılyetü’l-Evliyâ, 6:388; el-Münâvî, Feyzü’l-Kadîr, 3:368, no: 3662

Harb-i Umûmî: Birinci Dünya Savaşı	Hâlık-ı Zülcelâl: sonsuz haşmet sahibi ve her şeyin yaratıcısı olan Allah
Kosturma: (bk. bilgiler)	Kur’ân-ı Hakîm: her âyet ve sûresinde sayısız hikmet ve faydalar bulunan Kur’ân
Nakkaş-ı Ezelî: varlığının başlangıcı ve sonu olmayan, ve her bir varlığı güzel nakışlar halinde yaratan Allah	Rusya: (bk. bilgiler)
Sâni-i Zülcelâl: büyüklük ve haşmet sahibi olan ve her şeyi san’atlı bir şekilde yaratan Allah	Tatar: (bk. bilgiler)
burhan: güçlü ve sarsılmaz delil	cilve-i esmâ: Allah’ın isimlerinin yansıması
ehl-i dalâlet: doğru ve hak yoldan sapanlar, inançsız kimseler	ehl-i gaflet: âhirete, Allah’ın emir ve yasaklarına karşı duyarsız olanlar
esaret: esirlik, tutsaklık	esmâ-i İlâhiye: Allah’ın isimleri
fâni: geçici olan, ölümlü	gafletli: insanı gaflete yönelten
hadis-i şerif: Peygamber Efendimizin (a.s.m.) mübarek söz, fiil ve hareketi veya onun onayladığı başkasına ait söz, iş veya davranış	hakikat: asıl, esas, gerçek mahiyet
hakikî: asıl, gerçek	hikmet: herşeyin belirli gayelere yönelik olarak, mânâlı, faydalı ve tam yerli yerinde yapılması
ihtar: hatırlatma, uyarı	ihtiyare: yaşlı kadın
kat’î: kesin	levha: tablo
mahiyet: öz nitelik, özellik	mahsus: özgü
manzum kaside: kâfiyeli bir şekilde yazılan şiir	mazhar olmak: erişmek, nail olmak
mesrur olmak: sevinmek	muhabbet: sevgi
muvakkat: geçici	nev-i insan: insan türü, insanlık
rahmet-i İlâhiye: Allah’ın herşeyi kuşatan sonsuz rahmeti	rica: ümit
risale: Risale-i Nur’u oluşturan bölümlerden her birisi	sarf etmek: harcamak
suret: biçim, şekil	sû-i istimal: kötüye kullanma
teceddüd eden: yenilenen	tezgâh: iş yeri
ticaretgâh: alışveriş yeri	vilâyet: il
ziya: ışık	âhiret: öldükten sonra yaşanacak olan sonsuz hayat
âlem-i bekà: devamlı ve kalıcı olan âhiret âlemi	şark-ı şimalî: kuzeydoğu

Volga Nehrinin kenarında bulunuyordu. Oradaki arkadaşlarım olan esir zabitler içinde sıkılıyordum. Yalnızlık istedim. Dışarıda izinsiz gezemiyordum. Tatar mahallesi, kefaletle beni o Volga Nehrinin kenarındaki küçük camie aldılar.

Ben yalnız olarak camide yatıyordum. Bahar da yakın. O şimal kıt’asının pek çok uzun gecelerinde çok uyanık kalıyordum. O karanlık gecelerde ve karanlıklı gurbette, Volga Nehrinin hazîn şırıltıları ve yağmurun rikkatli şıpıltıları ve rüzgârın firkatli esmesi, beni derin gaflet uykusundan muvakkaten uyandırdı. Gerçi daha kendimi ihtiyar bilmiyordum; fakat Harb-i Umumîyi gören ihtiyardır. Güya 1يَوْمًا يَجْعَلُ الْوِلْدَانَ شِيبًا sırrına mazhar olarak, öyle günlerdir ki, çocukları ihtiyarlandırdığı cihetle, kırk yaşında iken, kendimi seksen yaşında bir vaziyette buldum. O karanlıklı, uzun gece ve hazîn gurbet ve hazîn vaziyet içinde hayattan ve vatandan bir meyusiyet geldi. Aczime, yalnızlığıma baktım, ümidim kesildi.

O hâlette iken, Kur’ân-ı Hakîmden imdat geldi. Dilim2 حَسْبُنَا اللهُ وَ نِعْمَ الْوَكِيلُ dedi.


