İfadetü’l-Meram

**Huseyni** · 26-02-2012 12:14

İfadetü’l-Meram

Kur’ân-ı Azîmüşşan, bütün zamanlarda gelip geçen nev-i beşerin tabakalarına, milletlerine ve fertlerine hitaben Arş-ı Âlâdan irad edilen İlâhî ve şümullü bir nutuk ve umumî, Rabbanî bir hitabe olduğu gibi; bilinmesi, bir ferdin veya küçük bir cemaatin iktidarından hariç olan ve bilhassa bu zamanda, dünya maddiyatına ait pek çok fenleri ve ilimleri camidir. Bu itibarla, zamanca, mekânca, ihtisasca dâire-i ihatası pek dar olan bir ferdin fehminden ve karihasından çıkan bir tefsir, bihakkın Kur’ân-ı Azîmüşşana tefsir olamaz. Çünkü, Kur’ân’ın hitabına muhatap olan milletlerin, insanların ahval-i ruhiyelerine ve maddiyatlarına, cami bulunduğu ince fenlere, ilimlere bir fert, vâkıf ve sahib-i ihtisas olamaz ki, ona göre bir tefsir yapabilsin. Hem bir ferdin mesleği ve meşrebi taassuptan hâli olamaz ki, hakaik-i Kur’âniyeyi görsün, bîtarafane beyan etsin. Hem bir ferdin fehminden çıkan bir dâvâ, kendisine has olup, başkası o dâvânın kabulüne dâvet edilemez—meğer ki bir nevi icmaın tasdikine mazhar ola.

Binaenaleyh, Kur’ân’ın ince mânâlarının ve tefsirlerde dağınık bir surette bulunan mehasininin ve zamanın tecrübesiyle fennin keşfi sayesinde tecellî eden hakikatlerinin tesbitiyle, herbiri birkaç fende mütehassıs olmak üzere muhakkıkîn-ı ulemadan yüksek bir heyetin tetkikatıyla, tahkikatıyla bir tefsirin yapılması lâzımdır. Nitekim, kanunî hükümlerin tanzim ve ıttıradı, bir ferdin fikrinden değil, yüksek bir heyetin nazar-ı dikkat ve tetkikatından geçmesi lâzımdır ki,

Arş-ı Âlâ: Allah’ın büyüklük ve yüceliğinin ve herşeyi kuşatan sınırsız egemenliğinin tecelli ettiği yüce yer	Kur’ân-ı Azîmüşşan: şan ve şerefi yüce olan Kur’ân
Rabbanî: Rabbe ait	ahvâl-i ruhiye: ruhî haller, psikolojik haller ve durumlar
beyan etmek: açıklamak	bihakkın: hakkını vererek, gerçek anlamıyla
bilhassa: özellikle	binaenaleyh: bundan dolayı
bîtarafane: tarafsızca	cemaat: topluluk, grup
câmi: bulunması gereken her şeyi kendinde toplayan, bulunduran	dâire-i ihata: kapsam alanı, dairesi
dâvâ: iddia	fehm: anlama, kavrayış
ferd: kişi, şahıs	hakaik-ı Kur’âniye: Kur’ân hakikatleri, esasları
hakikat: asıl, gerçek, doğru	hitabe: konuşma, sesleniş
hitaben: hitap ederek, seslenerek	hitap: sesleniş, konuşma
hâli olmak: uzak, beri olma	icma: fikir birliği; bir asırdaki İslâm âlimlerinin herhangi bir mesele üzerinde içtihad ve delile dayanarak varmış oldukları görüş birliği
ifadetü’l- meram: maksadın ifadesi, söylenmesi	ihtisasca: uzmanlık bakımından
iktidar: güç, kuvvet	irad etmek: sunmak, söylemek
itibar: hususiyet, bakımından	karîha: zihin gücü, akıldan çıkan fikirler
keşf: açığa çıkarma	maddiyat: maddî şeyler
mazhar olmak: erişmek, nail olmak	mehâsin: güzellikler, iyilikler
mekânca: yer bakımından	meslek: ilimde tutulan yol
meşrep: hareket tarzı, metot	muhakkıkîn-i ulema: gerçekleri delilleriyle araştırıp inceleyen ve bilen âlimler
mütehassıs olmak: ihtisas sahibi olmak, uzmanlaşmak	nazar-ı dikkat: dikkatlice bakış
nev-i beşer: insanlar, insanlık türü	nevi: çeşit, tür
nutuk: konuşma	sahib-i ihtisas: uzmanlık sahibi
taassup: aşırı derecede bağlılık	tahkikat: doğruluğu hakkında araştırma çalışmaları
tanzim: düzenleme, düzene koyma	tasdik: doğrulama, kabul etme
tecellî etmek: belirmek, görünmek, yansımak	tefsir: Kur’ân-ı Kerimi mânâ bakımından açıklayan, yorumlayan kitap, eser
tetkikat: araştırmalar, incelemeler	umumî: genel
vâkıf: bir şeye hâkim olacak derecede bilgi sahibi olan	ıttırad: tertip ve düzen içinde olma
şümûl: kapsam

**Huseyni** · 26-02-2012 12:15

umumî bir emniyeti ve cumhur-u nâsın itimadını kazanmak üzere millete karşı bir kefalet-i zımniye husule gelsin ve icma-ı millet, hücceti elde edebilsin.