Kalbim de ağlayarak dedi:

غَرِيبَمْ بِيكَسَمْ ضَعِيفَمْ نَاتُوَانَمْ اَ ْلاَمَانْ كُوَيمْعَفْوُجُويَمْ مَدَدْخَوٰاهَمْ زِدَرْكَاهَتْ اِلٰهِى3

Ruhum dahi vatanımdaki eski dostları düşünüp o gurbette vefatımı tahayyül ederek, Niyazi-i Mısrî gibi dedim:

Dünya gamından geçip, yokluğa kanat açıp,
Şevk ile her dem uçup, çağırırım dost, dost!

diye dostları arıyordu.

Her neyse... O hüzünlü, rikkatli, firkatli, uzun gurbet gecesinde, dergâh-ı İlâhîde zaaf ve aczim o kadar büyük bir şefaatçi ve vesile oldu ki, şimdi de hayretteyim. Çünkü birkaç gün sonra, gayet hilâf-ı me’mul bir surette, yayan gidilse

Not

Dipnot-1 “Çocukları ihtiyarlatan bir gün...” Müzzemmil Sûresi, 73:17.Dipnot-2 “Allah bize yeter; O ne güzel vekildir.” Âl-i İmrân Sûresi, 3:173. Dipnot-3 Garibim, kimsesizim, zayıfım, güçsüzüm, imdât derim.Affını, yardımını dilerim dergâhından, ey Allah’ım!

Harb-i Umumî: Birinci Dünya Savaşı	Kur’ân-ı Hakîm: her âyet ve sûresinde sayısız hikmet ve faydalar bulunan Kur’ân
Niyazi-i Mısrî: (bk. bilgiler)	Volga Nehri: (bk. bilgiler)
acz: güçsüzlük	cihet: yön
dem: an	dergâh-ı İlâhî: Cenâb-ı Allah’ın rahmet kapısı
firkat: ayrılık	gaflet: dalgınlık, dünya ile ilgili işlere dalma
gam: sıkıntı, üzüntü	gurbet: gariplik, yabancılık, yabancı bir memlekette bulunma
hazîn: hüzünlü, acıklı	hilâf-ı me’mul: beklenenin aksine, umulanın tersine
hâlet: durum, hâl	imdat: medet, yardım
kefâlet: bir şeye kefil olmak, sorumluluğu üzerine almak	mazhar olmak: erişmek, nail olmak
meyusiyet: ümitsizlik	muvakkaten: geçici olarak
rikkatli: dokunaklı, acıklı	suret: biçim, şekil
tahayyül: hayal etme	vaziyet: durum, hâl
vesile: aracı, sebep	zaaf: zayıflık
zabit: subay	şefaatçi: af için aracılık eden
şimal kıt’ası: kuzey kutbu

<META name=description content=""><META name=keywords content=""><STYLE type=text/css media=all> body {font-family:'Trebuchet MS',Arial,serif;font-size:12.0pt} </STYLE>bir senelik mesafede, tek başımla, Rusça bilmediğim halde firar ettim. Zaaf ve aczime binaen gelen inâyet-i İlâhiye ile harika bir surette kurtuldum. Tâ Varşova ve Avusturya’ya uğrayarak İstanbul’a kadar geldim ki, bu surette kolaylıkla kurtulmak pek harika olmuştu. Rusça bilen en cesur ve en kurnaz adamların muvaffak olamadıkları çok teshilât ve çok kolaylıkla, o uzun firarî seyahati bitirdim.

Fakat o Volga Nehri kenarındaki camideki mezkûr gecenin vaziyeti bana bu kararı verdirmiş ki, bakıye-i ömrümü mağaralarda geçireceğim. Bu insanların hayat-ı içtimaîsine karışmak artık yeter. Madem sonunda yalnız kabre gideceğim; yalnızlığa alışmak için şimdiden yalnızlığı ihtiyar edeceğim, demiştim.

Fakat, maatteessüf, İstanbul’daki ciddî ve çok ahbap ve İstanbul’un şâşaalı hayat-ı dünyeviyesi, hususan haddimden çok fazla bana teveccüh eden şan ve şeref gibi neticesiz şeyler, o kararımı muvakkaten bana unutturdular. Güya o gurbet gecesi, hayatımın gözünde nurlu siyahlıktı. Ve İstanbul’un beyaz, şâşaalı gündüzü, o hayat gözümün nursuz beyazıydı ki, ileriyi göremedi, yine yattı. Tâ iki sene sonra Gavs-ı Geylânî, Fütuhu’l-Gayb kitabıyla tekrar gözümü açtırdı.