Evet, Kur’ân-ı Azîmüşşanın müfessiri, yüksek bir deha sahibi ve nâfiz bir içtihada malik ve bir velâyet-i kâmileyi haiz bir zât olmalıdır. Bilhassa bu zamanlarda, bu şartlar ancak yüksek ve azîm bir heyetin tesanüdüyle ve o heyetin telâhuk-u efkârından ve ruhlarının tenasübüyle birbirine yardım etmesinden ve hürriyet-i fikirlerinden ve taassuplarından âzâde olarak tam ihlâslarından doğan dâhi bir şahs-ı mânevîde bulunur. İşte, Kur’ân’ı ancak böyle bir şahs-ı mânevî tefsir edebilir.

Çünkü “Cüzde bulunmayan, küllde bulunur” kaidesine binaen, her fertte bulunmayan bu gibi şartlar, heyette bulunur. Böyle bir heyetin zuhurunu çoktan beri bekliyorken, hiss-i kablelvuku kabilinden olarak, memleketi yıkıp yakacak büyük bir zelzelenin arefesinde bulunduğumuz zihne geldi. HAŞİYE-1

“Birşey tamamıyla elde edilemediği takdirde o şeyi tamamıyla terketmek caiz değildir” kaidesine binaen, acz ve kusurumla beraber, Kur’ân’ın bazı hakikatleriyle, nazmındaki i’câzına dair bazı işaretleri tek başıma kaydetmeye başladım. Fakat, Birinci Harb-i Umumînin patlamasıyla Erzurum’un, Pasinler’in dağ ve

Not

Haşiye-1 Evet, Van’da Horhor medresemizin damında esnâ-yı derste büyük bir zelzelenin gelmekte olduğunu söyledi. Hakikaten söylediği gibi, az bir zaman sonra Harb-i Umumî başladı.

(Hamza, Mehmed Şefik, Mehmed Mihri).

Birinci Harb-i Umumî: I. Dünya Savaşı	Erzurum: (bk. bilgiler)
Hamza: (bk. bilgiler – Müküslü Hamza)	Harb-i Umumî: I. Dünya Savaşı
Horhor medresesi: (bk. bilgiler)	Kur’ân-ı Azîmüşşan: şan ve şerefi büyük olan Kur’ân
Mehmed Mihri: (bk. bilgiler)	Mehmed Şefik: (bk. bilgiler – Şefik Arvasî)
Pasinler: (bk. bilgiler)	Van: (bk. bilgiler)
acz: acizlik, güçsüzlük	arefe: dinî bayramların bir gün öncesi anlamındaki bu kelime mecaz olarak “az önce” mânâsında kullanılmıştır
azîm: büyük	bilhassa: özellikle
binaen: -dayanarak	caiz: sakıncasız, doğru
cumhur-u nas: halkın çoğunluğu, halk kitlesi	cüz: bölüm, parça
dehâ: olağanüstü zeka ve akıl sahibi kimse	emniyet: güven
esnâ-yı ders: ders esnasında	hakikat: asıl, gerçek, doğru
hakikaten: gerçekten	haşiye: dipnot, açıklayıcı not
heyet: kurul	hiss-i kablelvuku: bir şeyi olmadan önce hissetme duygusu
husule gelmek: meydana gelmek	hâiz: sahip, elde etmiş
hüccet: delil	hürriyet-i fikir: düşünce özgürlüğü
icma-ı millet: milletin görüş birliğine varması	ihlâs: sadece Allah rızasını gözetme; samimiyet
itimad: güven	içtihad: dinen kesin olarak belirtilmeyen konularda Kur’ân ve hadisten hükümler çıkarma
i’câz: mu’cize oluş; bir benzerini yapma konusunda başkalarını âciz bırakan olağanüstülük	kabil: gibi, tür
kaide: kural, düstur, prensip	kefalet-i zımniye: dolaylı olarak kefil olma, gizli güvence
küll: bütün, genel	mâlik: sahip
müfessir: Kur’ân-ı Kerimi mânâ bakımından tefsir eden, yorumlayan âlim kimse	nazm: tertip, diziliş, düzen; Kur'ân-ı Kerîmin Allahü taâlâ tarafından dizilen mübârek sözleri, ifadeleri
nâfiz: nüfuz sahibi, etkin, hükmü geçen	taassup: aşırılık; önyargıdan doğan körü körüne bağlılık ve aşırılık
tefsir: Kur’ân-ı Kerimi mânâ bakımından açıklayan, yorumlayan kitap, eser	telâhuk-u efkâr: fikirlerin birikimi
tenasüp: uygunluk	tesanüd: dayanışma
umumî: genel	velâyet-i kâmile: mükemmel velilik; kulluk noktasında mânevî mertebeleri aşarak Allah’ın yakınlığını ve dostluğunu elde etme mükemmelliği
zelzele: deprem manasındaki bu kelimeyle Birinci Dünya Savaşı kast edilmiştir	zuhur: ortaya çıkma
âzâde olma: kurtulma, hür ve serbest olma	şahs-ı mânevî: tüzel kişilik; bir topluluktan meydana gelen mânevî kişilik, topluluk

**Huseyni** · 26-02-2012 12:17

_{derelerine düştük. O kıyametlerde, o dağ ve tepelerde fırsat buldukça, kalbime gelenleri, birbirine uymayan ibarelerle, o dehşetli ve muhtelif hallerde yazıyordum. O zamanlarda, o gibi yerlerde müracaat edilecek tefsirlerin, kitapların bulunması mümkün olmadığından, yazdıklarım, yalnız sünuhat-ı kalbiyemden ibaret kaldı. Şu sünuhatım eğer tefsirlere muvafık ise, nurun alâ nur; şayet muhalif cihetleri varsa, benim kusurlarıma atfedilebilir.

Evet, tashihe muhtaç yerleri vardır; fakat hatt-ı harpte, büyük bir ihlâsla, şehidler arasında yazılıp giydirilen o yırtık ibarelerin tebdiline (şehidlerin kan ve elbiselerinin tebdiline cevaz verilmediği gibi) cevaz veremedim ve kalbim razı olmadı. Şimdi de razı değildir; çünkü o zamandaki ihlâs ve hulûsu şimdi bulamıyorum. HAŞİYE-1}

_{Maahâzâ, kaleme aldığım şu İşârâtü’l-İ’câz adlı eserimi, hakikî bir tefsir niyetiyle yapmadım. Ancak ulema-i İslâmdan ehl-i tahkikin takdirlerine mazhar olduğu takdirde, uzak bir istikbalde yapılacak yüksek bir tefsire bir örnek ve bir me’haz olmak üzere, o zamanların insanlarına bir yadigâr maksadıyla yaptım.}

Not

_Haşiye-1_{Yeni Said, Risale-i Nur’daki hakikî ihlâsla yine o ihlâsı buldu. Yeni Said, aynı ihlâsla baktı, tashih yerini bulamadı. Demek sünuhat-ı Kur’âniye olduğundan, i’câz-ı Kur’âniye, onu yanlışlardan himaye etmiş.}

_{(Nur talebeleri)}

_{Yeni Said: (bk. bilgiler – Bediüzzaman Said Nursî)}	_{atfetmek: bağlamak, göndermek}
_{cevaz verme: izin verme, müsaade etme}	_{cihet: şekil, yön}
_{ehl-i tahkik: hakikatleri delilleriyle bilen araştırmacı âlimler}	_{hakikî: doğru, gerçek}
_{hatt-ı harb: savaş bölgesi, cephe}	_{haşiye: dipnot, açıklayıcı not}
_{himaye etmek: korumak}	_{hulûs: samimiyet}
_{ibare: bir metinde bulunan ifade, söz}	_{ihlâs: sadece Allah rızasını gözetme; samimiyet}
_{istikbal: gelecek}	_{i’câz-ı Kur’âniye: Kur’ân’ın, benzerini yapmaktan başkalarını âciz bırakan olağanüstülüğü, mu’cize oluşu}
_{maahaza: bununla beraber, bununla birlikte}	_{mazhar olma: ulaşma, erişme}
_{me’haz: kaynak}	_{muhalif: aykırı, zıt}
_{muhtelif: çeşitli, farklı}	_{muvafık: uygun}
_{nurun âlâ nur: nur üstüne nur, güzelden de güzel, iyiden de iyi}	_{sünuhat: kalbe doğan mânâ ve hakikatler}
_{sünuhat-ı Kur’âniye: Kur’ân’ın nuruyla kalbe gelen mânâlar, hakikatler}	_{sünûhat-ı kalbiye: kalbe gelen mânâlar, hakikatler}
_{takdir: beğeni}	_{tashih: düzeltme}
_{tebdil: değiştirme}	_{tefsir: Kur’ân-ı Kerimi mânâ bakımından açıklayan, yorumlayan kitap, eser}
_{ulema-i İslâm: İslâm âlimleri}	_{yadigâr: hediye, armağan}