İşte ey ihtiyar ve ihtiyareler! Biliniz ki, ihtiyarlıktaki zaaf ve acz, rahmet ve inâyet-i İlâhiyenin celbine vesiledir. Ben kendi şahsımda çok hadiselerle müşahede ettiğim gibi, zeminin yüzündeki rahmetin cilvesi de gayet zâhir bir tarzda bu hakikati gösteriyor. Çünkü hayvânâtın en âciz ve en zayıfı, yavrulardır. Halbuki, rahmetin en şirin ve en güzel cilvesine mazhar, yine onlardır. Bir ağacın başındaki yuvada bir yavrunun aczi, annesini en mutî bir nefer gibi, rahmetin cilvesi istihdam ediyor. Etrafı gezer, rızkını getirir. Ne vakit o yavru, kanatlarının kuvvetlenmesiyle aczini unutsa, validesi ona “Sen git, rızkını ara” der, daha onu dinlemez.

İşte bu sırr-ı rahmet yavruların hakkında cereyan ettiği gibi, zaaf ve acz noktasında yavrular hükmüne geçen ihtiyarlar hakkında da câridir. Bana kanaat-i kat’iye verecek derecede tecrübeler vardır ki, nasıl çocukların aczlerine binaen,

Avusturya: (bk. bilgiler)	Fütuhu’l-Gayb: [bk. bilgiler – Abdülkàdir-i Geylânî (k.s.)]
Gavs-ı Geylânî: [bk. bilgiler – Abdulkâdir-i Geylânî (k.s.)]	Varşova: (bk. bilgiler)
Volga Nehri: (bk. bilgiler)	acz: güçsüzlük
ahbap: dostlar, sevilenler	bakıye-i ömür: ömrün geri kalan kısmı
binaen: dayanarak	celb etmek: çekmek
cereyan etmek: oluşmak, meydana gelmek	cilve: yansıma
câri: geçerli	firar etmek: kaçmak
firarî seyahat: kaçmak için yapılan seyahat	gurbet: yalnızlık, yabancılık; yabancı bir memlekette bulunma
had: seviye, derece	hakikat: gerçek
hayat-ı dünyeviye: dünya hayatı	hayat-ı içtimaî: sosyal hayat
hayvânât: hayvanlar	hususan: bilhassa, özellikle
ihtiyar etmek: seçmek, tercih etmek	ihtiyare: yaşlı kadın
inâyet-i İlâhiye: Allah’ın inâyeti; İlâhî yardım	istihdam eden: çalıştıran
kanaat-i kat’iye: kesin düşünce	maatteessüf: ne yazık ki
mazhar: erişen, nail olan	mezkûr: ifade edilen
mutî: emre uyan, itaat eden	muvaffak olmak: başarmak
muvakkaten: geçici olarak	müşahede etmek: görmek, gözlemlemek
nefer: asker, er	neticesiz: sonuçsuz
rahmet: İlâhî şefkat, merhamet	rızık: yenip içilen şey
suret: şekil, biçim	sırr-ı rahmet: şefkat ve merhameti gösteren sır
teshilât: kolaylıklar	teveccüh: ilgi, yönelme
valide: anne	vaziyet: durum
vesile: aracı	zaaf: zayıflık
zemin: yeryüzü	zâhir: açık, âşikar
âciz: güçsüz	İstanbul: (bk. bilgiler)
şâşaalı: gösterişli, göz alıcı bir şekilde

rahmet tarafından, rızıkları harika bir surette memeler musluklarından gönderiliyor ve akıttırılıyor; öyle de, mâsumiyet kesb eden imanlı ihtiyarların rızıkları da bereket suretinde gönderiliyor. Hem bir hanenin bereket direği, o hanedeki ihtiyarlar olduğu; hem bir haneyi belâlardan muhafaza edici, içindeki beli bükülmüş mâsum ihtiyarlar ve ihtiyareler bulunduğu,HAŞİYE-1 hadis-i şerifin bir parçası olan
لَوْ لاَ الشُّيوُخُ الرُّكَّعُ لَصُبَّ عَلَيْكُمُ الْبَلاَءُ صَبًّا yani, “Beli bükülmüş ihtiyarlarınız olmasaydı, belâlar sel gibi üzerinize dökülecekti” diye ferman etmekle, bu hakikati ispat ediyor.

İşte, madem ihtiyarlıktaki zaaf ve acz, bu derece rahmet-i İlâhiyenin celbine medardır. Ve madem Kur’ân-ı Hakîm,

اِمَّا يَبْلُغَنَّ عِنْدَكَ الْكِبَرَ اَحَدُهُمَآ اَوْ كِلاَهُمَا فَلاَ تَقُلْ لَهُمَا اُفٍّ وَلاَ تَنْهَرْهُمَا وَقُلْ لَهُمَا قَوْلاً كَرِيمًا وَاخْفِضْ لَهُمَا جَنَاحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَقُلْ رَبِّ ارْحَمْهُمَا كَمَا رَبَّيَانِى صَغِيرًا 1

âyetiyle, beş cihetle gayet mucizâne bir surette ihtiyar peder ve valideye karşı hürmete ve şefkate evlâtları davet ediyor. Ve madem İslâmiyet dini, ihtiyarlara hürmet ve merhameti emrediyor. Ve madem insaniyet fıtratı, ihtiyarlara karşı hürmet ve merhameti iktiza ediyor. Elbette biz ihtiyarlar, gençlik iştihâsıyla olan muvakkat bir zevk-i maddî yerine, mânevî ve dâimî ve mühim inâyet-i İlâhiyeden ve rikkat-i cinsiyeden gelen rahmet ve hürmet, ve rahmet ve hürmetten

Not

Haşiye-1 Hadisin tamamı وَلَوْ لاَ الْبَهَائِمُ الرُّتَّعُ وَالصِّبْيَانُ الرُّضَّعُ... “ve eğer otlayan hayvanlar ve süt emen bebekler olmasaydı…” ilâ âhir (ev kemâ kàl). [el-Aclûnî, Keşfü’l-Hafâ, 2:163; el-Münâvî, Feyzü’l-Kadîr, 5:344, no: 7523; el-Beyhakî, es-Sünenü’l-Kübrâ, 3:345.]Dipnot-1 “Onlardan biri veya her ikisi senin yanında ihtiyarlık çağına erişecek olursa, onlara sakın ‘Öf’ bile deme, onları azarlama; onlara güzel söz söyle. Onlara merhamet ve tevazu kanadını ger ve de ki: ‘Ey Rabbim, nasıl onlar beni küçükken besleyip büyüttülerse, Sen de onlara öylece merhamet buyur.’” İsrâ Sûresi, 17:23-24.

Kur’ân-ı Hakîm: her âyet ve sûresinde sayısız hikmet ve faydalar bulunan Kur’ân	acz: güçsüzlük
belâ: büyük sıkıntı	celb: çekme
cihet: taraf, yön	daimî: sürekli
ev kemâ kâl: veya söylediği gibi	evlât: çocuk
ferman etmek: buyurmak	fıtrat: yaratılış, mizaç
hadis-i şerif/hadis: Peygamber Efendimizin (a.s.m.) mübarek söz, fiil ve hareketi veya onun onayladığı başkasına ait söz, iş veya davranış	hakikat: gerçek
hane: ev	haşiye: dipnot
hürmet: saygı	ihtiyare: yaşlı kadın
iktiza etmek: gerektirmek	ilâ âhir: sonuna kadar
insaniyet: insanlık	inâyet-i İlâhiye: Allah’ın yardımı
iştihâ: istek ve arzu	kesb eden: kazanan
medar: sebep, vesile	merhamet: şefkat, acıma
mucizâne: mucizeli bir şekilde	muhafaza etmek: korumak
muvakkat: geçici	mâsum: günahsız
mâsumiyet: günahsızlık, zavallılık	mühim: önemli
peder: baba	rahmet: İlâhî şefkat, merhamet
rahmet-i İlâhiye: Allah’ın herşeyi kuşatan sonsuz rahmeti	rikkat-i cinsiye: kendi cinsinden olana karşı duyulan acıma hissi
rızık: yenip içilen şey	suret: biçim, şekil
valide: anne	zaaf: zayıflık
zevk-i maddî: maddî zevk, bedenle alınan zevk	âyet: Kur’an’da yer alan her bir cümle